تحلیل جامعه شناختی تأثیر نهاد وقف بر توسعه در شهر مشهد (مطالعۀ تطبیقی-تاریخی دوره های تیموری، صفویه و پهلوی) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد تطبیقی-تاریخی به بررسی تأثیر نهاد وقف بر توسعه در شهر مشهد و عوامل تضعیف یا تقویت کننده آن در سه دوره تاریخی تیموری، صفوی و پهلوی پرداخته است. در قسمت چهارچوب نظری ضمن اشاره به نظریه های کارکردگرایی و ساختارگرایی، با استفاده از رویکرد نونهادگرایی در جامعه شناسی اقتصادی، یک مدل علّی سه سطحی برای بررسی عوامل تضعیف کننده یا تقویت کننده تأثیر نهاد وقف بر توسعه ارائه شده است. این مدل در دو سطح درون موردی و بین موردی و با استفاده از روش تحلیل روایی، روش توافق و غیرمستقیم اختلاف میل بررسی و آزمون شد. نتایج بیان می کند، تقویت یا تضعیف تأثیر وقف بر توسعه در شهر مشهد در دوره های بررسی شده، تابعی از محیط نهادی وقف، عملکرد متولیان موقوفات و سازمان های متولی وقف در حفظ و توسعه موقوفات و نیات و انگیزه های واقفان بوده است؛ به طوری که در دوره های تیموری و صفوی به دلیل وجود محیط نهادی حامی وقف، عملکرد مؤثر متولیان و سازمان های متولی وقف و تقویت انگیزه های معنوی واقفان و اثرگذاری بیشتر نیات آن ها، تأثیر وقف بر توسعه در مشهد نیز تقویت شده است؛ درحالی که در دوره پهلوی به دلیل فقدان محیط نهادی حامی وقف، سوء عملکرد متولیان موقوفات و سازمان های متولی وقف، تضعیف انگیزه های معنوی واقفان و کاهش اثرگذاری نیات آن ها، این تأثیر تضعیف شده است.Sociological Analysis of the Impact of the Waqf Institution on Development in Mashhad (Comparative-Historical Study of Timurid, Safavid and Pahlavi Periods)
Adopting a comparative-historical approach, this study examines the impact of Waqf institution on development in Mashhad and the factors that weaken or strengthen this impact in the three historical periods of Timurid, Safavid and Pahlavi. In the theoretical framework, while referring to the theories of functionalism and structuralism, by using the new institutionalist in economic sociology approach, a three-level causal model is presented to examine the factors that weaken or strengthen the impact of waqf institution on development. This model was tested by using narrative analysis, Mills Methods of agreement and dispute at two levels within the case and between the cases. The results indicate that strengthening or weakening the impact of waqf institution on development in Mashhad in the studied periods depend on the institutional environment of waqf, the performance of endowment trustees and endowment trustee organizations in maintaining and developing endowments and intentions and motivations of waqifs. In the Timurid and Safavid periods, due to the existence of an institutional environment supporting waqf, the effective performance of waqf trustees and organizations and strengthening the spiritual motivations of waqifs and further influencing their intentions, the impact of waqf institution on development of Mashhad has also been strengthened, whereas, in the Pahlavi period, due to the lack of an institutional environment supporting the endowment, malfunction of endowment trustees and endowment trustee organizations and weakening the spiritual motivations of the waqifs and reducing the effectiveness of their intentions, this effect has been weakened.
تبلیغات
