عیسی پوررمضان

گسترش گردشگری از پدیده های مهم امروز است، در واقع در شرایط کنونی میعادگاه گردشگران از شهرهای بزرگ و تاریخی به سوی فضاهای روستایی و طبیعی تغییر ماهیت داده که این امر به نوبه ی خود در زمینه تحولات کالبدی-فضای روستاها تأثیر به سزایی گذاشته است. آنچه در پژوهش حاضر به عنوان هدف اصلی در نظر گرفته شد، تحلیل فضایی تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاه های روستایی با تأکید گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشد. این پژوهش از نظر هدف تحقیق کاربردی؛ از لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری داده ها نیز به صورت کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری، شامل: روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشند که تعداد (11) روستا به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند که در دو دهه اخیر گردشگری در آن ها رواج یافته و جنبه های مختلف و تحولات کالبدی-فضایی روستا را تحت تأثیر قرار داده است. بخش دوم جامعه آماری، شامل: افراد مطلع و آگاه (اعضای شورا و دهیاران) روستاهای ساحلی می باشند که بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد (20)، انتخاب شدند. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS، و آزمون های تعقیبی (Post Hoc)،  و (Tukey HSD)، و مدل (FARAS)، استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد گردشگری در تحولات (معماری مساکن روستایی، تغییر در بافت و نظام کالبدی، تغییر در نظام کارکردی و تغییر در نظام ارتباطی)، تاثیر زیادی داشته است. همچین در تحولات معماری مساکن روستایی، و از بین روستاهای ساحلی، باغ امیربکنده با مقدار 3/78، طالش محله با مقدار 3/22، علی زیبا کنار با مقدار 3/25، در طبقه سوم (تأثیر زیاد)، بیشترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده اند، و سایر روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. در تحولات تغییر در بافت و نظام کالبدی، از بین روستاهای مورد مطالعه، روستای علی زیبا کنار با مقدار 3/11، بیشترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده اند، و سایر روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. در تحولات تغییر نظام کارکردی و ارتباطی، تمامی روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. همچنین نتایج مدل آراس فازی نشان داد، تحولات تغییر در بافت و کالبد روستا با مقدار وزن 0/413 و تغییرات در نظام ارتباطی با مقدار وزن 0/390، بیشترین و کمترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان رشت به خود اختصاص داده اند.

توسعه روستایی بخشی از برنامه های توسعه در هر کشوری محسوب می شود که در جهت دگرگون سازی ساختار جامعه روستایی به کار می رود و می تواند عاملی مهم در بهبود شرایط زندگی افراد، بالاخص قشر کم درآمد روستا و خودکفایی آنها محسوب گردد. با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل عوامل بازدارنده توسعه روستایی به دنبال ارائه راهکارهای مناسب در زمینه دستیابی به توسعه روستایی می باشد. جامعه آماری پژوهش کلیه سکونتگاه های روستایی شهرستان خلخال(150 روستا) واقع در سه بخش خورش رستم، شاهرود و مرکزی می باشد که تمام شماری شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و با کمک ابزار پرسشنامه اطلاعات در پنج بعد محیطی-اکولوژیک، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، کالبدی-فضایی و مدیتی-نهادی جمع آوری و به کمک شیوه SWOT تحلیل شده است. نتایج نشان داد، 34 عامل بازدارنده توسعه روستایی در روستاهای شهرستان خلخال شناسایی شد، که این عوامل بر اساس درجه اهمیت سطح بندی شده و نتایج نشان داد، 6 عامل در سطح یک، 5 عامل در سطح دو، 7 عامل در سطح سه و 16 عامل در سطح چهار اهمیت قرار دارند، در ادامه نیز به کمک ماتریس کمی برنامه ریزی استراتژیک مشخص شد، عواملی از جمله: شناسایی دقیق منابع گردشگری، جلوگیری از مهاجر فرستی ، کاهش بیکاری و بویژه بیکاری فصلی در سطح شهرستان از مهمترین عواملی هستند که تمرکز بر آنها و تلاش برای محو و یا کمرنگ کردن آنها امکان حصول به توسعه روستایی در محدوده مورد مطالعه را تسریع می بخشد.

پژوهش حاضر با هدف تبیین راهکارهای توسعه اقتصادی روستاهای رشت انجام شده است. به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. به منظور تحلیل اطلاعات از مدل های (SWOT، AHP) و نرم افزار SPSS استفاده شده اشت. نتایج نشان داد از بین "راهبردهای رقابتی"، تاکید بر قابلیت های محلی و ایجاد اشتغال برای نیروهای موجود در روستاهای محدوده، در بین "راهبردهای تنوع بخشی"، ایجاد انگیزه به منظور افزایش محصولات و فعالیت های کشاورزی به جای استقرار صنایع وابسته به شهر، از میان "راهبردهای بازنگری" توسعه و آموزش کسب و کار های خرد در بین زنان روستایی و از جمع "راهبردهای بازنگری" نیز، حمایت از روستاییان از طریق وام های کم بهره به منظور ایجاد و رونق کسب و کار های خرد روستایی، بیشترین سهم را در پیش بینی تغییرات مثبت متغیر وابسته (توسعه اقتصادی) داشته است. همچنین بنا به نتایج تحلیل مسیر، در راهبردهای رقابتی، استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در محدوده مورد مطالعه با توجه به عدم ایجاد آلودگی های زیست محیطی و همچنین اعلام موافقت توسط کارشناسان ومدیران (محلی –دولتی، در راهبردهای تنوع بخشی، راهکار ایجاد انگیزه به منظور افزایش محصولات و فعالیت های کشاورزی به جای استقرار صنایع وابسته به شهر، در راهبردهای بازنگری، راهکار توسعه مهارت های جدید تولیدی و در راهبردهای تدافعی، راهکار حمایت از روستاییان از طریق وام های کم بهره به منظور ایجاد و رونق کسب و کار های خرد روستایی، بیشترین تاثیر مستقیم را بر توسعه اقتصادی روستا های رشت به خود اختصاص داده است.

مقدمه:سکونتگاههای روستایی بعنوان یکی از فضاهای جغرافیایی با داشتن ویژگیهای از قبیل زنده بودن و قابلیت جذب و پخش(مهاجر پذیری و مهاجر فرستی)همواره درمعرض تغییرات قرار دارند.که یکی از عمده ترین این تغییرات میتوان به تغییرات مالکیتی اراضی در روستاها اشاره کرد.تغییرات مالکیتی در سطح سکونتگاههای روستایی زمینه مهاجرت افراد از شهرها به محیطهای روستایی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت و برعکس روستائیان با فروش زمین جهت دستیابی به زندگی بهتر و درآمد بیشتر برای سکونت درحاشیه شهرها را فراهم میکند. این مهاجرتهای بی رویه وحساب نشده به آشفتگی هر دو مکان جغرافیایی شهر و روستا(فضایی)منتج خواهد شد. هدف پژوهش:بررسی روند تغییرات مالکیت اراضی روستایی و پیامدهای کالبدی–فضایی آن در یک دوره بیست ساله میباشد. روش شناسی تحقیق:این تحقیق از نظرهدف در گروه تحقیقات کاربردی و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی–تحلیلی میباشد.در این تحقیق جامعه آماری بصورت تمام شماری یعنی کل 44 سکونتگاه روستایی بخش خمام شهرستان رشت است؛وروش گردآوری اطلاعات موردنیاز بصورت اسنادی، کتابخانه ای و براساس مشاهده میدانی ومصاحبه از(مدیر یا یکی از اعضای شورا)میباشدوداده های گردآوری شده از طریق نظریه های زمینه ای موردتجزیه و تحلیل قرارگرفته است. قلمروجغرافیایی تحقیق:سکونتگاههای روستایی بخش خمام شهرستان رشت بوده است.یافته ها و نتایج تحقیق:روند تغییرات مالکیت در طی بیست سال گذشته روبه فزونی بوده بطوری که شتاب تغییرات مالکیت اراضی دردهه نود بیش ازدهه هشتاد میباشد و ازپیامدهای کالبدی-فضایی آن میتوان به تغییرکاربری زمین، ساخت وگسترش خانه های دوم،تغییرآرایش کالبدی-فیزیکی سکونتگاهها،ازبین رفتن معماری سنتی وبومی و چشم اندازهای طبیعی و توزیع نامناسب جمعیت در ناحیه مطالعاتی اشاره کرد.

نقش مدیران محلی در توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی غیر قابل انکار است. مدیران محلی با توجه به بحث توسعه پایدار می توانند زمینه رفاه اجتماعی و مطلوبیت اقتصادی در نواحی روستایی را فراهم و مانع از بروز مشکلات شناخته شده در  این نواحی شوند. هدف پژوهش حاضر تعیین چالش های اجتماعی مدیران محلی (دهیاران و شوراهای اسلامی) روستاهای شهرستان شفت در فرایند توسعه پایدار روستایی است. از این رو پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع اسنادی و مطالعات میدانی بدست آمده است. جامعه آماری این پژوهش شامل   مدیران محلی 94 روستای دارای سکنه شهرستان شفت بوده که از روش تمام شماری اقدام به تکمیل پرسشنامه شده است. نتایج نشان داد که مهمترین چالش های اجتماعی مدیران محلی در روستاهای شهرستان شفت شامل امنیت، آموزش، مشارکت، مهاجرت، اعتماد، نارسایی های اجتماعی و سرمایه گذاری هستند و چالش سرمایه گذاری با بار عاملی 848/0 بیشترین تاثیر را بر فرایند توسعه پایدار دارد. تشویق به مشارکت و همکاری روستاییان در نگهداری و بهره برداری ازتاسیسات موجود در روستا، بهره گیری از توان مطلعین و افراد باسواد (بالاخص نیروی جوان)، جلب اعتماد روستاییان، برگزاری دوره های منظم آموزشی برای مدیران محلی و تشکیل سازمان ها و نهادهای مردمی در روستا از مهمترین راهکارهای عملی جهت کاهش چالش های اجتماعی مدیران محلی روستاهای شهرستان شفت می باشد.

مقدمه:  روستاهایی که کارکرد تفریحی و فراغتی هستند واجد اثرات کالبدی زیادی است و سبب تاثیرات مختلف از جمله تغییرات کالبدی در این روستاها می شود.هدف:  هدف این پژوهش بررسی تحلیل تحولات کالبدی سکونتگاه های روستایی در یک دهه اخیر با تاکید بر نقش گردشگری است.روش شناسی:  روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری 11 روستای واقع در محدوده ساحلی شهرستان رشت است روش گردآوری بصورت میدانی و کتابخانه ای بوده است و روش تجزیه و تحلیل بصورت توصیفی – تحلیلی بوده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشد .یافته ها و بحث:  یافته ها نشان می دهد که دهه اخیر گردشگری در زمینه کالبدی فضایی دارای اثرات و پیامدهای همچون ساخت خانه های دوم که از پیامد آنها در روستا می توان به نوسازی ساختمان های روستائیان و بهبود کالبد روستا، استفاده از مصالح پردوام در ساخت و ساز، بهبود تاسیسات و تجهیزات روستاها می باشد که چهره آنها را  متفاوت از گذشته نموده است. همچنین از دیگر اثرات کالبدی تغییر و تخریب اراضی کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، تغییر الگوی مسکن و... را به همراه داشته است.نتیجه گیری: نتایج نهایی تحقیق نشان دهنده اثرات کالبدی مثبت و منفی زیادی در منطقه مورد مطالعه است، که با توجه به این اثرات می توان پیشنهاد داد تا با تدوبن برنامه راهبردی برنامه ریزی فضایی گردشگری ساحلی (کاربری زمین و منظر و جایابی) در چارچوب طرح سالم سازی؛ نظارت پایدار می تواند به کاهش اثرات منفی کالبدی و افزایش اثرات کالبدی مثبت کمک نماید.

مقدمه:  کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است. کیفیت زندگی مردم در سکونتگاه های روستایی به عوامل از جمله اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، سلامت، محیط طبیعی وابسته است.هدف:  هدف پژوهش تعیین مولفه های اثر گذاری اقتصادی و اجتماعی بر کیفیت زندگی سکونتگاه های روستایی شهرستان لاهیجان می باشد.روش شناسی:  تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی  و بر مبنای روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری  شامل 12 روستای شهرستان لاهیجان در سه طبقه ی  کوچک،  متوسط و بزرگ می باشد. حجم نمونه ها با استفاده از جدول استاندارد مورگان 385 نفر و شیوه ی جمع آوری تحقیق به صورت اسنادی و پیمایشی صورت گرفته است. شاخص ها و گویه های مورد بررسی با توجه به سوال های، اهداف تحقیق و مطالعات مشابهی که مشاهده شده در بعد اقتصادی انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های رو به دست آمده از پرسش نامه با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی آزمون ضریب همبستگی و آزمون فریدمن صورت گرفته و  به وسیله نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفته است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر سکونتگاه های روستایی شهرستان لاهیجان واقع در شرق استان گیلان می باشد. یافته ها و بحث:  از مجموع 6 مولفه اثرگذار اقتصادی بر کیفیت زندگی روستاهای مورد مطالعه 4 مولفه مرتبط با کیفیت درآمد و اشتغال  به دلیل ضعف بنیان های اقتصادی روستاها پایین تر از میانگین وزنی 3 و مولفه های برخورداری از سلامت جسمی خوب و استفاده از وسایل میکانیزاسیون در فعالیت های کشاورزی بالاتر  از حد متوسط بوده است. مولفه های اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی روستاییان با 12 گویه ارزیابی که به جز  گویه های وجود مراکز خدمات درمانی و بهداشتی و وجود مراکز فرهنگی و هنری مناسب که میانگین وزنی آنها کمتر از 3 بوده سایر مولفه ها از سوی روستاییان مناسب تعیین شده است.    نتیجه گیری: بین مولفه های اقتصادی شامل کیفیت اشتغال و درآمد و کیفیت زندگی با سطح اطمینان 99 درصد و خطای 1 درصد به میزان 599/0 رابطه وجود دارد و این بدان معناست که با افزایش و بهبود مولفه های اقتصادی نظیر اشتغال و درآمد، کیفیت زندگی در سکونتگاه های روستایی بالاتر رفته و وضعیت مناسبتری به خود می گیرد. همچنین نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن تعیین ارتباط بین اثرگذاری مولفه های اجتماعی و کیفیت زندگی در روستاهای محدوده مورد مطالعه با سطح اطمینان 99 درصد و خطای 1 درصد در بعد کیفیت آموزش 516/0، بعد کیفیت و سلامت 507/0 و در بعد کیفیت اوقات فراغت 649/0 ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

مقدمه:  عامل میل به کسب درآمد در شکل گیری نگرش و تغییر رفتار روستاییان با محیط طبیعی پیرامون  ارتباط مستقیم دارد. در این پژوهش پیامدهای محیطی  میل به کسب درآمد روستاییان ساکن در نواحی ساحلی، جلگه ای، کوهپایه و کوهستانی شهرستان تالش مورد بررسی قرار گرفته است.  هدف:  هدف این پژوهش تعیین عوامل جغرافیایی موثر در نگرش به میل کسب درآمد در فتار محیطی روستاییان شهرستان تالش براساس نواحی مختلف جغرافیایی است.روش شناسی:  روش این تحقیق پیمایشی وتوصیفی بوده و جامعه آماری تحقیق، سکونتگاه های روستایی  ناحیه ساحلی، جلگه، کوهپایه و کوهستان در شهرستان تالش از توابع استان گیلان است. تعداد 386 پرسشنامه در نواحی مطالعاتی تکمیل که با روش آلفای کرونباخ دارای پایایی 78/0 بود، برای توصیف داده ها  از نرم افزار SPSS و تحلیل عاملی از نرم افزار  PLS استفاده شده است.  قلمرو جغرافیایی پژوهش:  این پژوهش در سکونتگاه های روستایی شهرستان تالش انجام شده است.یافته ها و بحث:  یافته ها نشان می دهد روستاهای ناحیه کوهستانی با 6/80 درصد میل به کسب درآمد بیشتر و نگرش مثبت محیطی با 6/58 درصد، کمتری نسبت به سایر نواحی دارند و این نتیجه نشانگر روند رو به رشد شکل گیری پیامدهای منفی محیطی در این ناحیه است. در سنجش نگرش های روستاییان، نگرش مثبت نسبت به نگرش منفی در نواحی مطالعاتی سطح پایین تری دارد و این وضعیت در شکل گیری رفتار نامطلوب از جمله تخریب و بهره برداری نامناسب از منابع می تواند در روند رابطه نادرست انسان و محیط تاثیر گذار باشد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق عامل میل به کسب درآمد در شکل گیری نگرش مثبت و منفی در رفتار با محیط طبیعی، رابطه مستقیم و موثری دارد.

گردشگری و توسعه روزافزون آن و همچنین ایجاد خانه های دوم متأثر از حضور گردشگر در مناطق گردشگری با توجه به اثراتی که از خود در جامعه میزبان به جای می گذارد موضوعی حائز اهمیت است. خانه های دوم و گسترش آن ها بی شک مزایا و معایبی زیست محیطی را با خود به همراه دارد. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات زیست محیطی حاصل از پیدایش و گسترش خانه های دوم در منطقه گردشگری لاهیجان می باشد. اثرات زیست محیطی حاصل از ایجاد خانه های دوم برگرفته از اطلاعات حاصل از بخش مبانی نظری پژوهش جمع بندی و در قالب پرسشنامه ای محقق ساخته که اعتبار آن با فرمول آلفای 79/0 محاسبه شده تنظیم و در اختیار پرسش شوندگان قرار گرفت. جامعه آماری به کمک فرمول کوکران 125 نفر از کارشناسان و متخصصان محاسبه شده است. برای تحلیل اطلاعات حاصل از پرسشنامه ها از نرم افزار SPSS، برای آزمون فرضیه، از آماره های تی تست تک نمونه ای استفاده شد. جهت بررسی فرضیات از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد همبستگی بین زیست پذیری و آسیب پذیری 53/0 که با سطح معناداری 0001/0 معنادار می باشد. همبستگی بین بعد کالبدی- فضایی 42/0 که با سطح معناداری 001/0 معنادار می باشد. همبستگی بین بعد فرهنگی- اجتماعی 27/0 که با سطح معناداری 02/0 معنادار می باشد. همبستگی بین زیست محیطی 29/0 که با سطح معناداری 01/0 معنادار می باشد. همبستگی بین بعد اقتصادی 32/0 که با سطح معناداری 001/0 معنادار می باشد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد اثرات زیست پذیری بین روستاهای مختلف، متفاوت است.

شهرستان لاهیجان با داشتن جاذبه های طبیعی و فرهنگی فراوان همواره به عنوان یکی از کانونهای گردشگری در استان گیلان بوده است. نواحی روستایی این شهرستان نیز با برخورداری از محیط طبیعی بکر در هر یک از بخشهای نواحی کوهستانی، کوهپایه ای و جلگه ای- ساحلی و همچنین جاذبه های فرهنگی و انسانی، یکی از مقاصد اصلی گردشگری این شهرستان به شمار می آید. اما گسترش جریانهای گردشگری دراین شهرستان که عموماً بدون برنامه ریزی و عدم مدیریت کافی همراه می باشد اثرات مثبت و منفی فراوانی را در زمینه های، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی- فضایی به همراه داشته است. هدف این پژوهش بررسی رابطه خانه های دوم با آسیب شناسی نواحی روستایی شهرستان لاهیجان می باشد. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان و خبرگان شهرستان لاهیجان بودند که به شیوه هدفمند 125 نفر از آن ها انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته زیست پذیری بود که روایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 بود. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و amos و با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس مورد تجریه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد بین تمام مؤلفه های زیست پذیری و گردشگری خانه های دوم رابطه معنادار وجود دارد و گسترش خانه های دوم در مناطق کوهستانی و جنگلی بیشتر از مناطق ساحلی بوده است و تاثیرات بخش کالبدی- فیزیکی از گردشگری خانه های دوم بیشتر از بخش های دیگر بوده است.

مقدمه: محدود بودن سرمایه ی مالی در روستاها از یک طرف و عدم انطباق شرایط واحدهای بهره بردار روستایی با قوانین و مقررات نهادهای مالی سبب شده تا منابع مالی مورد نیاز روستاییان فراهم نشود. در این میان، پایین بودن بازده ی «کار» و «سرمایه»، انگیزه ی نهادهای مالی را برای سرمایه گذاری در بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات کمتر نموده است. یکی از راه حل های رفع مشکل مالی روستاییان در چارچوب سیاست های توسعه ی روستایی و برون رفت از این وضع، اعطای اعتبارات مالی است. ه دف پ ژوهش: هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش اعتبارات مالی در اقتصاد نواحی روستایی شهرستان ماسال است. روش شناسی: با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی، وضعیت وام های دریافتی 331 خانوار نمونه ی روستایی در20 روستای منتخب طی سال های 1385 تا 1395 مورد بررسی قرار گرفت. قلم رو جغرافی ایی: جامعه ی آماری شامل روستاییان ساکن در نقاط روستایی شهرستان ماسال است. ماسال بر اساس نتایج سرشماری ها در سال 1395، دارای 94 آبادی دارای سکنه با 9380 خانوار و 29019 نفر جمعیت است که 1/55 درصد از کل جمعیت شهرستان ماسال را شامل می شود. پس از انتخاب 20 روستای نمونه، تعداد خانوارهای روستایی آنها از نتایج سرشماری های مرکز آمار ایران استخراج شد. ی افته ه ا: طبق نتایج نظرسنجی ها بیشتر پاسخگویان با فراوانی 2/45 درصد بر این عقیده اند که اعتبارات مالی بین 11 تا 20 درصد سبب افزایش درآمد روستاییان شده است. 48 درصد بر این باورند که فرصت های اشتغال زایی به دلیل تخصیص اعتبارات مالی به صنایع سبک روستایی افزایش پیدا کرده است. 4/83 درصد بر این عقیده اند که وام و اعتبارات مالی دریافت شده تأثیرات مطلوبی در توانمندسازی روستاییان داشته است. 1/86 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که وام و اعتبارات مالی دریافت شده تأثیرات مطلوبی در بهبود وضع زندگی روستاییان داشته است. 1/38 درصد بر این عقیده اند که دریافت اعتبارات مالی تأثیرات متوسطی در توانمندسازی روستاییان داشته است. 44 درصد پاسخگویان بر این باورند که اعتبارات مالی تخصیص یافته به صنایع کارگاهی تأثیر متوسط بر وضع مهاجرتی روستاییان داشته است. نتیجه گی ری: عتبارات مالی تا حدی موجب رونق فعالیت های خدماتی، رونق صنایع کارگاهی و موجب افزایش درآمد روستاییان شهرستان ماسال شده است. بر این اساس با تأمین منابع مالی و تخصیص اعتبارات به روستاییان از طریق اقدامات بخش دولتی و حمایت از بخش خصوصی و همچنین توجه به تعاونی های روستایی، می توان برای رونق فعالیت های خدماتی، رونق صنایع کارگاهی و افزایش درآمد در روستاییان شهرستان ماسال اقدامات مؤثرتری انجام داد و شاهد آثار مثبت آن بود.

مقدمه: مخاطرات محیطی از جمله زلزله، درسکونتگاه های روستایی آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد. یکی از مهم ترین آسیب ها، آسیب های اجتماعی است. می توان با تاب آوری اجتماعی در کاهش صدمات و آثار مخرب زلزله گام برداشت. هدف : پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی تاب آوری اجتماعی سکونتگاه های روستایی در برابر مخاطره زلزله را مورد بررسی قرار داده است. روش شناسی: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی- تحلیلی است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز دو روش اسنادی و میدانی (ابزار پرسش نامه) به کار رفته است. جامعه آماری پژوهش، روستاهای واقع در شهرستان آوج و واحد تحلیل سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای این شهرستان است که براساس روش کوکران، تعداد 370 سرپرست به صورت تصادفی انتخاب شده اند. قلمرو جغرافیایی: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاه های روستایی شهرستان آوج می باشد. یافته ها: پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی 7 شاخص اجتماعی کلی و 20 شاخص جزیی در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخص ها نمرات تاب آوری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد گویه وحدت و انسجام جامعه محلی با میانگین 76/3 و گویه برنامه های آموزشی مقابله با وقوع حوادث با میانگین 11/2 به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را برتاب آوری اجتماعی روستاهای مورد مطالعه داشته اند. روستاهای حسین آباد، شهرباز و عبداله مسعود سفلی (0149/0) در بهترین و روستاهای میلاق، اک، یمق (0029/0) در پایین ترین سطح  تاب آوری اجتماعی قرارگرفته اند. همچنین نتایج حاصل از مدل کوپراس نشان داد 40 روستا در وضعیت مطلوب، 24 روستا در وضعیت متوسط و 38 روستا در وضعیت نامطلوب قرار دارد. نتیجه گیری: بنابراین با توجه به وجود پتاسیل های مطلوب اجتماعی در روستاهای آوج، افزایش تاب آوری اجتماعی می تواند با ارتقای سطح زندگی مانند آموزش و تحصیلات، افزایش امکانات بهداشت و سلامت و بهبود آن، وجود سکونتگاه های ایمن، حفظ هنجارها در منطقه مورد مطالعه محقق گردد و رشد و توسعه سکونتگاه های روستایی آوج در میان تهدیدات ناشی از مخاطرات محیطی به صورت پیوسته و پایدار ادامه می یابد و بلایای بعدی نمی تواند زندگی مردم را مختل سازد.

مهمترین ویژگی ساختار اقتصادی روستاهای کشور، فقدان تنوع در بسترهای اقتصادی و فرصت های شغلی است. در این راستا، رویکرد متنوع سازی فعالیت های اقتصاد روستایی به عنوان راهکاری مفید که بسیاری از نظریه پردازان توسعه به منظور کاهش اثرات این ساختار و در چارچوب الگوی توسعه پایدار بر آن تأکید دارند، ارائه شده است.برهمین اساس در این پژوهش به بررسی این مساله و تحلیلی پیرامون موانع و عوامل بازدارنده و تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال پرداخته شده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است و نظر ماهیت انجام آن توصیفی-تحلیلی و از نظر روش شناسی کمی و کیفی می باشد. جامعه آماری تحقیق نیز 68 نفر از دهیاران و کارشناسان دستگاه های اقتصادی نواحی روستایی شهرستان ماسال می باشند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد که گویه های آن با نظرات کارشناسی و اساتید دانشگاهی تهیه و تنظیم گردید. با توجه به اینکه میزان آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرهای تحقیق برابر 0.892 بدست آمده ، پایایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفته است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که 32 عامل بازدارنده در متنوع سازی فعالیت های اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال نقش دارد . همچنین، ضرایب بتا استاندارد شده مربوط به ساختارهای نهادی- مدیریتی برابر با 595/0 به دست آمده است که نسبت به سایر متغیرهای مستقل وارد شده در مدل رگرسیون دارای بیشترین مقدار می باشد. بنابراین میتوان گفت که از میان موانع موجود، موانع نهادی- مدیریتی، عمده ترین مانع فراروی متنوع سازی فعالیتهای اقتصادی روستاها بوده است.

مقدمه: مدیریت روستایی، فرآیندی چندجانبه شامل سه رکن مردم، دولت و نهادهای عمومی است که نقش قابل توجه ای در توسعه و تحولات نواحی روستایی داشته اند. نقش مدیریت محلی در تحولات محیطی - فضایی سکونتگاه های روستایی به ویژه در بخش تغییرات کاربری اراضی، ساخت و ساز، احداث و مرمت شبکه های ارتباطی بیش از ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی نمود داشته که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. هدف:   تعیین نقش مدیریت محلی در تحولات محیطی- فضایی روستاهای شهرستان رودسر هدف اصلی مقاله حاضر است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد از طریق منابع اسنادی و مطالعات میدانی بدست آمده است. جامعه آماری 187 روستای شهرستان رودسر می باشد. حجم نمونه شامل 20 درصد از روستاهای دارای دهیاری بوده است. روش نمونه گیری تصادفی- سهمیه ای بوده و نمونه ها براساس نواحی جغرافیایی ساحلی، جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی محاسبه شده و در مجموع 345 پرسشنامه در سطح 36 روستای محدوده توزیع و تکمیل شده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق مستندات و با استفاده از روش های آماری در قالب آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. در این پژوهش برای پردازش اطلاعات از نرم افزار SPSS ، ترسم جداول از نرم افزار Excel و برای ترسیم نقشه از نرم افزار Arc GIS بهره برده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش : قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر، روستاهای شهرستان رودسر می باشد. یافته ها و بحث: نقش مدیریت محلی در تحولات محیطی- فضایی روستاهای شهرستان رودسر با استفاده از 12 مولفه مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که، وضعیت مدیریت محلی در روستای مورد بررسی از دیدگاه پاسخگویان در حد متوسط به بالا بوده که نشاندهنده رضایت ساکنین روستاها از عملکرد مدیریت محلی در بعد محیطی می باشد. مدیریت محلی در روستاهای شهرستان بیشتر معطوف به انجام  وظایف خود بوده و در بعد محیطی روستاها بیش از سایر ابعاد توسعه روستایی موثر بوده اند. نتیجه گیری:  نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت محلی در شهرستان رودسر موجب تغییرات محیطی زیادی در سطح روستاها شده است. احداث هتل، مسافر کاشانه در بحث گردشگری، پارک های روستایی، خانه های ویلایی از جمله تحولات محیطی روستاهای محدوده است. به اعتقاد مردم روستا دهیاران و مدیران روستاهای شهرستان در تغییرات محیطی اعم از ساخت مسکن، بهبود وضعیت معابر و سایر قسمت ها نقش مهمی را ایفا نموده اند که این نقش براساس فاصله روستاها از مراکز شهری به دلیل آن که بیشتر مساحت شهرستان محدوده کوهستانی بوده، کم رنگ می شود.

در دنیای کنونی تاب آوری مهم ترین عامل استمرار حیات اقتصاد سکونتگاه های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی و به حداقل رساندن هزینه ها در شرایط بحران شناخته می شود و در این زمینه مطالعات زیادی در بسیاری از کشورها صورت پذیرفته و کوشیده اند تا حد امکان به آن توجه ویژه داشته باشند. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی و تحلیل عوامل سازنده و اثرگذار تاب آور اقتصاد روستایی در برابر مخاطره سیلاب است. هدف تحقیق کاربردی و با استفاده از داده های موجود و براساس منابع قابل استناد و مطالعات میدانی (پرسشنامه) گردآوری و به صورت روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. واحد تحلیل پژوهش سرپرستان خانوار روستایی ساکن در محدوده مورد مطالعه هستند که 379 نفر آنها بر اساس فرمول کوکران و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای - فضایی انتخاب شده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری مبتنی بر مقایسه میانگین ها، همبستگی اسپیرمن و از آزمون T مورد استفاده قرارگرفت. نتایج نشان می دهد که بین عوامل سازنده تاب آوری اقتصادی روابط همبستگی بالای پنجاه درصد برقرار است، تنوع بخشی در فعالیت های اقتصاد روستایی مهم ترین عامل در افزایش تاب آوری با مقدار میانگین (2/63) نسبت به ظرفیت جبران خسارت در تاب آوری اقتصادی شناخته می شود . همچنین با توجه به موضوع پژوهش مبنای کار جهت تحلیل فضایی به صورت سلسله مراتبی مد نظر قرار گرفت. و در همین راستا رتبه بندی محدوده مطالعاتی شرق استان گیلان بر حسب شاخص های ترکیبی تاب آوری و با تکیه به روش تاپسیس در محیط GIS ، نقشه نهایی تاب آوری اقتصادی در برابر مخاطرات محیطی (سیلاب) ترسیم و ارائه شد. 

مدیریت روستایی در ایران مهمترین چالش برنا مه ریزان است. پژوهش جهت آسیب شناسی مدیریت نوین روستایی به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است.متغیرهای تحقیق نظام مدیریت نوین و توسعه روستایی است. ناحیه مرکزی گیلان دارای 6 شهرستان و 670 روستای دارای مدیریت نوین است که 120 روستا به عنوان نمونه انتخاب شد.به جهت تخصصی بودن سوالات،از نظر متخصصین و دست اندرکاران مدیریت روستایی و روش دلفی استفاده شد. جمع آوری اطلاعات بصورت اسنادی و میدانی بوده و با روش مورگان تعداد 294 پرسشنامه بین 3 عضو شورای استان – 6 عضو شورای شهرستان – 18 عضو شورای بخش – 120 عضو شورای روستا – 120 دهیار – 3 کارشناس استانداری – 6 کارشناس فرمانداری – 18 کارشناس بخشداری توزیع شد. تحقیق با نرم افزار SPSS و نقشه ها با نرم افزار GIS و آزمون فرضیه ها با T تک نمونه ای و آزمون تفاوت میانگین ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که نظام فعلی مدیریت با 4 آسیب نهادی – مدیریتی، 5 آسیب محیطی – اکولوژیک، 8 آسیب کالبدی – فضائی، 5 آسیب اقتصادی و 6 آسیب اجتماعی – فرهنگی مواجه است. به روش SWOT، راهبردهایی جهت تحقق توسعه ارائه شد. 3 راهبرد به عنوان استراتژی تهاجمی، 4 راهبرد استراتژیی محافظه کارانه، 5 راهبرد استراتژی تدافعی ارائه شدکه استراتژی تدافعی بابیشترین امتیاز به عنوان راهبرد پیشنهاد شد، که 5راهبرد توانمندسازی و ظرفیت سازی دهیاران و شورا– سازمان دهی و ظرفیت سازی و بازآفرینی و توسعه مدیریت و برنامه ریزی مشارکتی و واگذاری اختیارات، کنترل توسعه به دهیاران – تامین اعتبارات زیرساخت ها و تجهیزات مورد نیاز دهیاری – توسعه مدیریت شبکه ای و خوشه ای روستایی و ارتقای مهارت و توانایی دهیاران ارائه می گردد.

مقدمه: در حال حاضر، روستاهای کشور ایران با توجه به ویژگی ها و استعدادهایشان از نارسایی هایی برخورداند که معلول فقدان شناسایی نقاط قوت و فرصت های موجود در سطح محلی می باشند، در این راستا، شهرستان خلخال نیز با داشتن درصد بالای روستانشینی و با توجه به پتانسیل های لازم را برای یک زندگی مطلوب روستایی با چالش های زیادی در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، محیطی، کالبدی و نهادی-مدیریتی) مواجه است، که تاکنون برای آنها تدابیری اندیشیده نشده است.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، تعیین و تبیین راهبردهای توسعه روستایی در قلمرو کوچ نشینان شهرستان خلخال می باشد.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی محسوب می باشد، و از لحاظ روش جز روش های کیفی و کمی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل دو بخش است، بخش اول کلیه سکونتگاه های روستایی در شهرستان خلخال می باشد. با توجه به ماهیت طرح و به منظور شناخت کامل، تمام شماری صورت گرفته است. بخش دوم: افراد متخصص در گروه (اساتید دانشگاه، متخصصان در حوزه توسعه روستایی)،  افراد مطلع و آگاه (اعضای شورای روستاها و دهیاران) می باشند، که بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد 30 نفر به عنوان جامعه نمونه در این بخش تعیین شدند.قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش در قلمرو کوچ نشینان شهرستان خلخال مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها و بحث: در مجموع 50 نقطه قوت در روستاهای خلخال شناسایی شده است. در میان نقاط قوت عوامل اقتصادی و کالبدی-فضایی با 30 درصد تاثیر، موثرترین نقاط قوت و عامل نهادی-مدیریتی با 4 درصد کم اثرترین بوده است. همچنین تعداد 53 نقطه فرصت در سکونتگاه های روستایی این شهرستان شناسایی شد، در میان نقاط فرصت، عامل اجتماعی-فرهنگی با 19/30 درصد موثرترین و عامل نهادی-مدیریتی با 0 درصد، کم اثرترین بوده است. در نهایت نتایج نشان داد، از بین راهبردهای مطرح شده، توسعه کسب و کار های کوچک برای زنان روستایی با توجه به امکانات و توان روستاها بیشترین میزان اهمیت را در توسعه روستایی خلخال به خود اختصاص داده است.نتایج: بدون عنایت کافی به بررسی عرصه های روستایی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی، کالبدی و نهادی-مدیریتی، آنچه اتفاق افتد، نه به نفع مراکز روستایی و نه یاور کانون قلمرو کوچ نشینان خلخال خواهد بود.

هدف مقاله حاضر تحلیل فضایی کیفیت زندگی با تاکید بر بعد نهادی در روستاهای شهرستان لاهیجان است. لذا ابتدا به سابقه مدیریت روستایی و دهیاری پرداخته سپس با تعیین 11 گویه برگرفته از وظایف ابلاغی دهیاران بعنوان عناصر واسط بین دولت و مردم مورد ارزیابی قرار داده و نقش آنان در کیفیت زندگی مردم روستا تبیین شده است. تحقیق حاضر بر مبنای روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس هدف از نوع مطالعات کاربردی می باشد.جامعه آماری مورد مطالعه شامل 182روستای شهرستان لاهیجان می باشد. که 12 روستا در سه سطح جغرافیایی ساحلی ، جلگه و کوهپایه مورد مطالعه قرار گرفته اند. تعداد نمونه ها با بهره گیری از فرمول مورگان، تعداد 385 خانوار به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از پرسش نامه به وسیله نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپرمن صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از وضعیت نسبتاً خوب شاخص های کیفیت زندگی از بعد نهادی در روستاهای شهرستان لاهیجان دارد. از اینکه دهیاریها توانسته اند در روستاهایی که فاقد مدیریت بوده اند با انجام کارهای عمرانی مانند آسفالت و نامگذاری معابر و تامین پاکیزگی محیط و ... رضایت نسبی را کسب کنند. و این میزان رضایت برای سازمانی که تقریبا 15 سال از فعالیت آن می گذرد در خور توجه است.

برای پایدارسازی اقتصاد روستایی ،وجود تنوع، یکی از ضروریات جوامع مختلف قلمداد شده و رعایت این اصل، ثبات و پایداری ساختارهای اقتصادی را تسهیل خواهد نمود. بر همین اساس هدف از این پژوهش تحلیل عوامل پیش برنده تنوع بخشی در فعالیت های اقتصادی  روستاهای شهرستان است. این تحقیق کاربردی است و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق نیز 68 نفر از دهیاران و کارشناسان دستگاه های اقتصادی شهرستان ماسال هستند که حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است که گویه های آن با نظرات کارشناسی استاد راهنما و مبانی نظری تحقیق تهیه و تنظیم شده است. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها نشان داد که 23 عامل پیش برنده در تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال نقش دارد . نتایج آزمون فریدمن نشان داد که شاخص وجود زمینه های متعدد جهت جذب توریسم با رتبه میانگین 09/20، دارای بیشترین اهمیت و شاخص سطح سواد جوانان روستایی به ویژه دختران با رتبه میانگین 53/5 دارای کمترین اهمیت در بین عوامل مطرح شده است. بر اساس یافته های به دست آمده می توان نتیجه گرفت که تدوین طرح جامع تنوع بخشی به اقتصاد روستاهای شهرستان ماسال با شناسایی و گنجاندن تمامی ظرفیت های محدوده موردمطالعه ازجمله مواردی است که باید در اولویت کار مسئولان این شهرستان قرار گیرد. 

وقوع مخاطرات محیطی از جمله زلزله، درسکونتگاه های روستایی آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد. یکی از مهم ترین آسیب ها، آسیب های اقتصادی است. این اعتقاد وجود دارد که با آگاهی و شناخت از میزان تاب آوری اقتصادی که از ابعاد مهم و تاثیرگذار تاب آوری است، می توان با برنامه ریزی مناسب در زمینه کاهش صدمات و آثار مخرب مخاطرات محیطی گام برداشت. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی تحلیلی است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز دو روش اسنادی و میدانی (ابزار پرسش نامه) به کار رفته است. در روش پرسش نامه ای، داده های لازم درقالب پرسش نامه درسطح 5 دهستان شامل 100 روستا، گردآوری و برای تحلیل داده ها از روش های آماری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، دهستان های شهرستان آوج و واحد تحلیل سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای این شهرستان است که براساس روش کوکران، تعداد 370 سرپرست به صورت تصادفی انتخاب شده است. پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی سه شاخص اقتصادی شامل وضعیت مسکن و اشتغال و درآمد، سیاست های حمایتی در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخص ها نمرات تاب آوری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد گویه های استفاده از وام ها و کمک های بانک ها برای نوسازی و بهسازی با میانگین 69/3 و استحکام بنای ساختمان با میانگین 43/2 به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر تاب آوری اقتصادی روستاهای مورد مطالعه داشته اند و دهستان حصار ولیعصر بالاترین و دهستان و خرقان شرقی پایین ترین نمره تاب آوری اقتصادی را دارا است. همچنین از آزمون T تک نمونه ای برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش و تحلیل رگرسیون جهت نشان دادن تاثیر بعد اقتصادی بر تاب آوری استفاده شده که میزان آماره ضریب تعیین برابر 513/0 است و نتایج حاکی از وابستگی موثر بعد اقتصادی بر تاب آوری در محدوده مورد مطالعه می باشد.