یاسر قاسمی نژاد

رفتارهای اعضای سازمان نقش اساسی در موفقیت و شکست سازمانها دارد اهمیت این نقش، بسیاری از اندیشمندان و پژوهشگران را ترغیب کرده است که در مورد هدایت و کنترل رفتارهای سازمانی پژوهش نمایند. با توجه به محوریت انسان در رفتار سازمانی و مدیریت ضروری است در جوامع اسلامی که افراد از باورها و ارزشهای اسلامی پیروی می کنند با رویکرد اسلامی به رفتار سازمانی نگریسته شود. بسیاری از پژوهشهای رفتار سازمانی نقش باورها و ارزشها را در هدایت و کنترل رفتار سازمانی نقش ویژه ای می دانند. این پژوهش در پی آن است تا با کندوکاوی در آیات قرآن کریم، باورها و ارزشهایی را که در هدایت و کنترل رفتار سازمانی مؤثر است، شناسایی کند. روش این پژوهش، کیفی و با الگوگیری از روش تحلیل مضمون انجام شده است. در این راستا شش مضمون سازماندهنده شناسایی شد که عبارت است از: علم خدا بر عملکرد انسان (رفتار، گفتار، نیات)، ثبت و ضبط عملکرد (رفتار، گفتار، نیات)، مرگ و بازگشت انسان به همراه عملکرد، ارائه عملکرد وآگاه کردن انسان نسبت به عملکرد خودش، محاسبه دقیق عملکرد و داوری بدون ظلم، پاداش و کیفر رفتار بر مبنای عملکرد. یافته های این پژوهش این نظر را مطرح می کند که باور و اعتقاد به این مضامین ششگانه در هدایت و کنترل رفتار سازمانی نقش مهمی دارد.

هدف این پژوهش بررسی شاخصهای تأثیرگذار بر فرهنگ خودکنترلی با رویکرد اسلامی در یک دانشگاه نظامی و دسته بندی ای از شاخصهای مورد نظر تحت عنوان عوامل کلی تر و اولویت بندی آنها به منظور تعیین عوامل با تأثیرگذاری بیشتر بوده است. جامعه آماری این پژوهش، یک دانشگاه نظامی است که در این پژوهش دانشکده های علوم انسانیِ آن به دلیل آشنایی با موضوعات فرهنگ و خودکنترلی به عنوان سازمان مورد مطالعه انتخاب شد. هم چنین به دلیل دسترسی و محدودبودن افراد جامعه از تمامی افراد به حجم 80 نفر به صورت سرشماری تحقیق به عمل آمد و از پرسشنامه برای جمع آوری نظر جامعه آماری در تحقیق استفاده گردید. برای تحلیل داده های پرسشنامه از روش تحلیل عاملی اکتشافی، عامل ضریب تغییرات و از ابزار SPSS بهره گرفته شده است. با توجه به یافته های تحقیق، شاخصها در چهار دسته (عامل) قرار گرفت. در نهایت مشخص شد ایجاد انگیزش از طریق تلفیق هدفهای فرد و سازمان دارای بالاترین اولویت بوده است. یافته های این مطالعه، نشان از بلوغ معنوی سازمان مورد تحقیق دارد به دلیل اینکه نیازهای معنوی و خودشکوفایی مورد توجه زیادی در سازمان قرار گرفته است. اولویت زیاد عوامل مدیریتی در این تحقیق حاکی از ضرورت توجه بیش از پیش مدیران به این عوامل است

اشتراک دانش در بین کارکنان، مؤلفه ای کلیدی در راستای کسب مزیت رقابتی برای سازمانها در محیط پویای امروز است. در همین راستا شناخت محدودیتهای تأثیرگذار بر اشتراک دانش در سازمان نیز امری مهم می باشد. این محدودیتهای شامل عواملی است که مانع از تسهیم و به اشتراک گذاری مؤثر دانش می گردد. هدف این مقاله شناسایی و دسته بندی محدودیتهای ایجاد و اشتراک دانش و نیز بررسی تأثیر این محدودیتها بر اشتراک دانش در سازمان است. تحقیق شامل دو مرحله است: در مرحله اول با استفاده از روش تحلیل محتوا در ادبیات مدیریت دانش، محدودیتهای ایجاد و اشتراک دانش شناسایی شد. در مرحله دوم با استفاده از پرسشنامه، داده های تحقیق جمع آوری، و با بهره گیری از روش تحلیل واریانس و آزمون کروسکال والیس به بررسی تأثیر این محدودیتها بر ایجاد و اشتراک دانش پرداخته شد. به دلیل محدودیت و امکان دسترسی با استفاده از روش تمام شماری، جامعه آماری این پژوهش شامل تمام مدیران و کارکنان بانک کشاورزی شهرستان نهاوند به تعداد 40 نفر است. یافته های تحقیق نشان داد که هشت محدودیت برای ایجاد و اشتراک دانش وجود دارد: سامانه های موروثی، روابط دشوار، فاصله، هزینه دانش، راهبرد به کارگیری دانش، فناوری در دسترس، عدم اثبات و اعتماد. هم چنین یافته ها نشان می دهد تأثیر محدودیتهای راهبرد به کارگیری دانش، فاصله، عدم اثبات و اعتماد در طول فرایندهای مختلف زنجیره عرضه متفاوت است.

زمینه و هدف: هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدل نوآوری برای معاونت طرح ریزی و برنامه ریزی در یک سازمان به صورت سیستمی در سطوح فردی، گروهی، سازمانی و محیطی است. برای دستیابی به این هدف، پژوهش های حوزه نوآوری، وضعیت موجود طرح ریزی و برنامه ریزی سازمان، بررسی و تحلیل شد. روش: روش پژوهش حاضر از نظر رویکرد، ترکیبی (کیفی و کمی) است و از نظر هدف، کاربردی است. همچنین از نظر گردآوری داده ها از نوع توصیفی - پیمایشی است که به روش همبستگی و به طور خاص مبتنی بر تحلیل عاملی تأییدی و مدلسازی معادلات ساختاری است. در بخش کیفی، از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 6 نفر از خبرگان تخصصی برای بومی سازی مدل مفهومی پژوهش استفاده شد. در بخش کمی، جامعه آماری، کارکنان طرح ریزی و برنامه ریزی یک سازمان بودند که به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. درنهایت 250 پرسشنامه بسته پاسخ، در بخش های مختلف طرح ریزی و برنامه ریزی سازمان با در نظر گرفتن روش اختصاص متناسب، توزیع شد. برای انجام تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای اس. پی. اس. اس و لیزرل استفاده شد. مقدار آلفای کرونباخ پرسشنامه، 951/0 به دست آمد. یافته ها: مدل نهایی پژوهش، متشکل از 5 عامل، 18 مؤلفه و 116 شاخص، دسته بندی و اولویت بندی شد. نتایج بررسی ساختاری در مدل نهایی نشان می دهد که عامل فردی (کارکنان) به صورت مستقیم و عوامل محیطی، سازمانی و گروهی به صورت غیرمستقیم بر نوآوری مؤثر هستند. نتایج: نتایج الگوی اندازه گیری نشان می دهد، تمام فرضیه های این الگو تأیید شده و هرکدام از متغیرها به طور معناداری عوامل مربوطه را می سنجند. می توان نتیجه گرفت که مدل ارائه شده با ویژگی های طرح ریزی و برنامه ریزی سازمان سازگار بوده و الگوی قابل اتکایی خواهد بود.

سازمان های تحقیقاتی صنعتی دفاعی با توجه به شرایط پیچیدگی ذاتی تحقیق اعم از زمان بر بودن، نیاز به هزینه بالا، عدم قطعیت، وجود فعالیت های متنوع و نیز تنوع و گستردگی مأموریت ها و تهدیدات نظامی، نیازمند جستجو و بررسی عوامل مؤثر بر محصولات نوآورانه این سازمان ها می باشند. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر سرمایه فکری بر توسعه محصولات نوآورانه (جدید) است. جامعه آماری تحقیق، یکی از مراکز تحقیقاتی صنعتی در حوزه دفاع است. با توجه به محدود بودن جامعه آماری، جمع آوری داده های مورد نیاز به روش تمام شماری و با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع آوری گردید. در تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها و برازش الگو از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که مولفه های مختلف سرمایه فکری بر توسعه محصولات نوآورانه موثر هستند به این صورت که سرمایه ساختاری مستقیم، سرمایه انسانی غیرمستقیم و سرمایه مشتری مستقیم و غیرمستقیم، بر توسعه این محصولات تاثیر دارند. همچنین قابلیت سازمان در اثرگذاری بر سرمایه های انسانی و مشتری نقش میانجی دارد.

دانش، از مؤلفه های مهم کسب مزیت رقابتی پایدار، حفظ کارایی و اثربخشی سازمان ها به شمارمی رود. مدیریت این دارایی ارزشمند مستلزم توجه ویژه به بهسازی توانمندسازهای سازمانی مورد نیاز آن و ایجاد انسجام و هماهنگی بین آنهاست. توانمندی های سازمانی می توانند نقشی بسیار مؤثری در تسهیل اقدامات مدیریت دانش و ایجاد فضای رقابتی در سازمان داشته باشند. ازاین رو در این مقاله نقش و تأثیر توانمندی های تکنولوژیک، ساختاری و فرهنگی با درنظرگرفتن نقش میانجی مدیریت دانش در ارتقای عملکرد رقابتی سازمان تشریح و بررسی شده است. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران و کارشناسان ستادی یک شرکت بیمه خصوصی به تعداد 200 نفر است که از روش تمام شماری و ابزار پرسش نامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده گردیده است. به منظور آزمون فرضیات و برازش مدل تحقیق از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که توانمندی فرهنگی، همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد رقابتی سازمان دارد. همچنین یافته های تحقیق تأثیر میانجی مدیریت دانش را تأیید می کند. بر این مبنا پیشنهادهایی به مدیران و پژوهشگران این سازمان ارائه شده است.

با مقایسه کلی همایشهای ملی و بین المللی در زمینه مدیریت دانش، می توان دریافت، همایشهای ملی در سطح کشور ایران، برخی از حوزه های جدید علم مدیریت دانش را پوشش نداده و با آن فاصله دارد؛ لذا هدف اصلی پژوهش، ابتدا بررسی و فراتحلیل همایشهای ملی و بین المللی مدیریت دانش در حوزه های مختلف و در گام بعد، مقایسه تطبیقی همایشهای ملی و بین المللی به منظور شناسایی شکاف دانشی در این حوزه است. در راستای دستیابی به هدف پژوهش با استفاده از روش فراتحلیل کیفی، ابتدا همایشهای ملی ایران در زمینه  محورهای همایش و سال برگزاری مورد فراتحلیل قرار گرفت. در مرحله بعد، 18 همایش معتبر بین المللی در سال 2018 میلادی از لحاظ محورهای همایش، کشور برگزار کننده و نیز ماه برگزاری مورد فراتحلیل قرار گرفت. در نهایت بین این دو دسته از همایشها مقایسه تطبیقی صورت گرفت و پیشنهادهای کاربردی در این زمینه ارائه شد. با مقایسه موضوعات و محورهای همایشهای ملی مدیریت دانش در ایران با همایشهای بین المللی در این حوزه، مشاهده شد مباحثی چون هوشمندی سازمان و استفاده از هوش مصنوعی در سامانه های پشتیبانی از تصمیم، شبکه ها و رسانه های اجتماعی، انجمنهای خبرگی مجازی و حریم خصوصی اطلاعات کمرنگ بوده است. در واقع، محور برگزاری همایشهای ملی مدیریت دانش از برخی بخشهای نرم مدیریت دانش غافل بوده و نیازمند آن است که این محورها در برنامه ریزی همایشهای آینده، مورد توجه ویژه قرار گیرد.

با نظر به تحقیقات انجام شده در زمینه نوآوری مشاهده می شود که محققان زیادی به اهمیت فرآیند نوآوری، در ارتقای رقابت پذیری و بهره وری سازمان اشاره کرده اند. اما تحقیق جامعی به صورت ویژه در راستای تبیین متغیرهای حیاتی در فرآیند نوآوری و نحوه ارتباط این متغیرها با هم مشاهده نشد. لذا سؤال اصلی این تحقیق عبارت است از اینکه مراحل فرآیند نوآوری شامل چه متغیرهایی بوده و در چه تعاملی با هم قرار دارند؟ در این تحقیق با بررسی مطالعات گذشته در ارتباط با فرآیند نوآوری تلاش گردیده تا ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های حیاتی در فرآیند نوآوری در یک سازمان تحقیقاتی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی شناسایی و  سپس با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری، ارتباط میان شاخص های فرآیند نوآوری، تحلیل و تبیین شوند. بر پایه یافته های تحلیل محتوای کیفی، در مجموع سه بعد، هفت مؤلفه و 18 شاخص به عنوان اجزای مراحل فرآیند نوآوری در یک مرکز تحقیقاتی دفاعی شناسایی و سپس بر پایه نتایج روش مدل سازی ساختاری تفسیری ، شاخص های مذکور از نظر شدت نفوذ بر یکدیگر در هشت سطح دسته بندی شدند. نتایج نشان داد که  شاخص های «عرضه نوآوری در بازار»، «انتخاب بهترین ایده ها»، «میزان پذیرش نوآوری» و «میزان کاربرد نوآوری» از نفوذ (عدم وابستگی) بالایی برخوردار هستند. بنابراین سازمان تحقیقاتی دفاعی برای رسیدن به نوآوری باید توجه ویژه ای به شاخص های مذکور داشته باشد.

با توسعه روزافزون فناوری اطلاعات، بانک های تراز اول در جست وجوی راهکار های مناسبی برای ارضای نیاز مشتریان خود هستند. این مقاله با نگرش سیستمی و نگاهی همه جانبه، اغلب ابعاد تأثیرگذار در این عرصه، شامل عوامل داخلی و عوامل محیطی را به صورت متمرکز مورد بررسی قرار می دهد. بر این اساس، شاخص های تأثیرگذار بر راهکارهای خدمات نوین بانکی با تأکید بر نگرش سیستمی از دید خبرگان مورد بررسی قرار گرفت و سپس به رتبه بندی آنها اقدام شد. در این مطالعه با درنظر گرفتن جامعه نخبگان و مدیران معاونت برنامه ریزی و هدایت راهبردی بانک انصار به حجم 80 نفر، از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری نظرات جامعه آماری استفاده شد. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری، مطالعه جامعه به روش تمام شماری انجام گرفت. برای تحلیل داده های پرسشنامه، از روش تحلیل واریانس، تحلیل عاملی اکتشافی و ابزار SPSS بهره جویی شده است. درنهایت مشخص شد شاخص های شناسایی رقبا و امنیت سیستم خدمات نوین بانکی، از اهمیت بالاتری برخوردارند. همچنین با استفاده روش تحلیل عاملی، چهار شاخص حذف شد و بقیه شاخص ها در پنج دسته (عامل) قرار گرفتند.

براساس رویکرد "زنجیره ارزش پورتر" به سازمان، مدیریت دانش به عنوان پشتیبان واحدهای مولد ارزش در سازمان قرار می گیرد. با "نگرش فرآیندی" به سازمان، مدیریت دانش متناسب با ماموریت سازمان می تواند به عنوان فرایند اصلی سازمان محسوب شده، در نهایت منجر به ارتقاء بهره وری سازمانی گردد. هدف اصلی تحقیق، بررسی نقش مدیریت دانش در ابعاد بهره وری شرکت گاز می باشد. برای انجام این پژوهش، با استفاده از نظر متخصصان و خبرگان شرکت گاز، شش دسته از عوامل بهره وری شرکت گاز شناسایی شدند سپس با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری و از طریق ابزار پرسشنامه، عوامل در شش گروه دسته بندی شدند. در این تحقیق، در مرحله ی اول با بررسی ادبیات در زمینه مدیریت دانش و بهره وری شرکت گاز، ابعاد و مؤلفه های آن شناسایی شدند و در مرحله ی بعدی این ابعاد به صورت یکپارچه مورد تحلیل قرار گرفتند. نتیجه منجر به طراحی مدل نقش مدیریت دانش در بهره وری شرکت گاز شده است. پرسشنامه ی تحقیق، توسط 7 نفر از خبرگان شرکت گاز تکمیل شده است که نتایج نشان می دهد که مدیریت دانش بیشترین نفوذ را بر سایر عوامل موثر بر بهره وری داشته و در سطح اول مدل قرار گرفته است. عوامل منابع انسانی و سرمایه در سطح دوم قرار گرفته اند و مستقیما از مدیریت دانش اثر می پذیرند. کل عوامل تولید در سطح سوم، عامل مصارف واسطه ای در سطح چهارم و در نهایت عامل بهره وری در سطح پنجم قرار گرفته و بیشترین اثرپذیری را دارد. 

پژوهش حاضر به بررسی مدل ها و ادبیات علمی حول نقش دانش در نظام نوآوری به استخراج مدلی از بعد دانشی نظام نوآوری جهت ارائه در یک سازمان نظامی پرداخته و نحوه تعاملات بین اجزای مدل را کشف می نماید. پارادایم تحقیق تفسیری، با رویکرد کاربردی و توسعه ای، با استراتژی قیاسی- استقرائی و روش آمیخته شکل گرفته است. جمع آوری داده های پژوهش بصورت کتابخانه ای و میدانی و روش نمونه گیری بصورت نظری بود. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی مقالات علمی موجود در پایگاه های پژوهشی بودند و به صورت تمام شمار مورد بازبینی قرار گرفتند. در بخش کمی نیز جامعه آماری شامل خبرگان حوزه نوآوری و تحصیلکردگان دانشگاهی بودند. در این پژوهش ابزار گرداوری داده شامل بررسی اسناد و مدارک و همینطور ماتریس ورودی روش دیماتل در قالب پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفتند. جامعه پژوهش در بخش کیفی شامل اسناد علمی مشخص با روش نمونه گیری نظری مورد بازبینی قرار گرفت. همینطور در بخش کمی جامعه پژوهش خبرگان این حوزه با روش نمونه گیری هدفمند مورد توجه قرار گرفتند. در این پژوهش با استفاده از رویکرد فراترکیب مبتنی بر رویکرد باروسو و ساندلوفسکی که شامل هفت گام اساسی است و کنکاش پژوهش های گذشته که با توجه به معیارهای ورودی شامل مقالات علمی با درجه مشخص و بعد از سال 2000 میلادی ، مفاهیم استخراج شده و در نهایت اجزای بعد دانشی نظام نوآوری شناسایی شدند. این اجزا که پس از غربالگری منابع، از 48 منبع گرداوری گردیدند، در قالب 84 کد استخراج گردید که در بطن ده مضمون اساسی جای دهی شدند. این مضامین در قالب مقولات سه گانه پژوهش، یادگیری و مدیریت دانش بعد دانشی نظام نوآوری را شکل دادند. مدل استخراج یافته طی یک پرسشنامه توسط 10 نفر از خبرگان یک سازمان نظامی مورد نظر قرار گرفته و بومی شد. در ادامه با استفاده از روش دیماتل به بررسی نحوه اتصال اجزا و بررسی کنش های متقابل بین آن ها در بین خبرگان یک سازمان نظامی پرداخته شد. اعتبار پژوهش در بخش کیفی با روش حیاتی و کاپای کوهن و در بخش کمی با مراجعه به خبرگان مورد تایید قرار گرفت. نتایج نشان داد که دو متغیر "مقدمات یادگیری" و "صیانت از دانش" به عنوان عواملی که بیشترین میزان مجموع اثرگذاری و اثر پذیری را دارا هستند( به ترتیب با مقادیر 2.0841 و 1.5240) در مجموعه عوامل به عنوان بازیگران مهمی شناخته می شوند. همچنین دو متغیر "مقدمات یادگیری" و " آموزش" دارای بیشترین مقدار تاثیر گذاری خالص(کسر میزان اثرگذاری از اثر پذیری) در مجموعه این عوامل، به ترتیب با مقادیر 0.9726 و 0.2763، را دارا بودند. از این رو این دو عامل به عنوان بیشترین تحریک کننده مجموعه عوامل به شمار آمده و نیاز است در طرحریزی ها مورد توجه قرار گرفته شوند.

رایانش ابری آخرین پاسخ فناوری برای رفع نیاز انسان به محاسبات سنگین است. این پژوهش به بررسی تأثیر تجزیه وتحلیل کسب وکار دانشی بر مدیریت امنیت داده های رایانش ابری با توجه به نقش میانجی فرهنگ داده محور و عقلانیت تصمیم گیری امنیت داده های رایانش ابری پرداخته است؛ لذا پژوهش حاضر از حیث هدف یک پژوهش کاربردی بوده و از حیث گردآوری داده ها از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، خبرگان حوزه رایانش ابری شرکت های دانش بنیان در پارک علم و فناوری تهران (دانشگاه تهران) به تعداد 135 نفر بوده است. در پژوهش حاضر به علت محدود بودن تعداد اعضای جامعه آماری (135 نفر) از روش سرشماری برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. ابزار گردآوری داده پرسشنامه های استاندارد از وانگ و همکاران (2020)، کائو (2015)، دیلن و دمیرکان (2013)، کایرن و همکاران (2012)، کایرن و شوکلی (2011)، چانگ و لین (2007) است که پایایی و روایی آن بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده ها نیز در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. جهت آزمون فرضیه ها و برازش مدل، از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری و رویکرد حداقل مربعات جزئی و نرم افزار Smart PLS2 استفاده شد. نتایج نشان داد که تجزیه وتحلیل کسب وکار دانشی بر فرهنگ داده محور و فرهنگ داده بر عقلانیت تصمیم گیری داده های رایانش ابری تأثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین عقلانیت تصمیم گیری داده های رایانش ابری بر مدیریت امنیت داده های رایانش ابری تأثیر مثبت معنادار دارد.