محمدرضا جهانگیرزاده

محمدرضا جهانگیرزاده

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۰ مورد.
۱.

تدوین مدل فرآیندی خرد بر اساس منابع اسلامی: نظریه داده بنیاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۷ 137 - 171

کلید واژه ها: خرد مدل فرآیندی روان شناسی اسلامی نظریه داده بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۶
با وجود سابقه گسترده «خرد» در متون فلسفی و دینی، ورود آن به روان شناسی به چند دهه اخیر باز می گردد. هدف از این پژوهش، طراحی مدل فرآیندی خرد با تاکید بر آموزه های دینی و بررسی میزان روایی آن بود. روش این تحقیق کیفی از نوع داده بنیاد بود و به منظور بررسی روایی محتوایی از روش توصیفی زمینه یابی استفاده شد. با تشکیل حوزه معنایی، مفاهیم متناظر با خرد در منابع اسلامی شناسایی شد و در چهار مرحله کدگذاری باز، متمرکز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. حاصل این مرحله دستیابی به 1276 کد باز، 344 کد متمرکز، 84 کد محوری، 19 مقوله و 10 مولفه اصلی خرد بود. این مولفه ها عبارتند از: علم، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی. سپس، روابط فرضی میان این مولفه ها و فرآیند دست یابی به خردورزی بررسی شد. یافته ها نشان داد، روابط فرضی میان این ده مولفه در دو سطح «مقوله های هسته ای» و «حوزه های کنش وری» طبقه بندی می شوند. بر این اساس، خرد در هسته دارای عناصر اساسی «شناخت»، «مهار»، «تشخیص»، «پردازش»، و «عمل متقن» است که در حوزه درون فردی به «ادراک بهترین منفعت» و حوزه برون فردی به «بینش»، «ادراک انگیزه و اهداف درونی»، «ادراک مفاهیم و اشیاء»، و «تیزفهمی» منجر شد. نتایج حاصل، طراحی مدل فرآیندی خردورزی بود که توسط 6 کارشناس علوم اسلامی و روان شناسی مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(CVI)» تحلیل و مطلوب ارزیابی شد. نتایج حاصل از مدل فرآیندی خرد، مقدمه ای برای طراحی مقیاس و مداخلات آموزشی و درمانی خرد است.
۲.

مفهوم شناسی «اراده» در روان شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 43 - 59

کلید واژه ها: اراده منابع اسلامی روان شناسی مفهوم شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۲۸
قدمت مفهوم اراده در متون فلسفی و دینی را می توان قریب پانصد سال قبل از میلاد مسیح دانست، لیکن ورود این مفهوم به دنیای روان شناسی نوین، با تغییر و تحولاتی روبه رو گردید. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف مفهوم شناسی اراده در گستره دانش روان شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی شکل گرفت. بدین منظور، در گام اول، اراده در روان شناسی و مفاهیم متناظر با آن در منابع اسلامی با استفاده از روش معناشناسی زبانی مفهوم شناسی شد و در گام دوم، میزان مطابقت این مفاهیم با اراده در منابع اسلامی با استفاده از روش توصیفی زمینه یابی و بررسی گردید. نتایج یافته های پژوهش نشان داد: حوزه معنایی اراده در لغت و روان شناسی با مؤلفه هایی همچون توانایی روانی، کشش هشیارانه، توانمندی رفتاری، تصمیم گیری، مهار خود و رفتار هوشمند مشخص می شود. مفاهیم متناظر با حوزه معنایی اراده در لغت و روان شناسی، واژگانی از جمله اراده، طلب، اختیار، رغبت، میل، شوق، شهوه، محبه، وُد، تمنّی، انتخاب، مشیت، عزم، صبر، حزم، صریمه، قصد، تحرّی، نیت، إمّعه، المنزعه، الهوی، الاصرار، نکث، إهمال، جزم، هم، ابتغاء، قضاء، قدرت، عطوفه و تصمیم در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج پژوهش در گام دوم نشان داد: مفاهیم وُد، حزم، امّعه، المنزعه، نکث، اهمال، قضاء، قدرت، عطوفه و تصمیم با میزان شاخص روایی محتوایی (CVI) 625/0، 625/0، 625/0، 75/0، 625/0، 5/0، 5/0، 625/0، 5/0 و 75/0 حذف و 22 مفهوم دیگر از قرابت مطلوب با اراده در منابع اسلامی برخوردارند.
۳.

طراحی بسته تعدیل کمال گرایی نسبت به همسر با رویکرد شناختی رفتاری با تاکید بر منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ 35 - 60
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۵۶
کمال گرایی نسبت به همسر با انتظارات و توقعات بسیار بالا از همسر همراه است و زمینه ساز تعارض و نارضایتی در خانواده است. هدف پژوهش حاضر تدوین بسته آموزشی تعدیل کمال گرایی نسبت به همسر با رویکرد شناختی رفتاری اسلامی بود. در این پژوهش، از دو روش کیفی و کمی استفاده شده است. ابتدا به منظور یافتن مولفه ها و تکنیک ها و ساخت بسته آموزشی، داده های مرتبط از آموزه های اسلامی و متون روان شناسی جمع آوری شد و با روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد نظریه زمینه ای تحلیل شد. سپس به منظور ارزیابی روایی محتوا، نظرات 12 کارشناس درباره اهداف، تکنیک ها و تکالیف خانگی ملاحظه شد. پس از حذف و اصلاح برخی آیتم ها بر اساس نظرات کارشناسان، بسته نهایی تعدیل کمال گرایی افراطی نسبت به همسر ارائه شد. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که بسته آموزشی تعدیل کمال گرایی نسبت به همسر با رویکرد شناختی رفتاری اسلامی، شامل چهارده جلسه، نود دقیقه ای است که شامل 1) ایجاد رابطه درمانی و ارزیابی، 2) کاهش خودمحوری، 3) کاهش انتظارات بالا از همسر، 4) کاهش سلطه جویی نسبت به همسر، 5) افزایش تمایزیافتگی نسبت به همسر، 6) افزایش انعطاف پذیری، 7) تقویت بخشش، 8) تقویت توجه به افکار و احساسات همسر، 9) بهبود رابطه با خانواده همسر، 10) مثبت-نگری نسبت به همسر، 11) اصلاح تحریف های شناختی نسبت به همسر، 12) کاهش حساسیت عاطفی و زودرنجی، 13) کاهش حساسیت افراطی به جزئیات، 14) کاهش مشکلات کاری و اجتماعی و جمع بندی جلسات می باشد. بسته آموزشی تعدیل کمال گرایی نسبت به همسر با رویکرد شناختی-رفتاری با تاکید بر منابع اسلامی، دارای ...
۴.

ساخت و اعتباریابی اولیه آزمون نوع دوستی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال ۱۶ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۶۴) 29 - 54

کلید واژه ها: نوع دوستی آزمون اولیه روان سنجی آزمون روایی و اعتبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۳۳
این پژوهش با هدف مفهوم شناسی نوع دوستی در منابع اسلامی و ساخت آزمون اولیه آن براساس منابع اسلامی انجام گرفت. بدین منظور با مراجعه به منابع اسلامی، از روش تحلیل محتوا استفاده گردید و برای ارزیابی روایی و اعتبار آزمون، از روش پیمایشی با انتخاب نمونه 109 نفری از میان طلاب حوزه علمیه قم و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بهره گرفته شد. ساختار برداشت شده از منابع اسلامی برای نوع دوستی شامل شش مؤلفه است: 1. پذیرش؛ 2. پیوندجویی؛ 3. محبت به دیگران؛ 4. یاریگری؛ 5. گذشت؛ 6. ازخودگذشتگی. روایی این ساختار از نظر کارشناسان دینیِ دارای تحصیلات روان شناسی، طبق ساختار لیکرت چهارگزینه ای تأیید شد؛ سپس براساس ساختار به دست آمده، نزدیک به صد گویه اولیه طراحی گردید و روایی آنها از نظر کارشناسان تأیید و طبق نظر آنها، تعدادی از گویه ها حذف شد و درنهایت، نسخه پنجاه سؤالی آزمون مورد ارزیابی قرار گرفت. اعتبار آزمون با بررسی همسانی درونی از طریق ضریب آلفای کرونباخ در سطح 923/0 به دست آمد. دونیمه سازی نیز اعتباری در حد 869/0 و 870/0 برای دونیمه را نشان داد. بنابراین، این آزمون از اعتبار و روایی مناسب برخوردار است.
۵.

تدوین مدل مفهومی خرد براساس منابع اسلامی: تحلیل داده بنیاد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اسلام و روانشناسی سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 7 - 36
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۸۲
پژوهش حاضر در پی دستیابی به تدوین مدل مفهومی خرد اسلامی و بررسی میزان روایی آن به سه روش معناشناسی زبانی، روش کیفی داده بنیاد و روش توصیفی زمینه یابی بود. با تشکیل حوزه معنایی خرد در لغت و روان شناسی، 23 مفهوم اولیه مشیر به خرد در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج حاصل از «بررسی روایی محتوایی» در این مرحله به حذف چهار مفهوم و باقی ماندن نوزده مفهوم دیگر انجامید. در بخش «جمع آوری مستندات»، نتایج حاصل از جستجوی داده های مرتبط با مفاهیم نوزده گانه، بالغ بر 2149 داده بود که در دو مرحله ضعف کتاب و عدم ارتباط مفهومی غربال شدند. حاصل غربالگری، حذف 1039 مستند و باقی ماندن 1110 داده اسلامی و درنهایت دوازده مفهوم برای مدل پردازی بود. این مفاهیم شامل عقل، حکمت، تمییز، معرفت، علم، پردازش ذهنی، فهم، بصیرت، فراست، کیاست، فقه، فطانت و ذکاوت بودند که به شیوه نظریه کیفی داده بنیاد در چهار مرحله کدگذاری تحلیل شدند. با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 1276 کد باز اولیه، 344 کد باز متمرکز، 84 کد محوری و 19 مقوله هسته ای شناسایی شد. نسبت سنجی میان مقوله های هسته ای و عرضه دوباره آنها به مستندات نشان داد، خرد اسلامی از ده مؤلفه مفهومی شامل دانش، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی تشکیل شده است. این مؤلفه ها توسط یازده کارشناس ارزیابی و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(CVI)» تحلیل شد. کارشناسان روایی مؤلفه ها را نیز مطلوب ارزیابی کردند.
۶.

مفهوم شناسی «خرد» در روان شناسی و تناظرشناسی مفاهیم آن در منابع اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۹) 27-46

کلید واژه ها: خرد مفهوم شناسی روان شناسی مفاهیم مشیر به خرد منابع اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۲۷۰
تحقیق در این باره که «خرد چیست و چگونه تعریف می شود؟» بنیادی ترین حوزه از مطالعات خرد است. هدف این پژوهش، مفهوم شناسی «خرد» در روان شناسی و شناسایی مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی است. بدین منظور، برای مفهوم شناسی «خرد» در روان شناسی و سپس شناسایی مفاهیم متناظر با آن در منابع اسلامی، از روش «معناشناسی زبانی» و در بخش بررسی میزان مطابقت این مفاهیم با خرد در منابع اسلامی، از روش «توصیفی زمینه یابی» استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد: حوزه معنایی «خرد» در لغت و روان شناسی، با مؤلفه هایی همچون «دانش ساختاری و فرایندی، ژرف نگری، نیک خواهی و ارزش های متعالی، کنترل هیجانی و عواطف مثبت و عمل به دانش و توانمندی های مهارتی» مشخص می شود. متناظر با حوزه معنایی «خرد» در لغت و روان شناسی، واژگانی از جمله «عقل، علم، معرفت، حکمت، فطنه، ذکاء، فهم، شعور، ادراک، استنتاج فکر، فقه، رویه، خبره، کیاست، فراست، درایت، حصافت، حذاقت، تدبر، تمییز، نصح و بصیرت» در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج پژوهش در گام دوم نشان داد: مفاهیم «استنتاج، حذاقت، حصافت، و نصیحت» با میزان شاخص روایی محتوایی (CVI) 72/.، 44/.، 44/.، و 36/. حذف و 19 مفهوم دیگر از میزان قرابت مطلوب با خرد در منابع اسلامی برخوردار است.
۷.

اثربخشی امیددرمانی با رویکرد اسلامی در مقایسه با امیددرمانی کلاسیک بر شادکامی و کیفیت زندگی بیماران عروق کرونر قلبی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۷ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ 95-111

کلید واژه ها: بیماری قلبی کیفیت زندگی شادکامی اسلام امید درمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۲۵۵
سابقه و هدف: در بیماری عروق کرونر قلب کاهش شادمانی و کیفیت زندگی رایج است. پژوهش هایی اثربخشی برنامه امیددرمانی کلاسیک را در افزایش شادمانی و کیفیت زندگی بیماران مزمن نشان داده است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی امیددرمانی با رویکرد اسلامی در مقایسه با امیددرمانی کلاسیک بر افزایش شادکامی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به عروق کرونر قلب بوده است. روش کار: در این پژوهش که از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون-پس آزمون و گروه گواه است، تعداد 60 نفر از بیماران مبتلا به عروق کرونر قلب یکی از بیمارستان های شهرستان قم برای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسش نامه های امید، شادکامی و کیفیت زندگی (36SF-) بود. پس از جمع آوری داده های پیش آزمون، شرکت کنندگان در سه گروه همتای 20 نفری تقسیم شدند و جلسات مداخله در هشت جلسه 90 دقیقه ای اجرا شد. گروه آزمایشی اصلی، امیددرمانی با رویکرد اسلامی، گروه آزمایشی دوم، امیددرمانی کلاسیک و گروه کنترل، بسته مقابله با استرس دریافت کردند. پس از آن پس آزمون در تمامی گروه ها اجرا شد و داده ها با استفاده از آزمون های لوین، کولموگروف-اسمیرنوف و کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که امیددرمانی اسلامی و کلاسیک به صورت معناداری موجب افزایش امید، کیفیت زندگی و شادکامی در افراد مبتلا به بیماری کرونر قلبی شده است. همچنین روش امیددرمانی اسلامی در افزایش کیفیت زندگی و شادکامی بیماران مبتلا به کرونر قلبی، مؤثرتر از امیددرمانی کلاسیک است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، بهره گیری از امیددرمانی اسلامی در بیماران مبتلا به عروق کرونر قلبی توصیه می شود. همچنین، پیشنهاد می شود در پژوهش های آینده برنامه امیددرمانی اسلامی در بیماری های مزمن دیگر نیز اجرا و اثربخشی آن ارزیابی شود.
۸.

طراحی بسته آموزشی ذکر به منظور کاهش نشانه های افسردگی بر اساس منابع اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 7 - 30

کلید واژه ها: ذکر بسته آموزشی منابع اسلامی افسردگی نشانه های افسردگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۶۳
افسردگی، یکی از شایع ترین و  مهم ترین اختلالات روانی است، همچنین یکی از  مهم ترین مقابله های دینی با این پدیده، استفاده از «ذکر» با مضامین خاص خود می باشد. ازاین رو، هدف این پژوهش، «تدوین بسته آموزشی ذکر به منظور کاهش نشانه های افسردگی بر اساس منابع اسلامی» است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی بوده و در آن از روش کیفی از نوع تحلیل محتوا و کمّی از نوع دلفی استفاده شده است. ابتدا کارکردهای ذکر در منابع اسلامی موردبررسی قرار گرفت؛ سپس اذکار مرتبط با افسردگی بر اساس ملاک های مشخص گزینش گردید؛ در ادامه معرفت های موجود در اذکار منتخب، مورد تحلیل قرار گرفت. این معرفت ها به اختصار عبارت اند از: خدااسنادی، خدامالکی، خداپناهی، اطمینان به روزی، امید به خدا، خدامحوری، تنزه الهی، جبران و امید، ممکن الخطا بودن، خدامُنعمی و خیر باوری. در نتیجه، بسته آموزشی بر اساس کارکردهای معرفتی، معنوی، عاطفی و رفتاری ذکر و در چارچوب منطق مراتب توحید در اندیشه اسلامی تدوین گردید. و در آخر، روایی محتوایی معارف و بسته آموزشی توسط کارشناسان با استفاده از شاخص های CVR و CVI مورد ارزیابی و تأیید قرار گرفت. نتیجه آن که بسته آموزشی ذکر برای کاهش نشانه های افسردگی از لحاظ نظری قابلیت تدوین دارد.
۹.

بسته امیددرمانی با رویکرد اسلامی برای بیماران قلبی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۷ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 41-57

کلید واژه ها: احساس معنا اسلام امید امیددرمانی بیماری قلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۲۱۵
سابقه و هدف: بیماری های قلبی-عروقی یکی از مهم ترین بیماری های مزمن است که عوارض روان شناختی بسیاری همچون خستگی مفرط، اضطراب و افسردگی دارد و کیفیت زندگی بیماران را کاهش می دهد. در این میان توجه به نقش امید حائز اهمیت است. امید سازه روان شناسی مثبتی به حساب می آید که در مواجهه با سختی ها از افراد محافظت می کند. با توجه به اهمیت امید، اسنایدر سازه امید و پرسش نامه آن را تدوین کرده است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر تدوین برنامه امیددرمانی با توجه به آموزه های اسلامی و دستاوردهای روان شناسی کلاسیک بود. روش کار: روش این پژوهش متن محور و تحلیل محتوا است. بدین منظور مطالب مرتبط با نظریه امید در روان شناسی و آموزه های اسلامی جمع آوری و تحلیل محتوا شد. بر اساس نتایج تحلیل محتوا، سازه امید شامل هفت مؤلفه شناخت هدف زندگی و گرایش به آن، مهارت هدف گذاری، انگیزش و مهارت خودانگیزشی، توکل، تدبیر و مسیریابی، تلاش و پشتکار و مهارت مقابله با موانع بود. سپس بسته امیددرمانی با رویکرد اسلامی برای بیماران قلبی طراحی و روایی محتوایی آن ارزیابی شد. پس از جمع آوری نظر کارشناسان، برنامه امیددرمانی با رویکرد اسلامی نهایی تدوین شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که برنامه امیددرمانی با رویکرد اسلامی برای بیماران قلبی شامل هشت جلسه نود دقیقه ای بود که عبارت است از: 1) ایجاد رابطه درمانی و ارائه اهداف و منطق درمان، 2) آشنایی با هدف و معنای زندگی در اسلام و تقویت گرایش به آن و نقش آن در امید، 3) آموزش مهارت هدف گذاری در جهت هدف اصلی زندگی و تعیین اهداف معنادار، شفاف و منطقی، 4) تبیین انگیزش و اهمیت آن و تقویت خودآگاهی فرد نسبت به انگیزه هایش، 5) مهارت های انگیزش معنوی، 6) تدبیر و انتخاب مسیر مناسب، تقویت خلاقیت و مهارت برنامه ریزی، 7) مهارت مقابله با موانع و مهارت انعطاف پذیری و 8) تقویت یاد خدا و توکل به او و جمع بندی. نتیجه گیری: برنامه امیددرمانی با رویکرد اسلامی دارای ابعاد مثبت معنوی و روان شناختی است و با برنامه امیددرمانی کلاسیک متفاوت است.
۱۰.

تدوین بسته امید درمانی با رویکرد اسلامی در مواجهه با پیامدهای روانشناختی همه گیری کرونا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روانشناسی بالینی سال سیزدهم تایستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 201 - 211

کلید واژه ها: امید درمانی رویکرد اسلامی امید درمانی کلاسیک همه گیری کرونا توکل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۴۰۸
مقدمه: هدف پژوهش حاضر تدوین برنامه امید درمانی با توجّه به آموزه های اسلامی و دستاوردهای روانشناسی کلاسیک برای مواجهه با بیماری کرونا بود. روش: روش این پژوهش متن محور و تحلیل محتوا بود. بدین منظور مطالب مرتبط با نظریه امید در روانشناسی و آموزه های اسلامی جمع آوری و تحلیل محتوا شد. بر اساس نتایج تحلیل محتوا، سازه امید شامل هفت مؤلفه شناخت هدف زندگی و گرایش به آن، مهارت هدف گذاری، انگیزش و مهارت خودانگیزشی، توکل، تدبیر و مسیریابی، تلاش و پشتکار، مهارت مقابله با موانع بود. سپس بسته امید درمانی با رویکرد اسلامی برای مواجهه با بیماری کرونا طراحی شد. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که برنامه امید درمانی با رویکرد اسلامی برای مواجهه با بیماری کرونا، شامل هشت جلسه، نود دقیقه ای است که شامل 1) ایجاد رابطه درمانی و ارائه اهداف و منطق درمان، 2) آشنایی با هدف و معنای زندگی در اسلام و تقویت گرایش به آن و نقش آن در امید 3) آموزش مهارت هدف گذاری در راستای هدف اصلی زندگی و تعیین اهداف معنادار، شفاف، منطقی، 4) تبیین انگیزش و اهمیت آن، تقویت خودآگاهی فرد نسبت به انگیزه هایش، 5) مهارت های انگیزش معنوی 6) تدبیر و انتخاب مسیر مناسب، تقویت خلاقیّت، مهارت برنامه ریزی، 7) مهارت مقابله با موانع، مهارت انعطاف پذیری 8) تقویت یاد خدا و توکّل به او و جمع بندی، می باشد. نتیجه گیری: برنامه امیددرمانی با رویکرد اسلامی، دارای ابعاد مثبت معنوی و روانشناختی است. برنامه امید درمانی با رویکرد اسلامی با توجّه به معنا و هدف زندگی، انگیزه ی معنوی قابل توجّهی در فرد ایجاد می کند و آسیب پذیری به افسردگی را کاهش می دهد. همچنین با تقویت توکّل، اضطراب را کاهش می دهد. پیشنهاد می شود بسته امیددرمانی با رویکرد اسلامی در فضای مجازی و تحت وب ارائه شود.
۱۱.

پیش بینی اختلالات رفتاری کودکان بر اساس روان بنه های ناسازگار اولیه و دینداری مادران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 111-122

کلید واژه ها: مشکلات رفتاری کودکان دینداری طرح واره روان بنه های ناسازگار اولیه طرح واره های ناکارآمد مادران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۳۵۹
این پژوهش، از نوع همبستگی است که با هدف بررسی ارتباط بین دینداری و روان بنه های ناسازگار اولیه مادران با مشکلات رفتاری کودکان در یک نمونه غیربالینی اجرا شد. بدین منظور، نمونه ای به حجم 386 نفر از دانش آموزان ابتدایی به روش نمونه گیری خوشه ای، انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش سیاهه رفتاری کودک (CBCL)، پرسش نامه دینداری و پرسش نامه روان بنه های ناسازگار اولیه (YSQ-SF) بودند. هر سه پرسش نامه توسط مادر دانش آموزان تکمیل شد. نتایج نشان دادند که بین دینداری مادران و مشکلات رفتاری کودکان و نیز بین روان بنه های ناسازگار اولیه مادران و مشکلات رفتاری کودکان رابطه معنادار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که بُعد اخلاق دینداری مادران و نیز حوزه های بریدگی و طرد و خودمختاری و عملکرد مختل روان بنه های ناسازگار اولیه مادران به صورت معناداری مشکلات رفتاری کودکان را پیش بینی می کند. این یافته ها ضمن پیش بینی مشکلات رفتاری کودکان بر پیامدهای منفی روان بنه های ناسازگار اولیه مادران و ضرورت طرح برنامه های درمانی و حمایتی تأکید می کند و نقش دینداری مادران را در کاهش مشکلات رفتاری کودکان مورد تأیید قرار می دهد.
۱۲.

معنویت: چیستی، گستره و کارکردها در روان شناسی و مقایسه آن با رویکرد اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 79 - 102

کلید واژه ها: روان شناسی معنویت اسلام کارکردهای معنویت ارکان معنویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۲۳۷
هدف این پژوهش، شناسایی معنویت در سه بُعد معنا، گستره و کارکردها در روان شناسی و اسلام است. با توجه به هدف پژوهش، به منابع روان شناختی مرتبط با دین و معنویت و همچنین آیات قرآن، روایات و آثار اندیشمندان مسلمان مراجعه شد و داده ها استخراج گردید و به روش توصیفی-تحلیلی مقایسه و تحلیل گردید. یافته های پژوهش نشان داد که معنویت در روان شناسی عبارت اند از: حالتی روان شناختی که متضمن ویژگی هایی از قبیل: بصیرت، درک وحدت، یکپارچگی درون، احساس حیرت، احساس تعالی، احساس پذیرفتن، قطع تعلق، عشق و شفقت، شکرگزاری در برابر نعمت های زندگی و احساس معناداری است؛ ولی معنویت در اسلام حالتی است که در ارتباط با وجود خداوند متعال تحقق می یابد و شامل مؤلفه های شناخت خداوند، ایمان به خالق، احساس تعلق به خالق، و انجام عمل برای خداوند، درک همه جانبه حضور او و درک قرب الهی است. همچنین به دست آمد که کارکردهای معنویت در روان شناسی در حیطه های سلامت جسم و روان، تأثیر بر شادکامی، شخصیت و درمان، کاهش درد و رنج و رضایت باطنی می باشند. از نگاه اسلامی نیز کارکردهایی نظیر آرامش و کاهش درد و رنج در ارتباط با معنویت مشترک هستند؛ ولی معنویت اسلامی کارکردهای اختصاصی مانند: لذت پایدار، معنابخشی اصیل به زندگی و تقرب به خالق را به همراه دارد که در معنویت در روان شناسی از آن سخن به میان نیامده است.
۱۳.

الگوی ابراز وجود بر اساس منابع اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 7 - 30

کلید واژه ها: ابراز وجود الگو منابع اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۲۰
هدف پژوهش حاضر «تدوین الگوی ابراز وجود بر اساس منابع اسلامی» بوده است. پژوهش حاضر تحقیقی نظری از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات، بر پایه مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته است. برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمّی، از دو ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) استفاده شد. نتیجه بررسی در آموزه های دینی، استخراج ۱۷ مفهوم مرتبط با مؤلفه های ابراز وجود بود که به دوازده کارشناس دینی و روان شناسی ارائه شد. بعد از بررسی کارشناسان، ده مفهوم به عنوان مؤلفه های ابراز وجود تأیید و هفت مفهوم حذف شدند. یکی از دستاوردهای این تحقیق، رسیدن به تعریفی جدید از ابراز وجود است. مشخص کردن تفاوت های دین اسلام با مکاتب غربی در هدف و انگیزه ابراز وجود، مواضع ابراز وجود، تفاوت در تعریف مفاهیم اصلی مثل حق و حقوق، قدرت و قوت تأمین حقوق و جامعیت تأمین حقوق در دین اسلام بخش دیگری از دستاوردهای تحقیق است.
۱۴.

مؤلفه های خودنظم دهی بر اساس مفهوم «عقل» در منابع اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال سیزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 7-24

کلید واژه ها: خودنظم دهی عقل مؤلفه های شناختی مؤلفه های انگیزشی مؤلفه های عاطفی مؤلفه های اجرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۱ تعداد دانلود : ۸۱۷
هدف این پژوهش، شناسایی منبع اصلی خودنظم دهی، به عنوان توانش تنظیم پاسخ های خود در جهت تعقیب اهداف و برآورده ساختن معیارها و استخراج مؤلفه های آن، در منابع اسلامی بوده است. بررسی در آثار اندیشمندان اسلامی نشان می دهد که پایگاه «عقل»، منبع معرفتی انگیزشی اجرایی نفس است که تنظیم کنش های مختلف روانی انسان را بر عهده دارد. محقق با استفاده از روش های تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی، به تحلیل گزاره های دینی در خصوص عقل پرداخت. حاصل این بررسی، تأیید فرضیه اصلی تحقیق، و استخراج 21 مؤلفه بود که در چهار ساحت شناختی (به انضمام مؤلفه های نگرشی) ، انگیزشی، عاطفی، و اجرایی سازمان داده شد. این مؤلفه ها، در اختیار ده کارشناس حوزوی قرار گرفت و روایی محتوای آنها، با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) بررسی شد. تمامی مؤلفه ها، به استثنای یکی از مؤلفه های نگرشی (انکسار نفس) از روایی محتوا برخوردار بودند. براین اساس، کنش های خودتأملی، خودانگیزشی، و خودتغییری که از عناصر اصلی الگوهای خودنظم دهی به شمار می روند، در ادبیات اسلامی بر اساس کارکردهای عقل قابل توجیه و تبیین می باشند.
۱۵.

رابطه عملکرد خانواده و خودپنداره کودکان با توجه به نگرش مذهبی والدین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 25 - 40

کلید واژه ها: عملکرد خانواده نگرش مذهبی خودپنداره نقش تعدیل کننده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۱۵۷
پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان رابطه عملکرد خانواده و خودپنداره کودکان با توجه به نگرش مذهبی والدین صورت گرفته است. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده که برای بررسی مدل تعدیلی از معادلات رگرسیونی استفاده گردید. جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر و دختر پایه های چهارم، پنجم و ششم مقطع ابتدایی شهر یزد و والدین آنها می باشند که در مدارس دولتی و غیر دولتی مشغول به تحصیل بودند. 380 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب گردیدند. به منظور سنجش متغیر ها از مقیاس سنجش عملکرد خانواده (FAD)، مقیاس خودپنداره کودکان پیرز و هریس (CSCS)  و پرسشنامه نگرش مذهبی (RS) برای جمع آوری اطلاعات استفاده گردید. تحلیل همبستگی و رگرسیون برای تحلیل نتایج مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین سه متغیر خودپنداره کودکان، نگرش مذهبی والدین و عملکرد خانواده همبستگی مثبت و معنا دار وجود دارد. تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که مجموع متغیرهای عملکرد خانواده، نگرش مذهبی والدین و اثر تعاملی آنها 30 درصد تغییرات خودپنداره کودکان را پیش بینی می کنند. نگرش مذهبی والدین در رابطه بین عملکرد خانواده و خودپنداره کودکان نقش تعدیل کنندگی دارد و اثر تعاملی عملکرد خانواده با نگرش مذهبی والدین در خودپنداره کودکان معنادار می باشد. به طور کلی نتایج پژوهش حاضر دلالت بر نقش عملکرد خانواده و نگرش مذهبی والدین در کیفیت خودپنداره کودکان داشته و نگرش مذهبی، عملکرد خانواده را در جهت افزایش خودپنداره کودکان تقویت (تعدیل مثبت) می کند.
۱۶.

نقش میانجی خودمهارگری در رابطه بین دین داری و بهزیستی روان شناختی

نویسنده:
منبع: پژوهش های روانشناسی اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲) 97 - 113
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۱۹
امروزه، بهزیستی روان شناختی به طور فزاینده ای مورد توجه متخصصان روان شناسی و علوم اجتماعی قرار گرفته و در فرهنگ ها و نمونه های مختلف، مطالعات گسترده ای روی ابعاد، مؤلفه ها و همبسته های آن انجام شده است. هدف این تحقیق نقش واسطه ای خودمهارگری در رابطه ی بین دین داری و بهزیستی روان شناختی است. برای انجام این تحقیق 224 نفز از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه های پردیس فارابی و دانشگاه آزاد پردیسان شهر قم به پرسش نامه های خودمهارگری تانجنی، مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف و پرسش نامه ی سنجش نگرش مذهبی خدایاری فرد پاسخ دادند. رابطه ی بین متغیرها با استفاده از ضریب هم بستگی و رگرسیون خطی بررسی شد. برای بررسی نقش میانجی خودمهارگری از تحلیل مسیر و ضریب سوبل استفاده شد. بر اساس یافته های تحقیق، میان هر سه متغیر دین داری، بهزیستی روان شناختی و خودمهارگری رابطه مثبت وجود داشت. هم چنین تحلیل ها نشان داد 54/38 درصد از رابطه دین داری و بهزیستی روان شناختی از طریق خودمهارگری قابل پیش بینی است. نتایج این تحقیق نشان می دهد دین داری، به شیوه خاص خود، از طریق ارتقاء خودمهارگری قادر است بهزیستی روان شناختی افراد را افزایش دهد.
۱۷.

سبب شناسی نفاق از منظر منابع اسلامی و مقایسه آن با دو مفهوم روان شناختی ریاکاری اخلاقی و ناهماهنگی شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: روانشناسی و دین سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۸)

کلید واژه ها: نفاق ریاکاری اخلاقی ناهماهنگی شناختی ناهمخوانی شناختی سبب شناسی نفاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۸ تعداد دانلود : ۶۹۷
«نفاق»، پدیده ای روان شناختی است که بر اساس متون اسلامی با ملاک های سلامت روانی در تعارض است. این پژوهش، درصدد سبب شناسی، و شناسایی تشابه ها و تفاوت های نفاق با دو مفهوم ریاکاری اخلاقی و ناهماهنگی شناختی در روان شناسی می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات بنیادی و از حیث رویکرد، کیفی است که در گردآوری اطلاعات از روش تحلیل مفهومی محتوایی، بهره می برد. نفاق، بر اساس متون اسلامی عبارت است از: «یک وضعیت روانی رفتاری نابهنجار که شامل هرگونه دوگانگی ظاهر و باطن یا قول و فعل در روابط میان فردی می باشد». در بخش سبب شناسی از منظر متون اسلامی، عوامل انگیزشی (مثل ترس و طمع)، آمادگی های روانی (مثل تعصب و احساس ذلت)، و عوامل رفتاری (مثل دروغگویی و خلف وعده) به عنوان محوری ترین عوامل نفاق شناسایی شد. در بخش سبب شناسی مبتنی بر دو مفهوم ریاکاری اخلاقی و ناهماهنگی شناختی، جلب منفعت شخصی، به عنوان تنها عامل روان شناختی شناسایی شد. نتیجه اینکه در مفهوم شناسی نفاق بر اساس منابع اسلامی مفهوم محوری در تعریف نفاق یعنی «هرگونه دوگانگی ظاهر و باطن» در نظریات و مفاهیم روان شناختی مانند ریاکاری اخلاقی و ناهماهنگی شناختی، نیز منعکس شده است. در بخش سبب شناسی وجود مفاهیم مشترکی مانند «طمع» در متون اسلامی و جلب منفعت شخصی در متون روان شناختی می تواند موجب هم افزایی دو ساحت دین و روان شناسی شود.
۱۸.

شاخص های سلامت روان در مشاوره فطرت محور با رویکرد اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 43 - 64

کلید واژه ها: فطرت مشاوره اسلامی خودشکوفایی سلامت روان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۵
مجادله فطری نگری-تجربی نگری، همواره یکی از مباحثات تاریخی و پردامنه در خصوص ماهیت انسان بوده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین شاخص های سلامت روان در مشاوره فطرت محور با رویکرد اسلامی و مقایسه آن با سه مکتب روان تحلیل گری، رفتاردرمانی و درمان فردمدار، ارائه شده است. این پژوهش، بنیادی بوده و با بهره گیری از روش تحلیل محتوا، انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که سلامت روان بر مبنای رویکرد فطرت محور، مفهومی فرازمانی، فرامکانی، فرافرهنگی و فراموقعیتی است. ارتباط چهارگانه انسان با خود، خدا، خلق و خلقت، پیش نیازهای اساسی است که متضمن وصول فرد به این مفهوم است. بر این اساس، انسان سالم کسی است که با چهار عامل اساسی مذکور، ارتباطی «پویا» و «تکامل بخش» داشته و آن را تجربه نماید. همچنین این پژوهش نشان داد، در رویکرد فطرت محور، تمامی روش ها و مدل های درمانی در وصول به سلامت شخصیت مراجع، بر اساس «کمال طلبیِ» فطریِ مراجع طراحی می شود و باقی فطریات و تمایلات غریزی، تابع این گرایش خواهند بود.
۱۹.

رابطه دین داری و کمال گرایی والدین با سبک فرزندپروری والدین(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 103 - 121

کلید واژه ها: دین داری کمال گرایی سبک های فرزندپروری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۸
سبک های فرزندپروری اهمیت زیادی دارد. هدف کلی این پژوهش تعیین میزان رابطه دین داری با  کمال گرایی و سبک های فرزندپروری است. روش پژوهش توصیفی همبستگی می باشد و برای آزمون فرضیات تحقیق از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون، آزمون تحلیل واریانس (anova) و آزمون T استفاده شد. نتایج نشان داد که رابطه دین داری با فرزند پروری سهل گیرانه و آمرانه معنادار و مثبت می باشد. در مقابل رابطه کمال گرایی با فرزندپروری سهل گیرانه و آمرانه معنادار و معکوس می باشد. همچنین نتایج بیانگر این می باشد که میان دین داری و کمال گرایی با فرزندپروری مقتدرانه رابطه معناداری وجود ندارد.
۲۰.

رابطه ابعاد دینداری و جهت گیری دینی با رضایت زناشویی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۹) 159 - 182

کلید واژه ها: رضایت زناشویی ابعاد دینداری جهت گیری دینی رگرسیون چندگانه همبستگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
هدف این پژوهش، بررسی رابطه ابعاد دینداری و جهت گیری دینی با رضایت زناشویی است. روش پژوهش از نظر اهداف، کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری 6996 نفر از معلمان متأهل شهر قم بودند. نمونه آماری 377 نفر از اعضای جامعه آماری بودند که به شیوه تصادفی طبقه ای _ نسبی انتخاب و به پرسش نامه های استاندارد رضایت زناشویی انریچ، ابعاد دینداری گلاک و استارک و جهت گیری دینی آلپورت پاسخ دادند. تجزیه وتحلیل توصیفی و استنباطی داده ها در حد آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون هم زمان در قالب نرم افزار Spss - V 22 نشان داد: ابعاد دینداری و جهت گیری دینی، می توانند رضایت زناشویی را پیش بینی کنند. بین نمره کل ابعاد دینداری، ابعاد عاطفی و مناسکی با رضایت زناشویی همبستگی مثبت وجود دارد. بین جهت گیری دینی درونی با رضایت زناشویی همبستگی مثبت وجود دارد. بین نمره کل ابعاد دینداری و تمام ابعاد آن با جهت گیری دینی درونی همبستگی مثبت وجود دارد. تفاوت معنا داری بین گروه زنان و مردان یافت نشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان