علی زنگی آبادی

پژوهش حاضر با هدف تحلیل عوامل مؤثر بر تحقق پذیری شهر شاد و تبیین الگوی دستیابی به آن در کلانشهر شیراز انجام شده است. این پژوهش از نظر ماهیت یک پژوهش کمّی و از نظر هدف یک تحقیق کاربردی است. داده های آماری پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان بالای 18 سال و متخصصین و کارشناسان شیرازی بود. حجم نمونه مورد مطالعه ، 22 نفر برای برنامه ریزی برنامه ریزی راهبردی و ۳۸۴ نفر برای پرسشنامه شهروندان بود. به منظور به منظور تحلیل داده ها داده ها از رویکرد مدل سازی مدل سازی معادله معادله ساختاری کوواریانس محور کوواریانس محور و نرم افزارهای نرم افزارهای SPSS و Amos Graphic استفاده شد. درنهایت با استفاده از روش به برنامه ریزی برنامه ریزی راهبردی و ارایه ارائه راهبردهای تحقق شهر شاد در شیراز پرداخته شد. یافته های پژوهش نشان داد، میانگین شادی در شهر شیراز کمی بالاتر از حد متوسط ( 1/3) است. میانگین متغیرهای اثرگذار بر شادی شامل زیست محیطی زیست محیطی و اجتماعی در حد متوسط 06/3 و 02/3 و متغیرهای اقتصادی، کالبدی و مدیریتی پایین تر پایین تر از حد متوسط بودند. همچنین مشخص شد متغیرهای مستقل پژوهش توانایی تبیین واریانس متغیر شادی را در حد نسبتاً بالایی ( 67/۰) دارند و بر شادی اثر مستقیم دارند؛ یعنی با بهبود وضعیت هریک از 5 عامل اثرگذار، میزان شادی افزایش و با تضعیف هریک شادی کاهش می یابد. مهم ترین عوامل اثرگذار بر تحقق شهر شاد در شیراز، عامل اجتماعی فرهنگی با اثر 33/0 و سپس عوامل اقتصادی و کالبدی بود. براساس نتایج برنامه ریزی راهبردی و باتوجه به موقعیت کنونی شهر شیراز، راهبردهای تدافعی برای تحقق شهر شاد انتخاب شد؛ از بین این راهبردها، راهبرد " « تقویت نقش مثبت نهادهای دولتی و خصوصی به عنوان عامل مهم و اصلی اثرگذار بر تحقق شهر شاد " » در اولویت اول قرار گرفت.

اهداف: باززنده سازی به سرزندگی و بهبود اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی بافت های فرسوده و تاریخی شهرها کمک شایان توجهی می نماید. در این میان گردشگری نقش بارزی در باززنده سازی بافت های تاریخی ایفا می کند. برهمین اساس هدف مقاله حاضر تحلیل عوامل تأثیرگذار در باززنده سازی بافت تاریخی شهر گرگان با رویکرد توسعه پایدار گردشگری است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی، روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از مدل معادلات ساختاری است. حجم نمونه پژوهش شامل 400 نفر از ساکنان است که پرسش نامه به صورت تصادفی بین آن ها توزیع شده است. این مدل از معیارهای زیادی برای سنجش روایی،  پایایی و برازش داده ها استفاده می کند؛ چنان چه از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی سازه ها، روایی همگرا و واگرا،  ضرایب معناداری z ، معیار R 2 ، معیار Q2 و GoF استفاده کرده است. یافته ها/ نتایج: مقدار ضرایب بارهای عاملی(55/0)، ضرایب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی (بیشتر از 7/0 )، روایی همگرا (AVE) و روایی واگرا (5/0 )،  مقدار آماره t (بیش از 96/1)، مقادیر R2 (بالای 699/0)، مقدار Q2(بیشتر از 35/0) و مقدار GoF (59/0) نشان دهنده برازش قوی مدل پژوهش است. رابطه مستقیمی بین متغییرهای هفت گانه پژوهش مشتمل بر «منابع مالی، عوامل قانونی، مشارکت ساکنان،  عوامل فرهنگی،  برنامه کوتاه مدت و موضعی،  برنامه جامع و بلند مدت و مدیریت شهری» و باززنده سازی بافت تاریخی شهر گرگان با رویکرد توسعه پایدار گردشگری وجود دارد؛ چرا که این امر با سطح اطمینان 95% و مقدار آماره t (بیش از 96/1) اثبات شده است. نتایج: حاصله به ارائه رهیافت برون رفت از مشکلات و احیای بافت تاریخی شهر گرگان، توجه به راهبردها و سیاست های تعاملی بین بازآفرینی و توسعه گردشگری پایدار منتهی شده است و در باززنده سازی بافت تاریخی شهر گرگان باید به عوامل تأثیرگذار نظیر برنامه ریزی مشارکت-مبنا، بازآفرینی مردم محور و ترویج گردشگری توجه جدی شود. ایجاد و پیشنهاد راهکارهای اجرایی در خصوص ساخت پیاده راه گردشگری و ایجاد شهرداری ویژه بافت فرسوده از اهم راهکارهای این پژوهش است.

زلزله یکی از خطرناک ترین، مخرب ترین، و غیرقابل پیش بینی ترین مخاطرات طبیعی شهری به شمار می آید. طبق اعلام سازمان مدیریت بحران کشور، 78درصداز مساحت کشور در محدوده خطر لرزه خیزی بالا قرار دارد و 10درصداز تلفات انسانی ناشی از بلایا در نتیجه زلزله است. استان گلستان جزو استان های رده دوم خطر زلزله و در رده خود اولین استان پُرخطر است. بر همین اساس، هدف از پژوهش حاضر سنجش و تحلیل مکانی خوشه های آسیب پذیر بافت کالبدی شهر گرگان در شرایط بحرانی به منظور تعیین نقاط نیازمند مداخله فوری است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری شامل مرزهای جغرافیایی شهر گرگان براساس سرشماری سال 1395 است. برای تعیین پهنه های آسیب پذیر از مدل هایی نظیر ANP و VIKOR استفاده شده است. برای تحلیل فضایی خوشه های آسیب پذیر بافت کالبدی نیز از آماره فضایی Getis-Ord بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که شاخص مصالح ساختمانی با وزن 452/0 و شاخص ریزدانگی (مساحت قطعات) با وزن 126/0 به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیرگذاری را در ارزیابی آسیب پذیری بلوک های شهر گرگان دارند. همچنین، بیشترین میزان آسیب پذیری از لحاظ کالبدی مربوط به مناطق مرکزی و جنوبی و حاشیه های شرقی و تا حدودی غربی شهر گرگان است. تحلیل Hotspot به طور واضح شکاف بین مرکز و جنوب را با سایر مناطق شهر گرگان نشان می دهد. درواقع، پهنه های آسیب پذیر شهر گرگان عمدتاً بر بافت های تاریخی و مناطق حاشیه نشین منطبق است.

گردشگری از صنایعی است که به سرعت درحال رشد جهانی است. در این بازار رقابتی، برند مقصد وسیله ای برای به دست آوردن مزیت های رقابتی، برجسته سازی و تمایز مقصد از رقبا است. تصویر قوی و پایداری که در ذهن گردشگر از مقصد گردشگری ایجاد می شود به خلق برند گردشگری می انجامد. در این پژوهش عوامل مؤثر بر ارزش برند گردشگری اصفهان از دیدگاه گردشگران داخلی، با تأکید بر نقش تصویر برند، بررسی شده است. نمونه مطالعه شده شامل 383 نفر از گردشگران داخلی شهر اصفهان در بازه زمانی مرداد تا آبان 1398 بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه بوده و داده ها با روش تحلیل عاملی تأییدی با نرم افزار آموس23 تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بارهای عاملی معرف های مربوط به کل پرسش نامه ارزش ویژه برند گردشگری اصفهان از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردارند. به عبارت دیگر، هم بستگی کل ارزش ویژه برند گردشگری اصفهان با معرف های مربوط به این متغیر متوسط به بالا است. همچنین، ضریب بین تصویر برند و ارزش ویژه برند اصفهان نشان می دهد که تصویر برند بیشترین تأثیر را بر ارزش ویژه برند اصفهان داشته است و سه مؤلفه آگاهی از برند، کیفیت ادراک شده و وفاداری به برند در رتبه دوم قرار گرفته اند، زیرا ﺗﻔﺎﻭﺕ معناداری ﺑیﻦ آن ها ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ. نتایج نشان می دهد که تصویر برند اصفهان عامل اصلی در ارزش ویژه برند گردشگری اصفهان است. جاذبه های تاریخی، جاذبه های طبیعی و داستان های رمزگونه بالاترین گویه های ارزیابی شده در تصویر برند اصفهان بوده اند

هدف از تحلیل عاملی، شناسایی و تحلیل مؤلفه های مؤثر توسعه یافتگی و میزان تأثیر آنها و سطح بندی شهرستان هاست. و هدف تحلیل خوشه ای، ناحیه بندی مناطق جغرافیایی استان یا به عبارت دیگر شناسایی مناطق و نواحی همگن و تحقق استعدادهای ذاتی ناحیه ای در جهت اعمال برنامه ریزی ناحیه ای شهرستان های استان فارس می باشد. نوع پژوهش کاربردی- توسعه ای و روش مطالعه " توصیفی تحلیلی" است که از مدل های کمی نظیر تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش با تحلیل عاملی نشان می دهد که، توسعه یافتگی شهرستان های استان فارس در راستای برنامه ریزی ناحیه ای توسعه پایدار نبوده به طوری که در زمینه شاخص های تلفیقی (در 5 عامل: بهداشتی- آموزشی، اجتماعی – کشاورزی، صنعتی – زیربنایی، اشتغال و کشاورزی)، از مجموع 24 شهرستان در سال 85، شهرستان های شیراز و آباده، برخوردار؛ شهرستان های جهرم، لار، فسا، لامرد، نی ریز، ارسنجان و مرودشت نسبتاً برخوردار؛ و شهرستان های اقلید، خرمبید، بوانات، پاسارگاد، نورآباد ممسنی، کازرون، فیروزآباد، قیرکارزین، خنج، داراب و استهبان محروم؛ و شهرستان های زرین دشت، مهر، فراشبند و سپیدان بسیار محروم شناخته شده اند. عامل بهداشتی آموزشی بیشترین میزان تأثیر و عامل کشاورزی کمترین میزان تأثیر را در عوامل 5 گانه داشته اند. شهرستان های استان با تحلیل خوشه ای در 5 سطح در جهت برنامه ریزی ناحیه ای دسته بندی شده اند. رهیافت فوق نشان می دهد هیچ گونه برنامه ریزی برای نواحی همگن دیده نشده است. سطح بندی توسعه یافتگی شهرستان ها، نشان دهنده رابطه معنی دار و همبستگی بالا بین توسعه نیافتگی و توزیع نامتناسب عامل های بهداشتی آموزشی، اقتصادی و زیربنایی است. شهرستان های نزدیک به مرکز استان نسبت به شهرستان های دورتر، کمتر توسعه یافته تر می باشند که این بازتاب و برآیند نظام برنامه ریزی و قطب رشد می باشد.

وجود امکانات و زیرساخت های شهری از جمله عوامل مؤثر در ایجاد شهر شاد است؛ چراکه بدون داشتن فضاهایی برای گذران اوقات فراغت، فضاهای عمومی که مردم در آن حضور یابند و ارتباطات افزایش یابد و بدون وجود امکانات و خدمات فرهنگی، آموزشی، ورزشی، درمانی و ... به عنوان نیازهای اولیه شهروندان، نمی توان به دنبال ایجاد شهر شاد بود. گردشگری نیز یکی از مهمترین حوزه های زندگی است که باعث ایجاد شادی و در نتیجه رضایت کلی زندگی می شود. بنابراین در این پژوهش تلاش براین است تا با مطالعه کاربری های گردشگری، وضعیت شهر شیراز از نظر این شاخص ها به تفکیک مناطق به عنوان شاخص های مؤثر در ایجاد شهر شاد بررسی شود. داده های پژوهش، براساس داده های سالنامه آماری شهر شیراز، نقشه های موجود و به روزرسانی آنها براساس اطلاعات مکانی موجود در نرم افزار های گوگل ارث، نشان، بلد، و برداشت میدانی؛ جمع آوری شده است. روش تحقیق پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش انجام پژوهش، توصیفی – تحلیلی است. روش تحلیل داده ها تاکسونومی عددی اصلاح شده، واسپاس و ماباک است. نرم افزارهای مورد استفاده برای پردازش و تحلیل داده ها شامل نرم افزارهای WASPAS، Taxonomy Solver، Excel و Arc GIS است. براساس تحلیل تاکسونومی صورت گرفته برمبنای کل شاخص های مورد بررسی، مشخص شد که هیچ یک از مناطق شهر شیراز جزء سطح برخوردار قرار نمی گیرد. مناطق 8 و 1 نسبتاً برخوردار هستند. مناطق 2، 3، 6 و 10 در سطح سوم یعنی نسبتاً محروم قرار دارند. مناطق 4، 5، 7، 9 و 11 در پایین ترین سطح و جزو مناطق محروم از نظر شاخص های توسعه شهری مرتبط با گردشگری محسوب می شوند. به طور کلی هر چه از مرکز شهر دور می شویم، مناطق محروم تر می شوند. مناطق پیرامون منطقه 8 در رتبه های بالاتر، سپس به ترتیب مناطق شمالی، جنوبی در رتبه های پایین تر قرار می گیرند.

در مواجهه با رقابت پذیری فزاینده صنعت گردشگری، برند گردشگری مقصد به عنوان دارایی مهمی که هویت مقصد گردشگری را تعیین می کند، ظهور می یابد. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻬﺮی ﯾﮑﯽ از مهم ترین ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺪ ﺷﻬﺮی تأثیر ﺑه ﺴﺰاﯾﯽ دارد زﯾﺮا آﻧﭽﻪ در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ می کند، ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻬﺮی اﺳﺖ و اوﻟﯿﻦ قضاوت ها را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ در ذﻫﻦ ﮔﺮدﺷﮕﺮان اﯾﺠﺎد می کند. در این پژوهش با استفاده از مدل ارزش ویژه برند به اعتبارسنجی برند گردشگری اصفهان با تأکید بر منظر شهر از دید گردشگران خارجی می پردازیم. روش جمع آوری اطلاعات پرسشنامه و روش تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار "آموس" نسخه 23 و "اس پی اس اس" و روش تحلیل عاملی تأییدی است. نتایج پژوهش نشان داد که تصویر برند اصفهان بیشترین نقش را در ارزش برند اصفهان دارد و منظر تاریخی و فرهنگی اصفهان معرف ﺗﺼﻮیﺮ ﺑﺮﻧﺪ اصفهان از دید گردشگران خارجی است.

شهر گرگان دارای 150 هکتار بافت تاریخی است که فرصت های مطلوبی برای جذب گردشگر و سودآوری اقتصادی فراروی مدیریت شهری قرار داده است. با وجود این، به علت بی توجهی مدیریت شهری، نقاط قوت و فرصت های بافت تاریخی شهر گرگان تحت تأثیر نقاط ضعف و تهدیدها قرار گرفته اند. از این رو، هدف پژوهش حاضر  اولویت بندی راهبردهای باززنده سازی بافت تاریخی شهر گرگان با رویکرد توسعه پایدار گردشگری جهت بهره برداری مدیریت شهری از فرصت ها و ظرفیت های آن است. پژوهش حاضر از نوع توسعه ای و روش آن مبتنی بر برنامه ریزی راهبردی است. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان (اساتید، فارغ التحصیلان دکتری، کارشناسی ارشد و کارشناسان ارشد دستگاه های اجرایی مرتبط) حوزه گردشگری، آمایش سرزمین، برنامه ریزی راهبردی، جغرافیا و ... از دانشگاه های تهران، گلستان، سازمان های مرتبط نظیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است که 20 نفر از آنها بر اساس روش گلوله برفی انتخاب است. از روش SWOT  و ماتریس کمی QSPM برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد  بافت تاریخی شهر گرگان دارای 12 قوت، 13 ضعف، هشت فرصت و 12 تهدید است. بر اساس ماتریس QSPM، راهبرد « آسیب شناسی مناطق مستعد خطر و وضع ضوابط برای ساخت و سازهای جدید به منظور هماهنگی با ساختار کالبدی ارزشمند تاریخی جهت جذب گردشگران» و «احیای استخوان بندی اصلی تاریخی و ارزش نهفته در تک بناها، بدنه فضاهای عمومی، مجموعه ها و بافت شهری» به ترتیب با امتیاز 333/5 و 755/4 به عنوان بهترین راهبردها برای باززنده سازی بافت تاریخی شهر گرگان با تأکید بر توسعه پایدار گردشگری انتخاب شده است. در نتیجه، باززنده سازی بافت تاریخی با رویکرد توسعه پایدار گردشگری در شهر گرگان باید بر راهبردهای تنوع تمرکز گردد.

امروزه مدیریت و حفاظت از بافت های تاریخی به یک موضوع فوری و چالش برانگیز تبدیل شده است. زیرا کنشگران متعددی در مدیریت بافت تاریخی کلان شهرها به ایفای نقش می پردازند. لذا هماهنگی این کنشگران و مدیریت منسجم بافت تاریخی از درجه اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس پژوهش حاضر به دنبال شناسایی کنشگران و رتبه بندی آن ها در نظام مدیریت بافت تاریخی کلان شهر شیراز می باشد تا بتواند با شناخت چالش های موجود؛ زمینه تحقق مدیریت یکپارچه در بافت تاریخی را ارزیابی و تحلیل نماید. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش براساس مبانی نظری؛ شاخص های مختلف مدیریت شهری در زمینه های برنامه ریزی، سیاست گذاری، قانون گذاری و غیره شناسایی و در قالب پرسش نامه خبرگان (20 نمونه) به رتبه بندی کنشگران مختلف مدیریت شهری با استفاده از مدل دلفی و وزن دهی در نرم افزار Super Decision و با استفاده از مدل ANP پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که به دلیل مدیریت متمرکز حاکم بر بافت تاریخی، نهادهای ملی و حکومتی بیشترین نقش را در سیاست گذاری و برنامه ریزی بافت تاریخی ایفا می نمایند. همچنین سازمان های مدیریت محلی مانند شهرداری و شورای شهر بیشتر از آنکه نقش مدیریتی ایفا نمایند تنها به عنوان نهادهای ناظر، خدماتی و عمرانی به فعالیت می پردازند. شکاف مدیریتی فوق باعث اتلاف سرمایه های محلی و عدم تمایل بخش خصوصی و شهروندان به مشارکت گردیده است. لذا به سیاست گذاران و برنامه ریزان پیشنهاد می شود با به کارگیری رویکرد مدیریت یکپارچه  شهری و تقویت نقش نهادهای محلی و غیره در بافت تاریخی، از تفرق عملکردی حاکم بر نظام مدیریتی بکاهند و عملکرد آن را بهبود بخشند.

    گردشگری دانش بنیان بعنوان رویکردی نوین و غیر قابل اجتناب در عصر حاضر، در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی برخی از کشورهای در حال توسعه، باسرعت در حال گسترش است. رویکرد دانش بنیان در کشور ایران بطور نامتوازن در استان ها و شهرهای مختلف درحال شکل گیری است. عوامل فرهنگی، علمی و فناوری، و مسائل مربوط به اقتصاد بویژه اقتصاد دانش بنیان و سیاستگذاری های ملی و برنامه ریزی از جمله عوامل موثر بر میزان توسعه گردشگری دانش بنیان هستند. در مطالعه حاضر؛ با استفاده از یک پرسشنامه تحت وب که برای خبرگان ارسال و داده ها دریافت گردید، با کمک تکنیک های SWOT و QSPM وتحلیل عاملی، مهمترین عوامل موثر بر ایجاد و توسعه گردشگری دانش بنیان در شهر اصفهان شناسایی و رتبه بندی شدند. نتایج حاکی از آن است که مهمترین راهبردهای مستخرج عبارت است از: توجه به مراکز پژوهشی برای انجام تحقیقات کاربردی در حوزه های گردشگری دانش بنیان بویژه مدیریت فناوری بمنظور سیاستگذاری مناسب برای ورود فناوری های دانش بنیان؛ تقویت مراکز ارتباط بین دانشگاه ها و صنعت گردشگری و همچنین بهره برداری لازم از توجه مسئولین شهر به مباحث دانش بنیان در برنامه ریزی های کلان استانی بمنظور سیاستگذاری در پیاده سازی گردشگری الکترونیک و دانش بنیان.  

مقدمه: یکی از مشکلات شهرهای امروزی، عدم مکان گزینی مناسب فعالیت های شهری می باشد که حیات شهرها را با مشکل مواجه ساخته است. ایستگاه های آتش نشانی که به عنوان یکی از فعالیت های خدمات شهری به حساب می آیند از این قاعده مستثنی نیستند. با توجه به افزایش سریع جمعیت و رشد غیرمنطقی شهرها، سیستم ایمنی شهر نیز باید بهبود پیدا کند تا بتواند پوشش کافی را بر کل شهر داشته باشد. مکان یابی درست ایستگاه های آتش نشانی در نحوه دسترسی سریع و به موقع خودروهای آتش نشانی به محل حادثه بسیار مهم است. رسیدن به موقع آتش نشانان به محل حادثه باعث می شود که خسارت کمتری به بار آید، لیکن تحقق این امر نیازمند توزیع بهینه ایستگاه های آتش نشانی است. روش: روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است که اطلاعات مورد نیاز آن از طریق مشاهده میدانی، مصاحبه، مطالعه طرح های صورت گرفته در رابطه با شهر اصفهان و نقشه 2000/1 این شهر به دست آمده است. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که ایستگاه های آتش نشانی موجود فقط 03/52 درصد از فضاهای فعال شهری را در زمان استاندارد تحت پوشش مفید خود قرار می دهند و برای ارتقای سطح دسترسی عادلانه شهروندان و بهبود الگوی توزیع فضایی ایستگاه ها بر اساس استانداردها و ضوابط، مکان یابی ایستگاه های جدید ضرورت دارد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش، با جمع آوری داده های مؤثر در قالب لایه های اطلاعاتی نظیر شبکه ارتباطی، تراکم جمعیت مناطق و فضاهای مستعد بروز حوادث و سوانح، کاربری اراضی و غیره با استفاده از GIS و مدل تحلیل سلسله مراتبی معکوس، مکان های مناسب برای باز توزیع ایستگاه های موجود و احداث ایستگاه های آتش نشانی جدید مکان یابی و پیشنهاد شده است.

بازارهای سنتی در شهرهای ایرانی - اسلامی به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر محسوب می شوند. بازار اصفهان مانند سایر بازارهای قدیمی و سنتی ایران، یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی اصفهان و حتی ایران محسوب می شود و در مرکز بافت قدیمی شهر قرار دارد. امروزه با افزایش بی-رویه جمعیت و توسعه شهری و باتوجه به قدیمی بودن بازار، بافت درهم تنیده و مسیرهای باریک، آسیب پذیری این بافت افزایش یافته و در صورت بروز خطراتی همچون زل زله، آتش سوزی، ترکیدگی لوله آب، انفجار خطوط گاز و حتی مخاطرات انسانی نظیر بحران های اجتماعی به مشکلی بسیار پیچیده تبدیل می شود. اهداف: هدف اصلی از این پژوهش، شناسایی بافت های فرسوده در محدوده بازار شهر اصفهان، بررسی وضعیت آسیب پذیری و مقاومت آثار و بناهای با ارزش در مقابل زلزله و سایر مخاطرات طبیعی و شناسایی مناطق با آسیب پذیری بالا می باشد. روش: روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. قلمرو پژوهش، واحدهای تجاری - خدماتی، فرهنگی و فضای فیزیکی و کالبدی بازار اصفهان، از بازارچه حسن آباد در جنوب شرق میدان امام تا بازار مجاور مسجد جامع در شمال غربی این محدوده از شهر اصفهان است. این محدوده در ادبیات برنامهریزی شهری اصفهان به عنوان محور فرهنگی شهر اصفهان شناخته میشود. یافته ها/ نتایج: داده های موجود با استفاده از برداشت میدانی واحد به واحد حجرههای تجاری و تمام عناصرتاریخی و نیز منابع کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است. سپس با پیاده سازی این عناصر بر روی نقشه های مبنای شهرداری اصفهان و استفاده از 6 شاخصِ فرسودگی، قدمت، تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، تعداد طبقات و ریزدانگی بافت در تعیین میزان آسیب پذیری محدوده موردمطالعه، وضعیت محدوده ازنظر میزان آسیب پذیری در محیط Arc GIS و با استفاده از الحاقیه Spatial Analyst، مشخص گردید. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد: براساس شاخص های مورد استفاده، بازار سنتی شهر اصفهان و محدوده اطراف آن از آسیب پذیری بالایی برخوردارند. و بیشتر فضاهای کالبدی بازار از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. قدمت حدود 70٪ از بناهای پیرامون بازار بیش از 30 سال است. این قدمت در مورد بازار اصفهان به بیش از دویست سال میرسد. کیفیت کالبدی این عرصه، نیز نامناسب است(فقط 2/7 % نوساز هستند). بافت بازار ریزدانه است و این نماگر، آسیب پذیری را افزایش می دهد. شبکه دسترسی در محدوده بازار از کارآیی لازم در مواقع بحران، برخوردار نیست و به دلیل کم بودن عرض معابر و تراکم بیش از حد انسان و وسایل نقلیه و انبوهش بیش از حد کالا، در مواقع بحران، آسیبپذیری بازار افزایش مییابد و امداد و نجات را با مشکل مواجه میسازد. موارد فوق در صورت بروز بحران به معضلات امنیتی نیز دامن میزند. براساس یافته های پژوهش و نقشه آسیبپذیری بازار نتیجه میگیریم که: بافت بازار در مواقع بحران از آسیبپذیری بالایی برخوردار است و مهمترین عامل تشدیدکننده آسیبپذیری بازار، کیفیت و قدمت ابنیه و شبکه دسترسی ناکارآمد است.

استقرار الگوی نظام متعادل شهری بر پایه توسعه شهر های کوچک گامی در راستای توزیع عادلانه امکانات و خدمات بوده و به توزیع قانونمند و آرایش یافته فضایی جمعیت و سکونتگاه های انسانی بر پهنه ملی می انجامد و با توسعه این گونه شهر ها زنجیره اتصال شهر های بزرگ به روستاها و روستاشهر ها نیزتکمیل خواهد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل فضایی وضعیت نظام فضایی شهری استان ایلام در دوره های سرشماری 1355 تا 1395 و با استفاده از مدل های ارزیابی و تحلیل نظام شهری مانند؛ قانون اندازه – مرتبه زیف، مدل تعدیل یافته اندازه - مرتبه، ضریب آنتروپی، منحنی لورنز و ضریب جینی، شاخص دو شهر، شاخص مهتا، شاخص تمرکز نخست شهر، شاخص تمرکز هرفیندال، شاخص عدم تمرکز هندرسون است. روش گرد آوری اطلاعات با استفاده از روش غیر مستقیم؛یاکتابخانه ای بر پایه اطلاعات سرشماری های 1355 تا1395 مرکز آمار ایران انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد نظام فضایی شهر های استان ایلام الگویی نامتعادل دارد، نقش و جایکاه پایین شهر های کوچک در نظام سلسله مراتبی شهر های استان متناسب با میزان جمعیت و تعداد آنها، موقعیت برتر سیاسی – اداری شهر ایلام، سبب هدایت جریان حرکات جمعیتی برای دسترسی به اندک امکانات وخدمات موجود در شهر ایلام گردیده و همین عامل باعث تشدید شکاف در نظام سلسله مراتبی شهر ایلام با شهر های کوچک موجود شده است. اقدامات مداخله گرانهدولت در راستای تقویت شهر های کوچک از طریق افزایش اعتبارات استانی به منظور تقویت شهر های کوچک و توسعه زیر ساخت های آموزشی، بهداشتی - در مانی، فناوری های IT ، زیر ساخت راهها، ایجاد فرصت های شغلی، توسعه مسکن، عدم تمرکز گرایی اداری و سیاسی مهمترین راهکار ها در راستای تعدیل نظام شهری استان می باشد.

مدیریت یکپارچه شهری «مدیریت افقی» است، نه مدیریت «عمودی»، یعنی اینکه تمام سازمان ها و نهادهای درگیر در مدیریت شهری به صورت افقی و هماهنگ در کنار یکدیگر قرار دارند. لذا این پژوهش ضمن بررسی و تحلیل ساختار مدیریت شهری بافت تاریخی کلان شهر شیراز به دنبال به کارگیری الگوهای جدید مدیریت شهری ازجمله مدیریت یکپارچه شهری در این سکونتگاه می باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه ای استخراج گردیده است. ابزار پژوهش نیز شامل مصاحبه و پرسشنامه می باشد. جامعه آماری شامل نهادهای دولتی و عمومی و ساکنین بافت تاریخی کلان شهر شیراز می باشد. حجم نمونه برای بخش دولتی و عمومی 128 و برای ساکنین 382 برآورد گردیده است. تحلیل آماری داده ها نیز از طریق نرم افزارهای SPSS و Amos Graphic و با استفاده از رویکرد مدل-سازی معادله ساختاری واریانس محور و کوواریانس محور صورت گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تقویت هم افزایی و تشریک مساعی درون نهادی و برون نهادی می تواند منجر به تقویت مدیریت یکپارچه شهری در بافت تاریخی کلان شهر شیراز شود و برعکس کاهش آن منجر به مدیریتی عمودی و موازی می گردد. همچنین برای دست یابی به مدیریت یکپارچه شهری مبتنی بر حکمروایی خوب شهری در بافت تاریخی باید تمایل ساکنین به مشارکت در مدیریت شهری را افزایش داد که برای تحقق این امر باید ظرفیت و نهادسازی محلی را نیز تقویت نمود.

مقدمه: امروزه در نگرش های نوین برنامه ریزی مدیریت بحران ، مدیریت ریسک بحران به عنوان نگرش برتر مورد توجه است. در این نگرش، رویکرد به زلزله از خطر، به آسیب پذیری و از واکنش، به پیش کنش و از یک پدیده یک بعدی، به یک مقوله همه جانبه تغییر یافته است. از این رو در بررسی و تصمیم گیری درخصوص مسائل همه جانبه ای همچون زلزله که پیامدهای آن تمام جوانب شهر را در برمی گیرد، لازم است مجموعه ای از عوامل با در نظر گرفتن اهمیت هر یک از آنها لحاظ شوند. با توجه به این موضوع در این پژوهش، رویکرد تحلیل چند عاملی مورد توجه قرار گرفته است. روش ها: در این تحقیق به تحلیل ارتباط بین شاخص های برنامه ریزی شهری با عوامل مؤثر در آسیب پذیری در برابر زلزله برای منطقه 4 تهران پرداخته می شود. برای رسیدن به این منظور از مدل تحلیلی فرایند سلسله مراتبی به عنوان مدل اصلی استفاده شده است. همچنین قابلیت ها و تکنیک های تحلیلی نرم افزار GIS مانند همپوشانی لایه ها مورد استفاده قرار گرفته است. یافته ها: علاوه بر تأثیر عوامل کالبدی و محیطی، شاخص های مدیریت بحران نظیر وجود اماکن اسکان موقت و نزدیکی به ایستگاه های آتش نشانی هم در آسیب پذیری شهر در برابر زلزله مؤثر بوده است. درضمن تأثیر گذاری عوامل اجتماعی و اقتصادی از جمله تراکم خالص مسکونی، تراکم جمعیتی و دسترسی به زیرساخت های شهری را هم نمی توان انکار کرد. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که علاوه بر عوامل محیطی (زمین ساختی) یا کالبدی، عوامل دیگری هم مانند عوامل اجتماعی و اقتصادی در افزایش خسارات ناشی از زلزله تأثیر دارند.

تاب آوری دربرابر سوانح طبیعی که نحوه تأثیرگذاری ظرفیت های جغرافیایی، اقتصادی، نهادی و ... جوامع دربرابر سوانح است، ازجمله مسائلی است که باید در هر جامعه به آن توجه شود. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل ساختاری متغیرهای مؤثر بر تاب آوری سکونتگاههای شهری جدید دربرابر خطر زلزله در منطقه شهری اصفهان است. با توجه به مؤلفه های بررسی شده و ماهیت موضوع، این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، براساس روش های جدید علم آینده پژوهشی، تحلیلی و اکتشافی است. برای گرد آوری اطلاعات نیز، از روش اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شش سکونتگاه جدید شاهین شهر، سپاهان شهر، مجلسی، فولادشهر، بهارستان و شهید کشوری است. نتایج حاصل از تحلیل داده های ماتریس مستقیم نشان داده است که متغیرهای تنوع محیط جغرافیایی، سطح آگاهی درباره زلزله خیزی محل سکونت و تراکم جمعیت به ترتیب با امتیاز 159، 158 و 146 به عنوان مهم ترین متغیرهای تأثیرگذار، و متغیرهای میزان شدت خسارت، ظرفیت جبران خسارت و نزدیکی به نواحی مخاطره آمیز به ترتیب با امتیاز 191، 162 و 157 به عنوان مهم ترین متغیرهای تأثیرپذیر شناسایی شده اند. همچنین تحلیل اولیه داده های ماتریس نشان داده است که درمجموع، 7579 رابطه برای ماتریس وجود دارد و درجه پرشدگی ماتریس 29/63 درصد است. این امر حاکی از این است که عوامل انتخاب شده تأثیر نسبتاً زیاد و پراکنده ای بر همدیگر داشته اند و درواقع سیستم وضعیت ناپایداری داشته است.

مهم ترین عامل در آسیب پذیری بافت های شهری در هنگام زلزله به مشخصه های کالبدی نظیر قدمت ابنیه، مصالح، تعداد طبقات، عرض معبر و درجه آسیب پذیری بر می گردد. بر همین مبنا هدف پژوهش حاضر تحلیل آسیب پذیری بافت کالبدی مناطق مرکزی شهر گرگان نسبت به نواحی پیرامونی در برابر زلزله است. در این پژوهش از روش خوشه ای و رائو (R.H.C) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل مشخصات 400 مورد از ساختمان های شهر گرگان است که براساس فرمول کوکران تعیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد بر اساس نتایج آزمون همبستگی رگرسیون، رابطه متغیر آسیب پذیری با عرض معتبر مستقیم و متوسط، با قدمت ساختمان مستقیم متوسط، با نوع مصالح مستقیم قوی، با تعداد طبقات مستقیم قوی و در نهایت با تعداد واحد در ساختمان مستقیم و ضعیف است. بر اساس نتایج رگرسیون، به ترتیب مصالح ساختمانی و تعداد طبقات بیشترین تأثیر را در آسیب پذیری بافت کالبدی مناطق شهری دارند و پس از آن قدمت ابنیه، دسترسی به معبر و در نهایت تعداد واحد مسکونی در ساختمان در رده های بعدی قرار دارند. نتایج حاصل از مقایسه میزان آسیب پذیری کالبدی بافت مرکزی و پیرامونی شهر گرگان نشان دهنده آن است که میانگین تراکم واحدهای مسکونی (معادل 92/1) در بافت مرکزی کمتر است. قدمت ابنیه بافت مرکزی (برابر با 31/2) بیشتر است. طبقات ساختمان های بافت پیرامونی (برابر با 29/1 ) از ارتفاع بیشتری  برخوردار هستند. در زمینه شاخص دسترسی واحد ها به معبر (معادل 33/2)، ساختمان های بافت پیرامونی از دسترسی مناسب تری به معابر عریض تر برخوردار هستند. شاخص نهایی مربوط به میزان آسیب پذیری ساختمان ها در منطقه مرکزی و پیرامونی نشان می دهد که میانگین بافت پیرامونی برابر با 42/2 است و در نتیجه، ساختمان های این بخش از آسیب پذیری کمتری برخوردار می باشند.