مرضیه کرمخانی

سابقه و هدف: در بیماری عروق کرونر قلب کاهش شادمانی و کیفیت زندگی رایج است. پژوهش هایی اثربخشی برنامه امیددرمانی کلاسیک را در افزایش شادمانی و کیفیت زندگی بیماران مزمن نشان داده است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی امیددرمانی با رویکرد اسلامی در مقایسه با امیددرمانی کلاسیک بر افزایش شادکامی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به عروق کرونر قلب بوده است. روش کار: در این پژوهش که از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون-پس آزمون و گروه گواه است، تعداد 60 نفر از بیماران مبتلا به عروق کرونر قلب یکی از بیمارستان های شهرستان قم برای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسش نامه های امید، شادکامی و کیفیت زندگی (36SF-) بود. پس از جمع آوری داده های پیش آزمون، شرکت کنندگان در سه گروه همتای 20 نفری تقسیم شدند و جلسات مداخله در هشت جلسه 90 دقیقه ای اجرا شد. گروه آزمایشی اصلی، امیددرمانی با رویکرد اسلامی، گروه آزمایشی دوم، امیددرمانی کلاسیک و گروه کنترل، بسته مقابله با استرس دریافت کردند. پس از آن پس آزمون در تمامی گروه ها اجرا شد و داده ها با استفاده از آزمون های لوین، کولموگروف-اسمیرنوف و کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که امیددرمانی اسلامی و کلاسیک به صورت معناداری موجب افزایش امید، کیفیت زندگی و شادکامی در افراد مبتلا به بیماری کرونر قلبی شده است. همچنین روش امیددرمانی اسلامی در افزایش کیفیت زندگی و شادکامی بیماران مبتلا به کرونر قلبی، مؤثرتر از امیددرمانی کلاسیک است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، بهره گیری از امیددرمانی اسلامی در بیماران مبتلا به عروق کرونر قلبی توصیه می شود. همچنین، پیشنهاد می شود در پژوهش های آینده برنامه امیددرمانی اسلامی در بیماری های مزمن دیگر نیز اجرا و اثربخشی آن ارزیابی شود.

سابقه و هدف: امروزه سلامت انسان ها بیش از پیش یکی از مهم ترین نگرانی های قرن 21 شناخته می شود. این در حالی است که توجه محققان به ابعاد مختلف سلامت انسان ها جلب شده است و تنها سلامت جسمانی مد نظر نیست. در این زمینه، نماز یکی از فرائضی به شمار می رود که می تواند نقش مهمی در سلامت روانی، جسمانی، اجتماعی و معنوی انسان ها داشته باشد. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف تبیین کارایی پرتوهای نماز در ساختار سلامت انجام گرفته است. روش کار: پژوهش حاضر از نوع مطالعات مروری است. بر اساس منابع کتابخانه ای آثار و پرتوهای نماز بر ابعاد سلامت بر مبنای اسناد موجود تفسیر و نتایج با یافته های مربوط به پژوهش های صورت گرفته، توصیف شد. داده های لازم از طریق اسناد بایگانی شده افزون بر قرآن و نهج البلاغه؛ کتاب های تخصصی دیگر، مقالات و منابع دست اول اسلامی، روایی و فقهی به دست آمد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر مبنای نتایج این تحقیق مشخص شد که نماز رابطه مستحکم و مثبتی با ابعاد چهارگانه سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دارد که تحقیقات میدانی نیز این تأثیر را تأیید می کند و در موارد اندکی رابطه بین نماز و سلامت ضعیف گزارش شده است. نتیجه گیری: بر اساس یافته های به دست آمده، نماز در افزایش رضایتمندی و سلامت نقش مهمی ایفا می کند و می توان توجه به این مسئله مهم را با توسعه برنامه های تربیتی مناسب در نظام ساختاری و محتوایی کتب درسی و رشته های مختلف در سطح آموزش عالی بیش از پیش گسترش داد. همچنین با پدیدآوردن توان و ظرفیت مقابله با مشکلات و سختی ها، تقویت نظام ارزشی مطلوب، برنامه های فرهنگی و کارگاه های مناسب تا حد امکان از ابتلا به بیماری های مختلف جلوگیری کرد.

سابقه و هدف: مصرف قرص های ضد بارداری هم به صورت خودسرانه هم تجویزشده توسط پزشک جهت به تأخیرانداختن قاعدگی در زائران سفرهای زیارتی حج و عتبات عالیات در چند سال اخیر بسیار رایج شده است. ازآنجایی که برای شناخت شیوع و نوع عوارض مصرف قرص ها، مطالعات کمی صورت گرفته، این مطالعه برای بررسی شیوع عوارض این داروها در زنان ایرانی زائر اماکن مقدس در سال 1398 انجام شده است. روش کار: این مطالعه از نوع مقطعی است. در این پژوهش 123 نفر از بانوان زائر کاروان های حج تمتع و عتبات عالیات در سال 1398 که دارای شرایط موردنظر بودند به صورت مبتنی بر هدف انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته دو قسمتی بود. قسمت اول پرسش نامه در آخرین روزهای سفر حج تمتع در سرزمین مقدس عرفات پس از مراجعه به چادرهای زائران و همچنین در آخرین روز سفر زائران عتبات عالیات در مصاحبه با افراد واجد شرایط تکمیل شد. همچنین، یک ماه پس از بازگشت از سفر حج و عتبات عالیات از طریق تماس تلفنی با افراد، اطلاعات لازم دریافت و قسمت دوم پرسش نامه تکمیل شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج آزمون فراوانی عوارض مصرف دارو نشان داد که لکه بینی، خون ریزی، تهوع و سرگیجه، اضطراب و افسردگی و تحریک پذیری، درد قفسه سینه و تنگی نفس و مشکلات ناحیه اندام تحتانی مثل تورم، ورم یک طرفه پا و پادرد از مهم ترین عوارض مصرف دارو بود. تحلیل آزمون ناپارامتری مک نمار نشان داد که بین بروز برخی عوارض در طول سفر و بعد از آن تفاوت معنی داری وجود داشت (05/0P<). نتیجه گیری: به دلیل عوارض ایجادشده ناشی از مصرف قرص در طول سفر و بعد از آن، توصیه می شود کمترین تعداد قرص استفاده شود تا عوارض کمتری برای مصرف کنندگان ایجاد شود و حتی بهتر است شروع مصرف قرص فقط چند روز قبل از زمان مورد انتظار قاعدگی باشد.

سابقه و هدف: مهارت های زندگی اسلامی توانایی هایی هستند که با تأکید بر آموزه های دینی و تمرین مداوم پرورش می یابند و نوجوانان را برای روبه رو شدن با مسائل زندگی و افزایش توانایی ها و مهارت های روانی - اجتماعی آماده می کنند. ازاین رو، لزوم مداخلاتی که بتواند در سطح آموزش و پرورش از آسیب های اجتماعی پیشگیری کند، بیشتر از قبل احساس می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش آداب و مهارت های زندگی اسلامی بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، سبک های هویتی و رشد اخلاقی دانش آموزان بود. روش کار: این پژوهش از نوع کارآزمایی بالینی بود. جامعه مورد مطالعه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه اول منطقه 22 شهر تهران بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند؛ بدین صورت که از بین مدارس منطقه 22، چند دبیرستان انتخاب شدند و از بین آنها دبیرستان شهید مطهری جامعه پژوهش قرار گرفت و 40 نفر از دانش آموزان آن به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه آزمایش (20 نفر) و کنترل (20 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی های گروه آزمایش در هشت جلسه هفتگی، مداخله آموزش مهارت های زندگی اسلامی دریافت کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه های راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (MSLQ)، سبک های هویتی (ISI) و قضاوت اخلاقی (DIT) بود و داده ها به روش تحلیل کوواریانس بررسی شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده ، آموزش مهارت های زندگی اسلامی موجب تغییر در نمرات راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (فراشناختی= 27/0 و شناختی= 59/0) شده و این آموزش تغییراتی در متغیّرهای هویت هنجاری (43 /0) و تعهد (76/0) به وجود آورده است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد 37 درصد کل واریانس یا تفاوت های فردی در رشد اخلاقی دانش آموزان مربوط به آموزش آداب و مهارت های زندگی اسلامی بوده است. نتیجه گیری: آموزش مهارت های زندگی اسلامی دانش آموزان را قادر می سازد که به هویت مستقلی از خود به عنوان یک نوجوان متدین با پایندی به ارزش های دینی، رشد قضاوت اخلاقی و بهبود راهبردهای یادگیری خودتنظیمی دست یابند و به آنان کمک می کند که دانش، ارزش ها و دیدگاه های خود را به توانایی های واقعی تبدیل کنند.

سابقه و هدف: الکل یکی از شایع ترین مواد اعتیادآور در دنیا است. امروزه با وجود مطالعات گسترده در این زمینه، درمان های نگهدارنده برای جلوگیری از بازگشت پس از ترک، چندان موفقیت آمیز عمل نکرده است. دین که یکی از ارکان اصلی فرهنگ یک ملت محسوب می شود، دارای ظرفیت قدرتمند در پیشگیری از اختلالات روانی و عامل بازدارنده مؤثر در جلوگیری از بازگشت مصرف الکل است. هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش مضرات الکل مبتنی بر آموزه های اسلامی بر کاهش ولع مصرف آن و بازگشت در افراد با سابقه اعتیاد به الکل در انجمن الکلی های گمنام شهر تهران در سال 1396 بود. روش کار: این پژوهش به شیوه شبه آزمایشی و طرح آن از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری شامل کلیه اعضای انجمن الکلی های گمنام شهر تهران در سال 1396 بود که تعداد 30 نفر از آنان به شیوه نمونه گیری دردسترس و مبتنی بر هدف انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه سنجش ولع مصرف مواد پس از ترک بود. مداخله به صورت شش جلسه آموزش دو ساعته با موضوع بیان نگرش دین اسلام به مصرف الکل و انطباق با یافته های علمی برگزار شد و برای تعیین اثربخشی آموزش از آزمون تحلیل واریانس استفاده شد. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده و مؤلفان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها اثربخشی این نوع آموزش را بر کاهش ولع مصرف الکل و بازگشت آن را در افراد با سابقه اعتیاد به الکل در مقدار 05/0>P نشان داده است. نتیجه گیری: به نظر می رسد آموزش مضرات الکل مبتنی بر آموزه های اسلامی می تواند موجب کاهش ولع مصرف الکل در افراد با سابقه اعتیاد به آن شود. ازاین رو، توصیه می شود با توجه به مؤثر و به صرفه بودن این روش و اهمیت آن، افراد و سازمان های مربوط و رسانه ها آن را به کار گیرند.

سابقه و هدف: درد زایمان از جمله ی شدیدترین دردها ارزیابی می شود که تسکین نیافتن آن می تواند به کند شدن سیر زایمان و سزارین های بی مورد منجر شود. با توجه به پژوهش های انجام شده مبنی بر تأثیر آوای قرآن بر کاهش درد و اضطراب، مطالعه ی حاضر با هدف بررسی تأثیر شنیداری و دیداری آیات قرآن بر شدت درد مرحله ی فعال زایمان در زنان نخست زا صورت گرفته است. روش کار: این مطالعه ی نیمه تجربی از نوع کارآزمایی بالینی است که در آن 102 زن نخست زای واجد شرایط به طور تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. در گروه مداخله تا پایان گام فعال مرحله ی اول زایمان هر ساعت حدود 20 دقیقه آیات سوره ی مریم از طریق صفحه ی نمایش همراه با شنیدن آوای قرآن از طریق هدفون، نمایش داده می شد. علاوه براین، در دو گروه هر یک ساعت شدت درد و علائم حیاتی اندازه گیری؛ و ضربان قلب جنین شنیده می شد. در این پژوهش همه ی مسائل اخلاقی رعایت شده است و نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بین دو گروه کنترل و مداخله از نظر طول مدت مرحله ی اول زایمان با استفاده از آزمون t مستقل تفاوت معنی دار بود (05/0>p)؛ همچنین میانگین زمان مرحله ی اول زایمان در گروه مداخله بیش از 100 دقیقه کوتاه تر بود. آزمون من-ویتنی نیز اتساع سریع تر دهانه ی رحم را در گام فعال مرحله ی اول زایمان نشان داد (05/0>p)، به طوری که همه ی افراد گروه مداخله حداکثر طی هفت ساعت این مرحله را پشت سر گذاشتند. علاوه براین، شدت درد ثبت شده در ساعات چهارم و پنجم گام فعال مرحله ی اول زایمان مادران گروه مداخله به طور معنی داری کمتر بود (05/0>p) و به طور کلی نیز میانگین شدت درد اظهارشده در گروه مداخله پایین تر بود (05/0>p). نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، استفاده از صوت و تصویر آیات قرآن کریم به طور معنی داری طول مدت و شدت دردهای زایمان را کمتر می کند و بهره گیری از آن می تواند کاهش درد و افزایش آرامش مادران را حین زایمان در پی داشته باشد.

سابقه و هدف: ضرورت پژوهش در زمینه ی ابعاد روان شناختی حج و مناسک آن، ریشه در اهمیت ابعاد روان شناختی دین دارد، که مجموعه یی کامل محسوب می شود و برای انسان نیز برنامه ی زندگی معرفی می کند؛ ازاین رو، هدف از این پژوهش بررسی رابطه ی بین زیارت خانه ی خدا با سلامت روان دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف است. روش کار: این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن به صورت توصیفی - همبستگی است. برای اجرای پژوهش، 350 دانشجوی زائر (84 دختر و 266 پسر) به صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از انتخاب جامعه ی آماری، مشارکت کنندگان پرسش نامه های مربوط به آن را در دو مرحله ی قبل و بعد از زیارت تکمیل کردند. ابزار گرد آوری اطلاعات در این پژوهش، پرسش نامه ی سلامت عمومی (GHQ) و پرسش نامه ی معنا در زندگی بود. در نهایت داده ها با روش های آماری - توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و روش آماری - استنباطی (t زوجی) تحلیل شد . در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است؛ علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که میانگین نمره ی شرکت کنندگان در متغیّرهای سلامت روان و معنا در زندگی به صورت قابل توجهی افزایش یافته است. علاوه براین، زیارت موجب افزایش بهداشت روانی و داشتن معنا در زندگی می شود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده ، زیارت به کاهش اضطراب، افسردگی و نگرانی و همچنین افزایش عملکرد اجتماعی و معنا در زندگی منجر می شود. در واقع زیارت یکی از مهم ترین اعمال و مناسک دینی در جهت ارتقای بهداشت روان است که در مداخلات سلامت روان باید به آن توجه شود.

سابقه و هدف: بحث سلامت در انسان به قرآن کریم بازمی گردد که نگاهی فراتر از سلامت جسمی به انسان دارد و سلامت معنوی را بخش مهمی از سلامت در انسان قلمداد می کند. هدف از این مقاله نشان دادن معیار انسان سالم از نگاه متون دینی است؛ ازاین رو تلاش شد معیار انسان سالم از منظر دین اسلام شناسایی و معرفی شود. در این راستا از نظر اندیشمندان دینی نیز بهره برده شد. روش کار: این پژوهش توصیفی، ازنوع تحلیل محتوا و با استناد به آیات قرآن و تفسیرهایی است که مفسران با توجه به آیات مطرح شده درباره ی سلامت انسان بیان کردند. در کنار آن با بررسی روایاتی که از اهل بیت (علیهم السلام) در راستای تفسیر آیات قرآن رسیده، تلاش شده است معیار و ملاک سلامت انسان به ویژه در بخش معنوی معرفی شود و برای تأیید آن از سخنان صاحب نظران معاصر نیز بهره جسته شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: با توجه به نتایج پژوهش می توان گفت انسانی سالم است که هر دو جنبه ی سلامت (مادی و معنوی) را دارا باشد، ولی باید توجه داشت وجود یکی از این دو ملازم وجود دیگری نیست، بدین معنا که ممکن است انسانی از نظر جسمی سالم باشد ولی از نظر معنوی سالم نباشد و نیز ممکن است از نظر معنوی انسان سالمی باشد ولی به دلایلی جسم او سالم نباشد. آنچه در سعادت انسان ارزش بیشتری دارد، سلامت معنوی او است. نتیجه گیری: همان گونه که صاحب نظران ابراز داشته اند، انسانیت به جنبه ی روحی انسان مربوط می شود نه به جنبه ی جسمی و مادی او؛ ازاین رو، سلامت روح انسان مهم تر از سلامت جسم او؛ و بیماری روح و دل انسان مهم تر از بیماری جسم او است. بنابراین، وقتی از انسان سالم سخن به میان می آید دو بُعد از جنبه های سلامت به ذهن می رسد، یکی انسان سالم از نظر مادی و دیگری انسان سالم از نظر معنوی که در حوزه ی علم دین به آن توجه می شود.

رعایت حجاب، یک ارزش اسلامی و تکلیف الهی مورد تأکید است و در محیط دانشگاه ضرورت آن بیش از پیش احساس می شود. بد حجابی، پدیده یی اجتماعی است که برای پی بردن به عوامل آن، باید جوانب اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن بررسی شود. هدف از این پژوهش، تبیین عوامل تسهیل کننده و بازدارنده ی رعایت حجاب کامل برای دانشجویان بوده است. مواد و روش ها: این مطالعه، بخشی از مطالعه یی است که به روش گراندد تئوری انجام شده. داده ها با مصاحبه ی نیمه ساختار یافته از 12 دانشجوی ترک حجاب کرده، 11 نفر دانشجوی با حجاب، سه استاد مشاور، دو معاون فرهنگی و سه نفر از اعضای خانواده ی دانشجویان ترک حجاب کرده، جمع آوری شد. مشارکت کنندگان با نمونه گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند و تجزیه و تحلیل داده ها با روش تحلیل مقایسه ی مداوم کوربین و اشتراوس(2008) انجام شد. یافته ها: تقیّد به معنویات، که عاملی تسهیل کننده در رعایت حجاب دانشجویان است، با اخلاق مداری، دین مداری و خوف و رجا، انتزاع شد؛ و تردید در باورها، که عاملی بازدارنده در رعایت حجاب کامل دانشجویان شناخته شد، با سه زیرطبقه ی فطرت گریزی، باورهای دینی سطحی و شناخت دینی ناکافی، انتزاع شد. نتیجه گیری: رعایت حجاب کامل، با تقیّد به معنویات تقویت می شود؛ و تردید در باورها، حجاب را تضعیف می کند؛ بنابراین به منظور ترویج و توسعه ی حجاب لازم است به شرایط زمینه یی و علّی رویارویی با حجاب توجه کرد و برای تقویت باورها و ارزش ها، اقدام های لازم به عمل آورد.

سلامت معنوی بُعدی از سلامت انسان است که در بستر عامل های مختلفی می تواند رشد کند. در متن های اسلامی به ویژه در نهج البلاغه می توان این عوامل را استخراج نمود. یکی از عامل های رشد دهنده ی سلامت معنوی، عامل های اجتماعی است. این پژوهش با هدف جستجوی عوامل اجتماعی معنویت افزا از نگاه نهج البلاغه انجام شده است . مواد و روش ها: این مطالعه از نوع تحلیل محتوا است و براساس آموزه های فردی و اجتماعی نهج البلاغه؛ با محوریت زمینه هایِ معنویت افزای اجتماعی انجام شده است. در این پژوهش، اسناد و متن های اسلامی، ازجمله نهج البلاغه و نرم افزارهای علوم اسلامی بررسی شده است؛ همچنین در سایت نشریات کشور، با توجه به کلید واژه ی«نهج البلاغه»، 500 مقاله بررسی شد که از این تعداد، 97 مقاله تکراری؛ و بقیه ی مقاله ها مربوط به موضوع های مختلف اجتماعی، اخلاقی، ادبی، تربیتی و غیره بود که از این تعداد، چهار مقاله مربوط به حیطه ی سلامت و چهار مقاله به نوعی مربوط به موضوع معنویت بود؛ و تنها یک مقاله به موضوع سلامت معنوی در نهج البلاغه ارتباط داشت که تا حدّی مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: بر اساس پژوهش حاضر، معلوم شد که حاکمیت دین و رهبری جامعه در هدایت افراد به سوی ارزش های اخلاقی و معنوی نقش پر رنگی دارد؛ و در کنار آن، مبارزه با فقر و بهره مندی جامعه از رفاه نسبی و نیز نفی تبعیض و نابرابری های اجتماعی و اجرای عدالت، بستری را برای حرکت جامعه به سوی ارزش های معنوی فراهم می کند. نتیجه گیری: با توجه به آنچه بیان شد می توان چنین نتیجه گرفت که معنویت، همان گونه که جنبه ی فردی دارد، می تواند جنبه ی اجتماعی نیز داشته باشد؛ به تعبیر دیگر، هم می توان از جامعه ی معنوی سخن گفت و هم از جامعه ی مادی و غیر معنوی . رفتارهای مذهبی ازجمله موضوع هایی است که در ایجاد معنویت تأثیر گذار است. بر این اساس، هنگامی می توان از جامعه ی معنوی سخن گفت که رفتارهای مذهبی در جامعه ی ما فراگیر شود .

انسان موجود پیچیده یی است که بُعدهای مختلف شناختی، اجتماعی، عاطفی و معنوی دارد و بُعد معنوی یکی از مهم ترین بُعدهای انسانی است که می تواند بر دیگر بُعدهای وی تأثیرگذار باشد. ازاین رو، هدف از این مطالعه، تعیین رابطه ی بین سلامت معنوی پرستاران با رفتارهای مراقبتی آنان بوده است. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی- همبستگی است که در آن، 256 پرستار شاغل در بیمارستان های آموزشی شهر تهران در سال 1394، به روش تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری داده ها شامل پرسش نامه های دموگرافیک، سلامت معنوی و رفتارهای مراقبتی بوده است. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و همچنین روش های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و واریانس چند متغیّره تجزیه و تحلیل شد. این پژوهش تمام موارد اخلاقی مرتبط را رعایت نموده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میانگین نمره ی سلامت معنوی 21/5 ± 43/75 و میانگین نمره های رفتارهای مراقبتی در همه ی زیرمقیاس ها و مقیاس کلی، بیش از 3 بوده، که بیشترین میانگین مربوط به زیرمقیاس احترام قائل شدن برای دیگری (89/0 ± 12/4) و کمترین میانگین مربوط به زیرمقیاس توجه به تجارب دیگری (09/1 ± 38/3) بوده است. یافته ها همچنین نشان داد ارتباط مثبت معناداری بین میانگین نمره های کل رفتارهای مراقبتی و سلامت معنوی وجود دارد (01/0 > P، 84/0 = r). نتیجه گیری: نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که رفتارهای مراقبتی و سلامت معنوی در پرستاران با هم رابطه دارند. بنابراین لازم است اقدام های مقتضی برای ارتقای رفتارهای مراقبتی و سلامت معنوی پرستاران در اولویت قرار گیرد تا پرستاران بتوانند خدمات بهتری به بیماران و خانواده ی آنان عرضه کنند.

در سال های اخیر سلامتی بر اساس بُعدهای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی مورد توجه قرار گرفته که برای شناخت سلامت معنوی لازم است شاخص های انسان سالم شناسایی شود. مواد و روش ها: مطالعه ی مروری نظام مند حاضر، براساس جستجو در پایگاه های اطلاعاتی فارسی و انگلیسی، موتورهای جستجوگر، کتاب ها ی دینی اوستا، بهاگاواد گیتا، گاتا، اپانیشادها، انجیل، تورات، قرآن و متون اسلامی، حدیث ها، روایت ها و متن های آیین های بودا، کنفوسیوس و آیین شینتو، با استفاده از کلید واژه های سلامت، انسان، سلامت معنوی، معنویت، روحانیت، انسان سالم، ویژگی های انسان سالم، صفت های انسان سالم و شاخص انسان سالم، در فاصله ی زمانی ژانویه ی 1996 تا دسامبر 2016 صورت گرفته است. یافته ها: در ادیان و آیین های مختلف، از سلامت معنوی تعریف های مختلفی شده است. با مطالعه در متون، شاخص های اولیه در ادیان و آیین ها استخراج شده، سپس با مرور چندین باره، کدها فشرده و 124 شاخص نهایی مشخص شد. سلامت معنوی، طیفی است که انسان در آن در حرکت است؛ در این طیف، انسان هر چه به سوی شاخص های متعالی تر پیش رود، از سلامت معنوی بیش تری برخوردار خواهد بود و هر چه به سوی شاخص های ضعیف تر پیش برود، سلامت معنوی کم تری خواهد داشت. نتیجه گیری: شاخص های سلامت معنوی، مجموعه یی از رفتارها یا احساسات روان شناختی است که جنبه ی درونی و بیرونی دارد و مربوط به همه ی بُعدهای زندگی انسان است. با توجه به یافته های مطالعه ی حاضر می توان اذعان کرد که شاخص های انسان سالم در ادیان و آیین های مختلف دارای وجوه مشترک و متفاوتی است.

از زمان مطرح شدن سلامت معنوی در عرصه ی سلامت، پژوهشگران نتوانسته اند به مفهومی واحد از آن دست یابند؛ به طوری که حتی در میان پژوهشگران یک دین و فرهنگ هم در این باره اختلاف نظر وجود دارد. ازاین رو، شایسته است ساختار مفهومی سلامت معنوی از دیدگاه دین مبین اسلام بررسی شود تا بتوان به تعیین شاخص های آن اقدام کرد. مواد و روش ها: این پژوهش از نوع تحلیلی - توصیفی است که برای تحلیل داده ها، از روش تحلیل محتوای آشکار و ضمنی؛ و برای استخراج ویژگی های ساختاری مفهوم سلامت معنوی در متون دینی اسلام (قرآن و احادیث)، از بررسی محتوایی آیه ها و روایت های مطرح شده درباره ی سلامت معنوی استفاده شده است. این پژوهش تمام موارد اخلاقی مرتبط را رعایت نموده است. یافته ها: یافته های پژوهش عبارت است از نسبی بودن سلامت معنوی، مقدمه بودن سلامت معنوی، جامعیّت و اصالت مفهوم سلامت، برتری رتبه ی سلامت معنوی ، سه بُعدی بودن مفهوم سلامت معنوی (نگرشی، عاطفی و رفتاری)، پیوستگی ابعاد مختلف سلامت با سلامت معنوی، تأثیر متقابل این ابعاد بر یکدیگر، غایت محور بودن سلامت معنوی و اینکه در اسلام، سلامت وجودی لازمه ی سلامت مذهبی است. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که بدون توجه به ساختار مفهومی سلامت معنوی نمی توان به مفهومی روشنی از آن دست یافت و شاخص های آن را تعریف کرد. ویژگی های ساختاری مفهوم سلامت معنوی حتی در محتوای آن از نگاه اسلام نیز نقش آفرینی می کند. این تأثیر به حوزه ی آموزش و درمانگری معنوی نیز کشیده خواهد شد.

سقط جنین از نظر علم پزشکی انواعی دارد که شامل سقط جنین طبیعی، طبّی، ضربه یی و جنایی می شود. باوجود افزایش کمّی و کیفی روش های پیشگیری از بارداری و افزایش سطح آگاهی جامعه در این باره ، حاملگی ناخواسته یکی از مشکلات دوران بارداری است. وقتی مادران باردار با حاملگی ناخواسته مواجه می شوند، ناگزیر به سقط جنایی دست می زنند . مواد و روش ها: این پژوهش، از نوع مطالعه ی توصیفی است که در آن به زنان مراجعه کننده به مرکزهای بهداشتی، درمانی و آموزشی منتخب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با سابقه ی سقط عمدی در 10 سال اخیر، پرسش نامه ی محقق ساخته، داده شد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی و تعداد نمونه ی لازم 369 نفر بوده است. یافته های پرسش نامه با نرم افزار SPSS(نسخه ی 17) مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: یافته های مطالعه نشان می دهد که حدود 26 درصد افراد در زمان انجام سقط 26 سال داشتند و همچنین میزان تحصیلات 8/41 درصد افراد دیپلم بود. شایع ترین علت انجام سقط در حدود 20 درصد افراد مشکلات مالی و در حدود 15 درصد افراد اختلافات خانوادگی بود. حدود 50 درصد واحدهای پژوهش، مهم ترین مشوق شان برای انجام سقط، همسرانشان بودند؛ و نیز 29 درصد واحدهای پژوهش در هفته ی هشتم و 5/17 درصد آنان در هفته ی هفتم بارداری، اقدام به سقط کرده اند. حدود 4/42 درصد افراد سقط جنین را حرام دانسته و تنها 3/4 درصد افراد اقدام کننده به سقط، دیه ی مربوط به آن را پرداخت کرده اند. نتیجه گیری: سقط جنین از موضوع های بحث انگیزی است که می توان آن را نمونه یی از معضل های اجتماعی، فقهی و غیره برشمرد؛ از این رو، ضروری است که در جامعه ی ایرانی- اسلامی، به آن به طور جدی توجه شود. نتایج این مطالعه نشان داد که شایع ترین علت سقط جنین، مشکلات مادی بوده و مهم ترین مشوق به سقط جنین، همسران و نگرش اعتقادی افراد نیز نسبت به سقط جنین ضعیف بوده است.

در مقاله حاضر به بررسی نقش اساتید معارف اسلامی درارتقاء سلامت اخلاقی دانشجویان پرداخته شده است ، بدین جهت نیازمند تبیین جایگاه اساتید معارف در تفکر اسلامی بوده ، ودر این راستا با مراجعه به متون دینی مشاهده می کنیم استاد وهر فردی که نقش معلمی را ایفاء می کند همانند پیامبراسلام (ص) وظیفه ی تعلیم وتربیت را در سطحی محدودتر به عهده داشته واین وظیفه زمانی معنا پیدا می کند که بین علم واخلاق یا آموزش وپرورش رابطه ای وجود داشته باشد ، لذا به نقل نظرات اندیشمندان مسلمان وغیر مسلمان در جهت پیوند علم واخلاق پرداخته ، واهمیت توجه به اخلاق را در دانشگاه های مختلف دنیا مورد ارزیابی قرار داده ایم ، ودر پایان نتیجه گرفته که در دانشگاه های ایران علاوه بر وجود قوانین رفتاری ، به محتوای اخلاقی در دروس دانشگاهی ونیز عامل انسانی برای انتقال این مفاهیم به دانشجویان ودر نهایت رسیدن به سطحی بالاتر از سلامت اخلاقی توجه ویژه ای شده است .

اقامه ی نماز از اصلی ترین دستورهای دین اسلام به پیروان خود است و پیشوایان و بزرگان دین، این شکل از عبادت را، به شرط رعایت تمامی لازمه ها و آداب آن، از جمله ی مهم ترین راه های تحقق رفتار دین مدارانه در وجود انسان ها می دانند. اگر نماز به طور صحیح و کامل، با حفظ شرایط، حضور قلب و با توجه به روح اصلی و ماهیت حقیقی اش خوانده شود، هم انسان را منظم، مقید، اجتماعی و دور از غفلت و دنیازدگی می کند و هم جلو بسیاری از مفاسد اجتماعی را می گیرد. نماز، در صورت داشتن شرایط، بازدارنده ی انسان از فحشا و منکرها است؛ و این در حالی است که بعضی از نماز ها به علت نداشتن شرایط و روح نماز، کم اثر هستند. تحقیق حاضر برای اصلاح این امر است تا ان شاء الله از اقامه ی نماز ها بهره ی بیشتری برده شود. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلیِ مقطعی(Cross Sectional) است. محیط پژوهشی این تحقیق، دانشکده های دانشگاه علوم پزشکی تبریز بوده است. در این مطالعه دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی تبریز (سال تحصیلی 86-87) مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار پژوهش، پرسش نامه بود.پرسش های پرسش نامه درباره ی نماز و التزام به آن و نیز درباره ی مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر بود. روایی و پایایی پرسش نامه مورد تأیید قرار گرفته است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS و آزمون کای دو استفاده شد. نظرهای دانشجویان بر اساس درصد و نسبت محاسبه گردید و سطح معنی دار 5 درصد در نظر گرفته شد. یافته ها: التزام به برپایی نماز در این دانشجویان بالا بود. سن تجربه ی نماز در دانشجویان غیرمصرف کننده، در مقایسه با دانشجویان مصرف کننده، پایین بود و گویای آن بود که درصد زیادی در سنّ زیر 15 سالگی نماز را تجربه و آغاز کرده اند. افرادی که مصرف نداشته بودند در مقایسه با افراد مصرف کننده ی سیگار، الکل و مواد مخدر، خواندن نماز را فقط وسیله یی برای رسیدن به خدا تصور می کردند که از نظر آماری معنی دار نبود. افرادی که مصرف نداشتند، در مقایسه با افراد مصرف کننده ی سیگار، الکل و مواد مخدر، به شکل معنی داری خداوند متعال را شایسته و محترم برای عبادت می انگاشتند. افراد غیرمصرف کننده، در مقایسه با افراد مصرف کننده به طور معنی داری اعتقاد داشتند نماز خواندن در تمام بُعدهای زندگی مؤثر است. تعداد کمی از افراد غیرمصرف کننده، در مقایسه با افراد مصرف کننده ی سیگار، الکل و مواد مخدر ،به گویه هایی چون به نماز اعتقاد نداشتن، نماز را بی نتیجه دانستن و یا برای خواندن نماز بی حوصله بودن و وقت نداشتن، پاسخ مثبت دادند. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که بین سایر گویه های پرسش نامه و نماز خواندن دانشجویان، مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر رابطه ی منفی و پایدارای وجود دارد.

«معنویت» و«سلامت معنوی» از واژگانی است که در عصر نزول قرآن و عصر اهل بیت(ع)، در روایاتی که از آن بزرگواران موجود است، به کار برده نرفته، ولی امروزه در حوزه های مختلف علوم، به ویژه در علم پزشکی، استفاده شده است؛ از این رو، در این مقاله تلاش شده بر اساس مفهومی که از «دین» و«سلامت»، در قرآن و روایات بیان شده، محدوده ی «سلامت معنوی» از نظر مفهومی، مشخص گردد و تأثیری که «دین» بر این نوع از سلامت دارد تا حدودی روشن شود. بر این اساس، مقاله ی حاضر به این نتیجه رسیده که باید سلامت معنوی را در داشتن باور و اعتقاد صحیح و بهره مندی از اخلاق الهی و بندگی جستجو نمود. افزون بر این با توجه به پژوهش های انجام گرفته، بهره مندی از سلامت معنوی می تواند در سلامت جسمانی انسان نیز مؤثر واقع شود.

علم انسان موهبتی الهی است که بنا به شواهد توان دستیابی به ناشناخته هایی را دارد که علاوه بر اثبات اشرف مخلوقات بودنِ آدمی، می تواند در ظاهر امر با برخی آیه های قرآن تعارض داشته باشد. بر اساس آیه های الهی، علم به تعیین جنسیت جنین در اختیار حق تعالی است و یکی از اموری است که ظاهراً راه را بر اختیار انسان در تعیین جنسیت، بسته است. اما امروزه پیشرفت های پزشکی و ژنتیکی از یک سو؛ و نیز احتمال تعدی از اصول اخلاقی و خطرهای ناشی از آن در حوزه ی سلامت اخلاقی و اجتماعی از سوی دیگر، این مسئله را به چالشی جدی در بحث علم و دین مبدل ساخته است. البته رویکرد و نگاه دینی می تواند برنامه یی هدفمند برای بهتر و درست تر زیستن انسان بیاموزد؛ برنامه یی که با توجه به پیشرفت و توسعه ی علوم، با عملکرد مناسب در الگوهای رفتاری، اختیار و اراده و مداخله ی انسان را در بحث تعیین جنسیت و حوزه ی علوم پزشکی، چهارچوب مند و توجیه پذیر می کند. از این رو در این مقاله سعی شده است ضمن اشاره به تعیین جنسیت و مشیت الهی، میزان دخل و تصرف انسان و همسویی این دخل و تصرف، در قالب دین و میزان ارتباط آن با سلامت روانی و اجتماعی تبیین گردد.

از رویدادهای مهم و نوظهور در علم پزشکی، پدیده ی اتانازی است که امروزه مسائل بسیاری درباره ی آن مطرح شده است. رابطه ی این موضوع با بحث های فقهی- حقوقی و نیز ارتباط آن با مباحث پزشکی، اقتضای پیدایی پژوهش در این حوزه را فراهم آورده است. این مقاله در ابتدا به تبیین موضوع اتانازی و در کنار آن به تبیین موضوع احتضار پرداخته و به این سئوال پاسخ می دهد: آیا اقداماتی که برای شخص محتضر صورت می گیرد، اتانازی محسوب می شود؟ و در نهایت این گونه به نتیجه می رسد که هر گونه اتانازی اشکال جدی دارد و در منابع دینی انجام دادن آن ممنوع و حرام شمرده شده است. اگر خود فرد یا دیگران به عمر او پایان دهند، دلیل حرمت بسیار شدید قتل نفس و اهمیت حفظ جان، از نگاه دین اسلام مورد قبول نیست. در حالی که احتضار با اتانازی تفاوت ماهوی دارد و در آن، هیچ گونه نیّت انسانی برای پایان دادن به عمر فرد وجود ندارد و فراهم نمودن شرایط برای فرد محتضر نیز صرفاً برای آمادگی وی برای انتقال بهتر از این دنیا به آخرت است تا محتضر مؤمن از دنیا برود.