سیده فاطمه محبی

انسان امروزی، محصور دنیای ارتباطات و مسحور تبلیغاتی است که با ابزارهای گوناگون اطلاعاتی، ذهن او را در راستای اهداف از پیش تعیین شده جهت‎ می‏دهند و در این راه، حیات، منش، رفتار فردی و اجتماعی و حتی جهان‎بینی او را متأثر می‏سازند و ادراک وی را از خوب و بد جهان، تغییر می‏دهند. این نوشتار با توجه به حوزة اثربخشی تبلیغات و گسترش دامنه تبلیغات بازرگانی به ویژه در رسانة ملی تلویزیون، درصدد پاسخگویی به پرسش‎های زیر است: - اهداف تبلیغات بازرگانی چیست؟ - تلویزیون به عنوان یک رسانه تبلیغی چه محاسن و معایبی دارد؟ - فنون و تکنیکهای تبلیغات تجاری کدام است؟ - تبلیغات بازرگانی در تلویزیون ایران به کدامین سو در حرکت است؟

جامعه ی ایران در دهه های اخیر شاهد مشارکت گسترده ی زنان در آموزش عالی است. این شرایط جدید ایفای نقش های متعددی را به آنها تحمیل کرده و به همان نسبت که منشأ بهبود کیفیت زندگی آنها شده است، آنها را با چالش های جدیدی برای هماهنگی وظایف خانه و خانواده با تکالیف تحصیلی مواجه کرده است. از این رو ضرورت دارد ابعاد مقوله ی تعارض نقش خانوادگی و تحصیلی زنان و علل پیدایی این تعارضات و نحوه ی مواجهه ی دانشجویان با این چالش ها در یک مطالعه ی کیفی بررسی شود. بدین منظور 22 دانشجوی زن متأهل در مقاطع ارشد و دکتری بر اساس نمونه گیری هدفمند و با حداکثر تنوع مشارکت کنندگان انتخاب شدند و مصاحبه های نیمه ساختاری، به صورت انفرادی و رودررو با آنها انجام شد. یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که عملکرد نامناسب نظام آموزشی، فشار نقش مادری و فرزندپروری، فشار نقش همسری، ضعف حمایت خانواده و نقش منفی خانواده، جزء شرایط علی تعارض نقش تحصیلی با نقش خانوادگی دانشجویان متأهل است. کاهش حس کنترل بر زندگی، فرسودگی تحصیلی، تضعیف صمیمیت زناشویی و کاهش ظرفیت روانی، پیامدهای پدیده ی تعارض نقشی است. مصاحبه شوندگان دو استراتژی سازگاری مثبت و منفی را در مواجهه با این تعارض اتخاذ کرده اند. مقوله ی هسته ای استخراج شده از این مطالعه، غفلت نظام آموزش از نهاد خانواده است.

این مطالعه با هدف شناسایی دلالتهای معنایی تأخیر در ازدواج دختران دانشجو انجام شده است. روش: این پژوهش با بهره گیری از روش کیفی و برگزاری جلسات بحث گروهی با 20 نفر از دختران دانشجو در سنین 27 تا 38 سال در مقاطع مختلف تحصیلی و رشته های مختلف علوم انسانی، فنی و مهندسی، علوم تجربی و پزشکی و نیز گروه هنر انجام شد. یافته ها: بر اساس دیدگاه مشارکت کنندگان در بحث گروهی، دلالتهای معنایی تأخیر در ازدواج شامل دو تم مفهومی تأخیرازدواج به مثابه فرصت سازی و تأخیر در ازدواج به مثابه فرصت سوزی است. همچنین مشارکت کنندگان علل تأخیر در ازدواج را تنگنای ازدواج، ریسک ازدواج، زاویه گیری خانواده از ازدواج، آنومی در ازدواج، تغییر فضا و ترجیحات نوین همسرگزینی، محاسبه هزینه - فایده ازدواج، سپهر روانی تجرّد، بی اخلاقی های اجتماعی و بازاندیشی در هویت زنانه برشمرده اند. نتیجه گیری: راهبرد اساسی در زمینه مواجهه با این پدیده،آگاه سازی دانشجویان، خانواده ها و نهادهای آموزشی از علل و پیامدهای درگیری دانشجویان در دو راهی های تحصیل و ازدواج است#,

هدف: بررسی تغییرات جمعیتی در ایران و ارزیابی بخش جمعیت کتاب درسی واحد «جمعیت و تنظیم خانواده». روش: کتابخانه ای و فراتحلیل سیاست های جمعیتی در ایران. یافته ها: در چند دهه اخیر، برنامه های متفاوتی برای تحقق سیاست های جمعیتی از سوی برنامه ریزان کشور اجرا شده که تحولات جمعیتی را در پی داشته است. آموزش واحد درسی «جمعیت و تنظیم خانواده» از جمله برنامه های کنترل جمعیت است که پس از تصویب قانون تنظیم خانواده در مراکز آموزش عالی کشور ارائه شد. یکی از تبعات اجرای سیاست های جمعیتی و آموزش تنظیم خانواده،کاهش نامتعادل رشد جمعیت، افزایش پدیده سالمندی و رشد منفی جمعیت در دهه های آتی است. نتیجه گیری: ارائه خدمات تنظیم خانواده به صورت محلی و منطقه ای و اضافه کردن پیامدهای پیر- سنیِ جمعیت در واحد درسی جمعیت و تنظیم خانواده، از نتایج به دست آمده این نوشتار است.

بررسی اسناد بالادستی نشان دهنده نبود سیاست های روشن درباره مسائل گروه های قومی در نظام آموزش عالی کشور است. بی توجهی به هویت های مختلف و تنوع قومیتی در محیط های دانشگاهی، همچنین عدم شناسایی و معرفی فرهنگ های اقوام مختلف، تبعات و چالش هایی را در آموزش عالی به دنبال دارد؛ از این رو در این نوشتار، چالش های نظام آموزش عالی در موضوع قومیت و راهبردهای سیاست گذاری قومی، در مطالعه ای کیفی با روش دلفی کشف شد. بدین منظور مصاحبه نیمه ساختاریافته با پانزده عضو هیئت علمی و کارشناسان فرهنگی دانشگاه ها صورت گرفت. این افراد از اقوام مختلف، رشته ها و رتبه های متفاوت دانشگاهی و دارای آثار علمی-پژوهشی در بحث قومیت هستند. در این پژوهش، تجزیه و تحلیل داده های کیفی به روش «تحلیل تماتیک» نشان می دهد چالش های آموزش عالی در بحث قومیت در سه حوزه سیاسی، آموزشی و فرهنگی مطرح است. مهم ترین چالش های حوزه سیاسی عبارت اند از: پارادوکسیکال نشان دادن تقویت هویت قومی در برابر هویت ملی، احتمال قومیت گرایی در دانشگاه ها، سلیقه مداری رؤسا و مدیران در موضوع قومیت ها، سیاسی شدن موضوع قومیت ها در دانشگاه ها و مواجهه غیرعلمی با موضوع قومیت در دانشگاه. در حوزه قومیت و آموزش، دانشگاه ها با چالش هایی نظیر رویارویی غیرعلمی با موضوع قومیت در دانشگاه، عدالت آموزشی، آموزش زبان مادری، ایجاد رشته ادبیات قومی و بومی گزینی دانشجویان و استادان مواجه هستند. چالش های حوزه قومیت و فرهنگ در آموزش عالی عبارت اند از: ضعف مدیریت فعالیت های فرهنگی قومیت ها، مسائل نشریات دانشجویی، جشنواره های هنری و فرهنگی، انجمن های ادبی و به کارگیری نمادهای قومی.

افزایش بی رویه ی سزارین و رویکرد روزافزون مادران به انجام سزارین های انتخابی، علی رغم عوارض معطوف به سلامت مادر و جنین و کاهش نرخ زایمان طبیعی در سال های اخیر، سزارین را به یک معضل کشوری بدل نموده و به عنوان نوعی رفتار تکمیلی در برنامه ی تنظیم خانواده، موجب کاهش نرخ باروری کل و اغلب مانع تولد نوزادان سوم و بیشتر و نیز موجب کاهش تعدد فرزندآوری شده است. این مطالعه، با اذعان به تأثیر سزارین در ابعاد مختلف به ویژه ساختار جمعیتی کشور، با بهره گیری از «روش مرورمند مقالات پژوهشی» در سه دهه ی اخیر،درصدد بررسی علل سزارین و چالش های پیش روی زایمان طبیعی به منظور ارائه ی راهبردهای مدیریت سلامت جمعیت است. بدین جهت بر اساس روش سیستماتیک تعداد 78 مقاله ی علمی- پژوهشی پس از غربالگر ی، انتخاب و بررسی شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد پرتکرارترین علل مطرح در مقالات جهت انجام سزارین عبارتند از: سزارین قبلی، ترس از درد زایمان طبیعی، نگرش منفی به زایمان طبیعی و نگرش مثبت به سزارین و دلایل پزشکی. این علل در محورهای اقتصادی- اجتماعی، فرهنگی، شناختی، روان شناختی، پزشکی، حقوقی- قانونی و درمانی- بهداشتی تفکیک می شود. نتایج این مطالعه ی سیستماتیک، بر ضرورت واکاوی علمی مسئله ی سزارین در تحقیقات بین رشته ای و نیز ورود حوزه ی علوم انسانی جهت تبیین علل فرهنگی- اجتماعی آن و نیز تنوع بخشی به روش های تحقیقاتی و بهره مندی از مطالعات کیفی برای بازشناسی علل فزونی سزارین تأکید می کند.

نظارت و ارزیابی در کلیة امور موضوعی است که اگر با دقت و ریزبینی پیگیری و اعمال نشود، ممکن است مسیری را که برای رسیدن به یک هدف باید طی شود طولانی‎تر کند و یا آن را به انحراف کامل بکشاند و موجب به هدر رفتن وقت، سرمایه و نیروی انسانی شود. در امور پژوهشی نظارت و ارزیابی به میزان بیشتری مورد نیاز است و اگر این پژوهش در زمینة مسائل اجتماعی باشد، در امر نظارت بر پژوهش‎ها و در نهایت ارزیابی آن باید با احتیاط هر چه بیشتر عمل کرد. نظارت دقیق در امر پژوهش موجب می‎شود که یافته‎های پژوهش بدون سوگیری، دارای جنبة علمی، اصولی، عینی، اخلاقی و برخوردار از پایایی، روایی و قابلیت تعمیم باشند. در امر ارزیابی نیز اگر ارزیاب‎ها دارای توان علمی و تخصصی باشند و حب و بغض‎های شخصی را کنار بگذارند به طور قطع این توان وجود خواهد داشت که تحقیقی ماندنی و کاربردی به جامعة علمی کشور ارائه شود و محققان ما صرفاً مترجمان نوشته‎های دیگران نباشند.

بررسی روند تحولات جمعیتی ایران پس از انقلاب اسلامی نشان می دهد ، مطابق ماده سوم قانون مصوب مجلس درسال 1372 باعنوان«قانون جامع تنظیم خانواده»، رسانه های جمعی موظف گردیدند در راستای سیاست های کاهش رشد جمعیت،برنامه سازی و تبلیغ نمایندکه این عامل به همراه سایر عوامل فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی موجب گردید ، نرخ رشد جمعیت در دهه های اخیر به صورت پرشتابی کاهش یابد و به حدود3/1 درصدبرسد. به اذعان کارشناسان رسانه ای، ابزار رسانه های جمعی و به طورخاص رسانه ملی، ازجمله عواملی هستندکه درکاهش رشد جمعیت موثربوده اند.

زمینه و هدف: فریبکاری پدیده ای بسیار پیچیده است که در محیط های اجتماعی مختلف به صورت سنخ ها و انواع مختلفی بروز می کند و پیامدهایی برای فرد یا افراد درگیر در رفتار فریبکارانه در پی دارد. می تواند ضمن ارتقای دانش حوزه بزه دیدگی و آسیب شناسی، مواجهه کارکنان مراکز درگیر در آسیب های اجتماعی را با قربانیان انواع فریب کاری های اجتماعی در چارچوب مطالعات بزه دیده شناسی بهبود بخشد. این مطالعه با هدف کشف، توصیف و تفسیر تجربه فریب در تعاملات اجتماعی از منظر قربانیان و چالش ها و راهبردهای قربانیان بعد از درگیری در انواع فریب (فریب ها در حوزه مالی، جنسی و ازدواج در محیط واقعی یا مجازی) انجام شده است. روش: جهت دستیابی به هدف تحقیق با 35 نفر از زنان و مردان 25 سال و بیشتر در کلان شهر تهران که دارای تجربه زیسته درگیری در فریب بوده اند، به صورت نمونه گیری هدفمند و با حداکثر تنوع به لحاظ سن، جنس، تحصیلات، وضعیت شغلی، وضعیت اقتصادی، وضعیت تأهل و نیز تنوع در انواع فریب کاری ها، مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شده و داده های مطالعه با روش تحلیل تماتیک تجزیه وتحلیل شد. یافته ها: بر اساس یافته های مطالعه، چالش های قربانیان پس از درگیری در فریب در مقولات چالش های اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی، اخلاقی – اعتقادی، روانی و احساسی- عاطفی قابل شناسایی است. راهبردهای مواجهه ای قربانیان پس از فریب شامل راهبردهای خود مدیریتی، انفعال مدارانه - اجتنابی و کنش مدارانه بوده است. نتیجه گیری: مواجهه علمی پلیس با قربانیان فریب کاری های اجتماعی می تواند از بروز و گسترش تبعات این نوع تعاملات فریب کارانه بکاهد. بدین جهت ارتقاء دانش انتظامی در زمینه روش های نوین پیشگیری، کشف و مقابله با انواع فریب کاری ها و ارائه مشاوره حمایت گرانه به قربانیان فریب به عنوان راهبردهای مؤثر پیشنهاد می شود.

شناخت های اجتماعی، توانایی خوانش مقاصد دیگران و امکان کنش مشترک و تعامل سالم با دیگران را فراهم می سازد، اما گاه این شناخت اجتماعی با به کارگیری تکنیک ها و ترفندهای فریبکارانه مخدوش می شود. پدیده فریبکاری اجتماعی از طریق خدشه به اعتماد بین فردی ، ارتباطات و تعاملات سالم اجتماعی را در سطوح و موضوعات مختلف تهدید می کند. این مطالعه با توجه به ابعاد تأثیرات فردی، خانوادگی و اجتماعی فریبکاری، با اتخاذ رویکردی کیفی، به مطالعه شرایط و زمینه های پدیده فریب در تعاملات اجتماعی می پردازد. با توجه به هدف مطالعه، 35 نفر از زنان و مردان 25 سال و بیشتر در کلان شهر تهران که تجربه زیسته درگیری در فریب داشتند، به صورت نمونه گیری هدفمند و با حداکثر تنوع، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. داده های این مطالعه با روش تحلیل تماتیک تجزیه و تحلیل شد. واکاوی تجربه زیسته سوژه های فریب، بسترها و زمینه های فریب در تعاملات اجتماعی را در سه مقوله زمینه ای معطوف به قربانی (ارتباطی، شناختی و شخصیتی) و شرایط و زمینه فرهنگی معطوف به فریبکار شناسایی کرد. توجه به این شرایط می تواند در پیشگیری از توسعه و گسترش انواع فریبکاری ها در جامعه کمک کند.

در دهه های اخیر، نرخ باروری در ایران، به دلیل عوامل مختلف، تغییرات چشمگیری داشته و در این میان افزایش مشارکت زنان در نیروی کار و اشتغال مدرن نیز تغییراتی را در رفتار باروری ایجاد کرده است. از سوی دیگر، زنان شاغل نیز با چالش های مختلف در زمینه فرزندآوری دست به گریبان اند. بر این اساس، پژوهش حاضر در یک مطالعه کیفی و بر پایه روش نظریه مبنایی و استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند، چالش های پیش روی زنان شاغل در فرزند آوری را بررسی کرده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش را 24 زن متأهل شاغل در بخش دولتی و خصوصی و در سنین 24 تا 36 سال تشکیل می دهند. داده های پژوهش با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق و نیمه ساخت یافته گردآوری شده است. از جمله سؤالات محوری این پژوهش عبارت اند از: عوامل تعیین کننده چالش های فرزندآوری زنان مطالعه شده چه بوده است؟ راهبردهای زنان شاغل در مواجهه با چالش های فرزندآوری چه بوده است؟ پیامدهای این وضعیت چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که زنان شاغل با چالش های برون شغلی و چالش های درون شغلی در زمینه فرزندآوری مواجه اند که کنش های آن ها را به سمت کم فرزندی به مثابه سبک زندگی سوق می دهد. سوژه های پژوهش، کم فرزندی را جزء تفکیک ناپذیری از رفتار اجتماعی و سبک زندگی کنونی محسوب می کند.

این پژوهش به مطالعه عوامل مؤثر بر درخواست طلاق در بین زنان شهر تهران می پردازد. چارچوب نظری تحقیق بر مبنای نظریه نظم (درون خانواده)، تئوری سرمایه اجتماعی و همسان همسری استوار شده است.روش تحقیق، پیمایشی و ابزار مطالعه،پرسشنامه محقق ساخته می باشد که با 239 نفر زن متقاضی طلاق و از میان نمونه های در دسترس این دو مجتمع درطول مدت یک ماه و همین تعداد زن غیرمتقاضی طلاق برحسب مناطق جنوب، شرق، غرب و شمال تهران تکمیل شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از نظر مؤلفه های نظم اجتماعی، سرمایه های زوجین و همسان همسری بین دو گروه مورد مطالعه تفاوت معنادار آماری وجود دارد و این عوامل را می توان از جمله مؤلفه های مؤثر در گرایش زنان شهر تهران به طلاق محسوب نمود. در این تحقیق نتایج رگرسیون لجستیک جهت بررسی احتمال طلاق نیز نشان می دهد که احتمال رخ ندادن طلاق برای کسی که هم دارای نظم درون خانواده و هم دارای سرمایه های زوجینی و هم دارای نگرش منفی نسبت به طلاق است و نیز از همسانی زوجینی برخوردار می باشد 59 درصد است و نیز برعکس 41 درصد احتمال دارد فردی که دارای این شرایط نیز می باشد، باز هم طلاق بگیرد.

جنسیت، به منزله یکی از عناصر تعیین کننده فرهنگی و اجتماعی، بسیاری از ابعاد حیات جمعی زنان همچون اشتغال آنان را تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند بر نوع مشاغل زنان و مردان در جامعه تأثیر گذار باشد. امروزه، جداسازی جنسیتی مشاغل در ایران به تدریج در حال برداشته شدن است، اما سیاست گذاری اجتماعی در مورد این موضوع نیازمند مطالعات علمی است. از این رو، در این مطالعه با استفاده از روش کیفی و بحث گروهی متمرکز، دیدگاه های 19 نفر از کارشناسان مسائل زنان و خانواده درباره پدیده «ورود زنان به مشاغل مردانه» و دلایل آن، مورد پرسش و بحث قرار گرفته است. یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل تماتیک نشان داد مشارکت کنندگان در مورد این پدیده دیدگاه های پیامدگرای مثبت گرا، پیامدگرای منفی گرا و تلفیقی داشتند. تعالی توانایی های فردی و ارتباطی زنان و تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی از دلالت های مثبت ورود زنان به مشاغل مردانه ذکر شده اند. همچنین، جداسازی مشاغل زنان مانع پرورش استعدادهای آن ها، تقویت باورهای جنسیتی در جامعه و عدم تعادل اقتصادی جنسیتی قلمداد شده است. اما پیامدگرایان منفی گرا ورود زنان به مشاغل مردانه را مترادف فاصله گیری زنان از دنیای زنانه، عدم تعادل هویتی و شخصیتی، فرسودگی جسمی و روانی، کاهش فرصت ازدواج، ناامنی اخلاقی و جنسی برای زنان درگیر در این مشاغل و بازخوردهای اجتماعی مردانه دانسته اند.