توسعه مدل آینده نگاری مبتنی بر رویکرد فراتلفیق (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

افزایش تغییرات در حوزه های فناوری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از یک سو و اثرات متقابل میان این حوزه ها از سوی دیگر، برنامه ریزان و تصمیم گیران را با فضایی پیچیده و با عدم قطعیت بالا مواجه ساخته است. در چنین شرایطی، تصمیم گیری بر مبنای مجموعه ای از فرض ها و یک پیش بینی از آینده کافی نبوده و بررسی سناریوها یا آینده های بدیل ضروری می باشد. درک آینده های پایه و بدیل، نقطه کلیدی اتصال چشم انداز سازمان به برنامه های سازمان در راستای تحقق چشم انداز است. فرایندهای رایج آینده نگاری به دلیل زمینه های تخصصی مختلف و سیر تکاملی شان، متعدد و گوناگون هستند. ازاین رو، انتخاب مدل برای پژوهشگران دشوار است. مقاله حاضر مبتنی بر رویکرد فراتلفیق، با شناسایی و بررسی مدل های موجود و اجزا و روابط آن ها، چارچوب فرایندی جدیدی را برای اجرای مطالعات آینده نگاری پیشنهاد داده است. در همین راستا 32 مدل آینده نگاری شناسایی شده و بر اساس بیش از 40 مؤلفه در قالب سه دسته کلی "اجزای مدل"،"ویژگی های مدل" و"روش تحقیق" مورد ارزیابی قرارگرفته اند. مدل ارائه شده شامل بخش های اصلی "آماده سازی"، "ترسیم نقشه سیستمی مسئله"، "شناسایی آینده های پایه، بدیل و مطلوب"، "طراحی راهبردها و برنامه ها" و درنهایت "ترویج نتایج و ارزیابی مدل" می باشد.