آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۷

چکیده

ریگ های چاله های توپوگرافی جزو ریگ های ایستا دسته بندی می شوند. با وجود بعضی شرایط، فعالیت و گسترش این ریگ ها در بیشتر مناطق خشک ایران مرکزی ازجمله ریگ زرین فراهم است. مهم ترین این شرایط، بارش کم، خشکی هوا، وجود بادهای منطقه ای و محلی شدید و دردسترس بودن حجم زیادی از مواد رسوبی ریزدانه مخروط افکنه های حاشیه کویر است. بررسی تصاویر ماهواره لندست طی گستره زمانی 1977 تا 2017 نشان داد ریگ زرین طی این مدت هم ازنظر سطح (حدود 40 کیلومترمربع) و هم ازنظر ارتفاع (حدود 4 متر در بخش های میانی) توسعه پیدا کرده است. نتایج نشان داد توسعه افقی و ارتفاعی ریگ متناوب بوده است. توپوگرافی و مهم تر از آن رطوبت، دو عامل اصلی کنترل کننده میزان فعالیت تپه های ماسه ای ریگ هستند. از سال 1998 به بعد، ایران مرکزی با خشکسالی طولانی مدت مواجه شد. بررسی تصاویر در این بازه زمانی حاکی از گسترش زیاد سطح ریگ از سال 2000 تا 2017 بوده است؛ اما سطح ریگ بین سال های 1987 تا 1993 (دوره مرطوب استان) کاهش چشمگیری داشته است. بدین ترتیب سطح ریگ زرین متأثر از رطوبت و خشکی سالیانه یا دوره ای، قبض و بسط یافته است. ازنظر توسعه ارتفاعی نیز رطوبت، عامل اصلی کنترل کننده بوده است. در خشکسالی ها افزایش ارتفاع، چشمگیر و در سال های مرطوب، بسیار ناچیز بوده یا به کمترین مقدار خود می رسیده است. وجود تپه های ماسه ای پیچیده و هرمی شکل با ارتفاع بیش از 200 متر در بخش های مرکزی نشان می دهد کویر زرین به ویژه در فصل گرم به مثابه مرکز کم فشار حرارتی درآمده و سبب شکل گیری بادهای همگرای محلی شده است. تغییر فصلی جهت و شدت باد موجب تغییر در جهت و میزان حرکت تپه های ماسه ای شده و تغییر در جابه جایی الگوهای فشار، تغییر در الگوی مهاجرت ریگ را در پی داشته است.

تبلیغات