مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی

مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی

مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی سال دوم پاییز 1400 شماره 3 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

گونه شناسی، ارزیابی اثرات و پیامدهای گردشگری خانه های دوم (مورد مطالعه: سکونتگاههای روستایی غرب استان گلستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گونه شناسی گردشگری خانه های دوم نواحی روستایی استان گلستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۱۶۱
یکی از جلوه های بارزگردشگری روستایی دردهه های اخیر، پدیده " گردشگری خانه های دوم "است. این نوع گردشگری در فضاهای روستایی ،تفاوت وتنوع در انگیزه ها و مدت اقامت تابعی از تباینات طبیعی ، فاصله مکانی ، خاستگاه اولیه گردشگران و ساختارهای اجتماعی، اقثصادی ، فرهنگی گردشگران خانه های دوم می باشد.این پژوهش باگونه شناسی گردشگری خانه های دوم به ارزیابی اثرات و پیامدهای محیطی- کالبدی آن را در نواحی روستایی غرب استان گلستان می پردازد . این تحقیق ازحیث هدف کاربردی واز نظرروش انجام توصیفی – تحلیلی است. داده های آن به روش پیمایشی ومبتنی بر پرسش نامه و مصاحبه جمع آوری شده است. جامعه نمونه پژوهش شامل سرپرستان صاحبان خانه های دوم ،خانوارهای محلی ومدیران روستایی ساکن به ترتیب 360 ، 144 خانوار و 10نفر دهیار می باشد . روستاهای نمونه در ناحیه پژوهش بر اساس همگنی گردشگری خانه های دوم و گسترش آنها در نواحی کوهستانی ، پایکوهی و جلگه یی به روش "خوشه یی" تعیین شده است. نتایج پژوهش از دیدگاه جامعه محلی نشانگر وجودتباینات ساختاری محیط روستا و خاستگاه و انگیزه های گردشگران برکارکردها وتنوع گونه های گردشگری خانه های دوم است. رونق گردشگری خانه های دوم با تغییرات محیطی – کالبدی ازدیدگاه مردم محلی و مدیران روستایی از رابطه مثبت واز منظر صاحبان خانه های دوم دارای رابطه بالعکس است. میزان تاثرگذاری گردشگری خانه های دوم بر ابعاد محیطی- کالبدی روستاها در تیپ کوهستانی ییلاقی- جنگلی نسبت به روستاهای تیپ جلگه ای بیشتر است.
۲.

بررسی مؤلفه های علّی در انسجام بخشی به کالبد شهر (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری کرج)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انسجام شهری انسجام کالبدی دیمتل کرج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۷۲
انسجام شهری همواره از اساسی ترین کیفیت های ساختاری و از اصول و مفاهیم محوری در شهرها بوده است. ساختار شهری منطقه یک کلان شهر کرج، با مشکلات عدیده ای در زمینه مشارکتی، رشد اسکان غیررسمی، مدیریتی، کالبدی، رشد بی رویه شهر، نبود برنامه ریزی منسجم و کارآمد، نابرابری توزیع درآمد، آسیب های اجتماعی، توزیع نامناسب خدمات شهری، مشکلات زیست محیطی، سیاسی زدگی عملکرد مدیریت شهری و ... روبرو هستند؛ بنابراین، توجه به فضا و کالبد شهر و یافتن راه حل هایی برای برون از وضعیت موجود و نحوه انسجام بخشی به کالبد شهر و چگونگی کنترل و هدایت شهر از جنبه های مختلف از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است. پژوهش حاضر باهدف بررسی و ارزیابی مؤلفه های علّی در انسجام بخشی به کالبد شهر منطقه یک شهرداری کرج تدوین شده است. روش به کار گرفته توصیفی-تحلیلی مبتنی بر منابع اسنادی-پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد. شاخص های مؤثر بر انسجام بخشی کالبدی در قالب ساختار مدیریتی، مشارکت و کالبدی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس مقادیر DI-RI در بخش کالبدی شاخص اجتماع پذیری فضاهای شهری تأثیرگذارترین و نماهای متحدالشکل اثرپذیرترین معیار؛ در بخش مشارکتی شاخص تطابق هرچه بیشتر تصمیمات، برنامه ها و فعالیت های مدیران شهری با خواسته و نیازهای مردم جز اثرگذارترین و افزایش مشارکت مردمی از طریق به کارگیری های مادی و معنوی آنان و استفاده از و ظرفیت توانمندی مثبت از امکانات شهروندان در راستای تنوع محیطی و کارکردی جز اثرپذیرترین معیار و در نهایت بخش مدیریتی شاخص ساماندهی بافت های رهاشده درون بافت های مرکزی شهرها و تراکم فروشی به ترتیب جز معیار تأثیرگذار و اثرپذیر شناسایی شده اند.
۳.

تحلیل الگوهای رشد فضایی شهر خرم آباد با رویکرد بوم شناسی سیمای سرزمین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رشد فضایی شهر بوم شناسی سیمای سرزمین سنجش از دور شهر خرم آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۱۷۷
شهرها با سرعت بالایی درحال رشد و توسعه هستند و تحلیل روند شهرنشینی یکی از مهم ترین موضوعات پیشروی برنامه ریزان شهری است. در کنار سطح بالای نرخ رشد، تغییرات در استفاده از زمین و تبدیل زمین به کاربری های شهری نیز مسئله مهمی است. پژوهش حاضر تلاشی در جهت تبیین الگویی های فضایی شهر خرم آباد در 35 سال اخیر است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر داده های سنجش ازدور است. به گونه ای که ابتدا تصاویر سال های 1365،1375،1385،1395،1399 از ماهواره لندست 5و7و8 در سنجنده های TM و ETM وOLI اخذ گردید سپس با استفاده از نرم افزار NVEI و روش طبقه بندی نظارت شده به نقشه های کاربری اراضی در چهار کلاس شهری، کشاورزی، کوه و آب تبدیل شدند. سپس این نقشه با استفاده از نرم افزارARCGIS برای ورود به نرم افزار FRAGASTATS آماده سازی گردیدند و در مرحله بعدی برای تحلیل سیمای سرزمین به این نرم افزار فراخوانی شدند. در مرحله بعدی این نقشه ها با استفاده از متریک های فضایی (PALAN-PD-NP-LSI-LPI-PD-AWMFD) موردبررسی قرار گرفتند. در مرحله آخر با فراخوانی این متریک ها در مدل آنتروپی شانون شمای کلی از الگوی رشد فضایی شهر خرم آباد در 35 سال اخیر حاصل گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که شهر خرم آباد در 35 سال اخیر الگوهای رشد متفاوتی را طی کرده است این الگوها را می توان در 4 دوره دسته بندی کرد دوره اول (سال 1365 تا1375) به دلیل رشد شتابان شهرنشینی و عدم کفایت الگوهای برنامه ریزی شهری، شهر دوره ای از رشد پراکنده را در لکه های شهری مجزا سپری می کند. در سال(1385) شهر به دلیل کاهش مهاجرت ها و توسعه شهر در محدوده لکه های موجود دوره ای از الگوی فشرده را سپری می کند اما مجدداً در سال (1395) شهر خرم آباد به دوره ای از الگوی پراکندگی گام نهاده است به گونه ای که در تمامی متریک های سیمای سرزمین تمایل به الگوی فضایی شهر پراکنده مشاهده می شود.اما مجدداً در سال 1399 متریک های فضایی بیانگر الگوی رشد فشرده و تمایل به توسعه درونی شهر خرم آباد را گویا بوده اند.
۴.

نقش فناوری های جدید اطلاعاتی در توسعه عملکرد زنجیره تأمین کسب و کارهای پسامدرنیته ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنجیره تأمین فناوری بلاکچین کسب و کارهای جدید مناطق جغرافیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۳۰
متأثر از رویکرد غالب توسعه در جامعه اطلاعاتی، تشخیص فرصت های کارآفرینی در کسب و کارهایی است که اقتصادی امن و با سیستم مدیریتی دقیق و قابل اعتماد و با چشم انداز بازار جهانی ایجاد کند. توجه به این مهم که فرصت ها چگونه و در کجا پدید می آیند و چگونه تشخیص داده می شوند؛ مفهوم جدیدی بنام زنجیره تأمین کارآفرینانه با یک تفکر قدرتمند نوآورانه در عصر پسامدرن بوجود آورد که کل زنجیره تأمین کارآفرینی را محلی برای جستجوی فرصت ها و به روز کرن فعالیت های کارآفرینانه متصور می گردد، از این رو، پژوهش حاضر با هدف "بررسی نقش فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تأمین کسب و کارهای پسامدرنیته ایران" در عرصه های مختلف جغرافیایی، که اغلب به شکل کسب و کارهای اینترنتی نمود پیدا کرده است، طراحی شد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی و از نوع کاربردی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه متخصصین کسب و کارهای اینترنتی ایران به تعداد 178 نفر تشکیل می دادند که در مجموع 51 نفر به عنوان حجم نمونه و به روش شورای متخصص (دلفی) نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. آزمون آلفای کرونباخ برای 4 مؤلفه فردی، نوآوری های مالی، نوآوری های اجتماعی و مؤلفه زنجیره تأمین به ترتیب، 90/0، 84/0، 90/0 و 94/0 محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها در محیط نرم افزار SPSS20 استفاده شد. یافته ها نشان داد بین همه متغیرهای مستقل بجز متغیر آینده نگری کاربران، با کاربرد فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تأمین رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین، بین تمامی متغیرهای مستقل واردشده به معادله رگرسیون 5 متغیر (شبکه های اجتماعی، بهبود خدمات بانکی، شفافیت مالی، ویژگی قدرت تحمل ابهام) حدود 72 درصد از تغییرات عملکرد زنجیره تأمین کسب وکارهای اینترنتی را تبیین می کنند. نتایج تحلیل مسیر نیز نشان داد به ترتیب متغیرهای حوزه قانونی، سیاسی و مدیریتی؛ شبکه های اجتماعی؛ شفافیت مالی؛ بهبود خدمات بانکی؛ قدرت تحمل ابهام بیشترین اثرات مستقیم و غیرمستقیم فناوری بلاکچین بر عملکرد زنجیره تأمین کسب و کارهای ایران تبیین می کنند.
۵.

تحلیل نقش ساختار کالبدی شهر بر زیست پذیری محلات (مطالعه موردی: منطقه 1 کلان شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساختار کالبدی-فضایی پیوستگی فضایی عناصر فضایی زیست پذیری شهری تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۱۷۸
شهر به عنوان ارگانیسم زنده از اجزای مختلفی تشکیل شده است. این اجزاء در یک نظام بهم پیوسته اهدافی را دنبال می کنند. ساختار شهری جزئی از نظام فضایی شهر، می تواند بر شرایط زندگی ساکنان و ویژگی های زیسته ی شهر تأثیر بگذارد. منطقه 1 کلان شهر تهران با توجه به موقعیت قرارگیری آن، در نگاه اول به نظر می رسد از کیفیت کالبدی-فضایی شهری در وضعیت مناسب و شرایط زیست پذیری مطلوبی برخوردار است؛ اما مطالعه ی عناصر فضایی و کیفیت زیست پذیری شهری نتایج متفاوتی ارائه داد. روش پژوهش اثباتی و راهبرد پاسخ به سؤال پژوهش قیاسی بوده است. نوع پژوهش توصیفی-تحلیلی و روش جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. محدوده مورد مطالعه منطقه 1 شهر تهران، در سال 1398 و 1399 و جامعه آماری جمعیت ساکن در این منطقه به تعداد 439467 نفر بوده است. حجم نمونه 387 نفر و روش نمونه گیری به صورت طبقه ای و تصادفی بوده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار فضایی (تراکم کرنل، موران محلی، نسبت کاربری)، روش همپوشانی وزنی با AHP، روش میانگین، انحراف از معیار و آزمون T-Test و آزمون همبستگی پیرسون بوده است. نتایج حاصل نشان داد که از بین مؤلفه های کالبدی-فضایی، وضعیت دسترسی و دسترسی به خدمات عمومی بیش ترین تأثیر در میزان زیست پذیری محلات شهری در منطقه 1 داشته است. همچنین مشخص شد که ساختار کالبدی نقش مهمی بر زیست پذیری شهری داشته و باعث می شود که میزان زیست پذیری شهری تحت تأثیر قرار گیرد.
۶.

بررسی نقش استراتژی های توسعه پایدار شهری در مناطق کوهستانی (مورد مطالعه: شهرکرد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استراتژی های توسعه توسعه پایدار شهری شهرکرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۱۳۸
اهمیت چشم انداز توسعه شهری مناطق کوهستانی در شهرکرد در تعیین سرنوشت اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهر به گونه ای است که می توان آن را قلب فرایند برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری مناطق کوهستانی محسوب نمود. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش استراتژی های توسعه شهری در توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی در شهر شهرکرد می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف (نوع استفاده) یک تحقیق کاربردی است. روش مورد استفاده در این تحقیق یک روش توصیفی– تحلیلی است. جامعه آماری مورد پژوهش در این تحقیق شامل ساکنان شهر شهرکرد می باشد و محدوده آماری کل منطقه دربردارنده شهر شهرکرد می باشد. تعداد جامعه آماری برابر با 160000 در نظر گرفته شده اند. تعداد نمونه برابر 383 نفر بر اساس فرمول کوکران و به شیوه تصادفی تعیین شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، شامل پرسشنامه محقق ساخته می باشد که در 2 بخش اصلی (استراتژی های توسعه شهری و توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی) می باشد. داده های گردآوری شده بر اساس تحلیل معادلات ساختاری در نرم افزار ایموس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج بیانگر آن است که ضریب تأثیر فقرزدایی بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 49/0، ضریب تأثیر اقتصادی بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 15/0، ضریب تأثیر گردشگری بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 36/0، ضریب تأثیر منابع انسانی بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 20/0، ضریب تأثیر زیرساخت بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 56/0، ضریب تأثیر حکمروایی بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 25/0، ضریب تأثیر حمل و نقل بر توسعه پایدار شهری مناطق کوهستانی برابر با 16/0 بوده است.
۷.

راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی - تاریخی شهر زنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گردشگری تاریخی و مذهبی توسعه گردشگری مدل SWOT شهر زنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۷۹
امروزه جاذبه های گردشگری تاریخی- مذهبی نقش مؤثری در بازسازی حیات شهرها در طول تاریخ و امروز داشته است رشد و توسعه بسیاری از شهرها، ریشه در کارکرد تاریخی و مذهبی آن شهرها داشته است و گاه به این شهرها جایگاه و نقش جهانی بخشیده است. در این راستا هدف پژوهش حاضر، راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی - تاریخی شهر زنجان، می باشد. تحقیق حاضر از نظر ماهیت و روش توصیفی و از نظر هدف مطالعه کاربردی-توسعه ای است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم افزار (Expert Choice) و مدل (SWOT) استفاده شده است. نتایج مدل SWOT، گویای برتری نقاط قوت و فرصت ها بر ضعف و تهدید ها می باشد، بنابراین، استراتژی کلان، از نوع استراتژی رقابتی خواهد بود. نتایج نرم افزار (Expert Choice) نشان داد، در بین فرصت ها (ارتقای شاخص های توسعه پایدار گردشگری) با مقدار وزن به دست آمده (0.018)، در بین نقاط قوت، (پاسخگویی نیازهای روحی و معنوی زائرین) با مقدار وزن به دست آمده (0.014)، در بین نقاط ضعف، (نبود برنامه های کاربردی در راستای مدیریت جاذبه های تاریخی و مذهبی) با مقدار وزن (0.015) و در نهایت در بین تهدید ها، (همکاری نکردن میراث فرهنگی در زمینه ساخت و ساز و مرمت بناهای مذهبی و تاریخی و سنتی بودن سیستم های تبلیغاتی و اطلاع رسانی برای افزایش آگاهی در زمینه گردشگری مذهبی این شهر) با مقدار وزن به دست آمده (0.014)، بیشترین تاثیرگذاری را بر راهبرد های چهارگانه داشته اند.
۸.

تبیین نقش حکمروایی خوب بر تاب آوری شهری (مطالعه موردی: محله امیریه ناحیه 2، منطقه 11 تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمروایی خوب تاب آوری شهری محله امیریه تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۵۸
هدف کلی این پژوهش، دستیابی به مدلی مفهومی جهت سنجش میزان تطبیق مولفه های حکمروایی خوب و تاب آوری ویافتن ارتباط میان شاخصه ها و متغیر های حکمروایی خوب و تاب آوری شهری و تعیین میزان تحقق پذیری آنها بود. روش پژوهش کمی- پیمایشی و از نوع رابطه ای (همبستگی) است. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط هیئت رئیسه متخصصان و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرون باخ تأیید شد (7/0< α). این پرسشنامه شامل سه بخش، ویژگی های عمومی پاسخگویان، سنجش وضعیت حکم روایی شهری (24 گویه) ، سنجش تاب آوری(14 گویه) است. جامعه آماری این تحقیق خانوارهای محله امیریه منطقه 11 شهرداری تهران از بخش های مرکزی کلان شهر تهران است، با توجه نسبت تعداد خانوار در محله امیریه ، حجم نمونه تحقیق از طریق فرمول کوکران محاسبه شد. برای تبیین و میزان اثرگذاری هرکدام از ابعاد هشت گانه حکمروایی شهری در تاب آوری از مدل رگرسیونی چندگانه توأم عوامل و شاخص های تأثیرگذار در میزان تاب آوری استفاده شد نتایج حاصله حکایت از آن دارد که مؤلفه های قانون مندی ، مشارکت ، مسئولیت و پاسخگویی ،شفافیت حکمروایی شهری بیشترین تأثیر را برتاب آوری دارند و با توجه به سطح معنی داری این مؤلفه ها نتایج آن قابل تعمیم است اما مؤلفه های جهت گیری توافقی، عدالت و بینش راهبردی کارایی و اثربخشی تأثیر چندانی برتاب آوری ندارند و با توجه به سطح معناداری آن ها نتایج آن قابل تعمیم نیست.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۶