رسول ربانی

هدف اصلی تحقیق تحلیل «وضعیت غریبگی» حاشیه نشینان نسبت به اجتماع بزرگتر یعنی ساکنین شهر اصفهان و اهالی محلات مجاور و نیز نسبت به یکدیگر بوده است. بر اساس یافته ها پایین بودن سطح اعتماد اجتماعی در محل، ناامن دیدن محل و پایین بودن سطح روابط اجتماعی نزدیک و صمیمی، چندپارگی بافت اجتماعی محلهی عرب ها را نشان می دهد. نگرش های منفی اهالی محلات مجاور به محلهی عرب ها از یک سو و فقدان روابط اجتماعی با افراد صاحب پایگاه اجتماعی بالا و قوی بودن هویت قومی در ساکنین از سوی دیگر، نشان دهندهی جداافتادگی جامعه شناختی و نه صرفاً مکانی و فضایی اهالی محله عرب ها از فرآیندها و محیط شهری است.

پدیده شایعه، فرآیندی است که از طریق آن، اخباری انتشار می یابد، بی آن که از کانال های رایج، عبور کرده باشد. شایعه می تواند از یک اطلاع نادرست منشأ گیرد و یا آن که منبع آن، اطلاعی درست ولی اغراق آمیز و اشتباه باشد. شایعه به عنوان یک ناهنجاری اجتماعی شناخته می شود که روان شناسان اجتماعی، مطالعات گسترده ای پیرامون بررسی شایعه و ابعاد آن انجام داده اند و درصدد شناخت راه هایی برای از بین بردن آن هستند. مساله مورد بررسی در این مقاله، اشاعه خبر و گسترش شایعه و مطالعه آن در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان است که با توجه به پنج بُعد اخبار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، ورزشی و فرهنگی سنجیده شده است و عوامل موثر بر آن مورد ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به جامعه آماری که کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان بودند (N = 15405)، نمونه مورد نظر از طریق نمونه گیری سهمیه ای انتخاب گردید (n = 242). محدوده زمانی گردآوری داده ها، نیمسال اول سال تحصیلی 91- 90 می باشد. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردیدند. همچنین مدل نظری تحقیق با استفاده از نرم افزار Lisrel ترسیم گردید.با توجه به نتایج، 5/9 درصد از پاسخگویان، نقش زیادی در اشاعه خبر و گسترش شایعه داشتند. 2/30 درصد از پاسخگویان، نقشی کم و 3/60 درصد از پاسخگویان نقش متوسطی در اشاعه خبر و گسترش شایعه داشتند. آماره کندال برابر با 626/0 حاکی از آن است که بین اهمیت خبر و اشاعه و گسترش آن رابطه مثبت وجود دارد، به عبارت دیگر، با بیشتر شدن اهمیت خبر، میزان اشاعه آن هم افزایش می یابد. اما بین ابهام خبر و اشاعه ی آن در جامعه آماری مورد مطالعه با آماره کندال 051/0، رابطه ای معنادار وجود نداشت. همچنین از میان متغیرهای تاثیر گذار فرعی تحقیق، رابطه اشاعه خبر و گسترش شایعه با نوع آنها، مقطع تحصیلی و درآمد خانوار تایید شد. در سنجش میزان اشاعه خبر و گسترش شایعه، داده های گردآوری شده نشان دادند که آماره T برابر با 023/6- و لذا تمایل افراد به اشاعه خبر و گسترش شایعه با میانگین 2379/2- متمایل به پایین است.

فضاهای شهری و مناسبات اجتماعی، به صورت انکارناپذیری با هم پیوند دارند؛ کنش اجتماعی با فضاهای شهری شکل می گیرد و این فضاها خود، توسط اجتماع تولید می شوند. این نقش فضاهای شهری در ایجاد سرمایه اجتماعی را در شهر شهرکرد بررسی می کند. روش تحقیق، پیمایش و جامعه آماری، شامل کلیه شهروندان 16 سال به بالای شهر شهرکرد بوده است که از بین آنها 384 نفر با کمک تکنیک تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، به عنوان نمونه انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش، تناسب، هویت، سرزندگی، و دسترسی به فضای شهری، به عنوان متغیر های مستقل و اعتماد، همبستگی و مشارکت اجتماعی، که مولفه های سرمایه اجتماعی هستند، به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده اند. استنباط آماری از داده ها مشخص ساخت که میزان سرمایه اجتماعی با توجه به وضعیت کیفی فضاهای شهری، به صورت معناداری متفاوت است، به گونه ای که هرچه شاخص های فضاهای شهری بهبود می یابد، میانگین سرمایه اجتماعی نیز افزایش پیدا می کند و بالعکس.

مطالعه تاثیر کار بر نگرش های افراد از موضوعات مهم جامعه شناسی است. از طرف دیگر سرمایه اجتماعی به عنوان منابع و پاداش هایی که افراد از طریق روابط اجتماعی به دست می آورند، در چند دهه گذشته مقبولیت گسترده ای یافته است، ولی تحقیقات چندانی در ارتباط با تاثیر سرمایه اجتماعی بر فعالیت شغلی صورت نگرفته است. هدف از نگارش مقاله حاضر، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر فعالیت شغلی دبیران مقاطع متوسطه شهرستان اصفهان است. به این منظور با بهره گیری از آرای صاحب نظرانی مانند پوتنام و کلمن در ابتدا به سنجش میزان سرمایه اجتماعی در میان دبیران رسمی نواحی پنجگانه آموزش و پرورش شهرستان اصفهان پرداخته و سپس چگونگی رابطه و تاثیر آن بر فعالیت شغلی آنان بررسی شده است. در این زمینه مؤلفه های سرمایه اجتماعی شامل کیفیت روابط (اعتمادورزی) و کمیت روابط (عضویتهای گروهی و انجمنی و روابط همیارانه) مورد بررسی و سنجش قرار گرفته اند. روش تحقیق از نوع همبستگی و به صورت پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری شامل 5443 نفر دبیران مرد و زن شهرستان اصفهان در سال 86 ـ 1385 می شد که از بین آنان با استفاده از فرمول کوکران، 329 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. شیوه جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه بود. آلفای کرونباخ فعالیت شغلی 72/0 و برای سرمایه اجتماعی 85/0 بود. نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین میزان سرمایه اجتماعی دبیران در یک طیف پنج درجه ای از یک تا پنج، 54/2 (اعتماد برابر با 02/3 و شبکه ارتباطات برابر با 10/2) و میانگین میزان فعالیت شغلی آنها برابر با 72/2 است. در مورد رابطه میان سرمایه اجتماعی و فعالیت شغلی دبیران، یافته های این تحقیق نشان داد که سرمایه اجتماعی با ابعاد فعالیت شغلی به ترتیب کیفیت آموزشی فعالیت (42/0=r)، میزان فعالیت آموزشی(39/0=r) و کیفیت پژوهشی فعالیت (28/0 = r) رابطه داشته و هر سه مورد نیز معنادار هستند. به طور کلی ابعاد گوناگون سرمایه اجتماعی، 19 درصد تغییرات فعالیت شغلی را تبیین کردند.

ارزش ها طی فراگرد اجتماعی شدن به افراد منتقل و درونی می شوند. ارزش ها بر نهادهای اجتماعی اثر گذاشته، مهمترین ابزار جامعه برای برقراری انتظام اجتماعی هستند. از این رو، نظریه پردازان توسعه، به ویژه توسعه روستایی، تحول ارزش ها و گرایش ها را شرط اساسی توسعه دانسته، بر این اعتقادند که مهم ترین وظیفه مجریان توسعه رخنه در رفتار اجتماعی افراد و گروه هایی است که همکاری آ نها در فراگرد توسعه اساسی است. به طور کلی، تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی رخ داده در کشور باعث متحول شدن نظام ارزشی جامعه روستایی گردیده است. هدف این تحقیق، شناسایی مهمترین ارزش های اجتماعی جوانان روستایی و عوامل مؤثر بر آن است. جامعه آماری، شامل افراد 18 تا 30 ساله ساکن مناطق روستایی استان اصفهان هستند. در انجام این پژوهش، از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شد. برای جمع آوری داده های میدانی تحقیق با 544 جوان روستایی که با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب گردیدند، مصاحبه به عمل آمد. نتایج: 8/65 درصد جوانان روستایی از عام گرایی زیادی برخوردارند. از نظر ارجحیت جنسی برای 3/83 درصد پاسخگویان جنسیت فرزندشان تفاوتی نمی کند. 7/55 درصد جوانان روستایی تمایل کمی به زندگی در روستا دارند. بین خودپنداری طبقاتی و نگرش نسبت به طبقه مطلوب پاسخگویان تفاوت وجود داشته، در حالی که 6/34 درصد آنان خود را متعلق به طبقه پایین می دانند، 4/2 درصد تعلق به این طبقه را مطلوب ارزیابی نموده اند. 75 درصد اعتقاد کمی به وجود عدالت در جامعه دارند. بیشتر از 8/92 درصد جوانان روستایی دارای غرور ملی بوده، به ایرانی بودن خود افتخار می کنند. پاسخگویان از اعتماد کمی به دوستان خود برخوردار بوده، فقط 25 درصد پاسخگویان اعتماد زیادی به دوستان خوددارند. میانگین انگیزه پیشرفت جوانان روستایی بالاتر از حد متوسط و تقدیرگرایی کمتر از حد متوسط است. رضایت از زندگی، سطح تحصیلات، شرایط اقلیمی و استفاده از رسانه های جمعی عواملی هستند که به طور مستقیم و سن، جنسیت، وضعیت تاهل، وضعیت اقتصادی، ارتباط با مراکز شهری و قابلیت دسترسی روستا به طور غیرمستقیم بر ارزش های اجتماعی مؤثر هستند.

هدف اصلی این مقاله بررسی وضعیت ازدواج و مضیقه ازدواج در سه استان مازندران، گیلان و گلستان است. برای انجام تحقیق از روش نسبت جنسی وزنی با استفاده از داده های سرشماری 1385 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد نسبت جمعیت هرگز ازدواج نکرده در همه گروه های سنی برای هر دو جنس در سرشماری 1385 در مقایسه با سرشماری سال 1375 برای استان های شمالی افزایش یافته است. نتایج محاسبه مضیقه ازدواج در سال 1385نشان می دهد دختران در گروه های سنی 29-25،34-30،39-35 با مضیقه ازدواج مواجه اند. اما در سال 1390 این مضیقه در مورد پسران بین گروه های سنی 24-20،29-25اتفاق خواهد افتاد و شدت آن نیز از مضیقه ازدواج دختران در سال 1385 بیشتر خواهد بود.

"این مقاله که حاصل تحقیق میدانی است ویژگی های کارآفرینی دانش آموختگان را در بخشهای مطبوعاتی جامعه مورد بررسی قرار داده است و با این جهت گیری که دانش آموختگان رشته های مختلف دانشگاهی به ویژه رشته های علوم انسانی باید نقش ممتازی در توسعه مطبوعاتی کشور داشته باشند، مطالعات آن آغاز شده است. لذا با انتخاب حجم نمونه ای بر اساس فرمول مربوطه به تعداد 286 نفر از شاغلین در عرصه نشریات و مطبوعات مستقر در شهر تهران به بررسی تجربی سوالها و فرضیه های تحقیق پرداخته است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و سوالات با طیف لیکرت تنظیم شده است. در این تحقیق علاوه بر شناسایی مشخصات فردی شاغلین در مطبوعات به ویژگی هایی از جمله، دارا بودن مدارک دانشگاهی، داشتن انگیزه فردی، ریسک پذیری، مهارت فردی، خلاقیت و سایر ویژگی های کارآفرینانه توجّه شده است. بررسی تجربی نشان داده است که بین ویژگی های کارآفرینی با داران بودن آموزشهای رسمی دانشگاهی، ریسک پذیری، داشتن مهارت فردی و خلاقیت رابطه معنی داری وجود دارد و در این میان سهم دانش آموختگان رشته های علوم انسانی در توسعه مطبوعات و نشریات کشور بیش از سایر دانش آموختگان در رشته های دیگر دانشگاهی بوده است. "

نابرابری اجتماعی و استمرار فاصله طبقاتی یکی از معضلات جوامع بشری است. این نابرابریها از گذشته های دور به صور گوناگون ادامه یافت و از دیرباز یکی از مهمترین مباحث، در بین اقوام و ملل بو ده است و برمبنای فلسفه، مذهب و قوانینی که داشته اند این سؤال را مطرح می کردند که آیا افراد انسانی همه برابر و مساوی اند و یا برحسب نژاد، رنگ، زبان، مذهب و … دارای حقوق و مزایای گوناگونی می باشند؟ در حقیقت این مقاله با رویکرد ادیان متعدد سعی می کند تا به آن سؤال پاسخ دهد و از این طریق به تشریح دیدگاه مذاهب متعدد درخصوص قشربندی اجتماعی بپردازد. بطوری که کنکاش درباره مباحث فوق چنین می نمایاند که در دین هندو به دلیل وجود مقررات شدید مذهبی نابرابری امری اجتناب ناپذیر است همچنانکه این مقوله در دین زرتشت نیز دیده می شود و به نظر می رسد تحرک یک فرد از طبقه ای به طبقه دیگر درعمل غیرممکن است. از منظر یهود هم به دلیل اعتقاد آنها به شاخصه نژاد برتر نابرابری برون طبقاتی امری شایع و متداول بوده اما دین مسیح با رویکرد متساوی به همه ابنای بشری می نگرد و خداوند را به عنوان پدر و همه آدمیان را فرزندان آن می انگارد. این مهم در جهان بینی اسلامی نیز امری ضروری است اما آن به خاطر وجود تفاوتهای انسانها به لحاظ استعداد و قابلیتهای مختلف است. بطوری که مطابق با استدلال دین اسلام جایگاههای متفاوتی در جامعه برای رفع نیازهای متعدد وجود دارد و هرکس براساس صلاحیت خود میتواند به آن وارد شود.

هدف از نگارش مقاله حاضر، بررسی جامعه شناختی حاشیه نشینی و تأثیر آن بر بهداشت روان در مناطق ارزنان و دارک زینبیه اصفهان است. به این منظور با بهره گیری از آرای صاحب نظرانی مانند: زیمل، اسکار لوئیس، رابرت پارک و استونکویست به بررسی زندگی حاشیه نشینی و جهت سنجش بهداشت روان؛ از آرای صاحب نظرانی مانند: مازلو، جانسون، لوین و روی استفاده شده است. روش تحقیق به صورت پیمایشی، تکنیک جمع آوری اطلاعات پرسشنامه وبعضاً مصاحبه بوده است.جامعه آماری شامل افراد 65-15 ساله در مناطق ارزنان و دارک زینبیه اصفهان است که از بین آنان با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. آلفای کرونباخ ارتباط اجتماعی0.80، بهدا شت روان 0.69 و پیوندهای اجتماعی 0.61 بود. یافته های تحقیق نشان داد که متغیرهای جنس، سن تأثیری بر روی بهداشت روان حاشیه نشینان نداشته اند و متغیرهای تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت شغلی و محل تولد تأثیر مثبت و معنی داری برروی بهداشت روان حاشیه نشینان داشته اند. ارتباط اجتماعی با 0.58درصد بیشترین رابطه را با میزان بهداشت روان حاشیه نشینان داشته است. سپس حقوق اجتماعی با 0.28درصد و پیوند اجتماعی با 0.31درصد قرار می گیرند. 49 درصد واریانس متغیر وابسته؛ یعنی بهداشت روان حاشیه نشینان توسط این مدل تبیین شده است و این نشانگر برازش خوب مدل است.

احساس امنیت ناشی از تجربه­های مستقیم و غیرمستقیم افراد و از شرایط و اوضاع محیط پیرامون است و افراد مختلف به صورت های گوناگون آن را تجربه می کنند. «دیدگاه آسیب پذیری» دیدگاهی است که عمدتاً احساس امنیت را درباره متغیرهای اجتماعی و شخصی همچون جنسیت، سن و طبقه اجتماعی- اقتصادی مورد توجه قرار داده است. این پژوهش نیز با هـدف شناخت و بررسـی و احساس امنیت در بین اقشار آسیب­پذیر جامعه، با تأکید بر دیدگاه آسیب پذیری به صورت پیمایشی، در بین384 چ نفر از شهروندان شهر اصفهان، در سال 1388 صورت گرفته است. روش نمونه­گیری، خوشه­ای است که در 3 منطقه اصفهان (5، 14، 10) انجام پذیرفته است، برای آزمون فرضیات و تحلیل داده ها از نرم­افزار SPSS و از روش­های تحلیل آماریT-test ، واریانس یکطرفه Anowa استفاده شده است. مهم­ترین یافته های این پژوهش بدین قرار است: میانگین احساس امنیت زنان نسبت به مردان بیشتر است. میانگین احساس امنیت گروه های سالخورده کمتر از دیگر گروه های سنی است. افراد واقع در طبقه پایین اجتماع احساس امنیت کمتری نسبت به دیگر طبقات جامعه دارند. میانگین احساس امنیت ساکنان مناطق پایین شهر کمتر از دیگر مناطق شهر (بالاو متوسط) است

پژوهش حاضر از نظر کنترل شرایط پژوهش پیمایشی، از نظر وسعت پهنانگر و از نظر زمانی مقطعی است. جامعة آماری آن کلیة سرپرستان خانوارهای شهر اصفهان است که در سال 1385، 441782 نفر بوده اند و حجم نمونة مقتضی بر اساس فرمول کوکران 384 نفر تعیین شده است که به دلیل توزیع بیشتر پرسش نامه 394 پرسش نامه مورد تحلیل قرار گرفته است. پرسش نامة طراحی شده با روایی سازه های مناسب (براساس ضریب آلفای کرونباخ) برحسب نسبت خانوارهای هر منطقه در بین مناطق مختلف شهر اصفهان توزیع شده است. کاوش در سؤالات و فرضیات پژوهش منجر به نتایجی شد که برخی از آن ها به این شرح است: میانگین احساس شادی در دامنه صفر و صد در بین سرپرستان خانوارها 23/56 بود (بعد احساسی 37/59، بعد اجتماعی 42/55 و بعد شناختی 88/53) و از بین متغیرهای زمینه ای مورد مطالعه، احساس شادی سرپرستان خانوار برحسب جنس، وضعیت تأهل و شغل متفاوت است. همچنین متغیرهای سرمایة اجتماعی، رضایت از امکانات منطقه ای، میزان برخورداری از حقوق شهروندی، میزان منزلت نقشی (کارآمدی اجتماعی، خانوادگی و فردی) و درآمد با احساس شادی سرپرستان دارای همبستگی مستقیم است. به طوری که مدل به دست آمده از متغیرهای مؤثر، براساس رگرسیون چندگانه با روش گام به گام، حدوداً 45 درصد از واریانس احساس شادی در جامعة آماری را تبیین می کند. برخورداری از حقوق شهروندی، منزلت نقشی و سرمایة اجتماعی به ترتیب دارای بیشترین تأثیر بر شادی اند.