غلامعلی عزیزی کیا
| مدرک تحصیلی: دانشیار مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره |
| پست الکترونیکی: azizikia@qabas.net |
مطالب
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۰ مورد.
نقد دیدگاه مخالفان عرض حدیث بر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
معرفت ۱۳۸۸ شماره ۱۳۶
حوزه های تخصصی:
برای تشخیص احادیث سره از ناسره معیارهایی وجود دارد. از جمله معیارهایی که در بیان معصومان آمده، عرض حدیث بر قرآن است. برخی از عالمان سنی با موضوعه دانستن احادیث نبوی بیانگر این معیار به مخالفت با آن برخاستهاند. ادلّه آنان در اینباره چیست و چه کاستیهایی دارد؟ هدف از این پژوهش بیان کاستیهای ادلّه مخالفان و اثبات لزوم عرض حدیث مشکوکالصدور بر قرآن کریم است. در این بررسی با بیان نمونهای از احادیث بیانگر لزوم عرض حدیث بر قرآن، آرای مخالفان تحلیل و نقد شده و در نتیجه، نادرستی باور به موضوعه بودن احادیث عرض اثبات شده است.
دلالت التزامی و نقش آن در فهم و تفسیر متن با تاکید بر تفسیر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
متون وحیانی، از جمله قرآن، همانند دیگر گفتارها و نوشتارها، دارای مدلول التزامیاند و باید در مقام فهم و تفسیر، آنها را مورد توجه قرار داد. لوازم معنایی آیات قرآن، مقصود خداوند بوده، میتوان به آنها استناد کرد. با آنکه برخی از عالمان همة لوازم آیات، اعم از بیّن و غیر بیّن را معتبر میشمارند، اما در مقابل، گروهی دیگر فقط بر اعتبار لوازم بیّن تأکید میکنند. در این مقال، پس از بیان انواع دلالت ها و اقسام دلالت التزامی، دربارة نقش دلالت التزامی آیات در تفسیر قرآن بر نکات زیر تأکید شده است:
دلالت التزامی اگرچه تابع دلالت لفظی است، دلالتی عقلی و معنا بر معنا است. این دلالت ارتباطی به باطن آیات نداشته، همة عالمان قرآن پژوه میتوانند با دقت درلوازم عقلی یا عرفی مفاد آیات، بدان دست یابند. دلالت لتزامی در جایی که بیّن بمعنیالاخص باشد، مقصود گوینده به شمار میآید، و هرچند مشروط به اراده او نیست و به طور طبیعی مدلول های التزامی غیربیّن مغفول عنه واقع میشوند، در باب کلام خداوند و معصومان که به همة لوازم سخن خود آگاه اند، میتوان پذیرفت که به لوازم بیّن و غیربیّن آن نیز توجه داشته اند.
شرط دلالت التزامی، قابل درک بودن لازم معنای لفظ برای مخاطب است و شرط دیگری برای آن متصور نیست. اگرچه مدلول التزامی مرز خاصی ندارد، عقلا به لوازم قریب کلام تکیه میکنند و لوازم بعید را وا مینهند. شمردن مدلول التزامی به مثابه مفهوم
تحلیل عملکرد حضرت هارون علیه السلام در مقابله با گوساله پرستی بنی اسرائیل در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
یکی از وقایع نقل شده در قرآن کریم، گوساله پرست شدن بنی اسرائیل در زمان غیبت موسی علیه السلام است. ازآنجا که این واقعه در زمان رهبری هارون علیه السلام به وقوع پیوست، یکی از پرسش های مطرح در این زمینه این است که آیا آن حضرت در برابر این انحراف، وظیفة رهبری خود را به بهترین شکل انجام داد؟ اگرچه از نظر برخی مفسران هارون علیه السلام در این واقعه در انجام وظیفة رهبری خود مرتکب کوتاهی شد، (علاوه بر پیش فرض پذیرفته شدة عصمت انبیا) تحلیل عملکرد آن حضرت و بررسی شواهد ثابت می کند که ایشان در برخورد با این انحراف، بدون هیچ گونه کم کاری به بهترین شکل و در بهترین زمان وظیفة خود را انجام داد، اما بر اثر فشار بنی اسرائیل، به سبب پیروی از دستورهای موسی علیه السلام و حفظ وحدت بنی اسرائیل از اقدام عملی مثل قیام علیه آنان خودداری کرد.
بررسی نیازهای انسان از دیدگاه قرآن با تأکید بر تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
معرفت سال بیست و نهم بهمن ۱۳۹۹ شماره ۲۷۸
43-54
حوزه های تخصصی:
یکی از مسائل مهم انسان شناسی، شناخت نیازهای انسان است. قرآن کریم برای هدایت انسان نازل شده و توجه ویژه به نیازهای او دارد، شناخت این نیازها از منظر قرآن از اهمیت ویژه برخوردار است. انسان چه نیازهایی دارد؟ آیا نیازهای انسان صرفاً مربوط به بقا و کمال بعد مادی اوست یا نیازهای غیرمادی نیز دارد که به کمال بعد معنوی او مربوط می شود؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تفسیر موضوعی، با تأکید بر دیدگاه های علامه طباطبائی در تفسیر المیزان به بررسی این مسئله پرداخته و به نکاتی به شرح زیر دست یافته است: نیازهای انسان از ابعاد وجودی او نشئت گرفته اند؛ با توجه به آیات قرآن، انسان دارای دو دسته نیاز مادی و معنوی است؛ مهم ترین نیازهای مادی انسان شامل خوردن و آشامیدن، مسکن، پوشش، همسر، خواب و امنیت است؛ و نیازهای معنوی انسان دربرگیرنده اموری چون شناخت، هدایت، عزت، ولایت، پرستش، محبوبیت و احترام، الگو، زینت و آرایش، دین، و اطمینان قلب است.
نگاهى به آسیبهاى فهم قرآن
منبع:
معرفت ۱۳۷۷ شماره ۲۶
حوزه های تخصصی:
دفاع حدیث از قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
مقالة پیش رو به بررسی دفاع حدیث از ساحت قرآن کریم میپردازد. هدف از این بررسی، نخست نشان دادن ارتباط وثیق قرآن و حدیث در جایگاه دو منبع ارزش مند آموزه های اسلامی و سپس تبیین الهی بودن و نیز پایداری و ماندگاری قرآن و آموزه های ناب آن در رهگذر قرون متمادی از دیدگاه احادیث معصومان است. پس از بازیابی متون احادیث مرتبط با موضوع از منابع حدیثی و تحلیل و بررسی آنها، نتایج زیر به دست آمده است: احادیث معصومان به جد مدافع حریم قدسی قرآن است و این دفاع در دو محور کلیِ دفاع از موجودیت قرآن و دفاع از آموزه های آن صورت گرفته است. محورهای یاد شده خود دربردارندة چند اصل است: تغییرناپذیری قرآن و نفی هر گونه افزایش بر آن و کاستی از آن، هماهنگی درونی آیات قرآن و اختلاف نداشتن آنها با یکدیگر، پاسخ به شبهات مدعیان اختلاف آیات با یکدیگر، وحدت قرائت قرآن و نفی قرائت های ادعایی، نکوهش تفسیر به رأی و تصحیح تفسیرهای نادرست.
بازخوانی احادیث جری و بطن با تأملی بر مباحث روایی المیزان(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
- حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
- حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
- حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
- حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر قرآن و تفسیر در روایات
از بایسته های حدیث پژوهی، چگونگی طبقه بندی احادیث ذیل آیات قرآن کریم است. پیش از علامه طباطبایی، عالمان قرآن پژوه و حدیث پژوه به بیان نکاتی در باب فهم احادیث ذیل آیات پرداخته و بخشی از مباحث مربوط را بازگفته اند؛ اما هیچ یک از آنان به تفصیل و در حد و اندازه المیزان سخن نگفته اند. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی بوده، هدف از آن ارائه تعاریفی نسبتا جامع از جری و تطبیق و باطن و تأویل با بازخوانی احادیث جری و بطن و تأملی بر مباحث روایی المیزان به منظور شناسایی احادیث بیانگر جری و باطن قرآن است. حاصل پژوهش اینکه جری عبارت است از: بیان مصداق های آیه اعم از مصداق برتر و روزآمد و غیر آن، که در زمان نزول مخفی بوده است و باطن نیز عبارت است از بیان معانی توسعه یافته فراتر از ظاهر الفاظ و عبارات آیات و نیز بیان لایه های معنایی (معانی دقیق تر و مخفی) آیات قرآن. با این تعاریف می توان برخی احادیث مندرج در تفاسیر روایی را به لحاظ نسبت آن با تفسیر قرآن، سنخ شناسی و طبقه بندی کرد.
نگاهی به چیستی و چرایی پژوهش گروهی
حوزه های تخصصی:
پژوهش گروهی چیست، چرا به آن نیازمندیم و چه مزیت هایی بر پژوهش فردی دارد؟ هدف از طرح این مسئله، شناخت بیشتر پژوهش گروهی برای بهره گیری از آن، در طرح های پژوهشی، به ویژه کلان طرح ها و مصون ماندن از آسیب های احتمالی آن است. این پژوهش، با توصیف و تحلیل اطلاعات موجود در باب کار گروهی و با تکیه بر تجربه شخصی نویسنده، از پژوهش های گروهی ای که تاکنون در آن مشارکت داشته، به پاسخ های زیر دست یافته است. پژوهش گروهی کوشش هدف مند جمعی از متخصصان برای بررسی و پاسخ گویی روش مند به مشکلات و پرسش های مادی یا معنوی جامعه بشری، در حوزه یا حوزه های مرتبط با تخصص پژوهشگر است. پژوهش گروهی، تنها راه اجرای طرح های کلان مورد نیاز جامعه است که مصداقی از تعاون و هم گرایی سفارش شده در قرآن و در مباحث مرتبط با حوزه دین، مصداق جست و جوی جمعی برای کشف حقایق دینی است. پژوهش گروهی را می توان در ساختارهای متفاوتی اجرا کرد، ولی کامل ترین شکل آن ، کار هیئتی است که گاه به صورت تک رشته ای و در صورت نیاز، متخصصان دانش های مرتبط با موضوع یا مسئله، به شکل بین رشته ای به پژوهش می پردازند. پژوهش گروهی، به دلیل برخورداری از هم افزایی، بر پژوهش فردی برتری دارد و نتایج کمی و کیفی بهتری را رقم می زند.
نقد مقالة «تشابه ادیان توحیدی؛ تحریف کتاب مقدس و تحریف قرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نوشتار حاضر نقدی بر مقالة «تشابه ادیان توحیدی؛ تحریف کتاب مقدس و تحریف قرآن» است که در شماره نوزدهم «معرفت ادیان» به چاپ رسیده است.
نویسنده مقاله مزبور، پاسخ های داده شده به شبهه «تحریف لفظی قرآن با استناد به احادیث بیانگر تشابه امم» را ناتمام ارزیابی کرده است و به همین منظور پاسخی تازه به شبهه ارائه می کند، ولی ناقد معتقد است که نویسنده برای تبیین سخن خود و نقد دیگر پاسخ ها، مطالبی طرح کرده که به نظر ناتمام می آید.
به همین منظور ناقد بعد از مقدمه ای، مطالب ناتمام نویسنده را به ترتیب بیان و در پایان، نتیجة ملاحظاتش را ذکر می نماید.
نگاهی به آرای صاحب نظران دربارة حد دلالت ادلة عقلی تحریف ناپذیری قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
تحریف ناپذیری قرآن ادلة مختلفی دارد. برخی از این ادله، عقلی و برخی دیگر نقلی اند. ادلة نقلی همة انواع تحریف اعم از افزودگی یا حذف یا جابه جایی را نفی می کنند؛ اما درباره قلمرو دلالت عقل بر مصونیت قرآن، اختلاف هایی دیده می شود. نویسنده با روش توصیف و تحلیل، دیدگاه های صاحب نظران این حوزه را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که عقل درباره مصونیت قرآن از تحریف به افزودگی یا جابه جایی مخل اعجاز، دلالت روشنی دارد؛ اما برای اثبات مصونیت از تحریف به کاسته شدن، دلیل عقلی محض به تنهایی کارایی ندارد و برای این مقصود باید به دلیل نقلی نیز اتکا کرد.
درنگی در چگونگی بررسی اسناد احادیث در تعلیقات آیت الله مصباح بر «معانی الاخبار» و «بحارالانوار»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تحقیق و تصحیح و تعلیقه بر شش جلد از مجلدات کتاب شریف بحارالانوار (54–59) و نیز تعلیقه بر معانی الاخبار از نخستین نگاشته های استاد علامه محمدتقی مصباح به شمار می آید و دربردارندة نکات رجالی و فقه الحدیثی فراوان است. این مقاله با روش تحلیل و توصیف، بخشی از کوشش های استاد مصباح در فهم اسناد احادیث را بررسی کرده و به نتایج ذیل دست یافته است. برخی از اسناد احادیث این مجلدات دچار تصحیف و سقط و افزودگی است که در جای خود بدان اشاره شده و برای رفع آن کوشیده اند. همچنین گاهی نیاز به تمییز مشترکات و توحید مختلفات بوده است. عناوین یادشده از یکدیگر بازشناسی و یا بر وحدت آنها تأکید شده است. عنوان های زیادی نیز معرفی و به وثاقت یا ضعف و یا مجهول بودن آنان اشاره شده و گاه به ارسال یا اتصال سند با استناد به دلیل آن اشاره شده و برخی مشکلات و کاستی های اسناد مرتفع شده است.
فیض و تفسیر صافی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
کاشان شناسی دوره ۳ پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۴ و ۵
70 - 109
تفسیر صافی اثر ارزشمند محمدمحسن ابن مرتضی مشهور به ملا محسن فیض کاشانی، از تفاسیر مهم و معروف شیعه در قرن یازدهم هجری است. فیض در این اثر، به بیان احادیث معصومان در ذیل آیات پرداخته، به هنگام نیاز آنها را شرح داده و در جایی که حدیثی در خور بیان ندیده، از تفسیر بیضاوی بهره برده است. وی در آغاز کتاب، نکات بسیاری را در باب احادیث تفسیری و مبانی و روش تفسیری خود آورده است. با توجه به مقدمه و متن کتاب، روش ایشان حدیثی و همراه با اجتهاد است. در این مقاله، میزان توجه فیض به قواعد تفسیر بررسی شده و به بخشی از نقدهای محمدحسین ذهبی در باب روش تفسیری صافی پاسخ داده شده است.
بررسی مؤلفه های گرایشی در الگوی رفتار سازمانی مبتنی بر اخوت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مدیریت فرهنگ سازمانی سال نوزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۶۱)
507 - 527
حوزه های تخصصی:
لازمه هر سازمانی فعالیت هایی است که اعضای سازمان در ارتباط با یک دیگر، سازمان، ارباب رجوع، یا مشتریان انجام می دهند. هر سازمانی با توجه به مبانی ارزشی خود به دنبال دستیابی به الگویی از رفتار سازمانی است که در عملکرد سازمان بالاترین اثربخشی و کارآیی را داشته باشد. یکی از الگوهای رفتاری متناسب با سازمان های اسلامی الگویی است که مبتنی بر اخوت اسلامی باشد. سازمان های اسلامی به دلیل تفاوت مبنایی با سازمان های غیراسلامی نیازمند شیوه های خاص خود در اداره سازمان هستند. هدف از این پژوهش تبیین مؤلفه های گرایشی بود و محققان برای نیل به این هدف این سؤال را مطرح کردند که «مؤلفه های گرایشی در الگوی رفتار سازمانی مبتنی بر اخوت اسلامی چیست؟». بدین منظور در کتاب های اسلامی با روش داده بنیاد جست وجو کردند و مؤلفه های گرایشی الگوی اخوت اسلامی را به دست آوردند که عبارت اند از: تمایل به جلب رضایت الهی، آخرت گرایی، راهنماگرایی، تمایل به جلب رحمت و افاضات الهی در فعالیت ها، یک دلی و همدلی، همدردی و دلسوزی، محبت و مهربانی، مثبت گرایی، خیرخواهی، خدمت گرایی، اعتمادورزی، کنترل میل ها، و گرایش ها در جهت ایجاد و حفظ اخوت اسلامی.
عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
معرفت سال بیست و هشتم دی ۱۳۹۸ شماره ۲۶۵
23-34
حوزه های تخصصی:
سعادت انسان در ابعاد مختلف بسته به پدید آمدن اسباب و عواملی است که در نظام هستی برای آن مقرر شده است. ازآنجاکه مکتب وحیانی اسلام در پی تأمین سعادت همه جانبه آدمی در دو بعد مادی و معنوی است، معیارها و عوامل اساسی این مسیر را معرفی کرده است. هدف از این پژوهش شناخت دیدگاه قرآن درباره عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی است که با روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر تفسیر موضوعی انجام شده و طی آن آیات مرتبط با مقوله عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی استخراج و جمع بندی شده است. عوامل ماورایی پیشرفت اقتصادی از منظر قرآن کریم به دو دسته عوامل در حوزه اختیار و عوامل خارج از حوزه اختیار آدمی قابل تقسیم است. عوامل در حوزه اختیار، شامل ایمان، عمل صالح، تقوا، پایداری بر باورهای اساسی دین، صبر، شکر، استغفار، انفاق، ذکر، توکل و دعا. عامل خارج از حوزه اختیار، تنها شامل اراده الهی در توسعه رزق می باشد.
ملاک خلافت انسان از خداوند در دو آیه کرامت و امانت(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
معرفت سال ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ شماره ۲۹۳
51-59
حوزه های تخصصی:
براساس ظواهر قرآن کریم از بین تمام موجودات، فقط انسان واجد مقام جانشینی تکوینی و تشریعی خداست. این انحصار، موجب طرح این پرسش مهم می شود که «براساس چه ملاکی این مقام اختصاصی به انسان داده شده است؟» پژوهش حاضر به هدف کشف ملاک جانشینی انسان از خداوند با روش کیفی و توصیف و تحلیل دو آیه 70 سوره «اسراء» و 72 سوره «احزاب»، به نتایج زیر دست یافته است. از دیدگاه قرآن کریم، ملاک انتخاب نوع انسان برای جانشینی از خداوند در بین موجودات علاوه بر استعداد یادگیری اسماء، عبارت است از: توانایی قبول امانت و تکریم خداوند، که هر دو نشان از استعداد خاصی است که خدای متعال در وجود انسان نهاده است.
شواهدی از اثرگذاری مبانی حدیث شناسی، در آثار حدیثی آیت الله مصباح یزدی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
معرفت سال سی ام آبان ۱۴۰۰ شماره ۲۸۷
65-76
حوزه های تخصصی:
شناخت حدیث مانند شناخت هر متن دیگر، مبتنی بر مبانی خاصی است و داشتن مبنایی خاص به معنای داشتن نوع ویژه ای از فهم است و بیشتر اختلاف فهم ها در باب حدیث به تفاوت مبانی بازمی گردد. آیت الله مصباح درباره مبانی حدیث شناسی اثر مستقلی ندارد؛ ولی از پژوهش های حدیثی منتشر شده از ایشان و نیز مباحثی که در باب پروهش های دینی دارند، می توان بخشی از مبانی دخیل در شناخت حدیث را اصطیاد کرد و شواهدی را نشان داد. این پژوهش با هدف تبیین برخی از اثرگذاری های مبانی آیت الله مصباح در شناخت و تفسیر حدیث، با روش تحلیل و توصیف، برخی از مبانی را شناسایی و اثرگذاری آن را در فهم گوشزد کرده و به این نتیجه رسیده است که حدیث برخلاف قرآن، تحریف پذیر بوده و شواهدی مانند تصحیف الفاظ، سقط و افتادگی از متن، وضع، نقل به معنای ناصواب، تغییر اعراب و قرائت پذیری بر این تحریف پذیری دلالت دارد. همچنین به باور ایشان زبان حدیث عرفی عقلایی و در عین حال دربردارنده بیان نمادین در پاره ای از موارد است. معصومان گوینده حدیث، حکیم و مصلحت اندیش و هدایت گر بوده و با رعایت سطح فهم مخاطب، ویژگی های تأثیرگذار مخاطب در فهم را در نظر داشته اند. همچنین مفسر حدیث نیز ممکن است از پیش فرض ها و پیش دانسته ها و علایق و انتظارات خویش متأثر گردد.
بررسی مؤلفه های بینشی اخوت اسلامی در الگوی رفتار سازمانی مبتنی بر اخوت اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)
حوزه های تخصصی:
لازمه هر سازمانی فعالیت هایی است که اعضای سازمان در قبال یکدیگر، سازمان، ارباب رجوع یا مشتریان انجام می دهند که در دانش «رفتار سازمانی» بحث و بررسی می شود. هر سازمانی با توجه به مبانی ارزشی خود، به دنبال دستیابی به الگویی از رفتار سازمانی است که در عملکرد سازمان بالاترین اثربخشی و کارایی را داشته باشد. یکی از الگوهای رفتاری متناسب با سازمان های اسلامی، الگویی است که مبتنی بر اخوت اسلامی باشد. سازمان-های اسلامی به دلیل تفاوت مبنایی با سازمان های غیر اسلامی، نیازمند شیوه های خاص خود در اداره سازمان هستند. محقق پس از جست وجو در کتاب های اسلامی، با روش گرندد تئوری مؤلفه های بینشی الگوی اخوت اسلامی را به دست آورده و یافته های خود را با تمرکز بر روش تحلیلی – توصیفی بیان کرده است که عبارت اند از: خدا باوری، معادباوری، راهنماباوری، با ارزش دانستن نعمت های الهی، منفور دانستن خشم و عذاب الهی، شناخت جایگاه و ارزش اخوت اسلامی.
تأملی در آیات فراخوان آدمی به تفکر زاینده و فزایندۀ باور به معاد(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
معرفت سال ۳۱ بهمن ۱۴۰۱ شماره ۳۰۲
45-54
تفکر و اندیشه به عنوان پایه و اساس علم و معرفت انسان، نقش اساسی در زندگی انسان دارد و یکی از عوامل اصلی ایجاد انگیزه برای حرکت در مسیر هدایت و انجام رفتارهای متناسب با آن محسوب می شود. قرآن کریم در بسیاری از آیات، بشر را به تفکر فراخوانده و اساسی ترین موضوعاتی را که اندیشیدن و تفکر در آنها روشن کننده راه زندگی اوست ، به روشنی بیان کرده است؛ و ازجمله مهم ترین آنها، تفکر درباره جهان دیگر است. این تحقیق به هدف بیان نقش تفکر در ایجاد و تقویت باور به معاد از دیدگاه قرآن، آیات بیانگر لزوم تفکر در امر آخرت را به روش تفسیر موضوعی مورد بررسی قرار داده است. در این دسته از آیات، بر تفکر درباره اموری مانند احیای زمین در بهاران، آفرینش انسان، آفرینش آسمان ها و زمین، سرنوشت تکذیب کنندگان، و تفکر در اعمال و رفتارها تأکید شده و چنین به نظر می رسد که از دیدگاه قرآن، تفکر در این امور، از عوامل اصلی ایجاد و تقویت باور به معاد به شمار می آید.