نیما ولی بیگ

نیما ولی بیگ

مدرک تحصیلی: استادیار، گروه معماری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. استادیار، گروه مرمت بناها و بافت های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان.

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۹ مورد.
۲۱.

مقایسه ی محراب های مساجد استان اصفهان در گستره ی شکلی، از آل بویه تا تیموریان (شیوه ی رازی و آذری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ ۱۳۹-۱۶۵

کلید واژه ها: محراب مساجد اصفهان شیوه رازی شیوه آذری آل بویه تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۳۲۶
محراب های مساجد ازجمله آثار ارزشمند تاریخِ هنرِ ایران، به ویژه در عصر آل بویه تا تیموریان است. محراب ها در ادوار و شیوه های مختلف بر اثر عوامل گوناگون دچار تحولاتی شده اند. بررسی محراب ها یکی از راه های پی بردن به هنر و معماری رایج ادوار است و از نتایج آن می توان جهت مرمتِ اصولی بر پایه ی شیوه ی ساخت و طراحی های جدید بهره برد. هدف این مقاله شناسایی، مقایسه و تحلیل ویژگی های محراب های مساجدِ جامعِ اصفهان در شیوه های رازی و آذری است. اطلاعات این پژوهشِ کاربردی از طریق کتابخانه ای میدانی به دست آمده و از انواع سطوح پژوهش و روش های مقایسه ای بهره برده است. براساس بررسی ها، ساختار کلیِ محراب ها از رازی تا آذری روندی تدریجی را طی کرده است. تحولات غالباً در نما و همراه با تغییر تناسبات بوده و در پلان تفاوت چندانی وجود ندارد. از ویژگی های شکلیِ رایج و مشترکِ دو شیوه، بهره گیری از قاب مستطیلی، دو طاق نما، چهار ستون و تناسبات ایرانی-اسلامی است. اکثر نمونه ها دارای قوس تیزه دار و یک حاشیه ی پیرامونی اند. از ویژگی های خاصِ شیوه ی آذری استفاده از پیشانی است.
۲۲.

بازخوانی سردر خورشید در میدان نقش جهان بر اساس اسناد توصیفی-تاریخی و تصویری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال شانزدهم تیر ۱۳۹۸ شماره ۷۳ 41 - 52

کلید واژه ها: سردر خوشید میدان نقش جهان اسناد توصیفی-تاریخی و تصویری حرمسرای شاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۴۴۰
بیان مسئله: میدان نقش جهان به عنوان یک فضای شهری برجسته در شهر اصفهان، در تعامل با سه بخش اقتصادی- مسکونی، مذهبی و حکومتی در دوره ی صفویه شکل گرفته است. این میدان جهت ارتباط با هریک از بخش های نام برده دارای ورودی بوده. یکی از ورودی های این میدان به سمت بخش حکومتی، سردری موسوم به خورشید بوده است. بررسی این سردر به شناخت کاربری های اطراف میدان، روابط فضایی و سلسله مراتب دسترسی آن در طول تاریخ یاری می رساند. بخشی از پژوهشگران در کنار بررسی میدان نقش جهان به مطالعه تحولات میدان در طول تاریخ نیز پرداخته اند. این پژوهش برای نخستین بار به بازخوانی سردرخورشید بر اساس اسناد توصیفی-تاریخی و تصویریِ دوره صفویه تا پهلوی اول می پردازد. روش تحقیق: داده های این پژوهش ترکیبی از داده های کتابخانه ای و میدانی است. با بررسی اسناد توصیفی و تصویری دوره های مختلف تاریخی و بررسی میدانی وضع موجود، سیر تحولات سردر از زمان شکل گیری(صفویه) تا تخریب(پهلوی) مشخص شد. هدف: پژوهش پیش روی بر آن است تا با بررسی اسناد توصیفی-تاریخی و تصویری موجود، سیر تحولات و کاربری سردر خورشید را از دورهی صفویه تا امروز مشخص کند. نتیجه گیری: بررسی ها آشکار کرد که در دوره ی صفویه سردر مورد نظر به همراه سه سردر مشابه دیگر به عنوان ورودی های حرمسرای شاهی بوده اند اما سردر خورشید به تنهایی گذر حرمسرا را به ضلع غربی میدان نقش جهان متصل می کرده است. اسناد تصویری هم چنین مشخص کرد که این سردر مشابه برخی دیگر از سردر های سلطنتی دوره صفویه، یک بنای دو اشکوبه با درگاهی در میان و تاغ نماهایی در طرفین بوده است. در دوره ی قاجار و با از بین رفتن حرمسرا، سردر مذکور نیز تنها به عنوان مدخل گذر خورشید کارایی داشته است. در دوره ی پهلوی اول این سردر تخریب و تا امروز نیز همچنان به همان وضع وجود دارد.
۲۳.

مطالعه ی مقایسه ای نقوش آجری نمای بناهای تجاری- مسکونی شهرهای اصفهان و تهران در دوره ی پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۴ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 49 - 59

کلید واژه ها: تزئینات آجری آجرکاری دوره پهلوی نماهای شهری اصفهان نماهای شهری تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۰۷
با آغاز دوره پهلوی، مدرنیزاسیون در ایران که از دوره قاجار شروع شده بود، شدت بیشتری یافت . یکی از عرصه هایی که آثار مدرنیزاسیون در آن پدیدار گشت، معماری و شهرسازی بود. برون گرایی در معماری و شهرسازی، سبب پیدایش نماهای رو به شهر در بناها شد. اکثر نماهایی که در این دوره در اطراف خیابان ها ساخته شدند، تزئینات آجری داشتند. مسئله پژوهش این است که مدرنیزاسیون چگونه آجرکاری های نماهای پایتخت و دیگر شهرها را دچار تغییر کرده است و تا چه اندازه تداوم سنت های فرهنگی گذشته و یا نفوذ سریعتر ویژگی های مدرن باعث تغییر چهره آنها شده است. باور بنیادین این پژوهش آن است که روش مطالعه مقایسه ای، راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی شباهت ها و تفاوت های آجرکاری ها در نمای بناهای شهری اصفهان و تهران ارائه می دهد. تحلیل شباهت ها و تفاوت ها می تواند ویژگی های خاص و عام آجرکاری های اصفهان و تهران را آشکار کند و منجر به شناخت این تزئینات آجری بشود که در واقع بخش کوچکی از اسناد معماری آن دوره محسوب می شوند و تا کنون کمتر مورد توجه بسیار قرار گرفته اند.
۲۴.

تحلیل ویژگی های حسابی و هندسی عناصرکاربندی ها در زمینه های گوناگون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اثر دوره ۴۰ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۸۵) 58-43

کلید واژه ها: ویژگی های شمارگانی در معماری هندسه در معماری عناصرکاربندی زمینه ی کاربندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۹۳
هرکدام از زمینه های کاربندی دارای ویژگی هندسی مختص به خود هستند. با دانش ریاضی می توان به خوانش تناسبات هندسی عناصر کاربندی ها در زمینه های گوناگون پرداخت. با بررسی تک تک عناصر کاربندی در زمینه های مختلف می توان نسبت های به کاررفته در آن ها را تعیین کرد. در پژوهش های انجام شده درباره کاربندی، بیشتر جنبه هندسی و در بعضی موارد جنبه سازه ای آن مدنظر بوده است. لذا همواره این سؤال مطرح است که چه ویژگی های مشترک حسابی و هندسی بین عناصر کاربندی ها در زمینه های مختلف وجود دارد. در تحقیق حاضر، با هدف پاسخ گویی به سؤال مذکور برای نخستین بار تناسبات حسابی و هندسی در پلان و نمای انواع کاربندی ها مورد بررسی قرار می گیرد. این پژوهش بر پایه شیوه های ترسیم، انجام شده است. مراحل ترسیم بر پایه ابعاد مستطیل زمینه و تقسیمات دایره محیطی آن با نرم افزارهای ترسیمی ادامه می یابد. ترسیمات در این مقاله شامل پلان، مقاطع طولی و عرضی کاربندی ها است. در این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه ای و با استفاده از نرم افزار اتوکد، تحلیلی در گستره شناخت روابط حسابی و هندسی انواع کاربندی ها در زمینه های گوناگون صورت می گیرد. روش پژوهش از نوع علی- مقایسه ای است. این مقاله بر آن است تا با تحلیل نظام هندسی و روابط ریاضی کاربندی ها در زمینه های گوناگون (10، 12، 14، 16، 18، 22،20، 24)، رابطه بین تعداد اضلاع، مساحت تک تک عناصر کاربندی و کل زمینه را به دست آورد. بر اساس تحلیل های انجام شده در این پژوهش، نحوه ارتباط بین تعداد اضلاع و عناصر مختلف تشکیل دهنده کاربندی در پلان و نما با شناخت روابط حسابی و هندسی آن ها در زمینه های گوناگون، به طور بارز مشخص شد.
۲۵.

گونه شناسی شکلی آذین های بند کشی مهری در مساجد منتسب به دوره آل بویه تا ایلخانیان در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۹ 55 - 69

کلید واژه ها: آذین مهری بندکشی آجر مساجد اصفهان معماری آل بویه تا ایلخانیان شیوه رازی شیوه آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۷۶۲
یکی از ویژگی های رایج در تزئینات شیوه رازی و آذری (بناهای منتسب به دوره آل بویه تا ایلخانیان)، استفاده از آذین هایی در فاصله بین بندکشی آجرکاری است. گونه شناسی این قسم از تزئینات معماری با معیار شکلی در کمتر پژوهشی به کار بسته شده است. لذا هدف اصلی این نوشتار، با درنظر گرفتن اهمیت موضوع و فقدان منابع کافی، ارائه گونه شناسی جامع و بررسی دگرگونی آذین های مهری بندکشی در مساجد شیوه رازی و آذری استان اصفهان، از دیدگاه شکلی است. از آنجا که بسیاری از نمونه های شاخص منتسب به این شیوه ها در اصفهان بنا شده اند، نمونه ها از این محدوده گزینش شده اند. از این روی پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است:”1- گونه های مختلف آذین های بندکشی مهری (بر اساس نحوه ساماندهی در فواصل آجرها، شکل قاب، شکل نقوش و شیوه گسترش) در مساجد شیوه رازی و آذری اصفهان چیست؟ 2- با طبقه بندی تزئینات بندکشی در شیوه رازی و آذری چه شباهت ها و تفاوت هایی آشکار می شوند؟ 3 - دگرگونی شکلی مهرها از شیوه رازی به آذری چگونه بوده است؟”. روش تحقیق به صورت کیفی، از نظر هدف کاربردی، براساس استراتژی ترکیبی و به شیوه استقرایی تدوین گشته است. داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. تحلیل ها آشکار ساخت تزئینات بندکشی از نظر نحوه قرارگیری در میان بندها و شکل نقش ها دارای دو گونه کلی و براساس شکل قاب اصلی، دارای هفت گونه هستند. مهرها در اکثر موارد شیوه رازی با نقوش هندسی شکسته و در شیوه آذری با نقوش هندسی گردان و با جزییات بیشتر بنا شده اند. کتیبه نگاری بر مهرها معمولاً به خط کوفی بنایی و گاهی به خط ثلث است. در شیوه آذری تنوع چینش آجرکاری بیشتر گشته و نقوش مهرها در برخی موارد به صورت بافته شده، کار شده است؛ در اواخر آن نیز گونه جدیدی از مهرها با خط ثلث و زمینه اسلیمی پدید آمده است.
۲۶.

بررسی تناسب و ترکیب بندی سنگ مزارهای با نقش مایه فرشته درآرامستان ارامنه جلفای اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۲ 53 - 67

کلید واژه ها: نقوش فرشتگان حجاری سنگ مزار آرامستان ارامنه ی جلفای اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۹۵۸
سنگ مزارهای آرامستان ارامنه ی جلفای اصفهان با گنجینه ای از نگاره های فرشتگان و نقوش دیگر، از دوران صفوی و در طی چند قرن بستر هنر آفرینی هنرمندان و حجاران بوده است ، که با استفاده از تناسبات، ترکیب بندی ها و شکل های گوناگون ایجاد شده اند. ارزش روابط موجود در سنگ مزارها و کمبود پژوهش های صورت گرفته اقتضا می کند تا در عرصه ی نگهداری و بررسی آن تلاش بیش تری صورت گیرد. روابط هندسی مشخصی در تقسیم بندی کادر سنگ قبور ارامنه و تناسب های آن وجود دارد و اهدف این پژوهش بررسی روابط در ترکیب بندی و تناسبات سنگ مزارهای با نقش مایه فرشته در آرامستان ارامنه و بررسی انواع نقوش فرشتگان به کار رفته و ریشه یابی آن در نقوش باستانی ایرانی و مسیحیت(ارامنه) است. در این ارتباط  پرسش هایی مطرح است: 1- چه تناسب ویژه ای میان ابعادکادر نقش فرشته ها به کادر کلی سنگ مزارها وجود دارد؟ 2-ترکیب بندی، قاب بندی و میزان برجستگی نقش فرشته ها در سنگ مزارها به چه صورت هستند؟ 3- کدام مفاهیم در ریشه نقش مایه فرشتگان سنگ مزارهای ارامنه قرار دارد؟ 4- چه عناصر تصویری دیگری با نقوش فرشته ها، در سنگ قبور ارامنه جلفا ترکیب شده اند؟ این مقاله بر آن است با روش توصیفی-تحلیلی و با دیدگاهی هندسی، به بررسی سنگ قبور با نقوش فرشتگان در این آرامستان تاریخی بپردازد که شیوه جمع آوری آن میدانی و کتابخانه ای است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصاویر فرشتگان قبرستان ارامنه تقریبا به یک اندازه متاثر از مسیحیت(ارامنه) و هنر ایران دوره باستان و دوره اسلامی است. همچنین تناسب خاصی میان ابعاد کادر نقش فرشتگان درسنگ مزارها وجود دارد که درچهاردسته کلی(لچکی/چهارتایی-چلیپایی/ تکی /جفتی-قرینه) ایجاد شده اند. حجاری سنگ مزارها به دو شیوه ی گود- برجستگی و فرم قاب بندی ها به فرم قوس مازه دار، تیزه دار و مستطیلی می باشد. 
۲۷.

تحلیل ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه و نفوذ آن در کالبد شکلی خانه های درون گرای شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال شانزدهم خرداد ۱۳۹۸ شماره ۷۲ 5 - 20

کلید واژه ها: خانه های چهارصفه خانه های درون گرا ویژگی های شکلی خانه های ایرانی شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۸ تعداد دانلود : ۵۲۲
خانه های چهارصفه یکی از بناهای ارزشمند معماری ایران محسوب می شوند، به گونه ای که برخی از محققین، طراحی بعضی از بناهای تاریخی با عملکردهای متفاوت در دوران اسلامی را نشأت گرفته از خانه های چهارصفه قلمداد می کنند. شناخت ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه، سبب نگهداری و مرمت این بناهای ارزشمند خواهد شد و در شناسایی خصوصیات تأثیرگذار در شکل گیری فضاهای خانه های تاریخی، نقش مؤثری خواهد داشت. این پژوهش بر آن استوار است که ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه، در ساختارهای خرد و کلانِ خانه های تاریخی درون گرا، نقش مؤثری داشته است. این پژوهش بر آن است تا به شناخت ویژگی های شکلی تهرنگ خانه های چهارصفه بپردازد و با استناد به آنها، خصوصیات شکلی تهرنگ خانه های تاریخی ساخته شده در شهر اصفهان را تحلیل کند. در این راستا این تحقیق به استخراج ویژگی های شکلی تکرارشونده در تهرنگ خانه های چهارصفه و تأثیر آنها در پیدایش پلان فضاهای خانه های درون گرا می پردازد. به طور کلی این پژوهش در جهت گونه شناسی اجزای خانه های چهارصفه و چگونگی استفاده از آنها در تهرنگ بناهای مسکونی که در دوره های بعد ساخته شده اند، انجام خواهد گرفت. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، تطبیقی، تاریخی و تفسیری بوده که تفسیر آنها به صورت استنتاجی انجام شده است. ابزارهای مورد استفاده شامل جمع آوری اطلاعات به روش مطالعه کتابخانه ای، میدانی و بهره گیری از مصاحبه های ساختاریافته با صاحب نظران و استادکاران است. پژوهش پیش رو، به دنبال آشکارسازی ویژگی های شکلی تکرارشونده خانه های چهارصفه در ایجاد تهرنگ فضاهای خانه های درون گرای شهر اصفهان است . نتایج به دست آمده بیانگر آن است که ویژگی های شکلی خانه های چهارصفه در مقیاس خرد و کلان، در شکل گیری تهرنگ فضاهای خانه های درون گرا نقش به سزایی داشته است.
۲۸.

مطالعه مقایسه ای کاروانسراهای درون شهری و برون شهری اصفهان در گستره کالبد معماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 103 - 116

کلید واژه ها: کاروانسرای برون شهری کاروانسرای درون شهری تناسبات هندسی شکل سازماندهی فضایی ساختار سیرکولاسیون فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۵۳
گستره ی کالبد معماری عرصه ای است برای دسته بندی ویژگی کاروانسراهای درون شهری و برون شهری اصفهان که شباهت-ها و تفاوت های گوناگون آن را آشکار ساخته، به گونه ای که در روند این تحلیل ها بتواند ویژگی های خاص و عام بناهای مذکور را مشخص نماید. به سبب آنکه این شیوه برای یک مطالعه مقایسه ای جهت دسته بندی این قسم از بناها درکمتر پژوهشی به کار بسته شده است؛ لذا این پژوهش آن را بر پایه ی مطالعات کتابخانه ای و میدانی و پردازش اطلاعات به روش کمی- کاربردی، جهت واکاوی تناسبات هندسی، شکل سازماندهی فضایی و ساختار سیرکولاسیون فضایی کالبد معماری این بناها به کار گرفته است. تحلیل ها آشکار ساخت عملکرد بنا (استراحتگاهی یا تجاری)، طرح اندام های گوناگون بنا برپایه ی نیاز کاربران (اصل مردم واری) و موقعیت بنا به واسطه ی تاثیر پذیری از همجواری ها، به قسمی که بنایی متناسب و پایدار پدید آید از اصول طراحی معماری کاروانسراهای برون شهری و درون شهری اصفهان بوده است.
۲۹.

مطالعه مقایسه ای تصویر زن از دیدگاه هندسی در دیوارنگاره های کاخ ها و خانه های اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱۰ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 29 - 46

کلید واژه ها: خانه های ارامنه اصفهان نقاشی دیواری کاخ های اصفهان نقوش زن در نگاره های ایرانی هندسه نقوش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۷۰
یکی از نقوش پرکاربرد در دیوارنگاره کاخ ها و خانه ها نقوش زنان است. این نقوش به صورت های گوناگونی تصویرسازی شده است. دیوارنگاری در ایران قدمتی دیرینه دارد. دوره صفویه زمان توسعه و تحول نگاره در زمینه اشکال و مفاهیم به کار برده در آن است. از نمونه های آن می توان به بناهایی در اصفهان در کاخ ها همچون عالی قاپو و چهلستون اشاره کرد. در خانه های ارامنه اصفهان نقاشی های دیواری وجود دارند که در آن ها نقوش زن بسیار دیده می شوند. هدف این مقاله شناخت و مطالعه دقیق دیوارنگاره های دارای نقوش زنان در بناهای تاریخی است. پژوهش گران دیگر در این گستره به جنبه های مختلفی همچون فناوری ساخت، نحوه اجرای این نقاشی ها و مطالعه مفهومی نقوش زن در دیوارنگاره ها پرداخته اند و هریک به شکلی مجزا این موارد را تحلیل و بررسی کرده اند. این مقاله با شیوه مطالعه مقایسه ای به تحلیل ویژگی های مشترک و متفاوت دیوارنگاره ها پرداخته و با نگاه ویژه به ویژگی های هندسی، نگاره های کاخ ها را با خانه ها مقایسه کرده است. با بررسی های انجام شده آشکار شد زنان نیمی از تابلوهای چهره نگاره را پر کرده اند و اشکال مشخصی همچون مربع و مستطیل پرکاربردترین قاب های استفاده شده اند. این قاب ها از شکل معماری تأثیر پذیرفته اند و چینش آن ها در خانه ها در فضای دید میهمان و در کاخ ها در کلیه فضاهای مجوف است. این مقاله برای نخستین بار به ساختار مقایسه ای تصویر زن از دیدگاه هندسی و شباهت ها و تفاوت های این نقوش در کاخ ها و خانه های اصفهان می پردازد و سعی بر آن دارد با مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی و با کمک مدل سازی ترسیمی، به تحلیل مقایسه ای داده ها بپردازد.
۳۰.

بررسی نقش هندسه اجزا در ساختار ستون های سنگی پیش از اسلام ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵ 19-20

کلید واژه ها: هندسه در معماری ساختار ستون های سنگی بناهای کهن ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۸ تعداد دانلود : ۵۴۹
در گذر زمان یکی از عناصر اصلی انتقال دهنده بارهای عمودی ساختمان، ستون ها بوده اند که به دلیل مسائل انتقال بار، شیوه های معماری، مصالح در دسترس و نوع اتصالات، فرم های گوناگونی پیدا کرده اند. با بررسی های انجام شده بر روی ستون ها می توان بخشی از دانش فراموش شده معماری ایرانی را آشکار ساخت و نیز تنوع فرمی و ساختاری ستون ها را به شکل کلی دسته بندی کرد. اندازه و فرم قلمه، پایه و سرستون در شکل گیری فرم نهایی ستون های سنگی پیش از اسلام ایران به شکل مستقیم تأثیرگذار بود ه اند. اکثر پژوهشگران در شرح آثار معماری تنها به توصیف کلی ستون ها در خلال بررسی یک بنا پرداخته اند. این پژوهش برای نخستین بار عامل هندسه را به عنوان یکی از عوامل اصلی در ساختار ستون های پیش از اسلام ایران تحلیل خواهد کرد. داده های این پژوهش ترکیبی از داده های کتابخانه ای و میدانی است. در این پژوهش با تصویر برداری و بررسی انواع ستون ها، دسته بندی های موردنظر انجام شد. پژوهش پیش رو تلاش دارد تأثیر فرم و اندازه را در ساختار ستون های سنگی در بناهای کهن پیش از اسلام ایران مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. تحلیل ها آشکار کرد که در شکل گیری پایه و بدنه ستون های سنگی در بناهای کهن ایران عموماً از فرم و نقوش بومی رایج در ایران استفاده شده، به گونه ای که پایه ستون ها در دوره های مختلف به اشکال مکعبی و گلدان وارونه بوده و بدنه ستون ها نیز به سه شکلِ ساده، شیاردار و خیاره ای بوده اند. امّا در شکل گیری سرستون ها از عناصر موجود در ساختار ستون های برخی تمدن های دیگر تأثیر گرفته شده و بیشتر از فرم و نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی بهره برده اند.
۳۱.

ارزیابی پیاده مداری بر پایه اهداف حمل ونقل پایدار در مراکز تاریخی شهرها،با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) (مطالعه موردی: بافت پیرامون میدان نقش جهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال سوم زمستان ۱۳۹۷شماره ۴ (پیاپی ۱۲) 45 - 68

کلید واژه ها: پیاده مداری حمل ونقل پایدار شهر اصفهان تحلیل شبکه ای Super Decisions

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۸۰
یکی از عوامل تأثیرگذار در پیاده مداری بر پایه حمل و نقل پایدار، درک الگوهای رفتاری انسانی در فضای شهری است. به طوری که عدم توجه به حمل و نقل پایدار باعث ناهمگونی در الگوهای رفتاری و شبکه های دسترسی شهری می شود. بنابراین با شناخت و تحلیل شاخص های پیاده مداری امکان ایجاد بستری مناسب برای حمل ونقل پایدار درفضای شهر فراهم می شود. لذا بین شاخص های ناشی از پیاده مداری و اهداف حمل ونقل پایدار رابطه ی مستقیمی وجود دارد. هدف از این پژوهش تلاش برای رسیدن به اولویت بندی شاخص های موثر پیاده مداری  درحمل ونقل پایدار بافت پیرامون میدان نقش جهان است. برای رسیدن به هدف پژوهش، از مدل فرآیند تحلیل شبکه ایی (ANP) در جهت تحلیل شاخص های پیاده مداری درحمل و نقل پایدار استفاده شده است این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. همچنین روش گردآوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و مصاحبه با کارشناسان و تهیه پرسشنامه و نیز ابزار پژوهش برای تحلیل داده ها نرم افزار Super Decision بوده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که در میان معیارهای پیاده مدار، شاخص تعاملات اجتماعی در اولویت اول و در بخش زیر معیارها نیز شاخص آسایش عابران پیاده در اولویت اول و همچنین در بخش گزینه ها نیز خیابان استانداری به ترتیب در اولویت دار ترین شاخص های پیاده مداری در راستای حمل ونقل پایدار در بافت تاریخی پیرامون میدان نقش جهان قرارگرفته است.
۳۲.

مطالعه مقایسه ای مسکن بومی روستایی سیستانی و بلوچ از منظر بازشناسی کالبدی با رویکرد انسان شناسی فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسکن و محیط روستا دوره ۳۷ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۶۳ ۳۲-۱۹

کلید واژه ها: مسکن بومی سیستان و بلوچستان فرهنگ سنت انسان شناسی فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۷۲
از خصوصیات بارز معماری مسکونی بومی آن است که با محیط فرهنگی خود مطابقت داشته و بدون دخالت معماران، بر پایه سنت عامیانه ای شکل گرفته که در بطن فرهنگ آن جامعه جریان دارد و به نوعی با نیازها، آرمان ها و جهان بینی های مردمانی که در واقع سازندگان آن بنا نیز هستند، مرتبط است. تداوم سنت، تداوم معماری بومی را به همراه خواهد داشت، آن هم نه به صورت کلیشه ای، بلکه به عنوان بازنمودی از یک فرهنگ که در محیطی زنده به وجود می آید و رشد می کند. انسان شناسی فرهنگی، به عنوان یکی از زیرشاخه های انسان شناسی، نقش مؤلفه فرهنگ را در شکل گیری محیط انسانی، اساسی ترین مؤلفه دانسته و به سبب این نگرش ویژه، امروزه در زمینه مطالعات معماری مورد استفاده قرار می گیرد. از طریق این علم می توان به علل ظهور یک الگو در کالبد معماری و رابطه متقابل میان یک اثر با ویژگی های فرهنگی تشکیل دهنده اش، که در سنت عامیانه آن ریشه دارد، دست یافت . ازآنجا که گستره سیستان و بلوچستان، به دلیل تنوع قومی و بکر بودن مناطق روستایی، عرصه ای مناسب برای دسته بندی معماری مسکونی با ویژگی های بومی است، بنابراین پژوهش حاضر، این عرصه را مورد مطالعه قرار داده و بر آن است که چگونگی و چرایی تفاوت ها و شباهت های پدید آمده را از طریق علم انسان شناسی فرهنگی و توجه به جایگاه سنت عامیانه اقوام بلوچ و سیستانی مورد تحلیل قرار دهد. در این راستا با بررسی نظریات پایه در حوزه انسان شناسی فرهنگی و جایگاه فرهنگ و سنت در میان دو قوم بلوچ و سیستانی، به میزان ارتباط آن با کالبد معماری مسکونی بومی از طریق مشاهده و مطالعه میدانی چند نمونه از مصادیق آن در حوزه سیستان و بلوچستان پرداخته می شود. هرچند نمی توان عوامل محیطی را نادیده گرفت اما نتایج پژوهش بیانگر اهمیت نقش فرهنگ در بازشناسی کالبد معماری مسکونی بومی این مناطق است، از اینرو می توان اذعان داشت تداوم سنت عامیانه که در قالب رفتارهای روزانه و مبتنی بر کنش های متقابل انسان و محیط و انسان و انسان(ها) شکل گرفته است، موجبات تداوم مسکن با ویژگی های بومی در مناطق روستایی می گردد.
۳۴.

بازآفرینی اصطبل شاهی عهد صفوی اصفهان (تالار طویله) بر پایه اسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 141 - 168

کلید واژه ها: بازآفرینی توصیفی تصویری تالار طویله محله شاهی تالار صفوی شهر اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۹ تعداد دانلود : ۹۵۰
در دوره صفوی کاخ ها و بناهای حکومتی با اهمیت و درخشانی ساخته شد و باروی کار آمدن حاکمان جدید، در شهر اصفهان و ویرانی و تخریب، اثری از بناهای باشکوه، همچون تالار طویله باقی نماند. در این پژوهش برای نخستین بار، کوشش شده است تا کلیه اسناد توصیفی و تصویری درباره این عمارت گردآوری و تحلیل شود. اسناد و سفرنامه های تاریخی، فرصتی برای بازآفرینی این قبیل نمونه ها فراهم می کنند. با توجه به اسناد می توان به موقعیت، طرح و ساختار بنا دست یافت. در این پژوهش تالار طویله در محله شاهی بر اساس متون و اسناد توصیفی و تصویری بازآفرینی شده است. روش پژوهش از لحاظ هدف، بنیادی نظری و از لحاظ روش تفسیری تاریخی است. تحلیل ها، افزون بر مکان طرح، ساختار کالبدی بنا، ویژگی های ابعادی و کاربری های فضاهای این بنا را آشکار ساخت.
۳۵.

کاربرد اسناد تصویری و تاریخ شفاهی معماری در بازنمایی ریزفضاها و مدل سازی سه بعدی خانه ی تاریخی نواب رضوی یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ ۱۵۷-۱۸۶

کلید واژه ها: خانه ی نواب رضوی اسناد تصویری تاریخ شفاهی معماری کالبد و کارکرد خانه تجربه ی زیسته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۸۸۳
عوامل مختلفی در گذر زمان، به آسیب دیدن خانه های ایرانی منجر شده است. با بررسی اسناد باقی مانده از خانه ی نواب رضوی یزد می توان بخش عمده ای از فضاهای ازدست رفته را بازنمایی کرد و همچنین حدس و گمان در مرمت این خانه ی تاریخی را به حداقل رساند. باور بنیادین این پژوهش آن است که مطالعات تاریخ شفاهی معماری و نیز اسناد تصویری تاریخی موجود، در بازنمایی فضاهای ازدست رفته ی این بنا تأثیرگذار است. تاکنون پژوهش هایی درباره ی خانه های تاریخی یزد صورت گرفته، اما کمتر پژوهشی با استفاده از اسناد تاریخ شفاهی به بازنمایی فضاهای خانه ها پرداخته است. روش داده اندوزی در این پژوهش، مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. این مقاله بر آن است تا به بازنمایی روابط کالبدی و کاربری ریزفضاهای ازدست رفته ی معماری خانه ی تاریخی نواب رضوی یزد دست یابد.
۳۶.

گونه شناسی شکلیِ کتیبه های کوفی در مساجد و مناره های شیوه رازی و آذری در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ (پیاپی ۱۰۷) 7 - 38

کلید واژه ها: گونه شناسی شکلی کتیبه کوفی مساجد جامع اصفهان مناره های اصفهان شیوه های رازی و آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۱
خط به عنوان وسیله ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ها به آیندگان و تأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط کوفی آغاز کتیبه نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه های جدیدی از آن ایجاد شده است. در باب هنر اسلامی پژوهش های بسیاری صورت گرفته اما به بررسی دقیق و گونه شناسی خط کوفی به صورت جامع کمتر توجه شده است. یافته های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل شده و زیرگونه هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه کوفی و شناخت شیوه بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود دارد. لذا هدف اصلی گونه شناسی کتیبه های کوفی در مساجد جامع و مناره های اصفهان منتسب به شیوه های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. براساس یافته ها مشخص گردید که کتیبه کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون"لا" و"الف" قابل تفکیک است. کوفیِ تزیینی نیز دارای چهار دسته کلیِ”ساده"،”پیچیده"،”گره دار" و”گردان" است. نوع گره دار خود دارای دو زیر گونه با نقوش”تکرار شونده" و ”متفاوت" است. همچنین کتیبه بنایی از نظر شکل و نحوه گسترش حداقل دارای شش گونه("ساده با فاصله مساوی"،”دندانه ای"،”گره دار"،”تابع شکل قاب"،”تودررتو" و”مادر و فرزند") است. در این پژوهش همچنین ریزگونه ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفته است.  
۳۷.

مقایسه کالبد خانه های چهارصفه و حوضخانه ای سنتی شهر زواره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری اقلیم گرم و خشک سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۷ 101 - 125

کلید واژه ها: خانه های چهارصفه خانه های حوضخانه ای مطالعه مقایسه ای کالبد شهر زواره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۵۰
زمینه کالبد، عرصه ای برای دسته بندی ویژگی های خانه های سنتی شهر زواره است. بررسی خانه های چهارصفه و حوضخانه ای در معماری مسکونی زواره، شباهت ها و تفاوت های کالبد این دو گونه بنا را مشخص خواهد کرد. با بررسی کالبد معماری مسکونی زواره، دلیل پایدار بودن این گونه ها در گذر زمان مشخص خواهد شد. برای فهم چگونگی و چرایی تفاوت های خانه های چهارصفه و حوضخانه ای سنتی زواره در زمینه کالبد با وجود شباهت ها، راهکار مطالعه مقایسه ای به کار گرفته شده است. نوشتار حاضر بر آن است تا چگونگی و چرایی تفاوت ها و شباهت های پدید آمده در زمینه کالبد را مورد تحلیل قرار دهد. این مقاله بر اساس مطالعات کتابخانه ای، آنالیز محاسبات شامل تناسبات عددی از یک سو و مطالعات میدانی از سوی دیگر، بنا نهاده شده است. برای دست یابی به اهداف موردنظر و انتخاب خانه های چهارصفه و حوضخانه ای، شاخص هایی در سه بخش هندسه، تناسبات عددی و تغییر شکل پلان مشخص گردید و سپس با توجه به این شاخص ها، در هر بخش به ترتیب، 26، 25 و 37 نمونه به گونه ای انتخاب شدند که طیف متنوعی از مفاهیم مشترک تکرارشونده را از لحاظ کالبدی دربرگیرند. در بخش هندسه، تحلیل ها آشکار نمود که شکل دسترسی به فضاهای خانه، بر نحوه سلسله مراتب فضایی و حفظ حریم در دو گونه مؤثر بوده و شکل بازشوها با نوع فضاها (عمومی- خصوصی) و کنترل نور و باد مرتبط بوده است. در بخش تناسبات عددی مشخص شد که میانگین نسبت مجموع مساحت بازوها به مساحت فضای مرکزی در چهارصفه حدود دو برابر حوضخانه ای است که از دلایل آن، ثبات عناصر چهارصفه و کاهش عناصر حوضخانه است. همچنین نسبت ارتفاع فضای مرکزی به ارتفاع بازوها در دو گونه، در ارتباط با نوع پوشش سقف، عرض دهانه، نحوه تهویه، تعداد بازوها و ... بوده است. در بخش تغییر شکل پلان ثابت شد که فضاها یا مدول هایی به هسته هر دو گونه افزوده و یا ادغام شده است و در روند دگردیسی هندسی پلان، حوضخانه ثبات بیشتری نسبت به چهارصفه داشته است.
۳۸.

تحلیل ادراک بصری بر پایه هندسه نقوش آجرکاری پشت بقل ایوان های مسجد حکیم اصفهان با رویکرد گشتالت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت شهری دوره ۱۶ پاییز ۱۳۹۶ شماره ضمیمه ۴۸ ۱۷۸-۱۶۹

کلید واژه ها: ادراک بصری هندسه و رنگ نقوش آجرکاری گشتالت ساختار بصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۴۷
آدمیان برای برقراری ارتباط با یکدیگر و محیط پیرامون از راه های گوناگون استفاده می کنند، یکی از این راه ها استفاده از حواس بینایی است. مکتب روانشناسی گشتالت در زمینه ادراک بصری بسیار تأثیرگذار است چرا که دستگاه عصبی انسان ساده ترین طرح در هر وضعیت را بر می گزیند و این امر در هندسه نقوش آجری نیز قابل مشاهده است و تحلیل آن می تواند ساختار بصری نقوش آجرکاری را آشکار سازد. در واقع رویکرد گشتالت راهکاری جهت چگونگی تاثیر نحوه و زاویه چینش و نوع آجرهای به کار رفته و همچنین نحوه توزیع رنگ ها بر ادراک بصری پشت بقل ایوان های مسجد حکیم اصفهان به شکل معناداری ارائه می دهد. در این زمینه پژوهشگران دیگر ادراک بصری را در تابلوهای نقاشی و نقاشی های خیابانی بررسی کرده اند و از دیدگاه هندسه نقوش آجرکاری و با در نظر کرفتن گشتالت بررسی نشده است. این مقایسه برای نخستین بار ادراک بصری را از دیدگاه هندسه نقوش آجرکاری پشت بقل ایوان های مسجد حکیم با رویکرد گشتالت مورد بررسی قرار می دهد. روش تحقیق پژوهش از نوع کیفی و براساس هدف کاربردی است و به تحلیل ادراک بصری هندسه نقوش آجرکاری برپایه اطلاعات کتابخانه ای و میدانی می پردازد. به این ترتیب ابتدا داده های پژوهش در زمینه ساختار بصری و هندسه نقوش آجرکاری استخراج شده و سپس تحلیل ها براساس قوانین گشتالت بر روی نقوش انجام می گیرد. در نتیجه تحلیل های انجام شده مشاهده شد که قوانین گشتالت به میزان زیادی در هندسه نقوش آجرکاری وجود دارد.
۳۹.

تحلیل اثر هندسه دیوار سایه انداز در شکل گیری یخچال های جنوب شرقی ایران؛ بررسی موردی: استان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۸ 147 - 166

کلید واژه ها: هندسه در معماری یخچال استان کرمان عناصر یخچال ها دیوار سایه انداز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۲۳۷
عناصر معماری همواره در جهت آسایش انسان طراحی می شده اند. یکی از این عناصر یخچال ها هستند که در آنها برای فصل های گرم سال یخ تهیه می شده است. هندسه از عوامل تأثیرگذار در طراحی عناصر معماری است. با شناخت فرم های گوناگون اجزای یخچال های هر منطقه ازجمله استان کرمان و گونه بندی آنها، توانمندی معماران در آشنایی با رموز هندسی به کاررفته در آنها آشکار خواهد شد. هندسه به طور مستقیم در شکل و فرم دیوار سایه انداز و درنهایت در فرم نهایی یخچال های استان کرمان نقش مؤثری دارد. بر اساس بررسی های انجام شده، تاکنون کمتر پژوهشی را می توان یافت که به بررسی ویژگی های عناصر یخچال های استان کرمان به خصوص دیوار سایه انداز پرداخته باشد. لذا این پژوهش برای نخستین بار به بررسی فرم و شکل این عناصر می پردازد و درصدد شناخت و آشکار ساختن تسلط و دانش معمار ایرانی در نحوه ایجاد فرم دیوار سایه انداز یخچال ها است. روش داده اندوزی کتابخانه ای-میدانی و روش تحقیق پژوهش تحلیلی-توصیفی است. با بررسی های انجام شده آشکار شد فرم دیوار سایه انداز متأثر از ایستایی، عوامل جغرافیایی و محل قرار گرفتن گنبد در پلان است. چینش گنبد و دیوار سایه انداز بر اساس زاویه تابش خورشید منطقه صورت گرفته است که این چینش خود بر محل قرارگیری ورودی ها اثرگذار است. نوع اتصال دیوار سایه انداز به گنبد با توجه به محل قرارگیری اجزای فرعی در پلان یخچال ها متفاوت بوده است. به طورکلی می توان گفت هندسه بر شکل گیری فرم کالبد یخچال ها تأثیرگذار است.
۴۰.

تحلیل توانمندی معماران محلی در فرآیند ساخت یخچال های سنتی (مقایسه شیوه های اجرایی مرکز با شرق و جنوب شرق ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مرمت و معماری ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۴ ۶۰-۴۵

کلید واژه ها: یخچال های سنتی ساخت یخچال فن آوری ساخت معماری محلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۱۷۰
تکنولوژی ساخت در بناهای سنتی به عوامل گوناگونی مرتبط می شود، ازجمله شرایط اقلیمی، ویژگی های بومی و محلی هم چون توانمندی ها و مهارت معمار. شناخت فن آوری های ساخت در زمان گذشته در بناهای سنتی بخشی از ویژگی های مربوط به معماری محلی را آشکار خواهد ساخت. باگذشت زمان، جای گزین شدن تکنولوژی و پیشرفت شیوه های ساخت وساز، روش های ساخت سنتی ابنیه رو به فراموشی می روند که با مکتوب نمودن این روش ها می توان از گامی مؤثر درراه حفظ این روش ها برداشت. فن آوری ساخت یخچال ها در شهرهای گوناگون به شکل مستقیم از توانمندی معماران تأثیر می پذیرد. پژوهشگران بیشتر بر روی جنبه های تاریخی، نحوه عملکرد یخچال ها، اجزای آن ها و یا به شکل موردی بر روی برخی یخچال ها تحقیق کرده اند. این مقاله برای نخستین بار به شناخت شیوه های گوناگون ساخت یخچال ها و مقایسه ی آن ها و مکتوب نمودن شیوه ها پرداخته اند. روش داده اندوزی در این پژوهش ترکیبی از کتابخانه ای و میدانی می باشد. پس از مصاحبه با استادکاران سنتی شهرهای شرق و جنوب شرق ایران در رابطه با ساخت یخچال ها و مدل سازی مراحل ساخت به تحلیل و مقایسه انواع روش ها پرداخته خواهد شد. این مقاله بر آن است تا توانمندی معماران محلی در فرآیند ساخت یخچال های سنتی را در شهرهای شرق و جنوب شرق ایران را موردبررسی و مقایسه قرار دهد. با بررسی و تحلیل های انجام شده آشکار شد مهارت و توانمندی معماران بومی در فن آوری ساخت بخش های گوناگون یخچال به ویژه در گنبد آن، نحوه اجرای قوس گنبد، چیدمان خشت های آن و ایستایی دیوار سایه انداز ظهور پیدا می کند و تفاوت های بسیاری را در فن آوری ساخت در مناطق مختلف را مشخص می سازد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان