بررسی تطبیقی نفس و مدارج هفتگانه کمال آن از دیدگاه افضل الدین کاشانی و شهاب الدین سهروردی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

علم النفس یکی از مهم ترین مباحث فلسفه اسلامی محسوب می شود. این پژوهش به بررسی جایگاه نفس و مراتب کمال آن در نظام فکری و فلسفی افضل الدین کاشانی می پردازد و به نتایج زیر دست یافته است:افضل الدین در ارائه مباحث فلسفی رویکردی اشراقی دارد؛ محور مباحث فلسفه آگاهی محور وی، «نفس» به عنوان موجودی خودآگاه است؛ عقل/ نفس به عنوان یک حقیقت الهی و متافیزیکی خودآگاه باب ورود به فلسفه افضل الدین است. ازاین رو آگاهی و ادراک نفس تا مرحله نیل به حقیقت از اهمّ مباحث فلسفی وی به شمار می رود؛ تا جایی که وی مراتب کمال نفس را منطبق با مراتب علم و آگاهی دانسته و به تبع مراحل هفتگانه سیر و سلوک آیینی و عرفانی، مراتب و مدارج کمال نفس را در طی مراحل هفتگانه عقلانی ترسیم می کند. تفاوت تشکیکی مراتب ادراک در همه این مراتب به حقیقت واحد آگاهی منتهی می گردد؛ چنان که نفس با وصول به هر مرتبه، بر میزان آگاهی و خودآگاهی او افزوده می شود تا به مرتبه عقلانی مرتبه اتحاد عقل و عاقل و معقول نائل گردد.