فریبا سیدان

چکیده:درجامعه ماگسترش روابط و دوستی دختران و پسران،بعنوان رفتاری فرهنگی و اجتماعی،پدیده نسبتا جدیدی است که درسالهای اخیرابعادتازه ای یافته است.نتایج برخی ازپژوهش ها حاکی از آنندتغییرارزشهاوسبک زندگی نوجوانان و جوانان در بروزاین پدیده نقش مهمی ایفا می نمایند.دراین زمینه روندتغییرات ودگرگونیهای فرهنگی واجتماعی در عصر ارتباطات و اطلاعات با چنان سرعتی انجام گرفته که افراددر عین حال که از آن متاثرند،گاه در مواجه وانطباق با آن،با مشکلاتی نیز روبریند.این پژوهش بااهدافی چون سنجش نگرش دختران نسبت به رابطه با جنس مخالف و بررسی عوامل فرهنگی – اجتماعی موثربرآن انجام شده است.با بکارگیری روش پیمایشی،جامعه آماری پژوهش، دختران دانش آموز در مقطع سنی 18-16 دبیرستانهای منطقه 13 آموزش و پرورش تهران را شامل شده و تعداد381 نفراز آنان به شیوه نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شده اند.یافته های پژوهش نشان می دهدنگرش تعدادقابل ملاحظه ای(7/45 درصد)از دختران دانش آموز نسبت به این گونه روابط مثبت،3/32%درصد بینابین و22%درصد از دختران منفی است.نتایج آزمون فرضیات نشان می دهدمیان متغیرهای مستقل نگرش خانواده ودوستان،اعتقادات،ارزشهاوپایبندی دینی،سبک زندگی وپایگاه اقتصادی اجتماعی بانگرش دختران نسبت به رابطه باجنس مخالف،رابطه ای معناداروجوددارد.نتایج تحلیل چندگانه نشان دادسه متغیر نگرش خانواده،ارزشها و پایبندی دینی و نگرش دوستان،بر روی هم45درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند.

زنان و مردان در بازار کار، نه تنها از نظر میزان مشارکت و بی کاری، بلکه از لحاظ نوع شغل، درآمد حاصل از کار، و ارتقای شغلی هم دارای شرایط متفاوت اند. در این پژوهش، عوامل موثر بر میزان ارتقای شغلی زنان شاغل در اداره های دولتی، با تاکید بر خانواده، مورد بررسی قرار گرفته است و جامعه آماری را زنان 30 تا 40 ساله، شاغل، همسردار، و دارای فرزند تشکیل می دهند، که از کل شاغلان زن در 50 اداره دولتی شهرستان اسکو انتخاب شده اند و جمعا بیش از 120 نفراند. ابزار پژوهش نیز پرسش نامه است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و آزمون های معناداری استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد میزان ارتقای شغلی زنان این شهرستان از میزانی متوسط برخوردار بوده و عوامل خانوادگی بیش از سایر عوامل در عدم ارتقای شغلی زنان موثر است. میزان ارتقای شغلی زنان پاسخ گو، از کیفیت نقش، فشار نقش، تقسیم جنسیتی کار در خانه، تقاضاهای ساختاری خانواده، اضطراب، و ویژگی های مدیریتی، به طور مستقیم، و از متغیرهای افسردگی، استرس، خستگی شغلی، تهی سازی انرژی فرد، سرایت شرایط تنش آمیز یک نقش به نقش دیگر، و محرک های تنش زای خانوادگی، به طور غیرمستقیم و از طریق فشار نقش تاثیر می پذیرد. عوامل سازمانی در این میان نقشی ندارد.

چه گونه گی برآورد پایگاه اجتماعی - اقتصادی زنان یکی از دشواری های مهم پژوهش در بررسی های جامعه شناسانه درباره ی زنان است. از این رو، هدف اصلی این نوشتار، بررسی متغیرهای در آینده در برآورد پایگاه اجتماعی - اقتصادی زنان، و هم چنین تشریح چه گونه گی تأثیر این متغیرها بر سلامت و بهداشت روانی آنان است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پایگاه اجتماعی - اقتصادی زنان وضعیتی چندگانه و دارای چندین بعد است که با توجه به حوزه های چندگانه ی عمومی و خصوصی زنده گی زنان، بر بروز بیماری های روانی آنان تأثیر می گذارد. در نظر این بررسی، طبقه بندی زنان بر پایه ی طبقه ئی که سرپرست مرد خانواده در آن است ناپذیرفتنی نیست، چرا که هنوز بخشی بزرگ از وضعیت اجتماعی - اقتصادی زنان تحت تأثیر ویژه گی های سرپرست مرد خانواده است؛ اما با توجه به لزوم نگرش به تجربه ها و دل بسته گی های زنان، برآورد میزان دست یابی برابر زنان و مردان به منابع همه گانی و فردی، یکی از الگوهای کارآمدی است که با روی کرد بدان، می توان جایگاه زنان را در نظام و لایه بندی اجتماعی تعیین نمود. هم چنین پدیده ی یاد شده سرچشمه ی فشار روانی زنان است و بیماری های روانی افسردگی و اضطراب در آنان پدید می آورد.

تعهد اجتماعی از جمله ارکان مهم اجتماعی است، به طوری که شرایط تنظیم امور را فراهم کرده، بر قابلیت و میزان ثبات اجتماعی افزوده و پیش بینی امور و جریان های اجتماعی را تسهیل میکند. برخی از مطالعات در ایران نشان میدهد که به موازات بالا رفتن سطح توسعه اجتماعی- اقتصادی در استان ها، تعهد به عنوان یکی از مؤلفه های اعتماد اجتماعی کاهش پیدا میکند. به عبارت دیگر به موازات توسعه اجتماعی، تعهد و اعتماد اجتماعی که شرط لزوم تعاملات اجتماعی در زندگی نوین است، فزونی پیدا نکرده است. برخی از صاحب نظران به طرح این اندیشه که زنان رشد اخلاقی متفاوتی با مردان دارند و رشد اخلاقی زنان بیش تر بر اندیشه های تعهد و مسؤولیت متمرکز است، پرداخته اند. اما کم تر مطالعه ای به بررسی تأثیر متغیر جنسیت بر تعهد اجتماعی پرداخته است. این مطالعه با توجه به اهمیت حضور زنان در عرصه های اجتماعی و توسعه کشور درصدد آن است که ضمن شناسایی عوامل و مؤلفه های مؤثر بر سطح تعهد اجتماعی، تأثیر جنسیت بر آ ن را نیز بررسی کند. هدف کلی این پژوهش، سنجش و مقایسه میزان تعهد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در میان زنان و مردان میباشد. روش پژوهش، پیمایشی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. حجم نمونه ای برابر با 220 نفر از بین 10 اداره معاونت سلامت وزارت بهداشت از طریق فرمول کوکران براورد شده و با توجه به روش نمونه گیری لایه ای نمونه آماری انتخاب شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که بین زنان و مردان به دلیل وابستگی عاطفی، میزان مبادلات و روابط اجتماعی و نوع جامعه پذیری تفاوت معناداری وجود دارد. بر اساس نتایج به دست آمده میزان تعهد اجتماعی زنان تا حد قابل ملاحظه ای بیش از مردان است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان دهنده وجود رابطه معناداری بین متغیرهای جنسیت، وابستگی عاطفی، روابط و مبادلات اجتماعی، عضویت اجتماعی و نوع جامعه پذیری به عنوان متغیرهای مستقل و تعهد اجتماعی، به عنوان متغیر وابسته پژوهش است. هم چنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان میدهد که از میان متغیرهای تحقیق، جنسیت به طور مستقیم دارای بیش ترین قدرت تبیین و اثرگذاری بر واریانس تعهد اجتماعی است.

در سال های اخیر دگرگونی های بنیادی و اساسی در وضعیت زنان به وقوع پیوسته و منجر به تحولاتی در زمینه چندگانگی نقش و جایگاه اجتماعی آنان در بخش هایی از جامعه شده است . برخی از پژوهشگران بر آن اند که نقش های چندگانه اجتماعی ، شغلی و خانوادگی منابع گوناگونی هستند که منافع متعددی را در اختیار افراد قرار می دهد و پاداش ها و امتیازت متعددی را به همراه آورده بر کیفیت زندگی زنان می افزایند . این پژوهش با بهره گیری از مبانی نظری تئوری کنش متقابل نمادی و با توجه به دیدگاه مارکز در زمینه تعادل نقش ، به سنجش رابطه بین این متغیر و کیفیت زندگی زنان پرداخته است . جامعه آماری این بررسی متشکل از زنان شاغل ، متأهل ، دارای فرزند و ساکن در شهرسنندج است وحجم نمونه ، 290 نفر از زنان شاغل در آموزش و پرورش شهرسنندج را دربرمی گیرد که به روش نمونه گیری تصادفی سهمیه ای انتخاب شده اند . بر اساس یافته های تحقیق، زنان با ازدواج نه چندان زودهنگام خود (میانگین سن ازدواج 36/24) از فرصت های تحصیلی و شغلی خود به خوبی بهره برده و همراه همسرانشان ، سرمایه های فرهنگی مطلوبی دارند و این امر به برقراری توازن بین نقش های خانوادگی و شغلی آنها کمک بسزایی کرده است . یافته ها نشان می دهد بین میزان تعادل در نقش های شغلی و خانوادگی و کیفیت زندگی زنان ارتباط معناداری وجود دارد . یافته های حاصل از رگرسیون چندگانه نیز حاکی از آن است که متغیر های میزان تحصیلات همسر و تعادل نقش ، 36 درصد از واریانس متغیر کیفیت زندگی زنان را تبیین می کنند . با توجه به رابطه تحصیلات همسران و کیفیت زندگی زنان ، می توان دریافت زندگی زنان ایرانی تا حدود زیادی تحت تأثیر نگرش و رفتار های شوهرانشان در خانواده است که معمولاً شرایط دست یابی به فرصت های پیشرفت از طریق اشتغال را برای ایشان تسهیل کرده بر کیفیت زندگی آنان می افزاید .

هدف : امروزه گرایش به سوءمصرف مواد مخدر و روان گردان ها در دختران، ازجمله آسیب های اجتماعی است که توجه مسئولین و صاحب نظران عرصه های مختلف از قبیل جامعه شناسان، پزشکان، روان شناسان و غیره را به خود جلب کرده است . بررسی رابطه میزان آگاهی از اثرات سوءمصرف مواد مخدر، روان گردان ها و قوانین مرتبط، با میزان گرایش به استفاده از مواد مذکور در دختران دانش آموزمی باشد. روش: طرح پژوهش توصیفی-علّی بود. نمونه پژوهش شامل دختران دانش آموز مقطع متوسطه دوم شهر تهران که تعداد 399 نفر با ترکیب دو روش نمونه گیری خوشه ای و طبقه بندی غیرنسبتی برای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بود. یافته ها: میزان آگاهی از اثرات و پیامدهای سوءمصرف مواد مخدر میان 64% دانش آموزان و میزان آگاهی از قوانین مبارزه با مواد مخدر میان 85% درصد دانش آموزان بالا بود. همچنین میزان گرایش به سوءمصرف مواد مخدر، در54% دانش آموزان پایین بود. نتیجه گیری: هرچه میزان آگاهی ازاثرات مصرف مواد مخدر و قوانین مرتبط افزایش یابد، گرایش به مصرف مواد مخدر کاهش می یابد. بنابراین می توان همواره با به کارگیری راهبردهای آموزشی جهت بالابردن سطح آگاهی دانش آموزان، درامر پیشگیری ازگرایش به سوءمصرف مواد مخدر استفاده کرد.

سلامت اجتماعی اساسی ترین جزء رفاه اجتماعی است. این پژوهش با هدف شناسایی رابطه فرهنگ شهروندی و سلامت اجتماعی در میان زنان و مردان انجام گرفته است. در این مطالعه از مؤلفه های احساس تعلق اجتماعی، ارزش ها و هنجارهای شهروندی برای سنجش فرهنگ شهروندی و مقیاس سلامت اجتماعی کییز (2004) استفاده شده است. روش مطالعه پیمایشی بوده و ابزار گرد آوری داده ها، پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش، زنان و مردان 18 سال به بالای ساکن شهر تهران بوده و از طریق فرمول کوکران و با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چند مرحله ای، حجم نمونه ای برابر 300 نفر از مناطق 1/8 و 16 انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان می دهند بین فرهنگ شهروندی و سلامت اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد. هم چنین متغیرهای احساس تعلق اجتماعی، ارزش های شهروندی و منطقه محل سکونت، 14/0 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین می نمایند.

از جمله مفاهیم قابل توجه در مطالعات انسان شناختی توجه به زبان و فرهنگ است. زبان به تعبیر ادوارد بارنت تایلور یکی از عناصر فرهنگی است که پس از عبور از فرهنگ در سطح فرهنگ عامه با تولیدات ادبی به نقش آفرینی های نوینی در زندگی فرهنگی و اجتماعی انسان ها می پردازد. از آن جمله می توان به داستان ها و افسانه های قومی اشاره نمود که این تولیدات لایه هایی از فرهنگ جامعه انسانی را بر می تابد. این مقاله با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش تحلیل محتوا و با بهره گیری از دیدگاه اشتراوس وگریماس، به بررسی ساختار زبان شناختی برخی از قصه های لری که در آن بر رابطه زن، باروری و آب تأکید  شده می پردازد و ارتباطات آن با جهان اجتماعی و فرهنگی را نشان می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد ساختار زبان شناختی این قصه ها با ویژگی های فرهنگی و انسان شناختی منطقه دارای رابطه است. زنان به عنوان کنش گرانی فعال، در پی نیل از وضعیتی وضیع به شریف در سلسله مراتب اجتماعی به طور عمده از طریق باروری و ازدواج، در فرهنگی به کنش می پردازند که در آن ارتقاء این قشر اجتماعی اغلب از طریق پدیده های بالا میسّر است. هم چنین واکاوی بافت فرهنگی و مردم شناختی  نشان داد عناصر و مولفه های این قصه ها دارای ریشه های تاریخی در تمدن بومی نجد ایران بوده و در پدیده های مختلفی چون الهه های آب و باروری، آئین ها و مناسک مردمی و اسطورهای آب و باروری خودنمایی کرده و حاکی از زنده بودن و تجدید حیات عناصر و نمادهای های فرهنگی یادشده در فرهنگ و زندگی روزمره مردم این منطقه است.

هدف: در جامعه امروزی اشتغال زنان ونوع مشارکت اجتماعی آنها تحولاتی را درنقش های کلیشه ای سنتی ایجاد کرده است و لازم است نیازهای زنان شاغل به عنوان مادر بررسی شود.روش: جهت بررسی مناسب تجربه زیسته زنان، مطالعه کیفی با رویکرد پدیدارشناسی از نوع توصیفی انجام شده است. نوع نمونه گیری، هدفمند بوده تا رسیدن به اشباع داده ها ادامه داشت. برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است که با 6 مصاحبه اشباع داده ها بدست آمد. اما محققین جهت حصول اطمینان، مصاحبه ها را تا شماره 10 ادامه دادند. مشارکت کنندگان شامل 10 زن مدیر در سطوح عالی مدیریتی در ارگان های دولتی بودند که فرزندانی زیر سن 18 سال داشتند.یافته ها: برای سنجش روایی و پایایی داده های کیفی، از درگیری پیوسته، مشاهده مداوم، ذهنیت پیش رونده و ازکمیته ی راهنما برای ارزی ابی و اج رای برنام ه ی مص احبه استفاده شده است. روش تحلیل مضمون براساس مدل براون وکلارک(2006) انجام گرفت. در مرحله تحلیل، 4 مضمون اصلی و 9 مقوله فرعی بدست آمد. مضامین اصلی شامل «نیازهای فردی»، «نیازهای ساختاری»، «نیازهای درون گروهی»، «بازنگری درقوانین» می شود. مقولات فرعی نیز شامل «توانمندی آموزشی»، « دریافت مشاوره»، «خدمات شهری»، «خدمات بهداشت»، « خدمات سازمانی»، «تغییرنگرش های اعضای جامعه»، «تغییر نگرش در خانواده»، «اصلاح در اجرای قوانین» و «ضمانت اجرای قوانین» است. نتایج: طبق نتایج بدست آمده نیازهای مادران شاغل باید علاوه بر سطح فردی در سطح ساختاری نیز در نظر گرفته شود. همچنین نیازها باید در بین گروه های عضویتی مادران ملاحظه شود و از سوی دیگر در حقوق مربوط به اشتغال زنان بازنگری صورت گرفته و قوانینی مناسب تر طراحی شوند.

Intorduction: Mental health is the main part of social welfare and the social capital is an important variable for wellbeing and social health. Results of some studies show that, in Iran, women have higher level of psychological disorder and lower social capital than men. The aim of this study is to analyze the relationship between social capital and mental health in women and men. Method: to analyze the relation, we implement a survey on a sample of 300 persons working for ministry of education. Was selected The instrument applied in this research was Goldberg mental health inventory. Three indicators including social confidence, social support and social participation applied to measure social capital. Finding:There was a significant relationship between social capital and mental health. Also there were significant differences between women and men. The finding of multiple regression showed that social participation, social support, personal trust, generalized trust, gender and age, explained %40 of mental health’s variance. conclusion: Our findings determine gender-specific limitation of social capital as a resource for mental health. a Finding which needs more attention infuture studies.

رسانه های نوین،از طریق ترویج الگوهای متفاوت تعامل اجتماعی وامکان دسترسی به اطلاعات وسیع، چشم اندازهای جدیدی به روی اعضای خانواده گشوده وبافراهم کردن فرصت های جدید برای فعالیت مشترک، تأثیرات شگرفی برارتباطات اعضای خانواده گذاشته است.هدف اصلی این مقاله،مطالعه نحوه میانجیگری وتعاملات والدین دربکارگیری واستفاده فرزندان ازامکانات فضای مجازی،حدودو مرزهای فعالیت بافناوریهای ارتباطی ومهارتهای لازم در فضای رسانه است.این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون انجام شده است.نمونه تحقیق،مشارکت کنندگان بالقوه ازوالدین درسطح شهرکرج بودند.بادر نظر گرفتن اهمیت حداکثرتنوع درنمونه تحقیق ومحدودیت های موجودبرای انجام مصاحبه،ملاک هایی برای انتخاب چارچوب نمونه درنظر گرفته شد.بااستفاده ازنمونه گیری هدفمند(برمبنای معیارهای انتخاب)ونظری،بعدازمصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نمونه والد،اشباع مضمونی حاصل شد.یافته های این پژوهش از57 اظهار مهم غیرتکراری وغیرهمپوشان،ذیل4 "مضمون کلی"شامل توانمندی رسانه ای والدین،"میانجیگری محدود کننده"،"میانجیگری دیده بان"،"میانجیگری فعال"،10"مضمون فرعی" و43 "واحد معنایی فشرده" به دست آمدند.نتایج نشان داد مهارتهای رسانه ای والدین شامل راهبردهایی است که به آنان امکان می دهد به طورموثربامحیط رسانه ای واستفاده کودکان و نوجوانان روبرو شوند.باتوجه به انواع استراتژی های میانجیگری های محدود کننده،دیده بانی و فعال،در تعاملات پیچیده والد-کودک،بسیاری از عوامل زمینه سازفردی مداخله کرده واستراتژی های میانجی گری،باتغییرات رفتارهای دیجیتالی کودکان متغیربوده،وتابعی ازرشدوفعالیت آنان درفضای مجازی است.بنابراین نحوه مواجهه والدین بافضای رسانه،منحصربه یک استراتژی میانجی گری نبوده،وممکن است به منظورمداخله رسانه ای،والدین ازچندروش استفاده کنند.نه تنهاوالدین بررفتارهای کودک تأثیرگذارند،بلکه رفتارواقعی کودک یا تواتمندیهای دیجیتالی وی نیزرفتارآنان رامتأثرنموده،به نحوی که رویکردمیانجیگری خودرا،باتوجه به فعالیتی که کودک انجام می دهد،اتخاذ می کنند.