نصرالله مولایی هشجین

رشد و توسعه روستایی، ارتباطی تنگاتنگ با مشارکت روستاییان دارد؛ چرا که مشارکت در واقع کارآیی برنامه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کیفیت تصمیم گیری برای مناطق روستایی را افزایش می دهد. ضعف مشارکت مردمی در جامعه روستایی، از پویایی روستاها می کاهد و رشد و شکوفایی روستاها را با دشواری مواجه می سازد. در این مقاله تلاش شده است تا به تحلیل نقش مشارکت های مردمی در توسعه روستاهای بخش خشکبیجار شهرستان رشت پرداخته شود. بر روی 400 نفر از روستاییان در 18 روستای نمونه بخش خشکبیجار شهرستان رشت مطالعه شده است و در آن از دو روش اسنادی و مطالعات میدانی با استفاده از ابزار پرسشنامه برای شناسایی وضعیت مشارکت در روستاهای نمونه استفاده شده است. پس از تهیه پرسشنامه و بررسی اعتبار روایی و پایایی آن با مقدار آلفای کرونباخ (81/0)، پرسشنامه ها در بین روستاهای نمونه در بین افراد توزیع شده و از نتایج آن ها برای تأیید یا رد فرضیه ها استفاده شد. برای آزمون فرضیه ها با استفاده از مؤلفه های سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی خانوارها، میزان رضایت و میزان مشارکت روستاییان، در فرآیند توسعه روستایی از طریق آزمون های ویلکاکسون، همبستگی اسپیرمن و کروسکال والیس اقدام شده است. نتایج نشان داد میزان مشارکت مردم، نقش کلیدی در توسعه نواحی روستایی محدوده مورد مطالعه ایفا می کند و متناسب با اندازه جمعیت روستاها، میزان مشارکت روستاییان بیشتر می شود. میل به مشارکت به ویژه مشارکت فکری، مشورتی،کاری و فیزیکی در میان روستاییان در حد مطلوبی است و با افزایش توان اقتصادی روستاییان بخش خشکبیجار، میزان مشارکت مردم در طرح ها و پروژه های توسعه ای روستاها افزوده خواهد شد. بی شک انگیزه ی مشارکت در بین روستاییان بیش از هر چیزی به اقدامات فرهنگی و آگاهی بخشی به آن ها بستگی دارد.

در گذشته بافت مسکونی روستاها، عمدتاً حاصل تعامل یا تقابل مستمر انسان روستایی با محیط و عوامل محیطی پیرامونی مانند مصالح ساختمانی بومی متناسب با اقلیم و تبعیت از منابع آب (رود، چشمه و قنات) و با کارکردهای سکونتی و اقتصادی با یک روند تکوینی طبیعی و درون زا شکل می  رفت. اما در دهه های اخیر، الگوی مساکن روستایی به دلیل شهرگرایی و توسعه فعالیت های گردشگری با تأثیرپذیری از عوامل بیرونی و با شتاب زیادی در حال تغییر می باشد. روستاهای گردشگرپذیر شهرستان رضوانشهر از این امر مثتسنی نیست و در سال های اخیر، در مساکن روستایی آن تحولات زیادی رخ داده است. این مقاله که با هدف تبیین تغییر الگوی مسکن ناشی از تعاملات میان گردشگران و روستاییان تدوین گردیده، سعی شده به این پرسش که آیا الگوی معماری جدید در جامعه نمونه مطابق با خواسته و رضایت جوامع روستایی بوده است؟ پاسخ داده شود. روش تحقیق توصیفی-پیمایشی مبتنی بر مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه بوده است. در این مطالعه از بین 104روستای شهرستان رضوانشهر 23 روستای گردشگرپذیر به عنوان حجم بررسی شده است و با استفاده از روش کوکران از بین 5250 خانوار برای 358 خانوار ساکن در روستاهای نمونه، 8 نفر از مسئولان دولتی و تمامی مدیران محلی پرسشنامه تکمیل شده است، داده ها با آزمون T مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده از داده ها بیانگر این واقعیت است که معماری سنتی و بومی در حال از بین رفتن می باشد و جای خود را به معماری شیوه مدرن شهری داده است. این نتایج نشان می دهد که در شیوه ساخت و ساز مساکن جدید مؤلفه های استحکام سازی با امتیاز 5/73 از تأثیرات مثبت و مورد رضایت مردم به شمار می رود اما از نظر کارکردی و اقتصادی با 4/9 امتیاز مغایر با شرایط زندگی روستایی می باشد.

امروزه پدیده دستفروشی که از جمله مشاغل بخش غیررسمی شهر می باشد، پدیده ای شناخته شده و در عین حال پیچیده به نظر می رسد. گذشته از مسائل و مشکلات به وجود آمده توسط دستفروشان، این دسته از فروشندگان فرصت های ارزشمندی را نیز برای شهر و شهروندان مهیا می سازند. ایجاد اشتغال هرچند موقت برای افراد بیکار جامعه و به تبع آن کاهش انحرافات اجتماعی، کاستن فشار اقتصادی بر اقشار کم درآمد جامعه و ... نمونه هایی از این فرصت ها می باشند. اما مهم ترین مسئله ای که بسیاری از شهرها در این رابطه با آن مواجه هستند، مشکل حضور دستفروشان در پیاده روهای مراکز شهرهاست که موجبات ترافیک پیاده و سواره و ازدحام جمعیت در بخش مرکزی شهر را فراهم می نمایند. از همین رو در بسیاری از شهرها - از جمله شهر لنگرود - مکان هایی ویژه در قالب طرح های ساماندهی دستفروشان شهری جهت حضور این دسته از فروشندگان در نظر گرفته شده است. این تحقیق به دنبال آن است که علاوه بر برررسی پدیده دستفروشی در شهر، تأثیرات حضور یا عدم حضور دستفروشان در شهر را بر ترافیک پیاده و سواره شهری مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق از نوع مطالعات توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر دو روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی می باشد. برای بررسی روابط بین متغیرهای مورد مطالعه نیز از آزمون های همبستگی پیرسون و همبستگی جزیی استفاده شده است. نتایج این تحقیق حکایت از رابطه همبستگی مستقیم بین تعداد دستفروشان در مرکز شهر و حجم ترافیک پیاده و سواره در مرکز شهر و نیز رابطه همبستگی مستقیم بین تعداد دستفروشان در بازارهای حاشیه شهر و حجم ترافیک پیاده و سواره در حاشیه شهر و از سوی دیگر رابطه همبستگی معکوس میان تعداد دستفروشان در بازارهای حاشیه شهر و حجم ترافیک پیاده در مرکز شهر و درنهایت عدم رابطه همبستگی معنادار بین تعداد دستفروشان در بازارهای حاشیه شهر و حجم ترافیک سواره در مرکز شهر دارد.

با توجه به این که نیمی از جمعیت جهان زنان هستند برای دستیابی به توسعه ضروری است که زنان مانند مردان در فرایند توسعه و مدیریت روستایی مشارکت داشته باشند. این واقعیت بر هیچ کس پوشیده نیست که بدون در نظر گرفتن زنان، دستیابی به توسعه واقعی میسر نخواهد شد و باید به جایگاه و نقش زنان در مدیریت روستایی توجه شود. همانطور که می دانیم مدیریتروستاییبهعنوانیکیازمؤلفه هایاساسیبراینیلبهتوسعه یروستایی است که متأثر ازراهبردهایکلانملی و نیز رهیافت هایموجوددرزمینهمدیریت محلیمی باشد. چرا که در این بین زنان روستایی بسیاری از نقش های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خارج خانه را به خوبی این نقش ها در داخل خانه ایفا می کنند، اما از برنامه های توسعه ی روستایی دور مانده اند و این مسأله سبب گردیده تا برنامه ریزان از پتانسیل مدیریتی زنان در توسعه روستایی غافل شوند. هدف این پژوهش واکاوی جایگاه زنان در مدیریت روستایی است. محدوده ی مورد مطالعه 10 روستا از روستاهای دهستان میانکاله شهرستان بهشهر می باشد، روش تحقیق بصورت پیمایشی و توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت اسنادی و میدانی از طریق پرسش نامه در قالب طیف لیکرت طراحی شده و سؤال تحقیق از طریق نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته شده است، نتایج تحقیق در روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد باتوجه بهمقایسهحدمتوسطگویه های موردارزیابیدرهریک از شاخص های جامعه نمونه می تواناستنباطنمود که کلیه مؤلفه های پایین تر از حد متوسط بوده و این تغییرات به لحاظ آماری معنادار نبوده و به نظر می رسد زنان در مدیریت روستایی در سطح جامعه نمونه جایگاه مشخصی ندارند.

تغییرات کارکردی نشان دهنده پیشرفت یا عدم پیشرفت فضای سکونتگاهی می باشد روستاهای جنوب غربی کلانشهر تهران در طول انقلاب اسلامی به دلیل نزدیکی به کلانشهر تهران باتبعیت از شرایط کشور بیش از دیگر روستاهای کشور به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن شهر تهران دچار تغییرات کارکردی زیادی شده اند بطوری که میزان جمعیت پذیری در برخی از روستاها به 7 برابر رسیده  وکشاورزی و دامداری در گذشته اقتصاد غالب این روستاها بوده در حالیکه امروزه سهم کشاورزی 60.1 درصد به 35 درصد رسیده است این امر نشان دهنده کاهش چشمگیر میزان سطح اراضی کشاورزی بوده،صنعت و خدمات قبل از انقلاب کمترین درصد را به خود اختصاص داده بودند در حال حاضر  بالاترین جایگاه از نظر اقتصادی و کارکردی را در محدوده مورد مطالعه دارند بنابراین مهاجرپذیری روستاهای جنوب غربی و سیاست دولت ها موجب تغییرات کارکردی در این روستاها زیاد شده،برخی از روستاها از حالت روستایی به شهری تبدیل کرده است.بنابراین جمعیت پذیری،سیاست ها و شرایط توپوگرافی مهمترین عامل برای تغییرات کارکردی روستاها بوده است.

 موقعیت جغرافیایی ویژه و تنوع پدیده های طبیعی باعث شده تا ایران به عنوان پنجمین کشور دارای تنوع طبیعی جهان شناخته شود. علی رغم برخورداری از جاذبه های طبیعی فراوان، اکوتوریسم کشور با مشکلات و موانع گوناگونی در جذب گردشگر بخصوص در بخش پرنده نگری مواجه بوده که مانع از گسترش آن شده است. این در حالی است که پرنده نگری در سال های اخیر در دنیا رشد چشمگیری داشته و منبع درآمد بسیار مهمی محسوب می گردد. مکان یابی درست منابع طبیعی امروزه در جذب توریسم نقش موثری دارد. در این تحقیق جهت مکان یابی ایستگاه پرنده نگری از تعداد 213 آبگیر و تالاب که در تمام سطح استان پراکنده است، تعداد پنج تالاب (تالاب انزلی، امیرکلایه، بوجاق، استیل و جوکندان) به عنوان مناطق مورد مطالعه  انتخاب گردید. این تالابها که در کنوانسیون بین المللی رامسر ثبت شده، در استان گیلان و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند. عملیات میدانی، شناسایی محدوده  و طرح پرسش و تکمیل پرسشنامه انجام و  مکان های مناسب جهت رویت پرندگان، شناسایی گردید. با استفاده از GPS مختصات جغرافیایی نقاط ثبت و در نرم افزار GIS روی نقشه مکانیابی شد. پرسشنامه طرح و تکمیل گردید و با استفاده از روش SPSS بررسی و نتیجه گیری انجام گرفت. در نهایت مشکلات موجود بررسی و راهکارهایی جهت توسعه گردشگری  در محدوده  مورد مطالعه ارائه گردید. راهی برای بهبود وضعیت و شرایط گردشگری جهت تحقق اصول گردشگری پایدار امری حیاتی محسوب می شود و      پرنده نگری در این تحقیق به عنوان روشی مفید جهت همزمانی رشد اقتصادی و حفظ ذخایر طبیعی معرفی گردیده است.

شهرستان املش بدلیل برخورداری از جاذبه های گردشگری با چشم اندازهای زیبا و غنی از آثار باستانی، از موقعیت ممتازی در پهنه جغرافیای گیلان برخوردار است. لکن به جهت در بن بست قرار گرفتن املش و عدم توجه مسئولین محلی در زمینه برنامه ریزی و اقدام در جهت معرفی جاذبه ها و توسعه زیرساخت ها موجب شده است تا گردشگران از وجود پتانسیل های شهرستان اطلاع چندانی نداشته باشند و در نتیجه گردشگری در املش کمرنگ جلوه نماید. تحقیق حاضر با هدف شناسایی قابلیت ها و جاذبه های گردشگری املش و اقدام در جهت معرفی جاذبه ها به منظور رونق گردشگری و توسعه شهرستان تدوین گردیده است. روش پژوهش از نوع مطالعات توصیفی و تحلیلی است، برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردیده، فرضیات در زمینه توانمندی جاذبه ها در جهت توسعه گردشگری املش بیان شده است. در بررسی آزمون فرضیه های این تحقیق، از آزمون نسبت های p و با استفاده از نتایج پرسشنامه ها، فرضیات با 95 درصد سطح اطمینان آزمون گردیدند. برابر نتایج حاصله از ارزیابی های صورت گرفته، عملاً قابلیت ها و جاذبه های طبیعی و فرهنگی املش تأیید و توانمندی قابلیت ها در جذب گردشگران داخلی و خارجی مثبت ارزیابی شده که می توانند موجبات رونق گردشگری و توسعه شهرستان را فراهم سازند. همچنین موقعیت کوهستانی و ییلاقی شهرستان املش، قابلیت و توانایی آن را دارد از طریق شیوه های مختلف منجر به جلب و جذب گردشگر و رونق گردشگری در املش و رشد بالندگی شهرستان را رقم زند.

بخش کشاورزی به دلیل توانمندی در ایجاد ارزش افزوده و اشتغال زایی از یک سو و تامین امنیت غذایی و حیات اقتصادی- اجتماعی کشور از سوی دیگر، از اهمیت بسیار بالایی در رشد و شکوفایی اقتصاد ملی برخوردار است. شناخت و بررسی امکانات و توانایی ها و در پی آن تعیین سطوح توسعه یافتگی کشاورزی، نخستین گام در فرایند برنامه ریزی و توسعه کشاورزی می باشد. این پژوهش با بهره گیری از مدل موریس و شاخص مرکزیت به تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان خوزستان به لحاظ شاخص های عمده بخش کشاورزی پرداخته و هدف اصلی آن یافتن میزان شکاف موجود بین شهرستان ها و نوع محرومیت آن ها است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده است. جامعه آماری کل شهرستان های استان خوزستان را شامل می شود. به منظور پیشبرد تحقیق، شاخص های 29 گانه توسعه کشاورزی و اطلاعات مربوط به آن از سالنامه کشاورزی سال 1388 استان خوزستان استخراج گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که شکاف و نابرابری بین شهرستان ها در زمینه فعالیت های کشاورزی عمیق بوده، به طوری که ضریب نهایی در برخوردارترین شهرستان (باغ ملک) به ترتیب در مدل موریس و شاخص مرکزیت 53.54 و 286، و درمحروم ترین شهرستان (آبادان) به ترتیب 14.87 و 65.69 به دست آمده است. با توجه به ضریب نهایی محاسبه شده، اختلاف بین برخوردارترین شهرستان و محروم ترین شهرستان تقریبا چهار برابر بوده است. در پایان نیز با مشخص شدن تفاوت و اختلاف در سطوح برخورداری این شهرستان ها، پیشنهادهایی برای برنامه ریزان جهت از بین بردن نابرابری های موجود، ارائه شده است.

برنامه های توسعه یک کشور زمانی با موفقیت  همراه می گردد که بر اساس ویژگی های  و نیازهای مناطق و نواحی آن برنامه ریزی گردد.بدیهی است که قبل از برنامه ریزی، باید  وضع موجود شناسایی  و جایگاه آن در سطوح توسعه یافتگی مشخص گردد. امروزه  سیستم اطلاعات جغرافیایی توانایی منحصر به فردی در گردآوری، بازیابی و تحلیل داده ها ی جغرافیایی دارد و برنامه ریزان با استفاده از آن می توانند راحت تر تصمیم گیری نمایند با این نگرش تحقیق حاضر به  دنبال دو هدف زیر می باشد:1-ارائه تصویری روشن از وضعیت اجتماعی -جمعیتی، اقتصادی، و کالبدی- فضایی  روستاهای  محدوده مورد مطالعه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تهیه نقشه توسعه یافتگی روستاها2-تعیین میزان توسعه یافتگی روستاهای بخش لشت نشاء با توجه به شاخص های توسعهبرای رسیدن به این دو هدف ازروش اسنادی و میدانی استفاده شده است. در ابتدا شاخص های مورد مطالعه در تحقیق در قالب جداول توصیفی در نرم افزار GIS برای هر روستا تنظیم گردید.آنگاه با استفاده از توانایی های این سیستم و با استفاده از گزینه شکست طبیعی سه سطح توسعه یافتگی برای روستاها ی مورد مطالعه تعریف گردید. در مجموع از 44 روستای مورد مطالعه در این تحقیق تعداد4 روستا (9.1 درصدتوسعه یافته،تعداد 19 روستا (43.18درصد) در حال توسعه ،و تعداد 21 روستا (47.72 درصد) کمتر توسعه یافته می باشند. با توجه به نتایج تحقیق سطوح توسعه یافتگی در محدوده مورد مطالعه نامتعادل می باشد و توزیع خدمات  به ویژه خدمات زیربنایی متناسب با جمعیت و ویژگی های مختلف روستاها نمی باشد.

سیاست ارتقای روستاها به شهر، از جمله سیاست های نوینی است که اغلب کشورهای در حال توسعه آن را به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان نواحی روستایی به کار می گیرند. در این راستا کشور ایران طی سه دهه اخیر این سیاست را با هدف ارتقای کیفیت زندگی و جلوگیری از ورود مهاجران روستایی به شهرهای بزرگ، دنبال کرده است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی نقش سیاست تبدیل روستاها به شهر در کیفیت زندگی ساکنان محلی، از طریق مطالعه شاخص های عینی است. محدوده انجام تحقیق، شهرهای بُردِخون و بَنَک در استان بوشهر می باشد. روش تحقیق؛ توصیفی- تحلیلی است و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه از 278 سرپرست خانوار بدست آمده است. تحلیل داده ها نیز از طریق نرم افزار SPSS انجام شده است. نتایج به دست آمده بر اساس T-test در دو زمان قبل و بعد از شهر شدن نشان می دهد که سیاست ارتقای روستا به شهر باعث بهبود چشمگیر کیفیت زندگی در هر دو شهر بُردِخون و بَنَک شده است. طبق نتایج روش آماری تحلیل مسیر، در هر دو شهر مؤلفه «امکانات خدماتی» بیشترین تأثیر را برکیفیت زندگی داشته است. اما کمترین تأثیرگذاری در شهر بردخون به مؤلفه «اطلاعات و ارتباطات» و در شهر بنک به مؤلفه «امکانات فراغتی» تعلق گرفته است.

نواحی روستایی با کارکردهای مختلف، شبکه ای به هم پیوسته از تعامل بین انسان و محیط هستند که در طی زمان و متأثر از عوامل و نیروهای درونی و بیرونی دچار تغییر و تحولات می شوند که این امر طی دو فرآیند مبتنی بر حرکت طبیعی (ارگانیگ) و برنامه ریزی از پیش اندیشیده شده اتفاق می افتد. در دهه های اخیر توسعه فعالیت های خود جوش گردشگری یکی از عوامل مهم در تغییر و تحول سکونتگاه های روستایی بوده است که این فعالیت ها تحولاتی عمیق و بنیادی را در ابعاد مختلف و بخصوص جنبه های کالبدی روستاها بجا گذاشته اند. روستاهای گردشگر پذیر شهرستان رضوانشهر نیز با وجود جاذبه های متنوع گردشگری، در سال های اخیر، با جذب گردشگر، دچار تحولات مختلفی شده اند. در مقاله حاضر که با هدف تبیین پیامدهای ناشی از توسعه گردشگری در روستاهای گردشگر پذیر شهرستان رضوانشهر تدوین گردیده، سعی شده به این پرسش که عوامل اصلی ایجاد پیامدهای متأثر از توسعه گردشگری درسکونتگاه های روستایی از دیدگاه جامعه نمونه کدامند؟ پاسخ داده شود تا از این طریق ابعاد و شاخص های گردشگری پایدار روستایی تعریف شده و در نهایت مدل مفهومی مناسبی برای توسعه گردشگری در مناطق روستایی ارائه گردد. روش تحقیق نیزدراینمطالعهتوصیفی-پیمایشی مبتنی بر تکمیل پرسش نامه بوده است. بدین منظور با بهره گیری از فرمول کوکران برای358 سرپرست خانوار از 23 روستای گردشگر پذیر شهرستان رضوانشهر بوده و تمامی مدیران محلی و 8 نفر از مسئولان دولتی پرسش نامه تدوین و تکمیل شده است. نتایج به دست آمده از داده ها نشان می دهد که از دیدگاه جامعه نمونه و مشاهدات صورت گرفته، در شیوه ساخت و ساز، چشم انداز طبیعی روستا، کاربری زمین، مسایل زیست محیطی پیامدها منفی بوده است ولی پیامدهایی مانند ایجاد اشتغال، مستحکم سازی ساختمان، توسعه زیر ساخت ها و افزایش آگاهی های مردم بومی، پیامدها مثبت ارزیابی شده است و در مجموع پیامدهای مکانی - فضایی در روستاهای ساحلی و کوهستانی بیشتر از روستاهای جلگه ای وکوهپایه ای بوده که برای کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت مدل برنامه ریزی راهبردی مشارکتی همراه با نظام مدیریتی یکپارچه جهت حفظ و توسعه محیط روستا به عنوان بهترین راهبرد معرفی می گردد. 

امروزه به دلیل اثرات چشمگیری که فعالیت های گردشگری در اقتصاد مناطق پذیرنده گردشگران برجای می گذارد، توجه فراوانی به این زمینه از فعالیت معطوف می شود. اینمقاله راهکارهای توسعه گردشگری در ناحیه اشکورات شهرستان رودسر با  توجه به قابلیت ها و محدودیت های بخش گردشگری این ناحیه و تعیین و ارائه راهبردهاراهکارهای مناسب به منظور توسعه گردشگری را  مورد بررسی قرار داده است. از این رو مقاله حاضر از  نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی بدست آمده است. جهت ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب از طریق تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها،  از مدل تحلیلی SWOT استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هر چند ناحیه اشکورات از قابلیت ها و در نتیجه نقاط قوت زیادی در زمینه گردشگری و با توجه به فرصت های پیش روی آن جهت  توسعه این فعالیت برخوردار است، ولی ضعف ها و تهدیدهای نیز در این زمینه مشاهده وجو دارد که با توجه به کوهستانی بودن ناحیه اشکورات و آستانه آسیب پذیری آن به ویژه از نظرامکانات و تأسیسات گردشگری و مسائل زیست محیطی، تدوین و ارائه سیاست های مناسب با ویژگی های جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه در راستای رفع موانع و محدودیت ها و  بهره برداری بهینه از مزیت های نسبی آن، احساس می شود.

در این تحقیق سعی شده تا گردشگری به عنوان ابزاری برای رشد و پیشرفت روستاها به منظور دستیابی به توسعه گردشگری روستایی وتوسعه روستایی مدنظر قرار گیرد. آن چه که به ارتباط  میان گردشگری روستایی و توسعه پایدار روستایی قوت می بخشد تعامل این دو مقوله در چهار چوب فضاهایی است که انواع تیپ های گردشگری روستایی را به وجود می آورد، گردشگری مزرعه ای، باغی، تاریخی، انسانی و طبیعی خود می توانند عاملی برای جذب گردشگران در این مقوله باشند. تدوین شناسنامه توریستی برای روستاها از حیث هدف جنبه کاربردی پژوهش حاضر را در چهار چوب روش شناسی توصیفی - تحلیلی تبیین می کند.در نتیجه مجموعه راهکارهایی که در بخش کوهپایه ای استان گیلان ارایه می گرددبا توجه به مباحث توسعه گردشگری روستایی بیان خواهد شد.

مطالعه و تحقیق پیرامون روستا و مسائل مرتبط با آن از دو جنبه حائز اهمیت است. نخست نقشی که روستا در تولید و تأمین مواد اولیه بخش های مختلف کشاورزی دارد و دوم اینکه راه حل نهایی مسئله بیکاری شهری و تراکم جمعیت بهبود محیط روستایی است. با برقراری تعادل مناسب میان امکانات اقتصاد شهر و روستا و نیز ایجاد شرایط مناسب برای مشارکت وسیع مردم در تلاش هایی که برای توسعه ملی صورت می گیرد و بهره مند شدن از مواهب آن، کشورهای در حال توسعه گام بزرگی در جهت تحقق معنای حقیقی توسعه بر خواهند داشت. بررسی اهمیت روستاهای حاشیه تالاب انزلی از جنبه های مختلف ضروری بوده است. تحلیل اهمیت اجتماعی و اقتصادی در روستاهای حاشیه تالاب بندر انزلی به عنوان هدف اصلی به شمار می رود. روستاهای حاشیه تالاب انزلی از لحاظ اجتماعی و اقتصادی، چه اهمیتی دارند؟ به عنوان پرسش اصلی مطرح بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، اکثریت مطلق روستاییان حاشیه تالاب از برنامه ریزی جهت اشتغال زایی جوانان، ارتقاء وضعیت معیشتی و بالا بردن سطح زندگی در نهایت جلوگیری ازمهاجرت به شهرها راضی بودند. با توجه به پتانسیل های بالای منطقه مورد مطالعه و برنامه ریزی دقیق و مدون با سرمایه گذاری بخش های دولتی و خصوصی و مشارکت و همکاری روستاییان رابطه مثبت وجود دارد.

بخش کشاورزی ایران علی رغم میل به تجاری شدن و افزایش مکانیزاسیون در قیاس با دیگر بخش&zwjهای اقتصادی از شیوه تولید سنتی رنج می برد. کوچک بودن و پراکندگی قطعات، تعدد کرتها، نبود جاده های بین مزراع، نبود کانالهای آبیاری و عدم زهکشی مناسب موجب افزایش هزینه های تولید و در نتیجه عدم فعالیت و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی شده است. دگرگونی و تغییر اساسی این عرصه در گرو اجرای طرحی تحت عنوان ""تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری"" است و این مطالعه به بررسی مساله در شهرستان صومعه سرا پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی –تحلیلی است و از روش میدانی بصورت مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه برای ارزیابی اثرات اقتصادی، اثرات مکانیزاسیون و آزاد سازی نیروی انسانی و تنوع بخشی به فعالیتها در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در بخش مرکزی شهرستان صومعه سرا استفاده شده است. با استفاده از جدول مورگان 376 پرسشنامه در بین کشاورزان تکمیل و جمع آوری شد. پرسشنامه ها بعد از کُد گذاری و وارد کردن در محیط SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، که مهمترین نتایج آن عبارتند از: اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری در روستاهای دارای طرح موجب کاهش هزینه های تولید برنج، افزایش راندمان تولید و درآمد کشاورزان شده است ، نیروی انسانی به کار رفته در مزارع دارای طرح کمتر از مزارع فاقد طرح است و کشاورزان در این روستاها از تنوع شغلی بیشتری نسبت به روستاهای فاقد طرح برخوردارند. همچنین از نظر تعداد کشاورزانی که در اراضی دارای طرح کشت دوم انجام می دهند از روستاهای فاقد طرح کمتر است ولی سطح زیرکشت در اراضی شالیزاری در کشت دوم در روستاهای دارای طرح از روستاهای فاقد طرح بیشتر است.

روستاهای ایران با داشتن پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی، جایگاه مناسبی برای جذب گردشگر محسوب می شوند. گردشگری روستایی که بر مبنای بهره برداری از هویت فرهنگی یک روستا استوار شده است، می تواند ما را به سمت شناخت درک و ارتباط برقرار کردن با عناصر بومی و جاذبه های فرهنگی و طبیعی روستا در جهت توسعه گردشگری  پایدار روستایی سوق دهد. بدین منظور، پژوهش حاضر نقش مساکن سنتی روستاهای کوهپایه و کوهستانی را از دیدگاه مسئولان مرتبط با روستا، گردشگران و ساکنین نواحی روستایی شهرستان های تنکابن و رامسر به عنوان جامعه میزبان، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در پی آن است تا  نقش مساکن سنتی را در توسعه پایدار روستایی غرب مازندران مشخص نماید. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر نگرش سیستمی برای جمع آوری اطلاعات داده ها از مطالعات اسنادی – کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.یافته های تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه ساکنین، مسئولین و گردشگران، گردشگری در افزایش درآمد ساکنین روستا و بهبود وضعیت اقتصادی آنان، همچنین در ایجاد فرصت های اشتغال در روستاها تأثیر بسیاری داشته است و مساکن سنتی کوهپایه و کوهستان توانسته است با کارکردهای مختلف و با بهره گیری از   جاذبه های طبیعی درجذب گردشگر و توسعه گردشگری در ناحیه مورد مطالعه تأثیرگذار باشد. براساس آزمون کای دو (x 2 )  بین تأثیر گردشگری با افزایش درآمد ساکنین روستا، نقش مسکن سنتی در توسعه توریسم روستایی و هممچنین ایجاد دهکده گردشگری جهت حفظ این مساکن، رابطه معناداری وجود دارد.

یکی از عوارض رشد بی رویه و تراکم فعالیت ها در نقاط شهری ازدحام زیاد و نرخ بالای حوادث ترافیک درون شهری است به طوری که ایران را در زمره یکی از حادثه خیزترین کشورهای تصادفات رانندگی دنیا قرار داده است. در این مقاله ضمن بررسی کلی حوادث ترافیک درون شهری در شهر بندرانزلی، علل آن را از دیدگاه شهروندان مورد مطالعه قرار    می گیرد. داده های مورد استفاده عمدتاً از طریق برداشت میدانی و با بهره گیری از ابزار پرسش نامه جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که ضعف سیستم حمل و نقل عمومی با قدرت جابجایی بالا، فقدان خطوط ویژه در خیابان اصلی، آپارتمان سازی و افزایش جمعیت و ضعف امکانات پارکینگ عمومی از مهمترین عوامل مؤثر در ازدحام و ترافیک درون شهری محسوب می شوند.  همچنین نقش فروش تراکم توسط شهرداری، وجود مهاجرت ها و عرض کم معابر شهری در بخش قدیمی شهر از دیگر عوامل مؤثر در افزایش ازدحام و بالا بودن حوادث ترافیکی درون شهری از دیدگاه شهروندان بوده است.

  یکی از مقوله های مهم دربرنامه ریزی شهری، تعیین مکان مناسب برای استقرار کاربری های شهری است. فعالیت های گوناگون شهری هرکدام نیازمند فضای مناسب خود می باشد و امکان استقرار آنها در هر ناحیه ای از شهر وجود ندارد. توزیع فضایی- مکانی شعب بانک ها یکی از مسائل مهم در برقراری عدالت فضایی است که از نظر رویکردهای توسعه پایدار در کانون توجه خدمات رسانی و توسعه قرار دارد. شهر رشت 274 واحد بانکی دارد، به نظر می رسد در نقاط مختلف این شهر به صورت نامطلوبی توزیع شده باشند در این خصوص سوال اصلی تحقیق کشف ضوابط توزیع فضایی واحدهای بانکی در شهر رشت است. جهت پاسخ گویی به آن از روش توصیفی- تحلیلی و تکنیک های تحلیل فضایی استفاده شده است. برای این منظور نخست بر اساس ادبیات تحقیق به استخراج شاخص ها مبادرت شد سپس ضوابط توزیع فضایی بانک ها را تعریف و بر اساس آن به سؤال های تحقیق پاسخ داده شده است. نتایج تحقیق نشانگر عدم کفایت و عدم تناسب در توزیع واحدهای بانکی در مناطق مختلف می باشد و اغلب بانک ها نقاط حساس و استراتژیک شهر را برای فعالیت های خود برگزیده اند.  

یکی از اقدامات مهمی که در زمینه توسعه و پیشرفت نقاط روستایی در ایران طی سال های اخیر صورت گرفته، تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی می باشد. امروزه این گونه طرح ها به عنوان مهمترین ابزار هدایت ساخت و ساز در روستاها درآمده است. به موازات اصلاحات کالبدی ناشی از اجرای طرح هادی در روستاها، بهره مندی روستاییان از امکانات خدماتی بیشترمی شود. چنین تغییری وضعیت زندگی ساکنان روستایی را تحت تأثیر قرار داده و موجب علاقمندی بیشتر آنها به زندگی در روستا می گردد. هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات کالبدی- فیزیکی طرح های هادی روستایی از دیدگاه ساکنان روستایی می باشد تا میزان اثر بخشی آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. روش کلی پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و بخش اصلی داده ها از طریق مطالعات میدانی و تکمیل پرسش نامه بدست آمده و با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق به شرح زیر   می باشد: اجرای طرح هادی روستایی از حیث ارتقاء خدمات عمومی در روستاهای مورد مطالعه مؤثر بوده است. اجرای طرح هادی روستایی ضمن رونق بخشیدن به ساخت  و سازهای جدید، سبب ارتقاء شیوه ساختمان سازی، افزایش پایداری و بهبود سیمای ظاهری بناها شده است. اجرای طرح هادی روستایی سبب افزایش امیدواری و علاقه مندی روستائیان به ادامه زندگی در روستا ها شده و در نتیجه در کاهش تدریجی مهاجرتهای روستا به شهر تأثیر داشته است. علیرغم ویژگی های مثبت کالبدی و ارتقاء خدمات عمومی در روستاها، اجرای طرح های هادی روستایی از نظر اقتصادی و ایجاد اشتغال در روستاها موفقیت لازم را کسب نکرده است. 

فناوری اطلاعات و ارتباطات، به عنوان یک ابزار توسعه ی پایدار روستاها در راستای کاهش فقر، کاهش شکاف دیجیتالی و جلوگیری از مهاجرت بی رویه ی روستاییان به شهرها شناخته شده است. بنابراین ICT روستایی مقوله ای پیچیده بوده و توسعه ی آن، مستلزم تعامل همزمان ابعاد سه گانه ی فناوری، خدمات و آگاه سازی است تا بتواند به سوی توسعه ی پایدار روستایی به کار گرفته شود. پژوهش پیش رو با هدف بررسی نقش دفاتر ICT در توسعه ی پایدار روستایی شهرستان مشکین شهر انجام گرفته است. روش این تحقیق توصیفی تحلیلی است و از منابع کتابخانه ای و جست وجوی اینترنتی، همراه با روش پیمایشی برای گردآوری اطلاعات استفاده شده و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نمونه ی مطالعاتی شامل 234 نفر از جمعیّت 14روستای منتخب دارای دفاتر ICT است. یافته ها و نتایج رگرسیونی، نشانگر تأثیر مثبت دفاتر ICT بر استفاده ی روستاییان از خدمات پایه ی دفاتر، بازاریابی، تولیدات متناسب با نیاز بازار، ایجاد زمینه های شغلی جدید، افزایش درآمد، ایجاد مشاغل مرتبط با ICT، اقتصاد روستایی و توانمند سازی است. نتایج حاصل از مطالعه نشان میدهد که روستاییان از خدمات اطلاع رسانی و خدمات اختصاصی دفاتر نسبت به خدمات پایه، استفاده کمتری داشته اند. بنابراین تأثیر دفاتر ICT بر جنبه های مختلف در سطح روستا به صورت همه جانبه انجام نگرفته است.