سید عباس احمدی

سید عباس احمدی

مدرک تحصیلی: استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۰ مورد.
۴۱.

بررسی آمایش مناطق مرزی براساس مدل سوات (از بندرعباس تا گواتر)

نویسنده:
منبع: آمایش سیاسی فضا دوره اول تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 139-146

کلید واژه ها: آمایش مناطق مرزی مدل سوات بندرعباس تا گواتر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۰۲
از به کاربردن اصطلاح آمایش در ایران مدت زیادی نمی گذرد. کمتر از پنج دهه است که اذهان پژوهشگران و برنامه ریزان کشور ما با این مفهوم آشنا شده است. بنابراین آمایش مناطق مرزی را نوعی برنامه ریزی راهبردی در فضاهای مرزی کشورها دانست. در این راستا هدف این مطالعه، بررسی آمایش نواحی مرزی دریای عمان از بندرعباس تا خلیج فارس است. با استفاده از مدل سوات (SWOT) به بررسی نقاط قوت وضعف بندرعباس تا خلیج گواتر، و سپس به منظور سیاست گذاری در جهت رفع مشکلات و کاستی های موجود پیشنهاداتی متناسب با شرایطی که این مناطق مرزی از آن برخوردار است ارایه می نماید . انتظار می رود نتایج این تحقیق سیاست گذاران و برنامه ریزان را در بهره گیری مطلوب از آمایش نواحی مرزی دریای عمان رهنمون باشد. متاسفانه علی رغم حساسیت و اهمیت موضوع، در تاریخ برنامه ریزی آمایش سرزمین، ملاحظات محیطی و دفاعی در حاشیه قرار گرفته و مورد توجه جدی واقع نشده است که در نتیجه می تواند عواقب امنیتی و ازهم پاشیدگی وحدت و یکپارچگی جغرافیایی و سرزمینی در ابعاد مختلف بوده و قدرت و اقتدار ملی را به طور جدی مورد تهدید قرار دهد. در این راستا براساس مساله و هدف تحقیق این سئوال مطرح می شود: آمایش نواحی مرزی دریای عمان از بندرعباس تا بندر گواتر منوط به چه عواملی است؟ در راستای سئوال تحقیق، فرضیه مطرح شده این بود که آمایش نواحی مرزی دریای عمان از بندرعباس تا بندر گواتر منوط به عوامل سیاسی و امنیتی مناطق مرزی است.
۴۲.

بررسی جغرافیایی شبکه ریلی ایران به لحاظ پراکندگی با رویکرد آمایش سرزمین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش جغرافیایی فضا سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۳ 97 - 113

کلید واژه ها: شبکه ریلی واحدهای راه آهن ویکور حمل ونقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۴۱
حمل و نقل به عنوان یک عامل بسیار مهم در میزان رشد و توسعه نقش بسزایی ایفا می کند. از این جهت، راه آهن از مهم ترین عوامل تحول اقتصاد جهان در هنگام انقلاب صنعتی در کشورهای پیشرو در حرکت به سمت توسعه است. کشور ایران به دلیل وسعت زیاد، دسترسی به آب های آزاد، برخورداری از بندر اقیانوسی و استراتژیک چابهار، قرار گرفتن در مسیر چهار راه ریلی دنیا و البته دسترسی به بازار بزرگ ترانزیت ریلی کشورهای آسیای میانه در جابجایی کالاها توسط راه آهن، توان بسیار بالایی دارد. با توجه به اهمیت حمل و نقل ریلی، در این پژوهش سعی بر این است که در ابتدا پراکندگی جغرافیایی شبکه ریلی بررسی شده و سپس با استفاده از تکنیک VIKORبه رتبه بندی واحدهای شبکه ریلی پرداخته شود؛ بنابراین با استفاده از این تکنیک در این پژوهش جایگاه و نوع کارایی واحدهای راه آهن مشخص شود. این پژوهش، به لحاظ ماهیت اکتشافی تحلیلی و به لحاط هدف، توسعه ای است. در این پژوهش از شاخص های مورد استفاده توسط راه آهن جمهوری اسلامی ایران در سال نامه آماری استفاده شده است. این شاخص ها عبارتند از طول خطوط اصلی، تعداد پرسنل، تعداد مسافر، نفر کیلومتر مسافر، تناژ بار بارگیری شده، تن کیلومتر بار مرزی، تناژ بار ناخالص کل، تن کیلومتر بار ناخالص، تعداد واگنهای بارگیری، درآمد بار داخلی، درآمد ترانزیت، درآمد بار وارده و صادره. نتایج بیانگر است که برترین نواحی ریلی در کشور واحدهای تهران و خراسان به صورت مشترک است. طبق یافته ها با توجه به این که مقدار Q در گزینه دوم (تهران) برابر با  394/0 و مقدار  Q در گزینه اول (خراسان) برابر با صفر است و تفاضل این دو از مقدار 066/0 بیشتر است، گزینه اول باید از نظر S و R نیز بهترین رتبه را داشته باشد، که گزینه اول (خراسان) از  نظر شاخص های R وS  بهترین رتبه را ندارد؛ بنابراین گزینه یک و دو (واحد خراسان و واحد تهران ) به صورت مشترک به عنوان بهترین گزینه معرفی می گردد. به دلیل بالاتر بودن میانگین مقدار Q (668/0) از 5/0 به طورکلی سیستم حمل و نقل ریلی در کشور وضعیت مناسبی ندارد.
۴۳.

تبیین بنیان های کارکردی حکمروایی فضایی در چارچوب انگاره پساساختارگرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۴ 259-277

کلید واژه ها: حکمروایی فضای جغرافیایی روش شناسی پساساختارگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۹ تعداد دانلود : ۴۲۴
حکمروایی فضایی مشتمل بر مطالعه ارتباط بین تجارت، سیاست و حل تنش ها و سازگاری ها مابین نیروهای اجتماعی مختلف در یک قلمرو فضایی در چارچوب الگوهای حکمرانی دمکراتیک می باشد . افزون تر شدن اهمیت این رویکرد در مدیریت فضا ناشی از واگذاری هرچه بیشتر وظایف و اختیارات دولت به بخش غیردولتی بوده است. این فرایند موجب تعاملی شدن هرچه بیشتر اِعمال قدرت و توزیع اختیارات فضاسازی در میان نیروهای مختلف اجتماعی و سبب سازگاری نظری - فلسفی هرچه بیشتر این رویکرد با انگاره پساساختارگرا گردیده است. این پژوهش، ناظر به تبیین الگوهای معرفت شناسانه رویکرد حکمروایی فضایی در چارچوب انگاره پساساختارگرا می باشد . در این راستا کوشش گردیده با روش توصیفی - تحلیلی در درجه نخست مفهوم حکمروایی و ابعاد و زیرمجموعه های آن در ارتباط با فضای جغرافیایی تعریف گردد. سپس با تطبیق رابطه حکمروایی فضایی با انگاره پساساختارگرا؛ نظرگاه نوینی در رابطه با علل تأثیرگذاری بیشتر این مکتب، در شناخت این مفهوم ارائه گردد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که با توجه به اهمیت یابی کنش نیروهای های اجتماعی در حکمروایی فضایی این رویکرد الزاماً نمی تواند ابعاد فرامکانی و فرازمانی داشته باشد و در جهت شناخت اثرات آن در تولید و بازساخت فضای جغرافیایی نمی توان از روشهای اثبات گرا که یکی از ویژگیهای مهم آن تعمیم پذیری است، استفاده نمود. ضمن اینکه عقلانیت ارتباطی مورد تأکید حکمروایی بر خلاف عقلانیت پدیداری؛ مدیریت، تولید و بهینه سازی فضا را نه در درون اذهان افراد بلکه در طی یک فرایند ارتباطی در میان نیروهای اجتماعی جستجو می نماید.
۴۴.

شناسایی و تحلیل الگوی فضایی سکونت گزینی مهاجران خارجی در فضای روستایی و شهری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روستایی دوره دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 728 - 739

کلید واژه ها: سکونت گزینی مهاجران روستا شهر Moran's I Hotspot

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۶ تعداد دانلود : ۶۱۷
برای ایران که در طی چهل سال اخیر تغییرات مهم جمعیتی را تجربه کرده، مهاجرپذیری از موضوعات مهم جمعیتی و سیاسی آن به شمار می آید. گر چه در طی سال های پس از انقلاب، ایران شرایط ثبات دایمی را تجربه نکرده و به طور مستمر با مسایلی مانند جنگ و تهدید و تحریم رو به رو بوده است، اما تاکنون مأمن پناهندگان کشورهای همجوار و غیرهم جوار بوده است. این مهاجران پناهندگانی هستند که نتیجه جنگ و ناآرامی داخلی و بین المللی و یا حوادث طبیعی در کشورهای افغانستان، عراق و پاکستان هستند. به جز این سه گروه عمده، مهاجرانی از سایر کشورها نیز در نواحی شهری و روستایی حضور دارند. در این پژوهش برای شناسایی الگوی فضایی سکونت گزینی مهاجران از آماره موران I استفاده شده و برای نمایش محلی نقاط داغ ترکیب جمعیتی مهاجران، از آماره *Getis-Ord Gi استفاده شده است. نتایج پژوهش به ما نشان داد که الگوی سکونت گزینی هم در نواحی روستایی و هم در نواحی شهری، از تمرکز به سمت پخش در حال حرکت است. همچنین در بررسی محلی شاخص ترکیب جمعیت اتباع به ایرانی برای نواحی روستایی 27 شهرستان با امتیاز 3 و برای امتیازهای 2 و 1 هر کدام سه شهرستان شناسایی شده و 34 شهرستان با امتیاز 3 ،10 شهرستان با امتیاز 2 و 10 شهرستان با امتیاز یک در نقاط داغ شاخص قرار گرفته اند.
۴۵.

جغرافیای رقابت بر سر منابع آب و خاک؛ (مطالعه موردی: رقابت بر سر منابع آب استان چهارمحال و بختیاری و قاچاق خاک های مرغوب ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 241 - 272

کلید واژه ها: آب خاک رقابت ژئوپلیتیک قاچاق ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۶۶
این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی در پی یافتن پاسخ این مسئله است که با توجه به کمبود منابع آب های سطحی و توزیع نامتناسب این منابع در سطح کشور و نیز در معرض خطر قرار گرفتن خاک های مرغوب کشور توسط عواملی چون فرسایش خاک و نیز بحث مربوط به قاچاق خاک؛ چه عواملی زمینه بروز کشمکش و رقابت بر سر منابع آب و خاک در ایران را بوجود آورده و این کشمکش و رقابت بر سر منابع چه پیامدهایی را به دنبال داشته است.با توجه به نتایج این تحقیق، صرف نظر از مؤلفه های کمبود و نیاز که عامل اصلی بروز رقابت و کشمکش بر سر منابع آبی در داخل ایران شده است، سوء مدیریت، ناکارآمدی الگوی مصرف و توسعه های کمی محور، ناشیانه و بدون مطالعه دقیق در قالب طرح های انتقال آب از استان های بالادست به استان های پایین دست، زمینه ساز رقابت و کشمکش بر سر منابع آبی در کشور شده اند. منابع خاک کشور نیز همگام با منابع آب در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته اند. در کنار فرسایش میلیون ها تن خاک در سال، خاک های کشاورزی در صدها نقطه از کشور در معرض آلودگی توسط آلاینده هایی چون سموم کشاورزی، فلزات سمی و فاضلاب ها قرار گرفته اند. معضل دیگری که امنیت کشاورزی ایران را تهدید می کند، قاچاق خاک های مرغوب کشور به کشورهای حاشیه خلیج فارس است که به دلیل کم توجهی مسئولین و نبود یک نظارت قوی و یک سازماندهی مؤثر برای مبارزه با آن، همچنان ادامه دارد.
۴۶.

تبیین نظری بسترهای شکل گیری رقابت های ژئوپلیتیکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۰ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۳)

کلید واژه ها: استراتژی کلان پیمان رقابت ژئوپلیتیک ساختار ژئوپلیتیک مسائل سرزمینی و مرزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۸ تعداد دانلود : ۷۷۲
مفهوم رقابت در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، یکی از بنیادهای اساسی این دانش است که پویایی و تحرک ژئوپلیتیک با توجه به این مفهوم خواست های متفاوت و متعارضی را نمایش می دهد. به نظر می رسد خواسته ها و نیازهای انسان سیری ناپذیر است؛ بنابراین، برای تأمین قدرت و منزلت ژئوپلیتیکی به اقدامات رقابتی دست می زند؛ همچنان که فلسفة قانون رقابت، استیلا، برتری و دست یابی به فرصت هاست. رقابت که مقیاس های متفاوتی از محلی، ملی، منطقه ای و جهانی به خود می گیرد، سبب دسترسی حکومت ها و گروه ها به منابع فضایی (اعم از مادی و معنوی) می شود. از سوی دیگر، منافع مشترک مادی و معنوی در رقابت ژئوپلیتیک جای خود را به منافع تقابلی می دهد. همانطور که از منافع مشترک، همکاری، پیمان و ژئوپلیتیک صلح حاصل می شود، اما از منافع تقابلی، رقابت، منازعه و جنگ شکل می گیرد. این پژوهش با رویکرد تفسیری- تحلیلی به دنبال تبیین بنیادهای نظری مفهوم پایه ای رقابت در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک است. بنیاد پژوهش کنونی بر این پایه قرار گرفته است که عوامل مفهومی (بسترهای) مؤثر در شکل گیری رقابت های ژئوپلیتیک کدام اند؟ فرضیه ای که به ذهن متبادر می شود این است که هرچند رقابت بین دولت ها در امتداد ابعاد زمان و موقعیت جغرافیایی شکل های متفاوتی به خود می گیرد، اما مسائلی از قبیل مسائل سرزمینی، تغییر ساختار ژئوپلیتیکی، آمادگی های نظامی، پیمان ها و راهبرد کلان می تواند بسترساز رقابت، و پایداری رقابت های ژئوپلیتیکی شود.
۴۷.

سطوح همکاری، رقابت و منازعه در مناسبات ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی بین ایران و هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روابط خارجی سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳

کلید واژه ها: ایران هند همکاری ژئوپلیتیکی رقابت ژئوپلیتیکی منابع کشمکش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۲۳۳
کشور هند به عنوان یک واقعیت پایدار با مجموعه ویژگی های ژئوپلیتیکی سرزمینی، قومی، مذهبی، فرهنگی و اقتصادی تعریف مشخصی در منافع ملی ایران و جایگاه خاصی در سیاست خارجی ایران دارد. روابط ایران و هند از دیرباز تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی قرار داشته است، در این راستا پژوهش حاضر به بررسی روابط ژئوپلیتیکی دو کشور ایران و هند و دلایل شکست این دو کشور در ایجاد یک همکاری استراتژیک پرداخته است. با توجه به نزدیکی جغرافیایی و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و هند، دو کشور در سطح منطقه از منافع مشترک زیادی برخوردارند. از آنجایی که نیاز روزافزون هند به انرژی بر کسی پوشیده نیست، برای تأمین بلندمدت انرژی خود، به ایران در جایگاه مهم ترین تأمین کننده انرژی می نگرد. ایران نیز قدرتمند شدن هند را در راستای سیاست دنیای چندقطبی و مخالفت با یک جانبه گرایی آمریکا می داند و آن را در چهارچوب منافع ملی خود ارزیابی می کند. هند در جنوب ایران و بندر چابهار نیز حضور گسترده ای دارد که مهم ترین زمینه این همکاری وجود منافع انرژی این کشور در خلیج فارس است. در این میان، موضوعات چالش برانگیزی نیز در روابط ایران و هند وجود دارد؛ مانند نزدیکی هند به ایالات متحده آمریکا و همگام شدن با این کشور در پی تحریم های آمریکا علیه ایران، ملاقات مقامات سطح بالای هندی با کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه امارات متحده عربی، بحرین و قطر که باعث شده رابطه دو کشور هند و ایران به دلیل چالش های منطقه ای ایران در این حوزه، به خوبی پیش نرود.
۴۸.

تبیین مفهومی ژئوپلیتیک شیعه (ارئه تعریفی جدید)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال چهاردهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 58 - 81

کلید واژه ها: شیعه ژئوپلیتیک ژئوپلیتیک شیعه جغرافیای سیاسی هلال شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۳۹۷
یکی از مفاهیمی که در دو دهه گذشته به​شدت مورد توجه و علاقه محققان و نویسندگان حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک به خصوص در ایران قرار گرفته مفهوم ژئوپلیتیک شیعه است. حجم مقالات، مطالب و کتب منتشر شده در این زمینه به​گونه جالب توجهی رو به افزایش است. این در حالی است که بسیاری از این مطالب یا تعریف مشخص و روشنی از ژئوپلیتیک شیعه ارائه نکرده و یا برداشت​های نامرتبط و گاه ضد و نقیضی از آن داشته​اند. به نظر می​رسد عدم شفافیت و ثبات نسبی در این اصطلاح، روز به روز بر ابهام آن افزوده و سرگردانی ها و مشکلاتی را در آینده به​وجود خواهد آورد. بنابراین تبیین مفهومی و ارائه تعریفی نسبتاً جامع که بتواند به هویت علمی آن کمک کند ضرورتی غیرقابل انکار است. در این مقاله نگارنده با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی تعاریف و دیدگاههای ارائه شده از سوی صاحبنظران و نویسندگان درباره ژئوپلیتیک شیعه، تعریف جدیدی را بر پایه واقعیت​های علمی و جغرافیایی ارائه می​دهد که نسبت به دیگر تعاریف از جامعیّت بیشتری برخوردار است. بر این اساس در تعریف جدید، ماهیت پویای تحولات سیاسی و نسبت اثرگذاری و اثرپذیری آنها با واقعیت​های جغرافیایی اصالت داشته و مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
۴۹.

تبیین نظری تغییر ماهیت مناطق ژئوپلیتیک در رقابت بین قدرت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 55 - 78

کلید واژه ها: ژئوپلیتیک رقابت مناطق ژئوپلیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۸ تعداد دانلود : ۳۸۰
از آغاز پیدایش ژئوپلیتیک، قدرت و رقابت جهت تسلط بر سرزمین و داشته های آن مبنای اصلی این دانش قرار گرفته است. بر این اساس، ژئوپلیتیک استعماری نیز که دوره نخست تاریخ ژئوپلیتیک با آن آغاز شده است، با اندیشه استعمارگری جهت تصاحب و تسلط بر مناطق جغرافیایی همراه شده است. رقابت جهت دست یابی به مناطق و داشته های آن تحت تأثیر دو نوع رویکرد قرار گرفته است. بن مایه رویکرد نخست بر حقایق جغرافیای طبیعی استوار است و رویکرد دوم مبتنی بر ایدئولوژی های برتری خواهانه است. همچنان که در دوره جنگ سرد نیز رقابت قدرت ها جهت سلطه بر مناطق ماهیت ایدئولوژیک پیدا می کند. قدرت های رقیب در قالب استراتژی هایی همچون سد نفوذ، دومینو، ضد دومینو و غیره، خود را آشکار می ساختند؛ سیاست هایی که زمینه کمتری از حقایق جغرافیایی در آن نمایان بود. بعد از فروپاشی شوروی عصر جدیدی آغاز شد، در این عصر قدرت های منطقه ای نیز صاحب موقعیت جدیدی شدند که مناطق و حقایق جغرافیایی اهمیت دوباره ای یافت. به این ترتیب، پژوهش کنونی در قالب روش تفسیری- تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مناطق ژئوپلیتیک در رقابت بین قدرت ها چه ماهیتی را به خود دیده است؟ فرضیه موجود نشان گر این است که مناطق ژئوپلیتیک در رقابت بین قدرت ها  ابتدا ماهیت طبیعی داشت، سپس ماهیت ایدئولوژیک یافت و در دوره کنونی نیز حقایق جغرافیایی مناطق مورد تأکید قرار می گیرد.
۵۰.

تبیین معرفت شناختی از مفهوم و ماهیت ژئوپلیتیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۹ تعداد دانلود : ۸۸۴
این پرسش که ژئوپلیتیک چیست و چه مفهوم و ماهیتی دارد؟ خصلتاً پرسشی فلسفی است. در مطالعات فلسفی، نخستین پرسشی که برای هر اندیشمند مطرح می شود، پرسش از چیستی و ماهیت پدیده ها و مفاهیم موجود در مباحث فلسفی و علمی است. هنگامی که پرسش ها ناظر به ماهیت پدیده ها است، فعالیت ذهنی متوجه بُعد هستی شناسی امور است، اما زمانی که پرسش ها ناظر به مفهوم و معنای واژه ها است، ذهن درگیر فعالیتی معرفت شناختی یا مفهوم شناختی است. واژه ژئوپلیتیک امروزه در حوزه های مطالعاتی گوناگون، کاربرد فراوانی دارد و برای تحلیل و تبیین رویدادهای سیاسی و جغرافیائی در سطوح مختلف به کار گرفته می شود. متأسفانه علی رغم کاربرد گسترده این واژه، به دلیل غلبه ی رویکرد کارکردگرایانه در مطالعات جغرافیای سیاسی، بُعد نظری و مفهومی ژئوپلیتیک مورد غفلت واقع شده و چندان مورد توجه صاحبنظران قرار نگرفته است. به همین جهت، همچنان جای طرح این پرسش وجود دارد که ژئوپلیتیک چیست و چه مفهومی دارد؟ هدف این مقاله، پرداختن به بُعد نظری و معرفت شناختی «ژئوپلیتیک» در راستای ارائه ی پاسخ به پرسش فوق است و با توجه به خلاء و فقدان موجود در این زمینه، در پی ارائه ی تبیینی درخور از ماهیت و مفهوم این واژه می باشد. مقاله حاضر با رویکرد رئالیستی و از موضع عقلانیت انتقادی و در قالب توصیفی و تحلیل های منطقی و معرفت شناختی، به بررسی موضوع مذکور پرداخته است. مطابق یافته های این تحقیق، مفهوم ژئوپلیتیک در زمره ی معقولات ثانیه ی فلسفی یا مفاهیم اعتباری عقلی قرار می گیرد و از این روی ژئوپلیتیک در طبقه بندی علوم، جزو علوم تجربی اعتباری محسوب می شود.
۵۱.

تدوین راهبردهای توسعه حمل ونقل ریلی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجلس و راهبرد سال بیست و چهارم بهار ۱۳۹۶ شماره ۸۹ 81 - 104
تعداد بازدید : ۵۱۰ تعداد دانلود : ۲۲۵
حمل ونقل به عنوان یک عامل کلیدی برای جوامع مختلف، در میزان رشد و توسعه نقش بسزایی ایفا می کند. توسعه شبکه و ناوگان حمل ونقل موجب تغییرات بنیادین در فعالیت های اقتصادی می شود و باعث جذب جمعیت بیشتر و در پی آن توسعه بیشتر فعالیت های اقتصادی در نواحی مختلف خواهد شد. در این راستا راه آهن از مهم ترین عوامل تحول اقتصاد جهان در هنگام انقلاب صنعتی است. کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در سر راه شرق به غرب از دیرباز در جابه جایی کالاها اهمیت بسزایی داشته است. البته امروزه نیز با قرارگیری ایران بر سر چهارراه ریلی دنیا، فرصت بسیار مناسبی جهت ترانزیت ریلی کالاهای مصرفی کشورهای آسیای میانه، جنوب شرق آسیا و اروپا در اختیار دارد. با توجه به اهمیت حمل ونقل ریلی در جابه جایی حجم وسیعی از کالاها و موقعیت استراتژیک ریلی ایران، در این مقاله با استفاده از تکنیک SWOT وQSPMبه تدوین استراتژی های اولویت دار، درخصوص توسعه شبکه ریلی پرداخته شده است. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت اکتشافی تحلیلی و به لحاط هدف، توسعه ای است. گردآوری اطلاعات به دو شکل کتابخانه ای و میدانی بوده است. نتایج نشانگر فرصت های متعدد در زمینه توسعه شبکه ریلی ایران بوده و بر مبنای آنها، راهکارهایی در رابطه با توسعه شبکه و استفاده بهینه از شبکه حمل ونقل ریلی ارائه شده است. به گونه ای که اتصال دروازه ها و نقاط استراتژیک مرزی، به ویژه بنادر مهم و تنها بندر اقیانوسی کشور (بندر چابهار) به شبکه ریلی، جهت افزایش حجم ترانزیت ، کاهش حجم ترافیک بار در سواحل و کاهش حوادث جاده ای به عنوان مهم ترین اولویت های توسعه شبکه ریلی معرفی شده اند.
۵۲.

تحلیل ژئوپلیتیکی مولفه های تأثیرگذار بر آمایش منطقه مرزی ایران و اقلیم کردستان عراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال هشتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 21 - 42

کلید واژه ها: آمایش سرزمین منطقه ی مرزی مولفه های ژئوپلیتیکی ایران اقلیم کردستان عراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۵۳۰
برنامه ریزی اصولی برای ارتقا حاکمیت دولت در مناطق مرزی از ضروریات هر کشوری است. کشور ایران نیز به لحاظ شکل سرزمین، گستردگی و موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی و تهدیدات قومی و مذهبی و رقابت کشورهای غربی و منطقه ای دارای حساسیت بالایی در مرزهای خود است. به ویژه که در مناطق مرزی ایران اقوام و مذاهب مختلفی زندگی می کنند. علاوه بر این میزان فقر در این مناطق بالا است و گروه های واگرای قومی- مذهبی نیز در این مناطق فعالیت دارند. همچنین این مناطق به لحاظ توانمندی و ظرفیت معادن و کشاورزی و صنایع نیز ضعیف هستند. یکی از این مناطق مرز مشترک ایران با اقلیم کردستان عراق است که تمامی تهدیدات و چالش های مذکور را به همراه دارد. این امر لزوم توجه خاص دولت ایران و اقلیم کردستان عراق به برنامه ریزی منطقی و منطبق بر اقتضائات اکولوژیکی و انسانی و فرهنگی و سیاسی در این منطقه را می رساند. بنابراین در این مقاله سعی شده تا با رویکردی آمایشی به منطقه پرداخته شود و مولفه های ژئوپلیتیکی اثرگذار بر آمایش این منطقه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. از اینرو سوال های اصلی عبارتند از: 1- مؤلفه های ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر آمایش منطقه ی مرزی ایران و اقلیم کردستان عراق کدامند؟ 2- این مؤلفه های ژئوپلیتیکی چگونه بر نحوه ی آمایش سرزمین منطقه ی مورد مطالعه اثر می گذارند؟ فرضیه های تحقیق نیز عبارتند از: به نظر می رسد مولفه های ژئوکالچر، جغرافیای سیاسی-امنیتی و ژئواکونومی، مولفه های ژئوپلیتیکی تأثیر گذار بر آمایش منطقه ی مرزی ایران و اقلیم کردستان عراق اند. این رساله به شیوه ای توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است.
۵۳.

بررسی تطبیقی چارچوب تنظیمی سفر و گردشگری در کشورهای حاشیه خلیج فارس، با تاکید بر جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال ششم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۳) 82 - 96

کلید واژه ها: چارچوب تنظیمی سفر وگردشگری شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری امنیت خلیجفارس جمهوریاسلامیایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۴۰۶
گردشگری گسترده ترین صنعت خدماتی دنیاست. این صنعت متنوع به عنوان منبع اصلی اشتغال زایی، درآمد، شکوفایی اقتصادی و توسعه زیرساخت ها در بسیاری از کشورهای جهان به شمار می آید و از اینرو، اکثر کشورها امروزه در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره گیری از مزایای حاصل از توسعه این صنعت می باشند. از سوی دیگر، توجهبهمقرراتحقوقیامروزه یکیازعواملاساسیدرتوسعهصنعتگردشگریاست که در کنار امنیت از نقش بی بدیلی در این زمینه برخوردار می باشد.قانونمداریمبتنیبرتدوینقوانینومقرراتیاستکهوظایفوحقوقدوسویهگردشگرانوجامعهمیزبانراروشنمی نمایدوهدفآنسامان بخشیبهفعالیتهایعرضهگردشگریدرجهتیپایداراست. نظر به اهمیت منطقه ی خلیج فارس از نقطه نظر ژئوپلیتیکی، بحث امنیت و قانونمندی در این منطقه نه تنها برای توسعه ی صنعت گردشگری، بلکه در تمامی جنبه ها و در راستای دستیابی کشورهای منطقه به ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، حیاتی است. بنابراین توجه به مسائل امنیتی، زیست محیطی و قوانین و مقررات ناظر بر سفر و گردشگری در کشورهای حاشیه نشین خلیج فارس ، می تواند زمینه ساز دستیابی به توسعه پایدار گردشگری در منطقه باشد. در مقالهحاضر، چارچوب های تنظیمی گردشگری در کشورهای حاشیه ی خلیج فارس با تاکید بر جمهوری اسلامی ایران، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. روشانجام اینپژوهشتوصیفی- تحلیلیو مبتنیمطالعاتاسنادیوکتابخانه ای است. در این مقاله از داده های مربوط به گزارش مجمع جهانی اقتصاد، پیرامون شاخص جهانی رقابت پذیری سفر و گردشگری در سال 2013 استفاده شده است. از یافته هایتحقیق چنین بر می آید که به زعم گزارش منتشر شده، ایران در مجموع از نظر چارچوبهای تنظیمی سفر و گردشگری، در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس، از جایگاهی آنچنان که می بایست برخوردار نیست.
۵۴.

بارزه های فرهنگی- مذهبی ایران در خارج از مرزها پس از انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال پنجم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰) 191 - 206

کلید واژه ها: فرهنگ مذهب انقلاب اسلامی ایران منطقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۳۲۰
به ثمر نشستن مبارزات مردم ایران در دهه چهل و پنجاه خورشیدی و پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره)، علاوه بر ایجاد تحولات مهم داخلی، تاثیرات شگرفی نیز در خارج از مرزهای ایران از خود به جای گذاشت. بر خلاف آنچه در ابتدا به ذهن می آید، تاثیرگذاری انقلاب در دیگر کشورها صرفا به عرصه سیاسی محدود نشده و نقش آفرینی ایران در سایر زمینه ها از جمله در عرصه فرهنگی نیز نمود داشته است. از آنجا که یکی از جنبه های مهم انقلاب و عوامل ایجاد کننده آن جنبه فرهنگی و ماهیت دینی آن بود، پس از انقلاب نیز به طور طبیعی اثرگذاری و نقش آفرینی فرهنگی مذهبی ایران در منطقه و جهان آغاز شد و تداوم یافت. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و الکترونیک به تبیین اقدامات، نمودها و بارزه های عینی فرهنگی مذهبی جمهوری اسلامی در منطقه و جهان بپردازد و این مساله را مورد بررسی قرار دهد. نتیجه تحقیق نشان می دهد که مهمترین اقدامات و تاثیرگذاری های ایران و انقلاب اسلامی در جنبه فرهنگی مذهبی در تاسیس و نقش آفرینی نهادهایی نظیر «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت و ...» بروز و نمود یافته است.
۵۵.

تبیین رویکرد بومی گرایی و منطقه گرایی ایران فرهنگی در فرآیند ج هاانی شدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال چهارم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۶) 171 - 188

کلید واژه ها: واژه های کلیدی: جهانی شدن ایران فرهنگی بومی گرایی منطقه گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۲۵۲
جهانی شدن از جمله مسائل مهمی است که در پرتو تعاملات فراملی و فراناحیه ای و پیشرفت روز افزون تکنولوژی و ارتباطات، کشورهای در حال توسعه را به چالش جدی کشانده است. این تغییر و تحولات، عرصه های گوناگون فرهنگ، سیاست و اقتصاد کشورهای جهان را در بر گرفته است. بخشی از این فرایندها، اجتماعی است که در طی آن قید و بندهای جغرافیایی، که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین می رود و انسان ها به طور فزاینده از کاهش این قید و بندها آگاه می شوند. فرهنگ ها باید به ارزیابی خود بپردازند که چه انعکاسی از تمدن خود در جهت شناخت فرایندهای بین المللی دارند. در این راستا، ایران نیز به عنوان یک واحد جغرافیایی- سیاسی در منطقه خاور میانه که به صورت یک هسته قوی فرهنگی از لحاظ تاریخی، سیاسی و فرهنگی عمل می کند، از تحولات جهانی شدن بی تأثیر نمی تواند باشد. ایران دارای فرهنگ دیرینه ای است؛ فرهنگی که به سختی می توان سیستمی فراگیرتر، وحدت بخش تر و انعطاف پذیرتر از آن را از لحاظ ارزش ها و ایده آل ها جستجو کرد. ایران با توجه به موقعیت راهبردی منطقه ای و ظرفیت های فرهنگی– اسلامی، توان و گنجایش ورود فعال در عرصه بین الملل را داراست. از طرفی دیگر، ایران به عنوان یک کانون اصلی فرهنگی در خاورمیانه و آسیای مرکزی مطرح است که با هسته های فرهنگی موجود در کشورهای مجاور، تجانس و نزدیکی فرهنگی زیادی دارد. در داخل کشور هم وجود هسته های فرهنگی بومی تا حد زیادی در داخل استان ها سازماندهی شده اند. البته در اغلب موارد گستره فضایی آن ها به بیرون از مرزهای سیاسی کشور کشیده شده است. این امر قابلیت های فرهنگی بومی و منطقه ایی ایران را مضاعف کرده است که در صورت برنامه ریزی صحیح، دستاوردهای وسیع سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را نصیب کشور خواهد نمود.این پژوهش از طریق منابع کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و در پی شناخت و توضیح پتانسیل های بومی و منطقه ایی ایران فرهنگی از دیدگاه جغرافیای سیاسی است. هم چنین کدهای مناسبی را برای برنامه ریزی در این راستا ارائه می کند.
۵۶.

تبیین فرایند برنامه ریزی علوم جغرافیایی در دانشگاههای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه ریزی آموزشی دوره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ 81 - 103

کلید واژه ها: علوم جغرافیائی جغرافیا برنامه ریزی آموزش عالی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۲۵
رشته جغرافیا از جمله رشته هایی است که در دانشگاههای مختلف جهان از نظام علمی برخوردار است و در سالهای اخیر نیز گرایش های مختلف آن رو به گسترش بوده است. بیشتر کشورها به دلیل نقشی که علوم جغرافیایی و جغرافیدانان می توانند در توسعه، آمایش فضا، عدالت جغرافیایی، صلح و امنیت ایفا نمایند، به آن اهمیت داده و برنامه ریزی و آموزش آن را در دانشگاهها جدی گرفته اند. در ایران، «کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی» که در وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» تشکیل شده است، مسوول اصلی برنامه ریزی و ارتقا کیفیت آموزش این رشته در دانشگاهها است و اعضای این کمیته متشکل از اساتید علوم جغرافیایی انتخاب می شوند که برای برنامه ریزی و سیاستگذاری آموزش علوم جغرافیایی در دانشگاه ها، از تجربیات خود و دیگر کشورها استفاده می کنند. با توجه به اینکه طی 5 سال اخیر کمیته علوم جغرافیایی از حیث برنامه ریزی و عملکرد، دچار تحول عمیقی گردیده است، در این مقاله نتایج و ماحصل این تحولات مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه نشان داد که تلاشهای انجام شده در این خصوص از یک طرف به بازنگری و به روز شدن تمامی برنامه های قدیمی علوم جغرافیایی در مقاطع مختلف منجر شده است. از طرفی دیگر، تعدادی از برنامه های جدید در زمینه تخصص ها و گرایش های جدید جغرافیایی، طراحی و تدوین شده است. بدون شک مجموعه این اقدامات در مرحله عملیاتی خود به بهبود وضعیت و توسعه پایدار فضاهای زیست، بهینه سازی، بهره وری و مدیریت فضاها و مکانهای کشور کمک خواهد نمود.
۵۷.

نقش مذهب در گسترش حوزه نفوذ مطالعه موردی: تشیع و ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه ژئوپلیتیک ۱۳۸۹ شماره ۱

کلید واژه ها: ایران مذهب ژئوپلیتیک حوزه نفوذ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴۲ تعداد دانلود : ۹۲۱
موضوع مورد بررسی در این پژوهش چگونگی نقش آفرینی پدیده مذهب در زمینه گسترش حوزه نفوذ یک کشور است. منظور از مذهب، طیفی از اعتقادات، علایق، گرایش ها و آرمانهای مردم و مسوولین یک کشور را در بر می گیرد و همچنین عملکردها و فعالیت هایی را که رنگ و بوی مذهبی دارند و یا با پشتوانه اعتقادات مذهبی شکل می گیرند را شامل می شود. منظور از حوزه نفوذ نیز شکل گیری فضاهایی برای حضور مریی و نامریی یک کشور است تا بتواند ارزش های مدنظر خود را ترویج نماید. به عبارتی دیگر ایجاد حوزه نفوذ به منزله امکان نقش آفرینی یک کشور در خارج از مرزهایش قلمداد می شود و گسترش آن با تداوم نگرش های مثبت گروهها، جوامع و شهروندان دیگر کشورها نسبت به عملکرد آن کشور اتفاق می افتد.در این تحقیق، مذهب تشیع و کشور ایران به عنوان مورد انتخاب شده اند. بنابراین از نظر مقطع زمانی، سالهای پس از انقلاب اسلامی (از سال 1357 به بعد) را شامل می شود؛ یعنی زمانی که مذهب شیعه ماهیت سیاسی پیدا کرد و باعث شد تا دولت جمهوری اسلامی با ماهیت دینی و مذهبی به عنوان یک بازیگر مهم در صحنه بین المللی نمایان شود.روش انجام تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و اطلاعات مبتنی بر اسناد، مدارک، آمار و... مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتیجه پژوهش نشان داد که پدیده مذهب در صورت فراهم شدن برخی شرایط، نقش قابل توجهی در گسترش حوزه نفوذ ایفا می کند
۵۹.

بررسی تطبیقی اهداف و عملکردهای طرح پروانه گذر مرزی (مطالعه موردی: ایران و ترکمنستان «استان خراسان»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات جغرافیایی سال ۱۳۸۵ شماره ۸۲
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۹ تعداد دانلود : ۱۰۹۴
طرح پروانه گذر مرزی در واپسین سالهای عمر شوروی سابق میان این کشور و جمهوری اسلامی ایران در قالب انعقاد یک یادداشت تفاهم در تاریخ 26/11/86 مطابق با 15 فوریه 1990 م، آغاز شد و به موجب آن تسهیلاتی در عبور و مرور ساکنان مرزی دو کشور در نظر گرفته شد. بر این اساس ساکنان مرزی دو کشور، با دریافت پروانه گذر مرزی می توانند هر سال چهار بار تا شعاع 45 کیلومتری به آن سوی مرز مسافرت کنند. هدف از این یادداشت تفاهم که اجرای آن پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 م نیز با کشورهای ترکمنستان و آذربایجان ادامه داشته است، تمایل به توسعه روز افزون همکاری های بین دو کشور با توجه به روابط حسن همجواری و مساعدت در برقراری تماسها بین اتباع دو کشور که در مناطق مرزی اقامت دارند، ذکر شده است. اجرای این طرح منجر به جابجایی انسانها، کالاها، اطلاعات و ... در دو سوی مرز شده و حتی راه اندازی بازارچه های مرزی را در باجگیران و سرخس به دنبال داشته است. در این تحقیق به بررسی تطبیقی اهداف و عملکردهای طرح پروانه گذر مرزی بین ایران و ترکمنستان در محدوده استان خراسان پرداخته شده است. سوال اصلی این تحقیق این است که اهداف طرح گذر مرزی تا چه حد تحقق یافته است؟جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق علاوه بر استفاده از روشهای کتابخانه ای (اسناد، کتب، مقالات، متون)، مراجعه به پایگاه های اطلاعاتی مرتبط با تحقیق در شبکه جهانی اطلاع رسانی، مصاحبه با کارشناسان و مسوولین مرزی، پرسشنامه ای نیز توسط تردد کنندگان مرزی تکمیل شده است. در پایان مشخص شد که عملکردهای طرح در راستای برقراری ارتباط میان اتباع حاشیه مرز و تسهیل در رفت و آمد آنان، گسترش تماس ها و تعاملات بین اتباع دو کشور تا حد زیادی محقق شده است. از طرفی نتایج اجرای طرح گویای شکل گیری روابط حسن همجواری و گسترش همکاری های دو جانبه است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان