سحر کاوندی

سحر کاوندی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۵۵ مورد از کل ۵۵ مورد.
۴۱.

بررسی تطبیقی نفس و مدارج هفتگانه کمال آن از دیدگاه افضل الدین کاشانی و شهاب الدین سهروردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۱ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۰) 27 - 44
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۲۹۸
علم النفس یکی از مهم ترین مباحث فلسفه اسلامی محسوب می شود. این پژوهش به بررسی جایگاه نفس و مراتب کمال آن در نظام فکری و فلسفی افضل الدین کاشانی می پردازد و به نتایج زیر دست یافته است:افضل الدین در ارائه مباحث فلسفی رویکردی اشراقی دارد؛ محور مباحث فلسفه آگاهی محور وی، «نفس» به عنوان موجودی خودآگاه است؛ عقل/ نفس به عنوان یک حقیقت الهی و متافیزیکی خودآگاه باب ورود به فلسفه افضل الدین است. ازاین رو آگاهی و ادراک نفس تا مرحله نیل به حقیقت از اهمّ مباحث فلسفی وی به شمار می رود؛ تا جایی که وی مراتب کمال نفس را منطبق با مراتب علم و آگاهی دانسته و به تبع مراحل هفتگانه سیر و سلوک آیینی و عرفانی، مراتب و مدارج کمال نفس را در طی مراحل هفتگانه عقلانی ترسیم می کند. تفاوت تشکیکی مراتب ادراک در همه این مراتب به حقیقت واحد آگاهی منتهی می گردد؛ چنان که نفس با وصول به هر مرتبه، بر میزان آگاهی و خودآگاهی او افزوده می شود تا به مرتبه عقلانی مرتبه اتحاد عقل و عاقل و معقول نائل گردد.
۴۲.

چیستی تواضع: بررسی تطبیقی دیدگاه های اخلاقیون مسلمان و فیلسوفان اخلاق غربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال پنجم بهار ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۱۹)

کلید واژه ها: اخلاق تواضع تکبر اخلاقیون مسلمان فیلسوفان اخلاق غربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۴۳۴
تواضع به عنوان یکی از فضایل تاثیر گذار در زندگی فردی و اجتماعی همواره مورد توجه اخلاقیون مسلمان و فیلسوفان اخلاق غربی بوده است. فهم نادرست از این فضیلت ممکن است تربیت اخلاقی را دچار مشکل کرده و فاعل اخلاقی را در دام حقارت نفس و یا خودبزرگ بینی گرفتار سازد. از این روی فیلسوفان اخلاق در باب تحلیل ماهیت، قلمرو، عمق و درجات آن مباحث بسیاری را طرح کرده اند. مولفان در این نوشتار پس از گزارش و تحلیل دیدگاه اخلاقیون مسلمان و با بهره گیری از چارچوب های مفهومی ِ مطرح شده در این موضوع، توسط فیلسوفان اخلاقِ غربی، به بازخوانی مفهوم تواضع پرداخته اند. بر این اساس، تعاریف اخلاقیون مسلمان از تواضع باورمحور، معرفت محور، غیربالانگر و سلبی است. دو اشکال عمده ای که در برخی از تعاریف تواضع به چشم می خورد عبارتند از خلط مقام تعریف و مقام تحقق، و دیگری بی توجهی به عمق تواضع.
۴۳.

انگیزش اخلاقی از دیدگاه فخرالدین رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۹ 7-26

کلید واژه ها: فخرالدین رازی انگیزش اخلاقی رویکرد شناخت گرایانه درون گرایی الغاءپذیر واقع گرایی تعالی گرایانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۴۱۴
انگیزش اخلاقی، بحثی مهم در فرااخلاق است. سه مسئله ی اساسی آن عبارتند از: ماهیت انگیزش اخلاقی، ماهیت ارتباط بین داوری اخلاقی و انگیزش اخلاقی و ارتباط انگیزش اخلاقی و ماهیت اوصاف اخلاقی. آراء فخر کلامی و الهیّاتی است و با نگاه فلسفه اخلاق معاصر، خوانشی امروزی از آنها ارائه می شود. فخر به ماهیت انگیزش اخلاقی، رویکرد شناخت گرایانه دارد و بر این باور است که باور برای ایجاد میل و تحریک به عمل لازم و کافی ست. طبق دیدگاه فخر، رویکرد شخصیت گرا مکمّلِ رویکردِ شناختی است. ماهیتِ ارتباطِ داوری اخلاقی و انگیزش، درون گرایی الغاءپذیر است یعنی رابطه ای ضروری اما لغوشدنی میان داوری و انگیزش اخلاقی برقرار است. تعالی گرایی او فارغ از نقدهای احتمالی بر آن، با نظریه ی انگیزشِ او سازگار است. از نظر او داوری های اخلاقی، باور هایی در مورد وجودِ متعالی ارزش ها در ذات خداوند هستند که با کمک عواملِ پرورش دهنده ی شخصیت، ایجادِ میل نموده، به انگیزش اخلاقی می انجامند.
۴۴.

تأثیر اصول فلسفی معادشناختی صدرایی در ترمیم نظریه های معاد جسمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلید واژه ها: اصول معاد شناختی معاد جسمانی متکلمان مسلمان ابن سینا شیخ اشراق ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۳۲۴
معاد جسمانی از دیرباز در میان متکلمان و فیلسوفان اسلامی جزو مسائل بحث برانگیز بوده است. متکلمان بر اساس مبانی و نوع نگاه خود به حقیقت انسان، معادی متفاوت با معاد فیلسوفان را به اثبات رسانده اند. در بین فیلسوفان، حکمای مشاء، مبانی هستی شناختی و انسان شناختی خاصی را در جهت تبیین معاد روحانی بکار برده و حکمای اشراق با توجه به آن مبانی، معاد مثالی را نتیجه گرفته اند. ملاصدرا با استفاده از اصول معاد شناختی خاصی در نظام فلسفی خود، معاد جسمانی روحانی را تبیین میکند. این پژوهش نقش اصول معاد شناختی را در بازسازی نظریه معاد جسمانی بررسی کرده و به این نتیجه میرسد که عدم توفیق متکلمان و حکمای مشاء و اشراق در اثبات معاد جسمانی روحانی، ناشی از عدم دستیابی آنها به برخی از اصول معاد شناختی بوده و بهمین دلیل بود که معادِ اثبات شده آنها، از سوی ملاصدرا پذیرفته نشد. متکلمان با عدم دستیابی به اصولی مانند «تشکیک وجود»، «نفس، عامل شیئیت انسان و بدن» و «تجرد نفس و قوه خیال»، معاد انسان و لذات و آلام او را در معاد، مادی دانسته اند. ابن سینا و شیخ اشراق نیز با عدم دستیابی به اصولی مانند «تجرد قوه خیال»، «آثار خارجی داشتن تصورات، خُلقیات و ملکات» و «ماهیتِ ابصار، اختراع صورتهای مجردِ مشابه با صورتهای خارجی توسط نفس» در اثبات معاد جسمانی با مشکل مواجه شده اند.
۴۶.

فضیلت بخشودن از نظر موافقان و مخالفان

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره اول پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ 9 - 27

کلید واژه ها: عفو بخشودن انتقام اخلاق اسلامی فضیلت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۳۸
عفو و بخشودن، در متون دینی و اخلاقی یکی از مفاهیم بنیادی و کاربردی در راستای اصلاح و تعالیِ فردی و اجتماعی محسوب می شود. امروزه یکی از مباحث مطرح در این حوزه، آن است که آیا بخشودن، همواره یک فضیلت است یا نه؟ در سنت مسیحیت، گذشت، یکی از ارکان دین محسوب شده و امید به بخشوده شدن از سوی خداوند منوط به بخشودنِ فرد دانسته شده است. یونانیان باستان و نیز عده ای در فرهنگ غربی، امروزه نه تنها گذشت را فضیلت تلقی نکرده، که آن را حاکی از ضعف نفس و زبونیِ شخص می دانند. در این مقاله دلایل موافقان و مخالفانِ بخشودن طرح شده و مورد ارزیابی قرار می گیرد. با توجه به آموزه های اسلامی به نظر می رسد بخشودنِ هر خطاکاری با هر درجه از لغزش و خطا، امری فضیلت مندانه محسوب نمی شود؛ در این راستا باید قابلیتِ قابل، میزان و نوع خطا، حالات شخصِ خطاکار مانند پشیمانی او، قصد جبران و یا اصرار او بر خطا و ... در نظر گرفته شود. تعالیم اسلامی عفو را فضیلتی بزرگ دانسته و با وجود آنکه قصاص و نیز اجرای عدالت را مایه حیات، ضامن امنیت نظام و کنترل خطاکاران تلقی کرده، با ارائه ی راهکارهایی همچون تغافل، انجام آن بدون منت گذاری و صرفاً به جهت درستیِ عمل، گسترده کردن محدوده ی آن به همه انسا ن ها و ... راه را برای بخشودن هموارتر کرده و با بیان پیامدهای دنیوی و اخروی و نیز فردی و اجتماعیِ آن، خواستار صلح و آرامشِ همگان شده است.
۴۷.

فرشتگان و الهیات نجات در کتاب مقدس: رویکرد تفسیری آگوستین قدیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۷ 927 - 951

کلید واژه ها: آگوستین فرشتگان کتاب مقدس مسیح نجات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۹۷
فرشتگان در کتاب مقدس و به تبع آن در آموزه نجات، نقشی محوری برای آگوستین ایفا می کنند. او در آثارش در پی طراحی بنایی برای تبیین جایگاه وجودشناختی فرشتگان است تا آنها را عناصر مهم الهیات نجات معرفی کند. باور به فرشتگان به عنوان یاوران ِ مسیح، و شخص مسیح به عنوان عامل نجات، باعث شکل گیری سوالی اساسی در اندیشه آگوستین شده است که چگونه می توان نقش کارکردی فرشتگان در فرآیند نجات را در بستر کتاب مقدس با توجه به جایگاه مسیح به عنوان ناجی بشریت جمع و تفسیر کرد. نویسندگان معتقدند که آگوستین برای حل این معضل در سه مرحله به تفسیر کتاب مقدس می پردازد: اولاً تفسیری نوین از خدانمودهای کتاب مقدس ارائه می دهد تا هم تجسد را رنگی دیگر دهد، و هم جایگاه برتر مسیح نسبت به فرشتگان را حفظ کند؛ ثانیاً نقش میانجیگری فرشتگان برای نجات را با توجه به شأنِ نجات بخشیِ مسیح شرح می دهد و ثالثاً به طرح نظام نبرد معنوی می پردازد. با این حال بر اساس بررسی های انجام پذیرفته معلوم می شود او در این هدف توفیقی بدست نمی آورد. در این پژوهش برآنیم تا مبانی الهیات نجات را با توجه به نقش فرشتگان دراندیشه آگوستین و چگونگی جمع شدن آن با جایگاه نجات بخشیِ مسیح، با تکیه بر آثاری همچون شروح و تفاسیر سفر پیدایش، درباره تثلیث مقدس، شروح بر مزامیر و شهر خدا و دیگر آثار او با روش تفسیری - تحلیلی مورد بررسی قرار دهیم.
۴۸.

عدم عمومیت دستیابی به مقام انسان کامل از دیدگاه ملاصدرا ؛ دلایل و پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 105 - 102

کلید واژه ها: انسان شناسی استکمال انسان مراتب تشکیکی انسان کامل کثرت پیشینی نفوس کثرت پسینی نفوس ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۵۱
انسان شناسی در نظام حکمیِ صدرایی از جامعترین پژوهشهای صورت گرفته در این حوزه است. یکی از نمودهای جامعیت این بحث، پرداختن به ماهیت و جایگاه انسان کامل در نظام هستی، مصادیق و کارکردهای دنیوی و اخروی آن است که در پژوهشهای متعددی بدان پرداخته شده است؛ اما آنچه کم وبیش در این پژوهشها مغفول مانده، توجه به دلایل خاص بودن این مقام و پیامدهای حاصل از آن در این نظام فکری است که بنظر میرسد پرداختن به آن موجب تعمیق بیشتر مباحث انسان شناسانه در نظام حکمت متعالیه و فلسفه اسلامی خواهد شد. بر این اساس مسئله اصلی این جستار، بررسی تحلیلیِ دلایل عدم عمومیت این مقام در آثار ملاصدرا است. در این پژوهش، ضمن بررسی تحلیلیِ عوامل مؤثر در پدیدآیی و استکمال آدمی بواسطه تباین و تفاضل نفوس در قالب کثرت پیشینی و پسینی، دلایل خاص بودن این مقام برای معدودی از انسانها تبیین میشود. نتیجه اینگونه است که اصل مقام انسان کامل بواسطه دعوت انبیاء، تکلیف، تأدیب و ... قابل دستیابی است، اما دستیابی به نهایت مراتب عالیه این مقام، برای همگان امکانپذیر نیست که این امر خود موجب توجیه عقلانیتر کیفیت استکمال ارادی پیامبران(ص) و امامان معصوم(ع) خواهد بود.
۴۹.

بررسی مدل زبان شناسی کلام عقلی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات فلسفی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 81 - 100

کلید واژه ها: مدل زبانشناسی سنتی مدل زبانشناسی مدرن کلام عقلی صفات خبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۶۳
به رغم توجه جدی فلاسفه ی غربی به زبان دین که پس از وقوع چرخش زبانی اتفاق افتاد، در میان مباحث کلام اسلامی، پژوهش مستقلی حول محور مدل زبان شناسیِ کلام عقلی اسلامی، شکل نگرفته است. این در حالی است که مدل زبانی مورد استفاده ی متکلمان، عامل تعیین کننده ای در تبیین، اثبات و استخراج موضوعات و مسائل کلامی است. در واقع مبانی تصوری و تصدیقی متکلم درباره ی زبان، معنا، حقیقت، یقین و اموری از این دست، نوع مواجهه ی او با متن را رقم می زند و رویکرد ظاهرگرایانه یا تاویلی وی را سامان می دهد. مسئله ی اصلی پژوهش حاضر، به این موضوع اختصاص یافته است. در یک تقسیم بندی کلی، مدل های زبان شناسی به دو دسته ی سنتی و مدرن تقسیم می شوند. با توجه به شواهد تاریخی و قرائن موجود در کلام اسلامی، مدل زبان شناسیِ کلام اسلامی، انطباق بیشتری با مدل زبان شناسیِ سنتی دارد که مولفه های آن عبارت است از: 1)اتم گرایی لفظی 2)نظام تک معنا 3)جدایی فکر از تکلم 4)مزیت وضوح 5) فضیلت یقین. مدل زبان شناسی سنتی با وجود مزیت نسبی ای که در دوره ای از تاریخ علم کلام داشته اما از عهده ی تبیین بسیاری از موضوعات کلامی از جمله تمثیلات، صفات خبری و پیچیدگی های زبان بر نمی آید و رهیافت های مدل های زبانی مدرن، تبیین بهتری از این امور ارائه می دهند.
۵۰.

تحلیل صدرایی از زندگی و معنا؛ مبتنی بر رویکرد فراطبیعت باوری ترکیبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هجدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۸ ۱۳۲-۱۱۱

کلید واژه ها: معنای زندگی هدف ارزشمند خدا جاودانگی روح کشف وجودی عشق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۴۱
مواجهه با پرسش از معنای زندگی و یافتن پاسخ برای آن، یکی از مهم ترین دغدغه های انسان در تاریخ اندیشه بوده است. مسئله ی پژوهش حاضر، ارائه تفسیری از زندگی و معنا و تبیین عامل معنابخش زندگی از نظر ملاصدراست که مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد او در آثار خود «معنا» را به «هدف ارزشمند» تفسیر کرده که از طریق «کشفِ وج ودیِ معنا» قابل دست یابی است. ملاصدرا به عنوان یک فیلسوف جامع نگر، علاوه بر اینکه فراطبیعت را به عنوان عامل معنابخش زندگی لحاظ می کند؛ طبیعت و ناطبیعت را نیز در طول فراطبیعت، اما در سطوح پایین تر موجب معناداری می داند. وی حیات را به سان یک جریان واحد، شامل حیات دنیوی و حیات اخروی می داند و برای معنابخشیدن به زندگی، دیدگاه ترکیبی (خدا و جاوانگی روح) را پذیرفته و از تاثیر خدا در معنای زندگی از دو طریق «خدا به مثابه هدف ارزشمند» و «ارتباط مبتنی بر عشق» مدد می جوید.
۵۱.

جایگاه بدن در امر ادراک از منظر ابن سینا و موریس مرلوپونتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 1 - 22
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۲۸
در تاریخ اندیشه فلسفی، بحث از علم و ادراک همواره بر محور نفس بوده و بدن به منزله امری ثانوی دائماً در حاشیه قرار گرفته است. فیلسوفان اسلامی به ویژه مشائیان، علم و ادراک را فعل نفس و نه بدن می دانند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد تطبیقی، آرای علم النفس ابن سینا و اندیشه موریس مرلوپونتی درباره ادراک بدن مند بررسی شوند. در این راستا ابتدا آرای ابن سینا در باب اصول علم النفسی و سپس نقش بدن در ادراک، واکاوی و در ادامه پدیدارشناسی ادراک و نقش بدن در آن از منظر موریس مرلوپونتی بررسی می شوند. ابن سینا با اعتقاد به دوگانگی نفس و بدن، نفس را مبنای ادراک دانسته است؛ اما در عین حال، از نقش بدن – اعم از تأثیر مستقیم و غیرمستقیم – در امر ادراک نیز غافل نیست. او نفس را همچون راکبی می داند که از مرکب خود یعنی بدن، در افعال و همچنین ادراک بهره می گیرد. درمقابل، نفس و بدن نزد مرلوپونتی با هم اتحاد دارند و بدن در امر ادراک دارای نقشی پررنگ تر و برجسته تر است و به عبارتی، بدن، یگانه راه ادراک هستی است و آگاهی در بدن جاسازی می شود.
۵۲.

سیر برهانی ازطریق ملازمات عامه در فلسفه از منظر علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۰ 159 - 172

کلید واژه ها: علامه طباطبایی برهان لم براهین ان برهان ان متلازم علیت تحلیلی علیت منحصره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۸۶
از موضوعات پیچیده فلسفه، چگونگی تحصیل یقین است. این مقاله به بررسی یکی از مسائل بحث برانگیز در میان فلاسفه، به ویژه علامه طباطبایی، در باب چگونگی حصول یقین در مسائل فلسفی می پردازد. ازنظر علامه طباطبایی، در فلسفه فقط برهان انّ متلازم یقین آور بوده و براهین دیگر فاقد این خصیصه هستند. به دلیل اینکه نمی توان در فلسفه علتی ورای وجود لحاظ کرد او برهان لمّ و براهین انّ دلیل و انّ مطلق را براساس قاعده «ذواتُ الاسباب لا تعرفُ الاّ بأسبابها» یقین آور تلقی نکرده و جریان آن ها را در مسائل فلسفی، منتفی دانسته است؛ اما برخی از منتقدان علامه، با استدالال ازطریق علیت تحلیلی و علیت منحصره، وجود براهین لم، انّ دلیل و انّ مطلق را در فلسفه روا دانسته اند. رهیافت جدیدی که این مقاله با روش توصیفی تحلیلی در صدد دفاع از آن است، جاری دانستن برهان لم در مسائل دو سویه ای وجود، همچون وحدت و کثرت و... است.
۵۳.

تأثیر قلب بر معرفت از منظر صدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۳ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴۹

کلید واژه ها: قلب معرفت کشف نفس ملاصدرا طهارت قلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۶۵
معرفت از نگاه ملاصدرا امری وجودی و در راستای کمال نفس است. از نگاه وی غایت معرفت خداگونه شدن و فهم اسماء و صفات الهی به واسطه علم حضوری است. با چنین تبیینی از معرفت، جایگاه وحی و شهود در کنار عقل و استدلال مشخص می شود و مثلث سه ضلعی عقل، وحی و قلب- که معرفت از نگاه ملاصدرا مبتنی بر آن است- ترسیم می شود. قلب مرتبه ای از نفس است که به دلیل ساختار تکوینی خود حالت عرشی و برزخ گونه داشته و از این رو متناسب با عالم مثال است و می تواند مدرَکات مثالی از جمله وحی و الهام را دریافت نماید. صدرا طهارت قلبی برای دریافت وحی را تنها منحصر به حضرت رسول(ص)نمی داند، بلکه معتقد است فهم آیات الهی نیز نیازمند طهارت قلبی است. اگر قلب دور از پلیدی های معاصی و ظنون و اوهام فاسده باشد می تواند به دلیل سنخیتی که با عالم مثال دارد، از آن عالم کسب فیض نموده و الهامات رحمانی بر قلب صورت گیرد. از همین روی همواره ملاصدرا پیش از ورود به مباحث نظری و فهم بسیاری از امور علوی، خواننده را به کسب طهارت قلبی دعوت می کند. طهارت قلبی ای که از نگاه وی تنها از مجرای عمل به شریعت مقدس اسلام حاصل می شود.
۵۴.

واکاوی تساویِ مفهومیِ ایمان با معرفت و تصدیق در آراء متکلّمان مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۴) 331-358
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۸۹
ریشه «أمن» یکی از محوری ترین و اساسی ترین مفاهیم قرآنی و مسائل اعتقادی است. تفسیرهای متکثر و متعارض ایمان از نظر متکلمان اسلامی موجب شده تا برخی، دیگران را به کُفر – نقطه مقابلِ ایمان- متّهم کنند. اینکه ایمان را امری معرفتی شناختی بدانیم در دو حوزه معنایی به کار می رود: اول اینکه دست یابی به ایمان از طریق عقل و استدلال های عقلی حاصل می شود؛ دوم اینکه اساساً ماهیّت ایمان از جنس معرفت و شناخت است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، هیچ یک از این دو دیدگاه را قریب به صواب ندانسته و در صدد تبیین این مسئله است که ایمان می تواند بدون استدلال عقلی و معرفتی (به عنوان جزء ایمان) حاصل آید. برای اثباتِ این مدّعا ابتدا به بررسی اجمالیِ تلقّی متکلمان از ایمان پرداخته شده، تا نشان داده شود که صرفاً از سنخ معرفت نبودن ایمان و نیز عدم لزوم حصول آن از طریق استدلال عقلی ، نظریه ای است که در میان متکلمان اسلامی ریشه دارد و به نظر می رسد استدلال های این گروه قابل دفاع تر از گروه رقیب باشد. سپس با نگاهی مختصر به برخی از آیات، شواهدی بر اینکه ایمان از دیدگاه قرآن امری است مربوط به ساحت احساسی-عاطفیِ آدمی، آورده شده است.
۵۵.

بازخوانی نظریۀ شخصیت ملاصدرا از منظر نظریۀ شخصیت صفاتی آلپورت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی پاییز ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 21 - 44

کلید واژه ها: شخصیت ملاصدرا آلپورت صفات ملکات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۹۲
انسان شناسی در شاخۀ نوپای روانشناسی، ذیل عنوان «نظریه های شخصیت» توانسته است در عرصۀ مطالعات رفتاری و ارتباط متقابل افراد کارآمد باشد. ضرورت تبیین و تحلیل ماهیت حقیقی انسان در حوزۀ «بود» - برخلاف نظریه های شخصیت روانشناختی که عموماً به شناسایی ماهیت انسان در حوزۀ «نمود» می پردازند- موجب شد این مقاله بر اساس آراء انسان شناسانۀ صدرا و با نگاهی به نظریۀ صفات آلپورت که خود یکی از پیشتازان رویکرد صفات است، با روش توصیفی- تحلیلی سامان یابد. رویکرد فردنگرانۀ مبتنی بر صفات، شاخصۀ اصلی نظریۀ شخصیت آلپورت و ملاصدرا ست؛ بنیاد شخصیت در هر دو نظریه بر عمیق ترین ویژگی های فرد نهاده شده است که این ویژگی ها در نگاه آلپورت به صفات بنیادی، مرکزی و پیرامونی- بدون بیان چرایی پیدایش آنها و رشد شخصیت بر اساس این صفات- تقسیم می شوند؛ حال آن که در تحلیلِ متون فلسفیِ ملاصدرا، کیفیت پیدایشِ این صفات و چراییِ تأثیر آنها در ساختار شخصیت و به تبع آن رفتار آدمی تبیین شده است. «خود» یا نفس نیز برخلاف مفهوم انتزاعیِ آن در نگرش آلپورت، در نظام صدرایی امری حقیقی و وجودی است. به طوریکه پویایی و وحدت شخصیت آلپورتی به واسطۀ قاعدۀ «اتحاد عالم و معلوم» و «حرکت جوهری ارادی» قابل تبیین و توجیه عقلانی است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان