غلامرضا فدایی

هدف: هدف اصلی این پژوهش ارزشگذاری اقتصادی خدمات عمومی با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط و اهداف فرعی، برآورد میانگین تمایل به پرداخت برای خدمات کتابخانه های عمومی، عوامل جمعیت شناختی مؤثر بر تمایل به پرداخت و ارزشگذاری اقتصادی و قیمت گذاری انواع خدمات کتابخانه های عمومی مورد بررسی است. روش شناسی: در این پژوهش از روش پیمایشی و ارزشگذاری مشروط (CVM) و تکنیک تمایل به پرداخت (WTP) استفاده می شود. جامعه پژوهش، استفاده کنندگان از کتابخانه های عمومی به تعداد 176000 نفر و نمونه انتخاب شده 1176 نفر و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه تمایل به پرداخت، شامل 36 سؤال است. در این پژوهش از روش ها و الگوهای آماری مانند آمار توصیفی، رگرسیون خطی و رگرسیون لجستیک استفاده خواهد شد. یافته های پژوهش: یافته های پژوهش نشان می دهد که میانگین تمایل به پرداخت پول برای هر نفر به طور سالانه برای خدمات کتابخانه های عمومی220/11728 تومان و میانه تمایل به پرداخت برای هر نفر 10000 تومان است. بنابراین با توجه به یافته های پژوهش 25 درصد از پاسخ دهندگان تمایل دارند مبلغی معادل 6000 تومان و کمتر بپردازند، و 50 درصد نیز تمایل دارند که 10000 تومان و کمتر از آن بپردازند، همچنین 75 درصد از پاسخ دهندگان تمایل دارند سالانه مبلغ 15000 تومان و کمتر از آن برای حفظ و بهبود خدمات کتابخانه های عمومی بپردازند. نتایج پژوهش نشان می دهد که متغیرهای جنسیت، سن، شغل و سطح تحصیلات، بر تمایل به پرداخت استفاده کنندگان از خدمات کتابخانه های عمومی مؤثر است. ei

هدف: پژوهش حاضر با استفاده از شاخص های علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی به مطالعه دانشگاه تهران در تولید علم ایران در یک دوره ده ساله می پردازد. در این پژوهش از  شاخص مرکزیت شبکه های اجتماعی در ارزیابی مقالات نمایه شده دانشگاه تهران در نمایه وب آو ساینس استفاده شده است.  روش پژوهش: این پژوهش از نوع علم سنجی بوده و با استفاده از روش تحلیل هم استنادی و تحلیل شبکه ای انجام شده است و جامعه آن کلیه مقالاتی است که حداقل یک مؤلف وابسته به دانشگاه تهران داشته و بین سال های 1999 تا 2008 در وب آو ساینس نمایه شده اند. پس از جست وجو در پایگاه وب آو ساینس 4732 عنوان مقاله یافت شد و با در نظر گرفتن آستانه استنادی 900 عنوان مقاله انتخاب شد. رکوردهای بازیابی شده در فرمت متن ساده ذخیره و سپس با استفاده از نرم افزار سایت اسپیس مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در مقالات مورد بررسی 29455 منابع مورد استناد اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران قرار گرفت بود. که بیش از نیمی از این منابع ، منابع ایرانی می باشند. اعمال شاخص مرکزیت نشان می دهد اگرچه گنجعلی (در حوزه شیمی تجزیه) بالاترین میزان مرکزیت در شبکه هم استنادی دانشگاه تهران را داراست.  اما سایر منابع با مرکزیت بالا غیر ایرانی هستند. نتیجه گیری: در این پژوهش منابع پر استناد و منابع با مرکزیت و سیگما بالا مشخص شد. یافته ها نشان داد اگر چه بسامد استنادی می توان شاخصی برای نمایانی مقالات باشد. اما مقالاتی که مرکزیت بالاتری نسبت سایر مقالات به دست می آورند الزاماً پر استنادترین مقالات نیستند.

دامنه مباحث میان فلاسفه از دو موضع عین گرایی و ذهن گرایی به مبحث ربط نیز که از مباحث بنیادین طراحی و ارزشیابی نظام های اطلاعاتی است کشیده می شود. درک ما از موضوع ربط و چرائی دستاوردهای موجود در ادبیات آن بدون درک صحیح از این بحث های بنیادین کامل نخواهد بود. این پژوهش ضمن مروری اجمالی بر این دو دیدگاه تلاش کرده است به گونه ای جمع بندی از آن دست یابد که برای نظام های اطلاعاتی مورد نیاز و پذیرش باشد و با رویکردی انتقادی، پارادایم ذهن گرایانه حاکم بر ادبیات ربط را مورد بررسی قرار دهد. روش: پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای با مطالعه منابع موجود در کتابخانه ها و جستجوی مقالات در پایگاه های اطلاعاتی مرتبط با موضوع پژوهش و تحلیل متون، تدوین یافته است. یافته ها: این پژوهش نشان می دهد، بازنگری واقع گرایانه و معتدل تری در مباحث ربط ضرورت دارد به ترتیبی که نقش دو عنصر نظام و متخصصان نیز مورد غفلت واقع نگردد. همچنین ضمن معرفی ربط چهریزه ای، پیشنهاد شده است که ذهن و عین گرائی نه تنها به عنوان رویکرد در طراحی نظام اطلاعاتی، بلکه در تعریف ربط وارد شده و مورد بازشناسی قرار گیرند.

هدف :هدف از مقاله حاضر، بررسی میزان یکدستی در توصیف نسخه های خطی در پایگاه های نسخ خطی اسلامی از سه منظر فهرست نویسی، یکدستی عناوین، موضوعات و نام مولفان وکاتبان، و همچنین استانداردهای ابرداده ای است روش/رویکرد پژوهش : برای رسیدن به هدف مذکور، ار روش پیمایش توصیفی استفاده شد به این صورت که در ابتدا پایگاه های اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی شناسایی وسپس از طریق مکاتبه با افراد مطلع در این پایگاه ها، و همچنین بررسی گزارشات و مقالات منتشر شده در زمینه ایجاد و توسعه پایگاه های مربوطه، اطلاعات 17 پایگاه اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی در زمینه توصیف منابع، گردآوری گردید. یافته های پژوهش : یافته های پژوهش حاصل نشان می دهد که پایگاه های اطلاعاتی مورد بررسی در بخش فهرست نویسی از استانداردهای آنگلوامریکن و AMREMM ، و در بخش استاندارد ابرداده ای بیشتر از استانداری تی.ای.آی استفاده کرده اند. در زمینه استفاده از منابع استاندارد یکدست سازی موضوعات، و نام مولفان و کاتبان، از منابع پراکنده ای استفاده شده است نتیجه گیری : در زمینه توصیف نسخه های خطی در پایگاه های اطلاعاتی نسخ خطی اسلامی یکدستی در ارائه مطالب نسخه ها و همچنین استفاده از استانداردهای توصیف کتابشناختی در سطح بسیار پایین بوده و از اینرو نیازمند توجه و اهتمام بیشتر به این بخش هستیم .

هدف : هدف از این پژوهش بررسی و مصورسازی ساختار فکری حوزه موضوعی ترمودینامیک بر اساس بروندادهای دانشمندان ایرانی این حوزه در بازه زمانی 1369 تا 1388 (1990 تا 2009) است. روش: جامعه این پژوهش را کل ارجاعات انتشارات ایرانیان در این حوزه تشکیل می دهد . نمونه پژوهش نیز 1 درصد بالای نویسندگان پایه این حوزه هستند. این پژوهش علم سنجی با رویکرد تحلیل هم استنادی نویسنده صورت گرفت و برای تحلیل جایگاه شبکه ای نویسندگان پایه نیز، از روش تحلیل شبکه های اجتماعی استفاده شد. یافته ها: نتایج این پژوهش ارائه تصویر کلانی از شالوده های فکری این حوزه به صورت تصویری و تحلیل آن است. بر این مبنا سعی شد نویسندگان پایه و مرجع این حوزه بر اساس شاخص تحلیل شبکه های اجتماعی چون مرکزیت، تازگی، ماجولاریتی، سیلهوئت و تراکم و همچنین شاخص های زمانی و استنادی تحلیل شوند.

هدف: هدف مقاله، شناخت ابعاد و عوامل مؤثر بر فرهنگ دانش و ارائه مدل تبیین رابطه فرهنگ دانش با اثربخشی فرایندهای مدیریت دانش در یک سازمان دانش بنیان است. روش: روش پژوهش ترکیبی از مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و تحقیقات آمیخته اکتشافی است. ابتدا با مطالعه متون، ابعاد و عوامل مؤثر بر فرهنگ دانش استخراج و مدل مفهومی ترسیم شد. سپس پرسش نامه پس از تأیید و نظرسنجی از خبرگان و بررسی وضعیت مدیریت دانش در سازمان، بین محققان (که به روش نمونه گیری احتمالی انتخاب شده بودند) توزیع شد. داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزارهای SPSS و  AMOSبررسی و تحلیل شدند. ارتباط اجزای مدل (عوامل زمینه ای و ابعاد فرهنگ دانش) با طرح 5 فرضیه و با استفاده از آزمون ضریب همبستگی بررسی شد. یافته ها: نتایج به دست آمده از مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که بین عوامل زمینه ای و ابعاد فرهنگ دانش و نیز بین فرهنگ دانش و اثربخشی مدیریت دانش رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد. ارزیابی متغیرهای مدل مفهومی نشان داد که ویژگی های کارکنان، فناوری اطلاعات و ویژگی های شغلی بر تسهیم دانش و تولید آن تأثیر معنادار و مثبتی دارد، اما این عوامل تأثیر معناداری بر همکاری و یادگیری دانش ندارند.

هدف: هدف این مقاله، ارائه طرحی پیشنهادی به عنوان جایگذینی برای اف. آر. بی. آر. است. روش: مقاله حاضر به روش مطالعه سندی انجام گرفته است. یافته ها: در این طرح، هر پدیده از جمله پدیده های کتابشناختی از طریق چند رویکرد مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد. ابتدا موجودیت هر پدیده مطرح می شود و طبیعی است که موجودیت هر پدیده نیازی به استدلال ندارد بلکه واقعیتی است که با سه عنصرِ عنوان، مؤلف (تنالگان) و موضوع در عالم معرفت شناسی قوام و موضوعیت می یابد. آنگاه با رویکرد پنداری به توصیف و بیانِ بیشتر درباره هر سه عنصر فوق پرداخته می شود و چنانچه شناسه های اضافی در مسیر سه عنصر وجود داشته باشد ذکر می گردد. در ادامه با توجه به رویکرد مکانی و زمانی، زمینه حضور و ظهور پدیده مورد بررسی قرار می گیرد و شناسه ها و مطالبی که روشنگر این دو ویژگی پدیده است ذکر می شود. آنگاه به اصلی ترین رویکرد درباره پدیده که همانا ویژگی ها و چگونگی حضور و ظهور آن است پرداخته می گردد و اینکه با توجه به مخاطبان نوع جلوه اثر ( متن اثر، ترجمه، چکیده، گزیده، ویرایش، شرح و حاشیه) و مسیر تحول آن مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین نحوه برخورد مخاطبان با آن از قبیل اقبال و یا اِدبار، نمایه شدن، ضریب تأثیر و هر آنچه که ویژگی این موجودیت را بهتر می نمایاند مطرح می شود. در ادامه در تأثیر و تأثری که پدیده کتابشناختی در فرد و جمع داشته است، ذکر می گردد. در آخرین بخش، دو رویکرد ساختاری و مقداری که حاوی دقیق ترین اطلاعات ساختاری و مقداری به لحاظ نوع، سبک، کم و کیف و مانند آن است، مطالعه می شود. اصالت/ارزش: انواع قالب های سازماندهی و رده بندی چون دابلین کور، مارک، تی. آی. ای. و مودس، تاکسونومی ها، فولکسونومی ها به بازار آمده اند که هر یک گوشه ای از مشکلات را حل نموده اند و مشکلات و محدودیت هایی هم به همراه دارند. اف .آر. بی. آر نیز نمونه ای از آن است که آن هم به دلیل مشکلات اجرایی کمتر عملیاتی شده و مجریان رغبتی اندک برای استفاده از آن از خود نشان داده اند. نویسنده در این مقاله رویکردی جدید به مسئله هستی شناسی ها و یا بهتر است گفته شود هستی نگاشت ها دارد که می تواند جایگزینی برای اف آربی آر باشد.

هدف: این مقاله روش تحلیل گفتمان انتقادی (که یکی از روش های کیفی و تفسیری است) و کاربردهای محتمل آن در پژوهش های علوم کتابداری و اطلاع رسانی و نیز، زمینه های استفاده و نقدهای مرتبط با این روش را بیان می کند. روش: مقاله حاضر از نوع تحلیلی است. در این نوع مقالات، نظریه یا روش خاصی گسترش می یابد، با شواهد نوینی استحکام بخشیده می شود، تبیینات دیگری می یابد، یا با تأمل و تردید یا انتقاد به آن توجه می شود. به همین دلیل، مقاله حاضر نیز رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی را در مطالعات حوزه علم اطلاع رسانی گسترش می دهد و زمینه های تحقیقی جدیدی عرضه می کند و در این زمینه، تبیینات جدیدی برای این رویکرد نیز ارائه خواهد کرد. یافته ها: تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی در تحلیل گفتمان است که پرکتیس های گفتمانی و غیرگفتمانی، هر دو، را به رسمیت می شناسد. هدف آن تحلیل ایستا از متونی چون آگهی ها، پوسترها، تراکت ها و مواردی از این قبیل، از طریق گرامر کارکردی هالیدی است تا ایدئولوی های طبیعی شده و پنهان متون را کشف کند و تبیینات اجتماعی از آن ارائه دهد. از آنجا که کتابداری و اطلاع رسانی در گذرگاه تولید و مصرف متن است و تحلیل گفتمان انتقادی نیز در هنگام تحلیل، به تولید و مصرف متن توجه دارد، متون وارد یا تولیدشده در این حوزه، شاید محمل خوبی برای کشف نظم های گفتمانی خاص و تبیین ایدئولوژی های بهنجارشده باشد. 

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان مطابقت نمایه های انتهای کتاب های مرجع فارسی و عربی در حوزه علوم اسلامی منتشره در ایران بین سال های 1370 – 1388 با استانداردهای نمایه سازی موجود (ISO) است. روش: نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش توصیفی پیمایشی است. جامعه پژوهش شامل 338 عنوان کتاب مرجع فارسی و عربی دارای نمایه انتهایی درحوزه علوم اسلامی اعم از تالیف و ترجمه، منتشره بین سا ل های 1370 – 1388 می باشد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که درصد کتاب های دارای نمایه 95/44% ازکل کتاب های مرجع فارسی و عربی منتشره بین سال های 1370 – 1388 است. میزان رعایت ملاک های ارزیابی ایزو 999 درنمایه های مورد بررسی28/58% است، که از میان این ملاک ها، بیشترین میزان رعایت استاندارد مربوط به شماره گذاری صفحه های نمایه با فراوانی 329 عنوان (34/97%) کتاب و بیشترین میزان عدم رعایت استاندارد مربوط به یادداشت مقدماتی با فراوانی 37 عنوان (95/10%) کتاب بوده است.

هدف: در این مقاله استدلال می شود مفاهیم بومی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی بیش از آنکه محصول دیدگاه شرقی یا غربی باشد، انسانی است و با ذات نیاز بشر عجین است. روش/ رویکرد پژوهش: نویسنده با بررسی متون به تحلیل پرداخته است. یافته ها: بسیاری از مفاهیم، ریشه در فرهنگ اسلامی، قرآنی و روائی دارد. محققان می توانند در تحقیقات خود و به ویژه در مبانی نظری از آن استفاده کنند. اصالت/ارزش: مشابه این تحلیل قبلاً صورت نگرفته است. امید می رود که با تحقیقات بیشتر، مبانی محکم تری در این حوزه برای بومی سازی تحقیقات به دست آید. با معرفی پاره ای مفاهیم بنیادی کتابداری و اطلاع رسانی که ریشه در مبانی فکری اسلامی در ایران دارد، امید می رود که سایر حوزه های علوم انسانی هم اقدامی مشابه انجام دهند.

پدیده شوم سرقت به ویژه سرقت ادبی همواره وجود داشته است. این امر ناشی از انگیزه های گوناگون انسانی است که به این امرمنتهی می شود: زیاده طلبی، خود برتر بینی، و حسادت ها نسبت به دیگران از جمله عواملی هستند که به سرقت دامن می زنند. پدیده سرقت علمی به مانند سرقت اشیائ فیزیکی در گذشته هم به شدت رواج داشته است. این پدیده را در گذشته «انتحال» و یا «دستبرد فکری» می نامیدند.

«میان رشته ای» اصطلاحی است که این روزها بسیار متداول شده و مورد استفاده قرار می گیرد. «میان رشته ای» همانند چاقوی دو لبه ای است که اگر به دقت به آن نگریسته نشود ممکن است آسیب برساند. «میان رشته ای» بودن در نظر بعضی ها افتخار است در حالی که اگر به معنای آن دقیق شویم ممکن است موجب تضعیف باشد. در این که «میان رشته ای» از کجا آمده و از چه زمانی باب شده است خود نیاز به بحث دارد.