یوسفعلی زیاری

تحقیق حاضر از نظر هدف و نوع جزء تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش در گروه تحقیقات توصیفی – تحلیلی با تکیه بر آمار و اعداد و ارقام است که یافته های کمی به صورت تحلیلی و یافته های کیفی به صورت توصیفی مورد ارزیابی و آزمون قرار گرفتند. جمع آوری داده با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه صورت گرفت و تحلیل آن با نرم افزار آماریSPSS انجام گرفت. جمع آوری داده ها در دو بخش مطالعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی، تهیه و تکمیل پرسشنامه و مصاحبه از کارشناسان شهرداری منطقه 12 بلاخص کارشناسان برنامه ریزی شهری و سازمان بهسازی و نوسازی شهری و ساکنان محلات تاریخی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه کارشناسان، مدیران و پرسنل برنامه ریزی شهری و ساماندهی بافت فرسوده بودند، که به طور کلی 123 نفر حجم کل جامعه آماری داشت. نمونه آماری پژوهش مجموع کارشناسان و متخصصان برنامه ریزی شهری وافراد ساکن در منطقه بودند که به تعداد 93 نفر نمونه با استفاده از فرمول کوکران و برجسی انتخاب شدند.نتایج پژوهش نشان داد با توجه به جایگاه بخش مرکزی و به طور خاص منطقه در قلب کلان شهر تهران که به برخی از مهمترین ویژگی های آن به اجمال اشاره گردید و ضرورت بهبود شرایط زیست وشاخص های زیست پذیری ،این منطقه نیازمند اصلاح شرایط موجود مناسب و سازگار با کارکرد های نوین شهری و در مقیاس مرکز یک کلان شهر از یک سو و ارتقاء زیست پذیری منطقه از سوی دیگر می باشد.

ارزیابی شاخص های زیست پذیری می توانند وضعیت محدوده های مختلف جغرافیایی شهر را به صورت تطبیقی نشان داده، آن ها را از نظر وضعیت امکانات، خدمات و نیز تنگناهای شهری رده بندی کرده و اولویت بخشند. هدف از پژوهش حاضر اولویت بندی زیست پذیری مناطق و محلات شهر شهرکرد می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف یک تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت یک پژوهش تحقیقی است. جامعه آماری شامل ساکنان شهر شهرکرد به تعداد 160000 نفر می باشد که تعداد نمونه برابر 383 نفر بر اساس فرمول کوکران و به شیوه تصادفی در دسترس تعیین شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ای که دارای سه بخش اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی با 85 سؤال می باشد که روایی پرسشنامه به شیوه صوری به تأیید 5 تن از اساتید مربوطه رسیده و پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ به میزان 83/0 تعیین شد. داده های گردآوری شده بر اساس آزمون فریدمن با نرم افزار SPSS22 و نیز نرم افزار GIS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بیانگر آن بود که منطقه 1 که اغلب مراکز اداری و خدماتی در آن قرار دارد به لحاظ زیست پذیری در رتبه نخست و منطقه 2 در رتبه دوم قرار دارد. همچنین رتبه بندی محلات مختلف در شهر شهرکرد نشان از آن دارد که محله هایی که در حاشیه شهر قرار دارند و از مرکز دور بوده و با توجه به جمعیت ناهمگون آن و حاشیه نشینی، نبود امکانات و خدمات مناسب و.... به لحاظ زیست پذیری در مراتب آخر قرار دارند و محلاتی که در مرکز شهر قرار دارند به لحاظ زیست پذیری در وضعیت بهتری قرار دارند.

امروزه شهرهادراثررشدجمعیت وشهرنشینی شتابان باچالش های گسترده ای ناشی ازرشدفراترازظرفیت مواجه شده اند.ازجمله مسائلی چون فقرشهری،اسکان غیررسمی،رشدآلودگی،کاهش کیفیت زندگی رامی توان مشاهده نمود.رشدسریع شهرها وپیشی گرفتن آن ازتوانایی هاومنابع مدیران شهری ارائه خدمات شهری مناسب رابرای مدیران به یک چالش تبدیل کرده است. تمرکزپیش ازحدجمعیت وبه تبع آن افزایش فعالیت هاوتعاملات درنواحی شهری باعث افزایش فشاربرمحیط شهری وبروزمشکلات زیست محیطی، افزایش اختلاف طبقاتی دراجتماع وبی عدالتی دردسترسی گروه های اجتماعی مختلف به منابع شهری شده است.این عوامل کیفیت زندگی ساکنان شهرها راتحت تاثیرقرارداده است.(اسکندری وهمکاران،درچنین وضعیتی یافت راهکارهای جدیددرجهت دستیابی به توسعه پایدارهمچون شهرهوشمندبیش ازپیش ضروری بنظرمی رسد. .هدف این تحقیق بررسی وتحلیل ارتباط شهرهوشمندباتوسعه پایدارشهری درمنطقه 22کلانشهرتهران می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های میدانی (پرسش نامه) است. نمونه آماری به منظور جمع آوری داده های میدانی در این مطالعه تحت نمونه اماری از حجم کلی نمونه آماری برابر 300 نفر تشکیل شده است. تحلیل آن با استفاده از تحلیل های و هم بستگی پیرسون و تحلیل رگرسیونی مولفه هاانجام شده است. بر این اساس نتایج تحلیل هبستگی پیرسون شهرهوشمندباپایداری شهری رابطه همبستگی معناداری درسطح معناداری کمتراز0.01دارد.ضریب همبستگی آن 0.555است که نشان می دهدرابطه هوشمندوپایداری شهری رابطه مستقیم است یعنی باافزایش شهرهوشمندپایداری شهری افزایش وباکاهش می یابدوبالعکس. باتوجه به تحلیل رگرسیونی تمامی مولفه های شهرهوشمندبرای پیش بینی ودستیابی پایداری مناسب است و50درصدپایداری شهری راتبیین می کندباتوجه به سطح معناداری برای محیط زیست هوشمند حکمروایی هوشمند وجابجایی هوشمندبیشتر از5صدم است معنادارنیست.اماشهروندوزندگی هوشمندواقتصادهوشمندمعناداراست.بنابراین این سه مولفه ازمهم ترین عوامل موثرهستندومیزان تاثیرگذاری آن هابه ترتیب 0.891و0.875است. ازمیان این عوامل شهروندوزندگی هوشمندبیشترین تاثیرگذاری دردستیابی به توسعه پایدارشهری ومهم ترین عامل تبیین پایداری است.

حفظ و احیا بافت های تاریخی همواره مهمترین دغدغه های شهرسازان در دوره های مختلف بوده است. رونق صنعت گردشگری یکی از راه های حفظ و احیا این گونه بافت ها، می باشد چرا که با وجود پیشرفت تکنولوژی و ساخت فضاهای شهری جدید، بافت های قدیمی و تاریخی همچنان نقاط عطف شهرها هستند و اغلب تمایل گردشگری در این فضاها و مکان ها بیشتر است. از دیگر سو، تعریف و باز تعریف مسیرهای گردشگری پیاده در این بافت ها می تواند باعث ایجاد جریان زندگی در کالبد قدیم شود و از فرسودگی عینی و ذهنی بافت جلوگیری کنند. بافت تاریخی بازار تهران با قدمت بیش از 200 سال دارای ظرفیت های مناسب گردشگری پیاده است و هر روزه میزبان گردشگران مختلف بوده، اما فقدان مسیرهای گردشگری مناسب باعث متروکه شدن، فراموشی و مورد بازدید قرار نگرفتن بخش های از این محدوده شده است. مقاله حاضر با هدف و ماهیت کاربردی، بررسی مسیرهای پیاده گردشگری بافت تاریخی بازار تهران را هدف اصلی خود قرار داده است و در چهار بخش متوالی با استفاده از تئوری گراف، الگوهای رفتاری غالب را به صورت یک مسئله برنامه ریزی خطی توسط نرم افزارGIS معادل سازی نموده و در نهایت 10 مسیر استخراج نموده است. در ادامه جهت الویت بندی و دسته بندی مسیرها، از مدل چند معیاره ویکور استفاده شده و ده مسیر در غالب سه دسته، مسیرهای گردشگری تجاری، فرهنگی و آیینی دسته بندی و برای هر دسته یک مسیر پیشنهادی در نرم افزارGIS طراحی و ارائه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مسیرهای گردشگری تجاری 70 درصد الگوهای رفتاری محدوده را در برگرفته است که با تعریف مسیرهای گردشگری هدفمند، می توان ضمن تامین اهداف گردشگری، مسبب بازدید از دیگر بناها و بافت های قدیمی شد.

امروزه شهرهابه خصوص کلانشهرهابا مشکلات مختلف روبرو هستندکه مدیریت شهری سنتی کارآمدی خودراازدست داده است.برای حل مشکلات ورسیدن به توسعه پایدارشهری نیازمندمدیریت یکپارچه شهری می باشد.تعددمدیریت وناهماهنگی سازمانهای دولتی متولی امورشهرازمهمترین چالش های مدیریت کلان شهر تهران است.هدف پژوهش حاضربررسی تحقق پذیری مدیریت یکپارچه سازمان های دولتی کلانشهرتهران بارویکرد آینده نگاری می باشد پژوهش کاربردی-توسعه ای وروش آن توصیفی وتحلیلی است.جمع آوری داده هابااستفاده ازمطالعات کتابخانه ای ومیدانی است وجامعه آماری ازگروه مدیران شهری ومتخصصان مطالعات شهری تهران تشکیل شده اند. ماتریس براساس شاخص های آماری با دو بار چرخش داده ای از مطلوبیت و بهینه شدگی 100 درصد برخوردار بوده که حاکی از روایی بالای پرسشنامه و پاسخ های آن است وآنچه از وضعیت صفحه پرا کندگی عوامل مؤثر مدیریت یکپارچه سازمان های دولتی کلان شهر تهران می توان فهمید، وضعیت ناپایداری سیستم است. نتایج تحقیق بیانگراین است که شاخص های تأثیر گذار مدیریت یکپارچه سازمان های دولتی بارویکرد آینده نگاری درکلان شهرتهران ، به ترتیب عبارتند از: کانون رهبری فراسازمانی ، هماهنگی وتعامل بین سازمانها، مشارکت سازمانهاوشهروندان، کارایی واثربخشی و شفافیت وپاسخگویی می باشند/ شاخص های تأثیر پذیر تأثیر گذار مدیریت یکپارچه سازمان های دولتی بارویکرد آینده نگاری در کلان شهرتهران ، به ترتیب عبارتنداز: پایداری اقتصادی، پایداری زیست محیطی می باشند

در سالهای اخیر مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی و انرژی، بیشترین اهمیت را در مطالعات شهری به خود اختصاص داده اند .در موضوع بهینه سازی کارایی انرژی در شهر، ساختمانها اصلیترین کانون هستند و از میان انرژیهای مصرفی نیز، انرژی تابشی خورشیدی از یک طرف و تقاضای انرژی از طرف دیگر مهمترین موارد در کارایی انرژی در شهر هستند که همراه با دیگر پارامترهای اقلیمی، اصلی ترین تاثیرات را بر کیفیت محیط های زندگی دارند. هدف اصلی پژوهش حاضر، استخراج چارچوب بهینه و نیز ساختار متغیر های تثبیت شده در نوع نگرش ساختاری به مفهوم طراحی شهری در ریخت شناسی شهری است که از این طریق بتوان فرا الگوی پایداری را در بستر فرم کالبدی شهر به عنوان یک مدل تبیین نمود. پژوهش حاضر از لحاظ ساختار، توصیفی _تحلیل محتوایی است که شیوه گردآوری دادهها بصورت اسنادی، برداشت میدانی، داده سازی، مدلسازی و شبیه سازی با استفاده از نرم افزارهای تحلیل انرژی با رویکرد تحلیلی خرد اقلیم شهری نظیر انوی مت است. به همین جهت 4 ریخت گونه در بافت منطقه 2 تهران مورد ارزیابی قرار گرفت که یافته های تحقیق نشان دهنده اختلاف حالت بهینه و وضعیت موجود پارامترهای ارزیابی شده بوده و میزان اختلاف و تاثیر تراکم افزوده شده در هر ریختگونه محدوده موثر را بر اساس شاخصهای پایه را تبیین می کند که گونه ساختمانی بلندمرتبه دارای بیشترین تغییرات مثبت در شرایط پیشنهادی میباشد و به ترتیب گونه های فشرده مقادیری کمتر را دارا هستند.

شهرهای جدید، اجتماع و شهرهای برنامه ریزی شده اند که تمام جنبه های توسعه پیش از ساخت وساز آن ها آغاز می شود. افزایش جمعیت کلان شهرهای کشور به خصوص تهران، توسعه کالبدی این شهرها را در مسیری غیرمعقول قرار داده است و زندگی شهروندان و اقشار تازه شهرنشین شده را با معضلات تازه مواجه ساخته است. بر این اساس هدف این تحقیق ارزیابی شاخص های اثر گذار در شهرهای جدید پردیس و هشتگرد می باشد. تحقیق حاضر با توجه به ماهیت موضوع و هدف کلی آن، از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و با ابزار پرسشنامه به تعداد 100 نفر انجام گرفته است. متغیر ها در 4 بخش اجتماعی، فرهنگی، زیرساختی و اوقات فراغت مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در سنجش میزان کیفیت زندگی از تحلیل مسیر و رگرسیون استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد یک واحد تغییر در انحراف معیار متغیر اختلاط عملکرد و فعالیت و سازگاری فعالیت ها ، باعث می شود تا انحراف معیار متغیر وابسته (عرصه عمومی بافت فرسوده) به اندازه 83 و 77 درصد تغییر کند. نتایج پژوهش نشان می دهد متغیر اوقات فراغت تنها متغیری بوده است که توانسته است تنها به صورت مستقیم بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. البته چون این متغیر بلافاصله بعد از متغیر کیفیت زندگی وارد معادله شده و به عنوان متغیر وابسته میانی (درونی) در نظر گرفته شده است، بنابراین تأثیر غیرمستقیم بر روی کیفیت زندگی نداشته است.

بیان مسأله: عدم شناسایی مناطق نوآور در ایران موجب گردیده تا مناطق مستعد نتوانند در مسیر رشد و توسعه منطبق با ظرفیت های خود قرار گیرند وبدنبال آن بسترهای لازم در این زمینه توسط تصمیم گیران نیز فراهم نگردیده است، از طرفی دیگر روشها و مدلهای سنجش نوآوری مناطق برای شناسایی مناطق دارای پتانسیل نوآوری توسط سازمانها و نهادهای ذیربط تعریف نشده است لذا تاکنون این سنجش نیز بصورت الگوی واحد و مشخص برای شناسایی مناطق کشور در بعد برنامه ریزی فضایی از منظر نوآوری صورت نپذیرفته است هدف: ارایه الگوی سنجش مناطق نوآور در سطح کشور با الهام از نظریات و تجربیات سیستم نوآوری منطقه ای روش: به روش اسنادی مبانی نظری و تجربی مطرح در این حوزه جمع آوری و تهیه شد. سپس با شاخصهای تهیه و تدوین شده مبتنی بر نظریات تحقیق سعی شد تا بر مبنای آنها بتوان بر اساس یک چارچوب نظری متناسب با شرایط و ویژگی های محیط مورد مطالعه به بررسی و تحلیل نمونه موردی پرداخت لذا برای مطالعه نمونه موردی، جمع آوری داده ها در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست منطقه شهری شیراز بمنظور درج در شاخصها و مدلهای ذیربط صورت پذیرفت یافته ها: دو شاخص سنجش اقتصادی و ترکیبی منطبق بر نظریات و تجربیات تحقیق، تدوین و مورد استفاده واقع شد و ضمن تعیین رتبه استان از حیث نوآوری منطقه ای در مقایسه با استانهای همطراز، نتایج دو شاخص مذکور با یکدیگر مقایسه گردیدند نتیجه گیری: با بررسی و تحلیل نظریات وتجربیات تحقیق وانجام مدل های تحقیق بر روی نمونه موردی تحقیق مشخص شد بهتر است با الهام از مدل پیچش پنج جانبه همراه با شاخصهای اقتصادی برای تعیین رتبه مناطق از حیث نوآوری، از شاخصهای اجتماعی و زیست محیطی نیز بصورت ترکیبی استفاده نمود تا نتایج ملموس تری بدست آید.

در قرن حاضر در پی ظهور اندیشه های جدید شهرسازی، تفکر ها در ارتباط با ساخت و طراحی شهر ها به ماهیت پیچیده خود رجعت کرده و پارادایم های شهری نیز همواره انسان را به تفکر و تعمق دعوت کرده است. طراحی شهری مبنی بر پارادایم فضا - زمان به علت مفهوم پیچیده و بدون بازگشت زمان؛ به یکی از پارادایم های جدید شهرسازی مبدل شده است. به گونه ای که طراحی، در جهت حفظ و نگهداری زمان برای شهروندان منجر شده و رهایی مکان از قید زمان به یکی از اصول طراحی شهری مبدل شده است. پژوهش حاضر، با رهیافت پدیدار شناسی و با هدف بنیادی و روش آمیخته پژوهی؛ بعد از بیان نمایانگرهای مکان، ارتباط بین دو نمایانگر زمان و فضا (به صورت مستقیم) به مثابه عناصر پایه جهت تفهیم مکان عام و نمایانگر ذهن( به صورت غیر مستقیم) برای معنادهی به فضاها و رویدادها را معرفی نموده است. در ادامه، شاخص های مکانی - زمانی را در امام زاده یحیی تهران به عنوان مکان شهری خاص، با کمک تحلیل عاملی اکتشافی(EFA) در قالب 3 مولفه اصلی(حسی- شخصی، رفتاری- عملکردی و کالبدی- محیطی) اعتباریابی و دسته بندی نموده است. نتایج حاکی ازآن است که، بارقه های حسی، نمایانگر ها و یا میانجی های مکان هستند؛ به نحوی که می توانند ارزش هایی را بر روی آن ها قرار داد. در این زمینه به نظر می رسد لحاظ کردن زمان به عنوان یکی از اصلی ترین نمایانگرهای مکان، قابلیت های جدیدی را در برخورد با مسائل شهری پیش رو قرار خواهد داد.  

امروزه گسترش سریع شهرنشینی همراه باافزایش انواع آلودگیهای محیطی،تخریب چرخه های زیستی وایجادساختارهای نامناسب درعرصه های مختلف زندگی موجب شده است تاتوجه به شهرهوشمندبه عنوان راهکاری بی بدیل درجهت حل معظلات شهری موردتوجه ویژه مدیران وبرنامه ریزان قرارگیرد.هدف این تحقیق بررسی ورتبه بندی مولفه هاوشاخص های شهرهوشمند درمنطقه 22کلانشهرتهران می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های میدانی (پرسش نامه) است. نمونه آماری به منظور جمع آوری داده های میدانی در این مطالعه تحت نمونه اماری از حجم کلی نمونه آماری برابر 300 نفر تشکیل شده است. تحلیل آن با استفاده از تحلیل های آماریT-test و هم بستگی پیرسون و TOPSIS انجام شده است. بر این اساس نتایج تحلیل اماری تاپسیس نشان می دهد که که شاخص شهروندوزندگی هوشمنداز بیش ترین وزن به لحاظ اهمیت و تاثیر در ایجاد امنیت برخوردار است به طوری که بیش ترین وزن TOPSIS به مقدار 0٫2313 را به خود اختصاص داده است. هم چنین شاخص های اقتصادهوشمندبا میزان TOPSIS به میزان 0٫1856 در رتبه دوم حکمروایی هوشمندبا وزن TOPSIS به مقدار 0٫1810 در رتبه سوم و شاخص های محیط زیست وپویایی هوشمندبا وزن TOPSIS به ترتیب به مقدار 0٫0792 و 0٫0532 در رتبه چهارم و پنجم قرار گرفته اند. . نتایج تحلیل اماری t-test نیز موید این مطلب می باشد و بر این اساس شاخص های حکمروایی، محیط زیست و پویایی هوشمند در سطح معناداری مناسبی قرار دارند و شاخص های شهروند،زندگی واقتصاد هوشمنددر سطح معنی داری متوسطی قرار دارند.

هدف کلی این پژوهش، دستیابی به مدلی مفهومی جهت سنجش میزان تطبیق مولفه های حکمروایی خوب و تاب آوری ویافتن ارتباط میان شاخصه ها و متغیر های حکمروایی خوب و تاب آوری شهری و تعیین میزان تحقق پذیری آنها بود. روش پژوهش کمی- پیمایشی و از نوع رابطه ای (همبستگی) است. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط هیئت رئیسه متخصصان و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرون باخ تأیید شد (7/0< α). این پرسشنامه شامل سه بخش، ویژگی های عمومی پاسخگویان، سنجش وضعیت حکم روایی شهری (24 گویه) ، سنجش تاب آوری(14 گویه) است. جامعه آماری این تحقیق خانوارهای محله امیریه منطقه 11 شهرداری تهران از بخش های مرکزی کلان شهر تهران است، با توجه نسبت تعداد خانوار در محله امیریه ، حجم نمونه تحقیق از طریق فرمول کوکران محاسبه شد. برای تبیین و میزان اثرگذاری هرکدام از ابعاد هشت گانه حکمروایی شهری در تاب آوری از مدل رگرسیونی چندگانه توأم عوامل و شاخص های تأثیرگذار در میزان تاب آوری استفاده شد نتایج حاصله حکایت از آن دارد که مؤلفه های قانون مندی ، مشارکت ، مسئولیت و پاسخگویی ،شفافیت حکمروایی شهری بیشترین تأثیر را برتاب آوری دارند و با توجه به سطح معنی داری این مؤلفه ها نتایج آن قابل تعمیم است اما مؤلفه های جهت گیری توافقی، عدالت و بینش راهبردی کارایی و اثربخشی تأثیر چندانی برتاب آوری ندارند و با توجه به سطح معناداری آن ها نتایج آن قابل تعمیم نیست.

بیان مسأله: استفاده مداوم از درآمدهای ناپایدار شهری برای توسعه شهرها، مشکلات عدیده ای را برای این جوامع بوجود آورده و ادامه این روند، شهرها و مناطق را با چالش جدی مواجه کرده است. هدف: هدف بررسی نقش مناطق دانش بنیان در توسعه شهری و منطقه ای بر اساس مبانی نظری و تجربیات جهانی است. روش:این مقاله با روش اسنادی و کتابخانه ای به مطالعه مبانی نظری و سوابق تجربی و پیشینه علمی پرداخته شده است. یافته ها: مبحث نوآوری به عنوان یکی از ارکان اصلی شهرهای دانش بنیان همواره مطرح می باشد یکی از نتایج مناطق نوآوری شکل گیری شهرهای دانشی است. از این رو، شهر- منطقه ها مرکز رشد و مرکز دانش هستند. فرآیند نوآوری به این مسئله می پردازد که چه چیزی دانش را به ارزش تبدیل می کند و از طریق روابط متقابل و پیچیده در یک محیط نهادی ایجاد می شود. به عبارتی دیگر عناصر اصلی این مجموعه دانشگاه ها، صنعت و دولت می باشند چنانچه این ارتباط به نحو مطلوب برقرار گردد رسیدن به توسعه از طریق شهرها و مناطق دانش بنیان حاصل می گردد. تجربیات جهانی مطرح شده، گویای این واقعیت است. نتیجه گیری: پیوند بین افراد خلاق و سرمایه گذاران عمده و حکمروایان شهری و منطقه ای، محیط مساعدی برای ظهور مفهوم جدیدی در جامعه علمی تحت عنوان "شهر دانش بنیان" را فراهم آورده است، دو نیروی پیشران در شکل گیری شهرها و مناطق دانشی، ساختار فضایی برنامه ریزی را در سه سطح برنامه ریزی منطقه ای، برنامه ریزی شهری و طراحی شهری تغییر داده اند. با توجه نقش مهم ارتباط بین برنامه ریزی شهری و منطقه ای در یک نظام سلسله مراتبی منسجم، توجه به سیستم نوآوری منطقه ای و ارتباط منسجم بین سطوح برنامه ریزی منطقه ای، برنامه ریزی شهری و طراحی شهری در راستای ایجاد و راه اندازی شهرهای دانش بنیان حائز اهمیت است.

حوادث طبیعی که جزیی از فرآیند زندگی بشر به شمار میرود و هر روزه بر تعداد و تنوع آنها افزوده میشود، به عنوان چالشی اساسی در جهت نیل به توسعه پایدار جوامع انسانی مطرح میباشند. از این رو در حال حاضر دیدگاه غالب از تمرکز بر روی صرفاً کاهش آسیب پذیری به افزایش تابآوری در مقابل سوانح تغییر پیدا کرده است. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل تاب آوری زیرساختی و کالبدی شهر نوشهر در مدیریت سوانح طبیعی (زلزله) میباشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی  بوده و برای جمع آوری اطلاعات علاوه بر اسناد و مطالعات کتابخانه ای، از ابزار پرسشنامه استفاده شده است که در بین نمونه ها به تعداد 382 نفر توزیع شده است. به سبب تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمونهای همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و همچنین تحلیل سلسله مراتبی AHP استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته ها نشان میدهد که تابآوری شهر نوشهر در ابعاد چهارگانه کالبدی – زیرساختی از نظر کارشناسان پایینتر از سطح مطلوب میباشد. به طوری که مقدار محاسبه شده تابآوری کلی جامعه 2.74 کمتر از حد مبنا (3) میباشد. سپس نقاط خطرآفرین شهر و میزان دسترسیها به کاربریهای مختلف در سطح شهر محاسبه شده و بر اساس آن میزان تابآوری شهر نوشهر در نقاط مختلف نشان داده شده است. لذا پیشنهاد میگردد برنامه های با توجه به پتانسیلهای درونی شهر نوشهر برای تقویت زیرساختهای لازم جهت تابآورترسازی شهر نوشهر در برابر حوادث طبیعی (زلزله) ارائه گردد.

برنامه ریزی کاربری اراضی شهری جهت استفاده بهینه از امکانات موجود و فضاهای شهری ،یکی از هسته های اصلی برنامه ریزی شهری می باشد که معمولا به صورت یک مسئله چند هدفه تعریف می شود.در راستای نبود نظام طبقه بندی مشخص برای کاربری زمین در ایران ، به کارگیری رویکردهای به روز جهانی به منظور بهینه سازی نظام برنامه ریزی کاربری اراضی شهرهای همانند استفاده از الگوریتم های فراابتکاری و هوش مصنوعی الزامی می باشد. یکی از الگوریتم هایی که در سالهای جدید معرفی شده است، الگوریتم بهینه سازی مبتنی بر جغرافیای زیستی BBO 1 میباشد.این الگوریتم، نشات گرفته شده ازطبیعت است. پژوهش جاری از گروه تحقیقات کاربردی و از نوع تحقیقات توصیفی-تحلیلی میباشد که با به کارگیری الگوریتم جغرافیای زیستی به بررسی و تحلیل کاربری اراضی شهری می پردازد. دراین الگوریتم هر منطقه شهر به عنوان یک عضو منفرد شناخته میشود و دارای"شاخص میزان مطلوبیت " مخصوص به خود است . روش تجزیه و تحلیل داده ها بااستفاده از الگوریتم جغرافیای زیستی خواهد بود که در نرم افزار متلب (Matlab ) نوشته و اجراخواهد شد.هدف پس از شناسایی اثرگذارترین متغیر ، بهبود وضعیت جاری شاخص های نظام توزیع کاربریها و همجواری آنها در سطح شهر خواهد بود. برای این امر توزیع نامناسب شاخص های کاربری اراضی شهری باید از حالت تمرکز یافته در نواحی خاص به نواحی دارای ضعف منتقل شود که این امر بر اثر این بهینه سازی کاهش مقادیر متغیرها حاصل می شود. برای مقایسه نتایج تحقیق جاری به لحاظ کاربری های مورد نیاز منطقه مورد نظر با طرح توسعه شهر سمنان، باید برای هریک از ابعاد تحقیق لایه GIS 2 آن تهیه شود،سپس باتوجه به اوزان هریک از این ابعاد که بدست آمده اند و نشانگر بهینه شدن توزیع متناسب ابعاد جغرافیای زیستی در سطح شهر هستند، همپوشانی لایه ها صورت میگیرد، نتایج حاصل از این همپوشانی با طرح توسعه مقایسه خواهد شد.

ضرورت و اهمیت پرداختن به زیست پذیری شهری در ارتباط با وظایف جدید برنامه ریزی و مدیریت در پاسخ دهی به نیازهای جامعه پس از صنعتی شدن که شدیداً در جست وجوی امکانات و تسهیلات و کیفیت زندگی است به شدت افزایش یافته است. هدف از پژوهش حاضر تحلیل نقش مدیریت شهری در زیست پذیری شهرکرد است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف (نوع استفاده) کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری مورد پژوهش شامل ساکنان شهرکرد است و محدوده آماری کل منطقه دربردارنده شهرکرد است. تعداد جامعه آماری پژوهش برابر با 160000 و تعداد نمونه برابر 383 نفر است که براساس فرمول کوکران و به شیوه تصادفی در دسترس تعیین شده اند. داده های گردآوری شده براساس مدل رگرسیون در محیط نرم افزار spssتجزیه و تحلیل شده اند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که، در کل، مدیریت شهری اقدام متناسبی در زمینه زیست پذیری شهری در شهرکرد انجام نداده است. در سایر ابعاد زیست پذیری مشاهده شد که مدیریت شهری بر شاخص اقتصادی تأثیرگذار بوده است که به نسبت خوب است و نشان دهنده اقدام مدیریت در بهبود وضعیت اقتصادی است. از طرفی، مدیریت شهری بر شاخص اجتماعی نیز با میزان معناداری پایین تأثیرگذار بوده است و نشان دهنده اقدامات نه چندان چشم گیر مدیریت شهری شهرکرد در بهبود وضعیت اجتماعی شهر است که البته باید در این زمینه اقدامات بیشتری انجام گیرد. از طرفی، مدیریت شهری بر شاخص زیست محیطی تأثیرگذار نبوده است و این نشان از این دارد که مدیریت شهری در راستای بهبود وضعیت زیست محیطی شهر اقدامات متناسبی انجام نداده است.

مناطق به عنوان بستر سکونت و شکل گیری فعالیت های شهری و روستایی، امروزه با چالش های اساسی در زمینه های مختلف مواجه هستند؛ از این رو برنامه ریزی برای آن ها امری مهم و اجتناب ناپذیر است. توسعه خوشه ای شهر، رویکردی شهر-محور است که برای دستیابی به توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار در مناطق پیشنهاد شده است. این رویکرد با بهره گیری از هشت عامل کلیدی به شناسایی کانون های شهری همگن و ارائه طرح توسعه مشترک در مناطق پرداخته و قابلیت عملکرد و فعالیت شهرها را با بررسی زمینه های مشترک ارزیابی می کند. هدف این پژوهش تبیین مدل مفهومی از ابعاد و شاخص های مؤثر در این رویکرد و بررسی آن در بخشی از استان تهران است. براساس سوابق نظری، پیدایش خوشه های شهری با مفهوم حوزه شهری ارتباط دارد، اما از آنجا که شاخص های مؤثر این مفهوم در دوره های زمانی مختلف و بنا به شرایط هر منطقه متفاوت است، حوزه های شهری در پنج الگو بررسی و ارتباط آن با عوامل کلیدی مشخص شده است. براساس تحلیل فوق، از هشت عامل مؤثر، چهار مورد در تشخیص خوشه های همگن و مابقی در طرح پیشنهادی قابل ارائه است. این رویکرد در شش شهرستان غرب استان تهران با استفاده از روش های تحلیل خوشه ای و PROMETHEE بررسی شده است. نتایج حاصل نشان می دهد، بخشی از شهرستان های مورد بررسی عملکرد و فعالیتی هماهنگ با یکدیگر دارند و تقسیم آن ها به شهرستان های مجزا به دلیل نبود مدیریت یکپارچه نمی تواند موجب توسعه هماهنگ مناطق شود.

مدیریت زمین شهری بخشی از مدیریت شهری بوده و هسته ی کانونی آن را تشکیل می دهد. و در برخی کشورها همچون ایران ، مدیریت شهری یکپارچه و واحدی وجود ندارد و دستگاه هائی در سطح ملی در اداره و ارائه خدمات شهری مشارکت دارند که در چنین حالتی باید مدیریت شهری را شامل شهرداری و شعبات یا نمایندگی های شهری آن دستگاه ها نیز دانست.دولتها و مدیران شهری در بسیاری از کشورها سعی در تدوین قوانین و مقرراتی جهت افزایش دسترسی اقشار مختلف خصوصا قشر فقیر جامعه به بازار زمین نموده اند که در کشورهای مختلف ، هر چند مشابهت هایی در خصوص وجود مشکلات مربوط به تامین مسکن و زمین مورد نیاز آن وجود دارد و لیکن ویژگی های متفاوتی در این زمینه حاکم می باشد که متاثر از زمینه های حقوقی ، تاریخی ، سیاسی – اقتصادی ، اجتماعی – فرهنگی و محدودیت های طبیعی حاکم بر آنها است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و ماهیت کاربردی دارد و به بررسی ارتباط بین الگوی تصمیم گیری سیاست های زمین شهری با توسعه فیزیکی شهر ساری و ارتباط بین الگوی توسعه فیزیکی شهر ساری با سیاست های ملی و نقش بازیگران عرصه زمین شهری پرداخته است .د در تجزیه و تحلیل اطلاعات این پژوهش از روشهای آماری و ریاضی با استفاده از نرم افزارهای Excel  و Spss برای تحلیل تطبیقی و گرافیکی از نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از این بوده که نبود چشم انداز مشخص و به تبع آن سیاست ها و نهادهای ناهماهنگ، تصمیم گیری متمرکز و غیرمشارکتی، و تصدی گری زیاد بدون ظرفیت نهادی لازم از مهم ترین دلایل ناکارآمدی سیاست گذاری مدیریت زمین شهری بود ه است.

مدیریت زمین شهری بعنوان مؤثرترین ابزار برنامه ریزی شهری، مورد توجه برنامه ریزان وسیاست گذاران شهری می باشد . مدیریت زمین شهری بخشی از مدیریت شهری بوده و هسته ی کانونی آن را تشکیل می دهد. و در برخی کشورها همچون ایران ، مدیریت شهری یکپارچه و واحدی وجود ندارد و دستگاه هائی در سطح ملی در اداره و ارئه خدمات شهری مشارکت دارند که در چنین حالتی باید مدیریت شهری را شامل شهرداری و شعبات یا نمایندگی های شهری آن دستگاه ها نیز دانست. همپوشی ؛ ناهماهنگی و عدم همسوئی از مشکلات متداول اینگونه مدیریت شهری است. زمین یکی از حوزه های مهم اقتصاد و از عمده ترین دارایی ها است و امور مربوط به آن ،اعم از حاکمیتی و تصدی ، افزون بر بخش خصوصی و تعاونی ، در بخش دولتی و عمومی با دستگاه های متعدد در سراسر کشور پراکنده است . این پراکندگی ها که در طول چندین دهه گذشته پدید آمده است ، ریشه های ناکارآمدی سازمانی ، ( فساد اداری و اقتصادی ، بستر بسیاری از جرائم ) و منشا اختلافات میان مردم و سازمان ها ( دعاوی قضایی ) بشمار می آید. پژوهش حاضر تلاش دارد الگوهای تصمیم گیری سیاست های زمین شهری در توسعه فیزیکی شهر ساری بررسی نماید . نوع روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است و ماهیت کاربرد ی دارد . در تجزیه و تحلیل اطلاعات این پژوهش از روشهای آماری و ریاضی با استفاده از نرم افزارهای Excel و Spss برای تحلیل تطبیقی و گرافیکی از نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS بهره گرفته خواهد شد. یافته های پژوهش حاکی از این است که نبود چشم انداز مشخص و به تبع آن سیاست ها و نهادهای ناهماهنگ، تصمیم گیری متمرکز و غیرمشارکتی، و تصدی گری زیاد بدون ظرفیت نهادی لازم از مهم ترین دلایل ناکارآمدی سیاست گذاری مدیریت زمین شهری است .

تسهیل در فرآیند راه یابی و تشخیص این که افراد در یک مجموعه از عملکردهای متفاوت در شهر، چگونه و از  چه مسیرهایی به مقصدهای مورد نظرشان می رسند، ضرورتی اجتناب ناپذیر است که معمولاً در فرآیند برنامه ریزی یک شهر نادیده گرفته می شود. راه یابی، به معنای توانایی افراد برای رسیدن به مقاصد فضایی خود در محیط های جدید و پیچیده، همانند محیط های آشناست که با تکیه بر دانش فضایی و قابلیت های فردی صورت می گیرد. هدف اصلی این مقاله، دست یابی به الگویی جهت ارتقاء فرآیند راه یابی در شهر با بهره گیری از دانش روان شناسی محیطی است. روش تحقیق در این پژوهش، از حیث هدف، توسعه ای- کاربردی است که راهبردی ترکیبی (آمیخته) دارد و معیارهای کمی و کیفی را توأمان مدنظر قرار می دهد؛ لذا با روش تحلیل محتوا مبتنی بر پیشینه نظری و عملی موضوع، مؤلفه های کیفی پژوهش استخراج و مدل مفهومی پژوهش تدوین شد. سپس مدل عملیاتی پژوهش که در آن معیارهای محیطی و انسانی مؤثر بر فرآیند راه یابی که متأثر از دانش روان شناسی محیطی است، معرفی گردید. روایی محتوایی و ظاهری معیارهای کیفی توسط کارشناسان و با بهره گیری از ابزار پرسش نامه تایید و پایایی آن نیز بوسیله آزمون آلفای کرونباخ، تأیید شد. در ادامه، برای اعتبارسنجی پژوهش و نتایج حاصله از بخش کیفی، مطالعه تطبیقی (قیاسی) در 11 محور پیاده مدار شهر تهران انجام شد؛ معیارهای کیفی و کمی، با ابزار پرسش نامه و نظرسنجی از کارشناسان و شهروندان، وزن دهی شده و با بکارگیری روش الکتره، رتبه بندی و ارزیابی محورهای پیاده انجام شد تا درک واقع بینانه ای از عوامل مؤثر بر ارتقاء فرآیند راه یابی در شهر فراهم آید. یافته های پژوهش بیان گر این مطلب است که خیابان صف (سپهسالار)، بیشترین ویژگی های مؤثر در تسهیل فرآیند راه یابی را دارد. نتایج برگرفته از روش الکتره نشان می دهد مادامی که مولفه حفاظت و امنیت تسهیل نگردد، نمی توان فرآیند راه یابی را تسهیل نمود؛ سایر ابعاد برآمده از رویکرد روان شناسی محیطی نیز بر اساس اولویت، شامل عدالت در دسترسی، لذت بردن، هویت، راحتی و تحرک (دسترسی) هستند؛ الگوی پیشنهادی این پژوهش می تواند به مثابه مبنایی برای برنامه ریزی در تسهیل فرآیند راه یابی با رویکرد روان شناسی محیطی در هر فضای شهری دیگری مصداق یابد.

امروزه مسئله حمل و نقل یکی از عمده ترین مسائل کلان شهرها محسوب می شود. بروز مشکل در این سیستم می تواند مشکلاتی از قبیل اتلاف وقت و انرژی، افزایش هزینه های زندگی شهری و افزایش آلودگی محیط زیست در زندگی شهری به وجود آورد. یکی از مباحث اساسی که در توسعه پایدار شهری به آن پرداخته می شود مسئله حمل ونقل عمومی کارآمد است. استفاده شهروندان از حمل ونقل عمومی باعث ارتقای شرایط کمی و کیفی زندگی در شهرها، بهبود محیط زیست شهری و رسیدن به توسعه پایدار شهری خواهد شد. بر این اساس، پژوهش حاضر سعی دارد تا بر اساس مفاهیم و دیدگاههای موجود به تبیین ابعاد و مؤلفه های پایداری در برنامه ریزی شبکه های حمل و نقل شهری بپردازد. پژوهش حاضر برحسب هدف، کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات، از نوع مطالعات اسنادی- کتابخانه ای و پیمایش از نوع توصیفی، تبیینی و تحلیلی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از مدل تحلیل عاملی استفاده گردید نمونه آماری پژوهش، خبرگان و متخصصان و صاحب نظران حوزه حمل و نقل شهری و شهروندان تهرانی که از شبکه های حمل و نقل شهری استفاده می کردند، بوده و نحوه نمونه گیری در بین شهروندان به صورت تصادفی ساده و نمونه گیری در بین متخصصان به صورت تعمدی می باشد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. تعداد 147 پرسشنامه متخصصان و تعداد 400 پرسشنامه شهروندان توزیع گردید و با استفاده از نرم افزار آماری لیزرل و spss به تجزیه و تحلیل داده های آماری پرداخته شد. نتایح پژوهش نشان می دهند که موثرترین شاخص های کالبدی در حمل و نقل پایدار شهری از دید شهروندان مؤلفه کیفیت زندگی بوده که بیشترین سهم را در تغییرات شاخص کالبدی دارد و کمترین سهم برای متغیر دسترسی به مناطق پرتراکم می باشد. همچنین در تغییرات برنامه ریزی شبکه های حمل و نقل بیشترین سهم برای مؤلفه استفاده از تکنولوژی ها و فن آوری های نوین و در استفاده از سسیتم حمل و نقل کمترین سهم برای متغیر امنیت می باشد. از دیدگاه مسئولین در تغییرات شاخص کالبدی، بیشترین سهم متعلق به مؤلفه قیمت زمین و کمترین سهم برای متغیر دسترسی به مناطق پرتراکم می باشد. همچنین مؤلفه فرهنگ و انضباط شهری و اجرای تعهدات و کارایی نیروی کار بیشترین سهم را در تغییرات برنامه ریزی شبکه های حمل و نقل و متغیر امنیت در استفاده از سسیتم حمل و نقل کمترین سهم را دارد. Abstract The present study is applied in terms of purpose, applied and in terms of collecting information, such as documentary-library studies and descriptive, explanatory and analytical surveys. The data collection tools are questionnaire. In order to analyze the data, the factor analysis model was used. The statistical sample of the research, experts and proficent of the urban transport sector and citizens of Tehran who used urban transportation networks, and the example of the sample between citizens, sampling method among citizens in random order and sampling among experts is deliberate. The Cochran formula was used to determine the sample size. A total of 147 questionnaires were distributed among experts and 400 citizen’s questionnaires. Statistical analysis was performed using lisrel and SPSS software. The result of research show that the most effective physical indicators in sustainable urban transport are Citizens' quality of life component, which has the largest share in the changes of the physical index, and the variable of access to high density regions have the lowest share.Also, in planning of transport networks changes, the largest contribution to the use of technology and new techniques system is the lowest contribution to the security variable. From the experts 'point of view,the changes in the physical index, are the largest share of the land price variable and the lowest share for the variable of access to densely populated areas. Also, the component of urban culture and discipline and the implementation of labor force obligations and efficiency have the largest share in the changes in the planning of transportation networks and the variable of security in using transportation system has the lowest share.