محسن طاهری دمنه

امر خیر یا فعالیت های خیرخواهانه تداعی کننده کمک های داوطلبانه به نیازمندان است؛ صرف وقت برای انجام امور داوطلبانه، مانند رسیدگی به سالمندان در آسایشگاه ها، یا صرف پول برای بهبود وضعیت انسانها در حوزه های مختلف با تمرکز بر نیاز اقشار آسیب پذیر و کم درآمد. این ها شناخته شده ترین صورت های امور خیر هستند. اما آیا، در نگاهی جدید، امر خیر می تواند در خدمت توسعه علم و فناوری باشد؟ در این مقاله، با محور قراردادن مهفوم وقف، امکان پذیری و ضرورت و مزایای ترویج فرهنگ امر خیر در کمک به نهاد علم و فناوری بررسی می شود. درنهایت، با بررسی سیر تاریخی زمینه های وقف در ایران و نمونه خوانی الگوهای موفق در دنیا، این نتیجه نهایی به دست می آید که سوق دادن امور خیر به سمت توسعه علم و فناوری، به خصوص در حوزه رشد شرکت های دانش بنیان و کسب و کارهای نوپا (استارت آپ ها)، به ارزش افزوده چندین برابری برای کل جامعه منجر می شود. خیری که مهمترین پیشران آن فرهنگ سازی در بین خیّرین و آحاد جامعه است.

این نوشتار، براساس تفسیری نظرورزانه مترصد پاسخ به این سؤال است که آیا تصاویر آینده می توانند هویت ساز باشند؟ به لحاظ استعاری، جان مایه کلام، اشاره به مقصد مشترک مسافران یک وسیله نقلیه، به جای تأکید بر همسانی مسافران آن است، جامعه ای که بسان یک کشتی در مسیری قرار دارد و هویتش را نه از یکسانی نژاد، زبان، مشترکات فرهنگی و تاریخی مسافرانش، بلکه از مقصد مشترک آنها می گیرد. هم چنین بحث خواهد شد که این خوانش جدید از هویت که آن را هویت مقصد نام نهاده ایم، در روزگار کنونی که تغییر، شاخصه ثابت آن است و دگرگونی های نسلی، نو به نو بر جامعه تحمیل می شوند، چه به لحاظ سازش با اقلیم جوامعِ در حال گذار، مانند جامعه ایرانی و چه به لحاظ مشارکت دادن جوانان در ساخت آن، از قابلیت انسجام بخشی و هویت آفرینی بالایی برخوردار است.

پژوهش حاضر به ارائه الگویی جهت ارزیابی عملکرد راهبرد4 مدیریت دانش بر کارکردهای مدیریت منابع انسانی در کتابخانه های دانشگا هی و مؤسسات آموزش عالی می پردازد. روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی و روش جمع آوری داده ها، کتابخانه ای- میدانی است. در راستای اهداف تحقیق، با توجه به ادبیات پژوهش و نظرات کارشناسان خبره، 38 شاخص جهت ارزیابی مدیریت دانش در سطح منابع انسانی استخراج و سپس، این شاخص ها در 10 عامل کلی در قالب رویکرد کارت امتیازی متوازن (BSC)4 طبقه بندی گردیدند. نتایج حاصل از ارزیابی راهبرد مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاهی شهر یزد به عنوان مورد مطالعه حاکی از آن است که این راهبرد در منظرهای مشتری، فرایندهای داخلی، دیدگاه رشد، و یادگیری، عملکرد مطلوب داشته است، اما در منظر مالی و شاخص های بهره وری کارکنان و برنامه های آموزشی نتوانسته پیامد موفقیت آمیز و قابل توجهی برای کتابخانه های دانشگاهی شهر یزد داشته باشد.

در حالی که واژه گردشگری تداعی کننده رونق اقتصادی و توسعه اجتماعی است، لیکن مشاهدات عینی در شهرهای گردشگرپذیر ایران، از جمله شهر شیراز، ذهن را متوجه این مسأله می کند که انبوه مسافران ساکن در اطراف خیابان­ها چه برونداد مثبتی را عاید شهر خواهد کرد. با طرح این مسأله و لزوم توجه به صنعت توریسم به عنوان پربازده­ترین صنعت خدماتی در دنیا، پژوهش حاضر به دنبال ریشه ‫ یابی و ارائه راهکارهای عملی برای برخورد با این معضل شهری است. پارادایم گردشگری پایدار که اخیراً در زمره مفاهیم مورد مطالعه در حوزه توسعه پایدار و گردشگری مطرح شده و در حقیقت نقطه اشتراک این دو مفهوم است، گردشگری را در جایی منبع خلق ارزش می داند که ملاحظات انسانی، اجتماعی و زیست - محیطی را لحاظ کرده، منبع کسب درآمد باشد. لذا پژوهش حاضر در بستر گردشگری پایدار به بررسی وضعیت گردشگری در شهر شیراز پرداخته است. مطالعه حاضر ابتدا به بررسی تناسب بین گردشگر و تعداد مراکز اقامتی پرداخته و نشان داده است که علی­رغم انبوه مسافر، در بسیاری از ماه­های سال مراکز اقامتی زیر ظرفیت استاندارد فعالیت می کنند. در ادامه با طرح فرضیه­هایی در زمینه کیفیت مراکز اقامتی و تاثیر آن در جلب گردشگران، به بررسی وضعیت کیفیت خدمات در مراکز اقامتی پرداخته است. بدین منظور، پرسشنامه سنجش کیفیت خدمات در صنعت هتل داری تهیه و با روش ‫ های آماری مرسوم استاندارد گردید. سپس به نظرسنجی از گردشگران ساکن در مراکز اقامتی بر اساس مدل عملکرد-اهمیت ( Importance-Performance Analysis ) پرداخته شد. جامعه آماری تحقیق را کلیه گردشگران داخلی شهر شیراز در مردادماه سال 1388 تشکیل می دهند که از این میان و به وسیله فرمول نمونه­گیری کوکران حجم نمونه­ای برابر با 293 به دست آمد. نتایج تحقیق حاکی از وجود شکاف معنادار بین اهمیت و عملکرد مولفه­های کیفیت در همه ابعاد پرسشنامه است.

در مفهوم سازی توسعه به عنوان هدف نسل های امروز در بهبود مادّی و معنوی زندگی خود و آیندگان، در صورت تسلّط تفکّر اقتصادی صرف، رهنمودهایی مانند افزایش سرمایه گذاری، بهره وری عوامل کار، تکنولوژی و افزایش جمعیّت، به عنوان شروط لازم برای توسعه پیشنهاد می شود. امّا با عنایت به مفهوم سرمایه اجتماعی، توسعه را می توان غنی سازی کنش های اجتماعی ناشی از افزایش تمایل به مشارکت و اعتماد اجتماعی دانست. در این صورت گذر به سوی توسعه از مسیر ایجاد نهادها، تعادل های ارزشی، باورها و هنجارها و ساختارهای مولّد و مشوّق سرمایه اجتماعی امکان پذیر خواهد بود. در صورت توجّه به مفهوم سرمایه اجتماعی، راه حرکت رو به توسعه جامعه، طرّاحی، تقویت و روزآمد کردن نهادها و ساختارهای اجتماعی است، به نحوی که آنها بتوانند کنش های اقتصادی را تسهیل کرده و هزینه های معاملاتی را کم کنند. در این میان از نظر بسیاری از اندیشمندان، نهادهای دینی یکی از منابع خلق سرمایه اجتماعی بوده و این موضوع در جمهوری اسلامی ایران که دارای حکومت و قوانین دینی است، از اهمّیّت دو چندانی برخوردار است. نتیجه مطالعه حاضر که با هدف بررّسی مقایسه ای مؤلّفه های سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان عضو و غیرعضو هیأت های مذهبی دانشجویی صورت گرفته است، نشان می دهد که سطح کلی سرمایه اجتماعی به وضوح در بین دانشجویان عضو بیشتر بوده، در ابعاد «اعتماد، مشارکت اجتماعی، مشارکت مدنی، همیاری، احساس اثرگذاری و کارایی، ارزش زندگی و وساطت اجتماعی» اختلاف معناداری وجود داشته و دانشجویان عضو وضعیّت مطلوب تری دارند. نتایج، حاکی از نقش مذهب شیعی در توانمندسازی جامعه و لزوم توجّه به کارکردهای آن در بالابردن سطح سرمایه های اجتماعی است.

اندازه­گیری مؤثر و تجزیه و تحلیل دقیق کیفیت خدمات، نخستین گام ضروری برای ارتقای عملکرد کتابخانه­ها و مراکز اطلاع­رسانی و در نتیجه بهبود شیوه­های خدمات­رسانی در این مراکز است. پژوهش حاضر با به­کارگیری شبکه­های عصبی مصنوعی به عنوان یک ابزار قدرتمند در مدل­سازی روابط غیرخطی، تأثیر استفاده از داده ­های به ­دست آمده از ادراکها و انتظارهای مشتریان و چگونگی استفاده از آنها را در کتابخانه مرکزی دانشگاه یزد تشریح میکند. در این مطالعه، با استفاده از پرسشنامه استاندارد لایب­کوآل، ادراکها و انتظارهای دانشجویان دانشگاه یزد از کیفیت خدمات ارائه شده در کتابخانه مرکزی دانشگاه سنجیده و نتایج به ­دست آمده به­ وسیلة شبکه­های عصبی مصنوعی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می­ دهد مدل شکاف (تفاوت ادراکها و انتظارها)، نسبت به مدل ادراکها یا مدل عملکرد، توانایی بیشتری در سنجش کیفیت خدمات دارد. این موضوع تأییدکننده نقش مثبت انتظارها در سنجش کیفیت خدمات کتابخانه­ های دانشگاهی است. همچنین، استفاده از مجموع اطلاعات مربوط به ادراکها و انتظارها به عنوان ورودی در شبکه ­های عصبی مصنوعی، نتایج بهتری نسبت به دو مدل قبل به­دست می­ دهد، که این نشان­دهنده وجود مدلهای بهتر برای سنجش کیفیت خدمات، در صورت استفاده از رویکردهای جدید مانند شبکه­های عصبی مصنوعی است

اهمیت و جایگاه تحقیقات و نقش بنیادی آنها در رشد و توسعه کشور، امری حیاتی است. از این رو، شناخت موانع انجام تحقیقات و مرتفع کردن آنها به منظور ارتقای سطح کمی و کیفی پژوهش در کشورمان، ضرورت دو چندان دارد. هدف، مطالعه حاضر درصدد است موانع و مشکلات انجام پژوهش در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور را از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه یزد شناسایی و استخراج کند. روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای- میدانی بوده است. لذا، نخست با بررسی چارچوب نظری تحقیق و به کارگیری نظرات خبرگان و کارشناسان با استفاده از تحلیل عاملی، 42 مانع، شناسایی و در هفت دسته کلی طبقه بندی شد. در نهایت، این موانع و مؤلفه های مربوط، با استفاده از تکنیک TOPSISفازی مورد رتبه بندی قرار گرفت.یافته: نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که موانع استخراج شده، 78% واریانس کل موانع انجام پژوهش را توضیح داده و از این میان، موانع «مربوط به نظام و ساختار آموزشی» بیشترین تاثیر را بر ناکارایی پژوهشی در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور از خود به جا گذاشته است. در پایان، پیشنهادهایی جهت بهبود امر تحقیق و پژوهش به دست اندرکاران و مسئولان دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور ارائه شده است.

کارآفرینی زنان نقش با مهمی را در اقتدار زنان و توسعه جوامع ایفا می کند. بررسی های اخیر نشان داده است که در بسیاری از جوامع و فرهنگ ها از جمله کشور ما، زنان به شدت به کارآفرینی روی آورده اند؛ اما علیرغم این موضوع، ورود زنان به عرصه کارآفرینی همواره با موانع و محدودیت های زیادی رو به رو بوده است. آمارها نشان می دهد کمتر از 10 درصد از کارآفرینان در ایران زن هستند؛ و عوامل گوناگونی مانع از بروز و رشد استعدادهای بالقوه زنان در عرصه کارآفرینی شده است. در این مقاله ، سعی شده است تا موانع کارآفرینی زنان در ایران شناسایی و بررسی شود. بدین منظور جهت شناسایی موانع و محدودیت ها ابتدا به بررسی ادبیات موضوع موانع کارآفرینی زنان پرداخته شده و از نظر خبرگان این موانع در هفت بعد و 41 مولفه دسته بندی شد. سپس با استفاده از روش های آماری به تحلیل داده های جمع آوری شده در ارتباط با موانع کارآفرینی زنان در استان یزد پرداخته شد. نتایج نشان داد که 30 مانع در شش بعد خانوادگی، علمی - تحصیلی، شخصیتی، مالی، فرهنگی - اجتماعی و قانونی، بر کارآفرینی زنان تاثیر گذار بوده و موانع بعد پرورشی تاثیرگذار نیستند.

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش و رابطه سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش در دانشگاه اسلامی است. این تحقیق، توصیفی - پیمایشی و از نوع همبستگی و روش جمع آوری داده ها، کتابخانه ای - میدانی است. بدین منظور جهت جمع آوری داده ها، از پرسش نامه های استاندارد مدیریت دانش سالیس (2002) و سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال (1998) استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق، اعضای هیئت علمی دانشگاه یزد می باشند. در راستای اهداف پژوهش، آمار توصیفی و آمار استنباطی جهت تجزیه و تحلیل داده ها به کار گرفته شد. نتایج حاصل از به کارگیری آزمونهای آماری نشان دهنده رابطه مثبت و معنی دار بین مدیریت دانش و سرمایه اجتماعی، در سطح معناداری 1% است؛ به طوری که سرمایه اجتماعی نقش بسزایی در توسعه مدیریت دانش در دانشگاه اسلامی داراست (0.01› P). همچنین یافته های به دست آمده از روش رگرسیون، حاکی از آن است که مؤلفه های سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری با ابعاد ده گانه مدیریت دانش دارد. به عبارت دیگر؛ با بهبود مؤلفه های سرمایه اجتماعی می توان شاهد توسعه ابعاد مدیریت دانش در دانشگاه اسلامی بود. در پایان پژوهش نیز پیشنهادهایی جهت بهبود مدیریت دانش ارائه شده است.