خلیج فارس، بعنوان دریایی آزاد نقش مهمی در طول تاریخ ایران داشته است. اهمیت جغرافیایی خاص خلیج فارس به آن نقشی مهمتر از یک خلیج و دریای آزاد داده و سبب شده است که در دوران تاریخی، توجه ویژه یی بدان شود. همچنین خلیج فارس، بعنوان شاهراه ارتباط دریایی در جنوب ایران، عامل مهمی در رونق و شکوفایی بسیاری از تمدنها محسوب میشده است. در این مقاله، پیشینه نام خلیج فارس در منابع مربوط به ایران باستان و متون تاریخی و جغرافیایی پس از اسلام؛ چگونگی حضور اولین نژادها در سواحل خلیج فارس؛ بررسی اهمیت خلیج فارس در هر یک از دور های تاریخی ایران باستان؛ نحوه تسلط هر یک از دولتهای ایران باستان بر خلیج فارس و رقابت خلیج فارس و دریای سرخ بر سر تجارت، مورد بررسی قرار میگیرد. کشف راه دریایی و کنترل تجارت خلیج فارس، مهمترین هدف حکومتهای ساحلی آن بوده است.