کوروش پرند

حساسیت نظامهای آموزشی اهمیت برنامه ریزی دقیق و مدیریت بر اساس راهبردهای بدون خطا را ضروری می سازد . نگاهی به تحولات آموزش عالی در سده گذشته حاکی از این است که برنامه ریزی هابه طور عمده زیر تاثیر عوامل اجتماعی اقتصاد سیاسی فرهنگی و انتظارهای جامعه بوده است . بر این اساس بسیاری از برنامه ها آن چنان که بایدد در رسیدن به هدفهای خود موفق نبوده اند و رهبران آموزشی با دشواری در اجرای برنامه ها روبه رو بوده اند . روش شناسی پویایی سیستم که در چهار دهه گذشته توسعه یافته است به علت قابلیت مدلسازی در محیط های پیچیده و پویا در نظر گرفتن بازخوردها در سیستم و بررسی اثرات عناصر مختلف بر روی یکدیگر به عنوان ابزاری مناسب برای سیاستگذاری تدوین اهداف و به طور کلی بهینه سازی سیستم ها به ویژه سیستمهای اجتماعی و اقتصادی مطرح شده است. در این مقاله سعی شده تا ضمن بررسی فرآیند مدلسازی روش شناسی پویایی سیستم به عنوان ابزاری براس بهبود عملکرد آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته جوانب آن بررسی شود

"ارزشیابی و بهبود مستمر کیفیت هنرستانهای فنی حرفهای، به علت نقش و اهمیت روزافزون آنها در تدارک نیروی انسانی در سطح پیش از دانشگاه، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. هدف پژوهش حاضر ارزشیابی کیفیت هنرستانهای فنی حرفهای دخترانه شهر تهران، با استفاده از رویکرد سیستمی و ارائه راهکارهای بهبود کیفیت برای آنها است؛ این مطالعه در دو مرحله جداگانه انجام شده است: 1. تدوین چارچوبی متشکل از 19 عامل و 237 نشانگر دروندادی، فرایندی و بروندادی و 129 معیار برای قضاوت؛ 2. کاربست آنها در ارزشیابی هنرستانهای جامعه هدف. دادههای مورد نظر با استفاده از نظر 1590 نفر شامل: مدیران و معاونان هنرستانها، هنرآموزان، هنرجویان، کارفرمایان، دانشآموختگان و خبرگان، با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده، گردآوری و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد کیفیت بخشهای درونداد و فرایند در سطح «به نسبت مطلوب» و بخش برونداد در سطح «نامطلوب» قرار دارد و کیفیت هنرستانهای دخترانه شهر تهران در سطح «نامطلوب» است؛ در پایان راهکارها و پیشنهادهایی برای بهبود کیفیت در هنرستانهای فنی حرفهای مورد بحث قرار می گیرد. "

داوطلبان در فرایند آزمون سراسری نیازمند دسترسی به منابع اطلاعاتی موثقی هستند که آنها را در این آزمون خطیر راهنمایی کند. از این رو هدف مقاله حاضر بررسی و سنجش نیازهای اطلاعاتی داوطلبان آزمون سراسری شهر تهران در سال 1385 است. جامعه مورد مطالعه داوطلبان مجاز به انتخاب رشته شهر تهران بوده اند که از بین آنها با روش تصادفی 352 نفر به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته اند. ابزار جمع آوری داده و اطلاعات یک پرسش نامه محقق ساخته بود که با روایی و پایایی مناسب بر روی داوطلبان اجرا گردید. داده ها با توجه به مقیاس جمع آوری، با روش های آماری تحلیل عاملی(به منظور کاهش ابعاد متغیر و یافتن عوامل متجانس)، آزمون کروسکال والیس و ویل کاکسون (مقایسه بین گروهها) تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد نیازهای اطلاعاتی داوطلبان آزمون سراسری عبارتند از: «استفاده از نرم افزارهای آموزشی، آشنایی با رشته ها، دانشگاهها و شیوه گزینش علمی، آشنایی و دسترسی به کتاب های کمک آموزشی، شرکت در آزمون های آزمایشی، مطالعه هفته نامه پیک سنجش، دسترسی به منابع طرح سوال، نحوه تکمیل فرم انتخاب رشته و زمان آن، برنامه ریزی دقیق برای مطالعه، دوری از عوامل اضطراب زا، آگاهی از نکات فنی انتخاب رشته، در اختیار داشتن مشاور و راهنما». نتایج همچنین نشان داد تفاوت نیازهای داوطلبان با توجه به گروه آزمایشی و نوع دیپلم معنی دار نبود، اما این تفاوت با توجه به جنس معنی دار بود.

توسعه و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آن، اثرات عمیقی بر ابعاد مختلف زندگی بشر از جمله آموزش داشته است. تأثیر اطلاعات و فناوری اطلاعات و ارتباطات هم از جهت ایجاد فرصتهای طلایی جدید و هم از نظر چالشهای سازمانی قابل مطالعه است. آموزش عالی به عنوان یکی از مهمترین نظامهای اجتماعی و دانشگاهها به دلیل نقش مهمی که در تولید و اشاعه دانش و اطلاعات دارند، از حوزه هایی هستند که به شدت تحت تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته اند. از مهمترین پیامدهای این امر، می توان به تغییرات بنیادی در نحوه تفکر در مورد نقش دانشگاه، دانشجو، هیئت علمی و یادگیری و یاددهی اشاره کرد. اکنون پس از ورود به هزاره سوم، ضرورت هم سویی و تعامل سازنده با تغییرات و توسعه مبتنی بر دانش، بیش از پیش احساس می شود و لازم است شرایط را برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و حضور مؤثر در جامعه اطلاعاتی آماده کنیم. در مقاله حاضر شرایط و پیش بایست های حضور آموزش عالی و دانشگاهها در جامعه اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفته و ضمن تبیین شرایط موجود، راهکارهایی برای مواجهه معقول با فناوری اطلاعات و ارتباطات و حضور دانشگاهها در جامعه اطلاعاتی ارائه شده است.

هدف از مقاله حاضر پیش بینی اضطراب ریاضی در دانش آموزان پایه دوم دبیرستان رشته های ریاضی، انسانی و تجربی بر اساس خودکارآمدپنداری و جهت گیری هدفی بود. برای انجام این پژوهش تعداد 581 نفر از دانش آموزان دختر و پسر رشته های نظری (ریاضی، تجربی، انسانی) دبیرستانهای دولتی پنج منطقه از مناطق بیست گانه تهران شرکت داشتند. برای جمع آوری اطلاعات از مقیاس اضطراب ریاضی بتز (1978)، پرسشنامه خودکارآمد پنداری بندورا و پرسشنامه جهت گیری هدف حیدری (1389) استفاده شد. برای تحلیل داده-ها از روش های تحلیل واریانس و رگرسیون استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان داد که میزان اضطراب ریاضی دانش آموزان در رشته های مختلف نظری (ریاضی، تجربی و انسانی) در پایه دوم دبیرستان تفاوت معناداری دارد. همچنین تمامی ابعاد خودکارآمد پنداری با جهت گیری هدفی تسلطی (اجتنابی و گرایشی) رابطه منفی و با جهت گیری هدفی عملکرد مدار (اجتنابی و گرایشی) رابطه مثبت معنادار نشان می دهد. خودکارآمدپنداری و جهت گیری هدفی با اضطراب ریاضی نیز همبستگی داشته و می توان براساس نوع جهت گیری هدفی و میزان خودکارآمدپنداری دانش آموزان در حدود 45 درصد از میزان اضطراب ریاضی در آنان را پیش بینی نمود.

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نوع جهتگیری هدفی و خودکارامدپنداری دانشآموزان و ارتباط آنان با میزان اضطراب ریاضی در دانشآموزان پایه دوم دوران متوسطه رشتههای نظری است. برای انجام این پژوهش، تعداد 580 نفر از دانشآموزان دختر و پسر رشته ها ی نظری (ریاضی، تجربی، انسانی ) دبیرستان های دولتی پنج منطقه از مناطق بیست گانه تهران که با روش خوشه ای تصادفی نمونه گیری شدهاند، شرکت داشتند. برای جمعآوری اطلاعات مربوط به میزان اضطراب ریاضی دانشآموزان از مقیاس اضطراب ریاضی بتز استفاده شده است و برای اندازه گیری میزان خودکارامدپنداری دانش آموزان از پرسشنامه خودکارامدی بندورا و نیز برای تشخیص نوع جهت گیری هدف دانش آموزان از پرسشنا مه مستقل، آزمون همبستگی t جهتگیری هدفی استفاده شده است. برای تحلیل دادهها از روش های آماری پیرسون و رگرسیون استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که میزان اضطراب ریاضی دانشآموزان پایه دوم دبیرستان در رشتههای مختلف نظری (ریاضی، تجربی و انسانی ) تفاو ت معنادار داشته است اما بین شرکتکنندگان از نظر میزان اضطراب تفاوت جنسیتی دیده نمی شود . با این حال ، اضطراب ریاضی با جهتگیری هدفی مهارت مدار (اجتنابی و گرایشی) رابطه منفی و با جهتگیری هدفی عملکردمدار (اجتنابی و گرایشی) رابطه مثبت معناداری نشان میدهد. همچنین بین جهتگیری هدفی و خودکارامدی دانشآموزان رابطه وجود دارد و می توان براساس نوع جهت گیری هدفی و میزان خودکارامدی دانشآموزان بخشی از اضطراب ریاضی در آنان را پیشبینی کرد.

جهت دهی اسناد بر اساس مفاد و رویکرد قانونی و رشد توسعه ملی و دیدگاه کلان رجال نظام و بالأخص منویات مقام معظم رهبری که صراحتاً به موازات علم گرایی، پنجه های کارآمد را نیاز اصلی مطرح کرده اند همگی اذعان دارند که روند روبه رشد نظام آموزشی مدرسه و دانشگاهی تا جایگاه بایسته و عملکرد شایسته فاصله دارد و در مقوله آموزش های مهارتی و حرفه گرا با نگاهی به تاریخ این آموزش ها در جهان پیشرو در حال تغییر و تحول نشان می دهد که این نظام ها همواره در معرض اصلاح، تغییر و ارتقا کیفیت هستند. عمده ترین دلایل این اصلاحات، همسو ساختن نظام آموزش مهارتی و نظری با تغییراتی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری و پاسخگویی به نیاز بازار کار و علایق و تخصص گرایی مشتریان و مخاطبان که به طورکلی نیروی کار است. ازآنجاکه در حال حاضر کشور ما در حال تجربه دوران جدیدی از تحول و توسعه است پرداخت به این مهم بسیار ضروری و حیاتی است. در این مقاله، سازمان آموزشی فنی و حرفه ای و کمیته های تلفیق نظام آموزش مهارت و فناوری ضمن بررسی فعالیت ها و مطالعات اصیل و بنیادین انجام شده در کارگروه های مختلف، به بررسی نظرگاه نظام ارزشی و دینی پرداختند و سپس با بررسی تجارت بین المللی، به ارائه ایده اصلی و دغدغه متولیان این تحول بنیادین در ارتباط با استقرار سامانه ملی، بومی، ارزشی و مهارت بنیان و جهان گرا در خصوص آموزش های مهارتی و فناوری و تلاش برای فراهم کردن مدل متعالی و کیفی برای نظام آموزشی کشور اسلامی مان برآمده است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه آموزش های فنی و حرفه ای مراکز دانشگاهی و توانمندسازی دانشجویان مهارت آموخته است . مؤلفه های توانمندسازی روان شناختی و آموزش های فنی و حرفه ای بازشناسی شد و ارتباط آن با یکدیگر مورد کندو کاو قرار گرفت. نمونه شامل 213 از دانشجویان مهارت آموخته استان زنجان بود که به طور تصادفی انتخاب شدند همچنین از دیدگاه های توصیفی 30 نفر از کارشناسان و مدیران ستادی سازمان آموزش فنی وحرفه ای بهره گرفته شد. ابزار گردآوری داده ها ،شامل پرسش نامه استاندارد توانمندسازی روان شناختی و پرسش نامه محقق ساخته آموزش فنی و حرفه ای برای مهارت آموختگان بوده است. تحلیل یافته ها با استفاده از آزمون های خی دو، t تک نمونه ای و همبستگی انجام شد. یافته ها حاکی از آن بوده است که بین آموزش های فنی و حرفه ای دانشگاهی با توانمندسازی روان شناختی و مؤلفه های تشکیل دهنده آن اعم از «شایستگی»، «استقلال»، «مؤثربودن»، «معنی داری» و «اعتماد»، ارتباط معناداری داشته است ( p< 0/05 ). همچنین سطح آموزش های فنی و حرفه ای کسب شده و توانمندی روان شناختی مهارت آموختگان در تمامی مؤلفه ها غیر از مؤلفه « اعتماد»، بیشتر از حد متوسط بوده است.

مشاوران مدارس در خط مقدم ارتباط با داوطلبان آزمون سراسری بوده و با نیازها، مسائل و مشکلات آنها کاملاً آشنا هستند. دانش آموزان دبیرستانی و پیش دانشگاهی مشاوران را اولین منبع اطلاعاتی قابل اعتماد می دانند و بسیاری از مسائل و مشکلات خود را با ایشان در میان می گذارند. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل نظرات مشاوران مدارس در خصوص نیازها، مسائل و مشکلات داوطلبان آزمون سراسری در فرایند انتخاب رشته است. بر این اساس داده های تحقیق با روش تصادفی طبقه ای از نمونه ای به حجم 143 نفر مشاور دبیرستان و پیش دانشگاهی از سازمان های آموزش و پرورش 25 استان کشور انتخاب و با استفاده از دو ابزار پرسشنامه محقق ساخته باز پاسخ و پرسشنامه مقایسه زوجی جمع آوری گردید. نیازها و مشکلات داوطلبان و راههای رفع آن در قالب سه سؤال پژوهشی مورد بررسی قرار گرفت. داده های جمع آوری شده در دو مرحله تحلیل شد که نتایج نشان داد: نیازهای داوطلبان از نگاه مشاوران به ترتیب اولویت عبارتند از: آگاهی از امکان اشتغال در هر یک از رشته های تحصیلی، آشنایی با رشته ها و دانشگاه ها، وجود مراکز مشاوره کنکور و مشاوران کاردان، آشنایی با چگونگی انتخاب رشته، اطلاع رسانی در خصوص انتخاب رشته، دوری از عوامل اضطراب زا و دسترسی به انتخاب های داوطلبان سال های گذشته. مشکلات مورد نظر مشاوران عبارت بود از: عدم آشنایی با رشته ها و آینده شغلی و تحصیلی رشته انتخابی، محدودیت های انتخاب (علاقه، والدین، نمره و رتبه، جدا شدن از خانواده و ...)، محدودیت دسترسی به مراکز انتخاب رشته و مشاوران مجرب، عدم وجود اطلاعات کافی در مورد رشته ها و امکانات موجود در دانشگاه ها، عدم اطلاع از نکات فنی انتخاب رشته، مشکل اطلاع رسانی و آموزش جهت انتخاب رشته، عدم اطلاع از رتبه و نمره داوطلبان سال های گذشته.

 بهره گیری از سازکار ارزیابی از جمله اصلی ترین و در عین حال مقبول ترین روشهای بررسی توان و کیفیت عملکردی نظام آموزش عالی محسوب می شود. در اینجا فرهنگ موجود در نظام نقش تعیین کننده ای در تدارک سازکارهای ارزیابی ایفا می کند. در جریان ارزیابی عملکرد، کلیه ارکان دستگاههای اجرایی بررسی و نقاط قوت و ضعف عملکردی آنها در ابعاد عمومی و اختصاصی مشخص می شود. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز از این قاعده مستثنا نیست و در سالهای 83-1380، 1384 و 1385 عملکرد حوزه های ستادی و دانشگاهی خود را مورد ارزیابی قرار داده است. در مقاله حاضر نیز نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1385 بررسی شده است. بدین منظور، فرایندها و ساختار اجرایی ارزیابی عملکرد وزارت در سال 1385 توصیف و نتایج اجرای ارزیابی عملکرد حوزه های ستادی و دانشگاهی به تفکیک و برحسب عوامل و شاخصهای مصوب ارائه شده است.

 نظام آموزش عالی هر کشور نقش اصلی را در تحقق سیاستهای توسعه همه جانبه کشورها بر عهده دارد. در این میان، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به صورت عام و نظام آموزش عالی مهندسی به صورت خاص در زمینه تحقق رسالت و وظایف محول شده و به خصوص در راستای صنعتی شدن کشور با چالش اساسی بهبود و ارتقای کیفیت مواجه اند. مطالعات بسیاری در سراسر جهان در زمینه کیفیت آموزش عالی و آموزشهای مهندسی و شغلی حاکی از ضرورت تغییر و اصلاحات در این حوزه است. از سوی دیگر، با توجه به نقش آموزش عالی در توسعه کشور و تخصیص منابع مالی چشمگیری از بودجه کشور به این بخش، از حساسیت بالایی در نزد عموم مردم برخوردارند و بنابراین، آنها باید کارایی و اثر بخشی خود را ثابت کنند. اگر کیفیت را ترکیبی از مؤلفه های کارایی، اثربخشی، پاسخگویی، شفافیت و مسئولیت پذیری در یک محیط متحول و پویا بدانیم، باید بگوییم که کیفیت به خودی خود ایجاد نمی شود، بلکه باید برای آن برنامه ریزی کرد. در این میان، کشورهای پیشرفته و اکثر کشورهای در حال توسعه برنامه ریزی و ایجاد ساختارهای لازم برای تضمین کیفیت و نهادینه کردن فرهنگ ارزشیابی و کیفیت مدار را در اولویت فعالیتهای خود قرار داده اند. در این مقاله سعی شده است تا ضمن بیان ضرورت و اهمیت توجه به کیفیت و بازنمایی مفهوم آن در آموزش مهندسی و نشان دادن روند رشد کمّی آموزش عالی مهندسی در کشور، الگوی اعتبارسنجی و فرایند اجرای آن، تجارب ملی و بین المللی در این حوزه و نقش فرهنگستانها و انجمنهای علمی و تخصصی در تضمین کیفیت آموزش مهندسی و ساختار پیشنهادی برای ایفای این وظیفه و مسئولیت ارائه شود. هدف اصلی مباحث مطرح شده ارائه چارچوبی برای مسئولیت پذیری و قدرت سپاری به فرهنگستان و انجمنهای علمی در حوزه ارزشیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی مهندسی است.

 این پژوهش با هدف اصلی اجرای ارزیابی درونی در گروههای آموزشی رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت مدرس و به منظور ارائه تحلیلی جامع از کیفیت موجود گروهها و پیشنهادهایی برای بهبود و ارتقای آن انجام شده است. در این پژوهش 7 عامل، 22 ملاک و 81 نشانگر برای ارزیابی درونی مورد استفاده قرار گرفتند. در این خصوص، از چهار جامعه آماری شامل اعضای هیئت علمی، مدیران گروهها، دانشجویان و دانش آموختگان با استفاده از ابزار پرسشنامه، اطلاعات لازم جمع آوری شد و در تحلیل آن به روش میانگین وزنی به کمک نرم افزار SPSS، و با توجه به الزامات تعیین شده، وضعیت عوامل، ملاکها و نشانگرها در هر گروه در سه سطح مطلوب، نسبتاً مطلوب و نامطلوب تعیین شد که در نتیجه، عامل اول (اهداف)، عامل دوم (مدیریت و برنامه های توسعه گروه)، عامل پنجم (دانشجویان)، عامل ششم( تدریس یادگیری) و عامل هفتم (دانش آموختگان) نسبتاً مطلوب ارزیابی شدند و عامل سوم (امکانات و تسهیلات آموزشی، پژوهشی و رفاهی نامطلوب) و عامل چهارم (هیئت علمی) مطلوب ارزیابی شدند. همچنین، پیشنهادهایی برای ارتقای سطح کیفی گروهها ارائه شده است.

این پژوهش با هدف بهینه سازی اجرای ثبت نام های الکترونیکی با استفاده از دیدگاه های داوطلبان آزمون سراسری انجام شده است. طرح تحقیق از نوع پیمایشی و جامعه آماری طرح شامل داوطلبان آزمون سراسری سال 1386 شهرستان تهران بوده که با استفاده از روش نمونه گیری اتفاقی، نمونه ای به حجم 740 داوطلب از چهار منطقه شمال غرب، شمال شرق، جنوب غرب و جنوب شرق انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته است. اطلاعات تحقیق با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با ضریب همسانی درونی835/0 و روایی محتوایی مورد تأیید کارشناسان سنجش و اندازه گیری آموزشی جمع آوری شده است. نتایج نشان داد، داوطلبان به ثبت نام از طریق اینترنت علاقه مند بوده اما مشکلاتی از قبیل دسترسی نداشتن به سخت افزار، اعتماد نداشتن به ثبت نام اینترنتی و عدم شناخت شیوه های ثبت نام را ذکر کرده اند. دیدگاه های داوطلبان در خصوص ثبت نام اینترنتی با توجه به گروه آزمایشی متفاوت نبود، اما از نظر دسترسی به شبکه اینترنت بین مناطق مختلف تفاوت معنادار بود. همچنین نتایج نشان داد، داوطلبان نحوه اطلاع رسانی سازمان را در بحث ثبت نام "مطلوب" ارزشیابی کرده اند.

ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دامنه این اهمیت تا آنجا پیش می رود که خود به عنوان زیر نظامی از نظام کلان ارزیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت در آموزش عالی محسوب می شود، اما به رغم اهمیت ارزیابی اعضای هیئت علمی و وجود سیستمی جامع در نظام های دانشگاهی جهان، در نظام آموزش عالی ایران تمرکز این فرایند بر نظرخواهی از دانشجویان درباره کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی استوار است که بنابر نتایج تحقیقات انجام شده از اعتبار لازم و کافی برخوردار نیست و نیازمند بازنگری است؛ بنابراین، در پژوهش حاضر، نظام ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی در دانشگاه های جهان برای تبیین ملاک ها و رویه های مناسب ارزیابی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. در نتیجه، این تحقیق ملاک های مناسب ارزیابی بر اساس وظایف اصلی اعضای هیئت علمی در نظام دانشگاهی یعنی آموزش، پژوهش و عرضه خدمات تخصصی مشخص شده و تلفیق روش های خود ارزیابی، ارزیابی به وسیله مدیر گروه، ارزیابی همکاران و ارزیابی از طریق دانشجویان (با تعیین اینکه هر روش مناسب قضاوت درباره کدام ملاک است) به عنوان روش مناسب ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی تعیین شده است.