دفتر دستاوردهای انقلاب

دفتر انقلاب اسلامی آن‌قدر بزرگ و نفیس و پربار است که شرح آن در مجال‌های کم و فرصت‌های کوتاه ممکن نیست و همچنین هنوز ناتمام و بگشوده است و هر دم پربارتر و پرمایه‌تر می‌شود. یکی از شگفتی‌های حاصل از انقلاب اسلامی این است که با وجود انواع دشمنی، توطئه و کارشکنی بیگانگان در مسیر توسعه و رشد جامعه انقلابی ایران، پیشرفت‌های ارزنده و تحسین‌برانگیز علمی و فنّی در کشور را شاهدیم.

توسعه آموزش و پژوهش، شکوفایی صنعتی، انقلاب نرم‌افزاری اسلامی، گسترش نشر و مطبوعات و کتاب‌خوانی، پیشرفت‌های حیرت‌آور در زمینه نانوتکنولوژی، تحولات عظیم در صنعت خودروسازی، پیشرفت‌های عظیم پزشکی، جایگاه ممتاز در عرصه سلول‌های بنیادی، دستیابی به فضا و فنّاوری ساخت و پرتاب ماهواره و... همگی برگ‌های زرینی از دستاوردهای انقلاب اسلامی در عرصه علم و فنّاوری‌اند که افق‌های روشن‌تری را نیز در مقابل ما خواهد گشود.

شرح بعضی از این دستاوردهای سترگ و ارزشمند را در مقاله زیر مطالعه خواهید کرد.

انسان، زندگی و رفتارهایش نمی‌تواند بی‌هدف باشد. هرکاری از سوی انسان حتی با ادعای بی‌هدف بودن خود باز دنبال هدفی است؛ به‌ویژه حرکت‌های جمعی و گروهی یا در ابعاد بزرگ‌تر که جامعه را فرا می‌گیرد قطعاً هدفی را دنبال می‌کند.

بی‌تردید میان صحت و اتقان یک اندیشه اجتماعی و کارآیی و توانایی نظام اجتماعی برآمده از آن در پاسخگویی به مسائل و مشکلات جامعه، رابطه مستقیمی برقرار است. از سویی دیگر، کارآمدی یا ناکارآمدی کارگزاران یک نظام در اجرای اهداف و آرمان‏های آن، می‌تواند در کارآمد یا ناکارآمد به نظر آمدن آن نظام و به دنبال آن، درست یا نادرست به نظر رسیدن آن اندیشه اجتماعی، تأثیر مثبت یا منفی برجای گذارد. به‌هرحال این تناسب و ارتباط میان سه مقوله اندیشه، نظام و کارگزاران آن به گونه‌ای برقرار شده است که تفکیک میان آنها، به‌ویژه در برابر منتقدانش، چندان ممکن به نظر نمی‌رسد؛ ازهمین‌رو دفاع از یک اندیشه متعالی یا نظام سیاسی متقن، زمانی ممکن است که آن اندیشه یا نظام و کارگزاران آن، در عمل، درستی، توانمندی، کارآیی، کارآمدی و اثربخشی خود را اثبات کرده باشد.

انقلاب مردم ایران در سال 1357، که با پسوند اسلامی شناخته می‌شود، نیز از این قاعده مستثنا نبوده و از بدو تأسیس تاکنون و به‌رغم مشکلات بسیار، از جمله جنگ هشت ساله تحمیلی، توانسته است در مسیر پیشرفت و توسعه در زمینه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و به‌ویژه علمی قرار گیرد و این سخن مقام معظم رهبری که فرمود: «ما باید عقب‌ماندگی تاریخی دویست ساله را در مدت پنجاه سال جبران کنیم» محور تلاش خود قرار دهد.

با پیروزی انقلاب اسلامی و تدبیر سران نظام، با توجه به آموزه‌های دینی و ملّی و پشتوانه عظیم فرهنگی و علمی، سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در زمینه پیشرفت‌های علمی و علوم مختلف شد.

اکنون جمهوری اسلامی ایران از لحاظ علمی حرف اول را در منطقه می‌زند و در بعضی از علوم دیگر، از جمله فنّاوری هسته‌ای و سلول‌های بنیادی و علوم پزشکی، جزء کشورهای برتر دنیا محسوب می‌شود.

امسال سی‌امین سال پیروزی این انقلاب شکوهمند است. ملّت ما اکنون با پشت سر گذاشتن سه دهه مبارزه و جهاد، مصمم‌تر و امیدوارتر از گذشته، درصدد است مسیر انقلاب اسلامی را ادامه دهد تا فردایی بهتر را برای بشریت زمینه‌سازی نماید.

این نوشتار برای بررسی کارنامه علمی نظام جمهوری اسلامی تهیه و تنظیم شده است. مبنای ارزیابی و بررسی در آن، میزان دستیابی نظام به اهداف علمی بر اساس معیارها و شاخص‏های متعارف و بومی ــ انسانی، اسلامی و ایرانی ــ توسعه‌‌یافتگی است.

1ــ ایران اسلامی در مسیر توسعه

سال‌هاست که اصطلاحاتی مانند توسعه‌یافته، درحال‌توسعه، عقب‌مانده یا جهان سوم در دنیای سیاست مطرح است و هر یک از کشورها، متناسب با وضعیت خود، در یکی از این دسته‌بندی‌ها قرار گرفته‌اند و کشور ایران، به‌رغم تاریخی بسیار کهن و وجود دانشمندان بزرگی مانند ابن سینا، رازی، ابوریحان بیرونی و بسیاری از دیگر دانشمندان، از جمله کشورهایی به‌شمار می‌رفت که همواره جزء کشورهای جهان‌سومی تلقی می‌شد، تا جایی که تا چند سال قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی، نخست‌وزیر یکی از کشورهای استعمارگر، در پاسخ به خواسته افرادی که خواهان در دست گرفتن مدیریت صنعت نفت کشور توسط متخصصان داخلی بودند، گفت شما از ساخت یک لولهنگ (آفتابه) هم عاجزید چه برسد به اداره صنعت نفت کشور.

صرف‌نظر از اینکه به‌کار بردن این واژه‌ها در مورد هر کشور چقدر بر واقعیت منطبق است و اصولاً فلسفه این دسته‌بندی چیست یا اینکه ریشه عقب‌ماندگی کشورها را باید در چه عواملی جستجو کرد، باید به این نکته توجه کرد که تعامل دولت‌ها و ملّت‌ها تأثیر بسیار مهمی در پیمودن مسیر توسعه دارد و به هر میزان این تعامل انسجام، وحدت، و هماهنگی بیشتری داشته باشد حرکت در این مسیر سرعت بیشتری خواهد داشت.

جمهوری اسلامی ایران نیز از معدود کشورهایی است که از این جهت در مطلوب‌ترین وضعیت قرار دارد و دولت اسلامی، در تعامل با ملّت، از بیشترین حمایت و همکاری مردمی برخوردار است و این موضوع نه تنها در تقویت و توسعه امنیت پایدار در برابر تهدیدات خارجی سهم اساسی داشته، بلکه شرایط لازم را برای تسریع در سیر توسعه همه‌جانبه کشور نیز فراهم نموده است.

البته این تفاهم و همکاری بدان معنا نیست که نظام اداره کشور عاری از هر گونه عیب و نقص است، بلکه در بعضی از موارد نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌های موجود، مانند فساد اداری، تورم و ضعف در نظارت‌ها، چنان رخ می‌نمایند که گاهی تمام پیشرفت‌های حاصل‌شده طی این سال‌ها را به‌طور کامل تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، اما درعین‌حال باید توجه کرد که اولاً بسیاری از مشکلات، مانند بیکاری، گرانی و تورم، از معضلاتی محسوب می شوند که به‌ویژه در یکی دو سال اخیر اکثر کشورهای جهان و حتی کشورهای اروپایی را به‌طور میانگین با نرخی بین 12 تا 27 درصد تحت تأثیر خود قرار داده‌اند و ثانیاً تشدید بخش بزرگی از این نابسامانی‌ها، که در سایر کشورها نیز به همین شکل یا به نوع دیگر وجود دارد، از اعمال فشارهای ظالمانه، از سوی بیگانگان، و همچنین عملکرد و رفتار و نیز همراهی خواسته یا ناخواسته عده‌ای از ما با خواسته‌‌های دشمنان این مرز و بوم ناشی می‌شود.

درهرحال در کنار این عامل بسیار مهم، یعنی حضور و تعامل مردم ــ که در پشتیبانی از نظام سهم اساسی دارد ــ سایر عوامل مادی و معنوی دیگر مانند: عوامل اقتصادی، علمی، سرزمینی، فرهنگی، سیاسی، حکومتی، فرامرزی و فضایی نیز وجود دارند که در مجموع آنها را قدرت ملّی می‌نامند.

نتایج بررسی علمی دو تن از محققان کشورمان که با مبنا قرار دادن 87 عامل علمی و عمدتاً براساس گزارش نهادهای بین‌المللی در سال‌های 2003 تا 2005.م، 139 کشور جهان را با هم مقایسه کرده‌اند، نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران تا آن تاریخ که هنوز بخش بزرگی از دستاوردهای جدید کشور، اعلام نشده بود، توانسته است در عامل علمی و فنّاوری با دوازده متغیر، در جایگاه چهل و چهارم، و در بین 23 کشور منطقه، شامل کشورهای خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز، خلیج فارس و شبه قاره، در جایگاه دوم قرار گیرد. از نظر اقتصادی، با یازده متغیر، رتبه سی‌وهفتم جهانی و دوم منطقه‌ای به ایران تعلق داشته است.

از نظر اجتماعی با یازده متغیر، ایران در رتبه سی‌وپنجم جهانی و سوم منطقه قرار گرفته است. در عامل سرزمینی با یازده متغیر، ایران در ردیف ده کشور برتر جهان و دومین کشور منطقه ایستاده است. از نظر فرهنگی با هیجده متغیر، ایران رتبه بیست‌وششم جهانی و دوم منطقه‌ای را از آن خود ساخته است. در عامل سیاسی با چهارده متغیر، به‌رغم تأثیر منفی بعضی از گزارش‌های غیرواقعی کشورهای غربی، رتبه چهل‌وپنجم جهانی و اول منطقه‌ای به ایران اختصاص یافته است. در عامل فرامرزی، با سیزده متغیر، ایران نتوانسته جایگاهی بهتر از شصت‌وسوم جهانی و سوم منطقه‌ای برای خود کسب کند. در عامل نظامی با سیزده متغیر، رتبه سیزدهم جهانی و سوم منطقه‌ای به ایران تعلق دارد. در عامل فضایی با چهار متغیر، که عمدتاً به حوزه فعالیت‌های ماهواره‌ای و به زمانی قبل از اقدام دانشمندان ایرانی برای پرتاب اولین موشک ماهواره‌بر و پیوستن به جمع یازده عضو باشگاه فضایی جهان مربوط است، بین 39 کشور دارنده این فنّاوری، در ردیف بیست‌وهفتم قرار گرفته است.^[1]

در مجموع عوامل نه‌گانه یادشده، جمهوری اسلامی ایران توانسته است در آن مقطع از زمان، بین 139 کشور جهان، در رتبه بیستم جهانی و دوم منطقه‌ای، که رتبه‌های نسبتاً مناسبی است، قرار گیرد؛ البته همان‌گونه‌که در ادامه مقاله اشاره شده است، به‌رغم سنگ‌اندازی‌های بیگانگان، با پیشرفت‌های کسب‌شده در سال‌های اخیر، این جایگاه هم‌اکنون ارتقا یافته و ایران در موقعیت به‌ مراتب بهتری قرار گرفته است.

مقام معظم رهبری درباره تلاش دشمن برای جلوگیری از این سیر رو به رشد، بارها جوانان را خطاب قرار داده و در یکی از سخنرانی‌هایشان فرموده است: «جوانان عزیز! خودباوری و اعتمادبه‌نفس یک داروی فکری و روحی برای ملّت ایران است. مخاطب اصلی و اولی شما جوانان هستید.

آنی که (آن کسی که) ما به شدت نیازمند اعتمادبه‌نفس او هستیم، قشر جوان ماست. این قشر باید توصیه به اعتمادبه‌نفس را درست به گوش بشنود و از اعماق دل بپذیرد و در همه فعالیت‌های خود، آن را محور و ملاک عمل قرار بدهد. بیم آن هست که در عرصه جنگ نرم بین ما و دشمنانی که بسیار اصرار بر ادامه این نبرد دارند، این اعتمادبه‌نفس خدشه پیدا کند، تضعیف بشود، متزلزل بشود یا لااقل در حدی که ملّت ما نیاز دارد پیش نرود...، سه مانع را ممکن است دشمن طراحی کند: یکی پراکندن یأس، یکی منحرف کردن استعدادها و یکی هم برخورد سخت و خشن؛ یعنی تحمیل تهاجم نظامی. در مورد این مسئله اول که پراکندن نومیدی و یاس است، من اصرار دارم شما جوان‌ها بیشتر فکر کنید، تأمل کنید و نشانه‌هایش را ببینید. همین الان دارند این‌کار را می‌کنند، یک عده‌ای هم برای آنها و از زبان آنها و از حنجره آنها به نفع آنها حرف می‌زنند».

در هر صورت اگر قرار باشد با نگاهی منصفانه به دستاوردهای انقلاب شکوهمند اسلامی از ابتدا تا به‌حال بنگریم، می‌توانیم به موضوعات فراوانی اشاره کنیم که بعضی از آنها از جمله موفقیت‌هایی محسوب می‌شود که سنگ بنای آنها به‌طور کامل پس از انقلاب اسلامی گذاشته شده و گسترش و توسعه سایر موارد نیز به حدی است که قیاس‌شدنی با دستاوردهای تمام پنجاه سال حکومت شاهنشاهی نیست و این در حالی است که درآمدهای نفتی کشور در آن سال‌ها نسبت به جمعیت کشور و بهای شاخص نفت تا قبل از سال 1386، چند برابر وضعیت پس از انقلاب بود و هزینه جنگ نیز به کشور تحمیل نشده بود.

بر این اساس به‌رغم تمام توطئه‌های خرد و کلان دشمنان، طی عمر پربرکت انقلاب، علیه نظام نوپای اسلامی، با مشاهده این دستاوردهای عظیم، که در ذیل به گوشه‌هایی از آن اشاره شده است، با اتکا به «اراده و نبوغ ایرانی»، به فرمایش امام‌خمینی(ره) باید باور کنیم که «ما می‌توانیم».

توسعه علمی:

یکی از افتخارات غرورآفرین جمهوری اسلامی ایران، رشد روزافزون و حضور فعال کشور در عرصه‌های علمی است؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون دانشمندان و پژوهشگران ایرانی در زمره دانشمندان و پژوهشگران ممتاز جهان قرار گرفته‌اند.

دستیابی به فنّاوری و دانش کامل چرخه سوخت هسته‌ای و ساخت مجتمع عظیم یو.سی.اف اصفهان، مجتمع غنی‌سازی نطنز، کارخانه آب سنگین اراک و قرار گرفتن در ردیف پنج کشور برتر جهان در این زمینه و همچنین ورود موفقیت‌آمیز و هم‌زمان با سایر کشورهای پیشرفته به عرصه علوم جدید، مانند لیزر، بایو و نانوتکنولوژی (برای تقریب به ذهن باید یادآوری شود که قطر اتم محصولات تولیدشده از نانو یک هشت‌هزارم موی انسان است)، میکرو الکترونیک، ورود به علم ژنتیک و تولید اولین گوسفند و موش شبیه‌سازی‌شده، دستیابی به دانش فنّی استفاده از پلیمرهای گیاهی در صنایع بسته‌بندی، در جایگاه پنجمین کشور پس از امریکا، آلمان، انگلیس و ایتالیا، تنها بخش ناچیزی از افتخارات کسب‌شده در این زمینه است.

توسعه چشمگیر سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و بهره‌برداری گسترده از علوم رایانه‌ای در کشور، طراحی سیستم انتقال هم‌زمان صوت و تصویر در اینترنت و رشد 70 درصدی انجمن‌های علمی، ساخت انواع روبات و کسب موفقیت‌های جهانی در مسابقات روبوتیک و قرار گرفتن ایران در ردیف پنج تا هشت کشور برتر روبوکاپ جهان، کسب موفقیت‌های جهانی در المپیادهای مختلف علمی، از جمله المپیادهای ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوتر، و کسب مقام نخست جهانی در مسابقات علمی و اختراعات در سوئیس، کسب مقام دوم در نمایشگاه بین‌المللی اختراعات و ابتکارات در مسکو و همچنین افزایش ثبت اختراعات، که تقریباً به‌طور کامل پس از انقلاب آغاز شد و تا سال 1381 به پانصد مورد و پس از تأکیدهای مکرر مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت ایجاد نهضت نرم‌افزاری و تأکید مجدد در مردادماه سال 1385 برای تهیه نقشه جامع علمی کشور، با جهشی چشمگیر، به حدود شش‌هزار اختراع در سال 1386 رسیده است، بخش دیگری از این موفقیت‌ها به‌شمار می‌رود.^[2]

مجموعه این موفقیت‌ها سبب شده است که در هر سال میزان تولید علم در کشور به دو برابر برسد و در سال 1386 ایران در مقام کشور پنجم آسیا و اول منطقه در تولید علم و فنّاوری به‌ویژه در رشته‌های ریاضی، مکانیک، پلیمر، شیمی، مهندسی شیمی، فنّاوری نانو و پزشکی و رتبه دوازدهم ریاضی، سیزدهم کامپیوتر، هفدهم مکانیک، هیجدهم شیمی، پانزدهم نانو در جهان مطرح، و مرکز شبکه نانوتکنولوژی در میان کشورهای اسلامی شود (در رشته نانو ایران در جایگاه اول در منطقه و جهان اسلام و پنجم در آسیا و بیست‌وپنجم در سطح جهان قرار گرفته است).^[3]

افزایش بی‌سابقه ظرفیت دانشگاه‌ها، که فقط در چند سال اخیر بیش از 92 درصد رشد یافته، همراه رشد چشمگیر هیئت‌های علمی و همچنین افزایش تعداد دانشجویان، که از حدود دویست هزارنفر در قبل از انقلاب، به بیش از 000/300/3 در بعد از انقلاب اسلامی در مقاطع و رشته‌های مختلف رسیده است (این مقدار برابر سطح آموزش عالی در کشورهای صنعتی است؛ یعنی سه‌هزار دانشجو به ازای هر یکصدهزار نفر) و علاوه بر آن پذیرش تعداد بسیاری دانشجوی خارجی در نظام آموزشی عالی، از دیگر مصادیق توسعه علمی کشور است.^[4]

رشد علمی و آموزشی:

موفقیت هرساله دانش‌آموزان ایرانی در دستیابی به مقام‌های جهانی در المپیادهای علمی در رشته‌های مختلفی همچون فیزیک، ریاضی، شیمی، کامپیوتر و... در رقابت با کشورهای پیشرفته علمی یکی از شواهد رشد و توسعه علمی کشور در سال‌های پس از انقلاب است. این موفقیت‌ها در رشته‌های مختلف المپیادهای دانش‌آموزان، از اولین سال حضور جوانان مستعد ایرانی، هرساله با پیشرفت بسیاری همراه بوده است.

از نظر رشد کمّی، درحالی‌که تعداد دانشجویان دانشگاه‌های کشور قبل از انقلاب، از مرز ۱۵۰ هزار نفر تجاوز نمی‌کرد، امروزه به حدود 000/400/2 نفر رسیده است. کشوری که در سال 1356 با ۳۳ میلیون جمعیت، نیازمند ورود پزشک خارجی (ازکشورهای درحال‌توسعه‌ای همچون هند، بنگلادش، پاکستان و...) بوده هم‌اکنون با جمعیتی بیش از دو برابر (و در پی آن با نیازی بیشتر به پزشک) با مازاد پزشک روبه‌روست.^[5]

موفقیت بی‌نظیر دانشمندان ایرانی در تهیه، انجماد و نگهداری سلول‌های بنیادی جنینی، که پیش از آن در انحصار نُه کشور دنیا بود، درمان ناباروری، نارسایی قلب و تلاش برای ترمیم لوزالمعده برای تولید انسولین به منظور درمان بیماری قند (دیابت) برای اولین‌بار در جهان از اقدامات کم‌نظیر دانشمندان جوان ایرانی در عرصه مهندسی ژنتیک است. در عرصه علوم هسته‌ای، با وجود موانع و ممانعت کشورهای غربی و تحریم تجهیزات دو منظوره ــ دارای کاربرد مشترک در فعالیت‌ها و تحقیقات هسته‌ای صلح‌آمیز و غیر صلح‌آمیز ــ امروزه ایران به فنّاوری پیچیده غنی‌سازی اورانیوم دست یافته و به جمع ده کشور دارای این فنّاوری نوین در جهان پیوسته است.

توسعه صنعتی کشور:

رشد صنعت در کشور نیز به حدی سریع بود که پس از ساخت شهرک‌های صنعتی در شهرهای مختلف، هم‌اکنون ساخت مجموعه‌ها و شرکت‌های صنعتی در روستاها نیز در دستور کار مسئولان کشور قرارگرفته است و درحال‌حاضر کمتر شهر بزرگی را می‌توان یافت که از وجود کارخانه‌های صنعتی بی‌بهره باشد.

علاوه بر افزایش تعداد کارخانجات باید به محصولات متنوعی مانند انواع لوازم خانگی و صنعتی که در این مجموعه‌ها تولید و حتی در بسیاری از موارد به خارج از کشور صادر می‌شود نیز اشاره کرد (فقط در بیست سال ابتدای انقلاب، رشد صادرات غیر نفتی کشور شصت برابر، یعنی ده برابر میانگین رشد سالانه ارزش واردات بوده است).

ساخت هواپیما و بالگرد سبک و نیمه‌سنگین (شخصی و عمومی) مانند هواپیمای مسافربری ایران 140 با کاربری چندمنظوره و مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا، که برای اولین بار در تاریخ کشور رخ داده است، توسعه صنعت کشتی‌سازی و تولید انواع قایق، افزایش و توسعه کارخانجات خودروسازی با انواع خودروهای سبک و سنگین، ساخت و توسعه پالایشگاه‌ها و مراکز پتروشیمی در شهرهای مختلف کشور، از جمله در اراک، شیراز، تبریز، بندرعباس، اصفهان و... و ساخت حدود چهل کارخانه بزرگ نفت و گاز از ابتدای انقلاب اسلامی تا به‌حال، ساخت انواع نیروگاه‌های بادی، گازی، فسیلی و ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای در بوشهر و اولین نیروگاه انرژی‌های زیرزمینی در اردبیل، افزایش و توسعه انواع کارخانجات لوازم خانگی و صنعتی، افزایش درخور توجه تولید فولاد، که پیش‌بینی می‌شود ایران را تا سال 1390 به یکی از کشورهای مطرح صادرکننده این محصول تبدیل نماید، و ده‌ها مورد مشابه، از دیگر افتخارات صنعتی کشور به شمار می‌روند.

علاوه بر این، قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در ردیف چهارهمین کشور سازنده سد و دادن انواع خدمات فنّی، عمرانی و تخصصی در زمینه‌های مختلف به سایر کشورها نیز، برگ زرین دیگری است از کتاب پر افتخار انقلاب اسلامی ایران و این پیشرفت سایر بخش‌های کشور از جمله بخش نظامی را نیز شامل شده است.^[6]

2ــ انقلاب اسلامی ایران؛ سرآغاز انقلاب نرم‌افزاری جهان اسلام

امروز دیگر همه باور دارند که سخت‌افزارهای جنگی در معادلات جهانی تعیین‌کننده نیستند و این قدرت نرم‌افزار و تفکر و علم است که تعیین‌کننده معادلات مختلف جهانی است. انقلاب اسلامی ایران، پس از هشت سال دفاع مقدس، به‌خوبی به همه جهانیان نشان داد که تغییر نگرش انسان‌ها از خود و داشتن هدف الهی در زندگی بدون داشتن سخت‌افزارهای پیچیده چگونه می‌تواند ابرقدرت‌ها را به زانو دربیاورد تاجایی‌که در معادلات سیاسی ــ نظامی، پیروزی حزب‌الله لبنان بر ارتش تمام‌مسلح صهیونیسم نشان‌دهنده قدرت فکری حاکم بر ارتش حزب‌الله است.

انقلاب اسلامی ایران آغاز نوزایی جهان اسلام بود که تلقی مسلمانان را از خود، در دنیای کنونی و با وجود پیشرفت‌های عظیم غربی‌ها، تغییر داد. این انقلاب در مدتی کوتاه توانست کشوری تمام‌وابسته به دولت‌های غربی را بر روی پاهای خود استوار کند و به استقلال علمی، فکری و تجهیزاتی برساند. ایران، که کشوری وابسته به متخصصان غربی بود، اکنون خود تولیدکننده، سازنده و مخترع ابزارهای مختلف و گسترش‌دهنده علوم در بخش‌های حساس شده که کشف‌های عظیم جوانان این سرزمین در علوم هسته‌ای و دسترسی به علوم مختلف پزشکی از آن نمونه است.

پیشرفت‌های عظیم ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیاری از مسلمانان را به فکر علت‌های این پیشرفت‌ها انداخته که سبب بیداری مسلمانان در جهان اسلام گشته و روحیه خودباوری را دوباره به جهان اسلام برگردانده است. امروز دیگر بمب‌های هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی جوابگو نیست و عامل تغییر در جهان به شمار نمی‌رود. بمب انقلاب اسلامی ایران سه دهه پیش منفجر شد و انفجاری عظیم در دل ملّت‌ها پدید آورد و دنیا را تکان داد. امروز مرکز این تفکر نرم‌افزاری قوی در جهان، قم است؛ البته شهر قم در عرصه‌های گوناگونی فعالیت‌ می‌کند، ولی عرصه نرم‌افزاری و تولید علم آن نمایان‌تر است.

مردم ایران به‌خوبی به یاد می‌آورند که شهر قم، قبل از انقلاب، یکی از شهرهای محروم ایران به شمار می‌رفت، اما اکنون به پیشرفته‌ترین تجهیزات علمی، پژوهشی و ارتباطی مجهز است و انواع نرم‌افزارهای اسلامی و افکار نو اسلامی و راهکارهای دینی برای مسلمانان جهان در همین شهر تولید و در تمام دنیا منتشر می‌شود. امروز برای همه مشخص است که بین اندیشه‌های مختلف، اندیشه شیعی تنها عامل مبارزه با استکبار و استثمار در جهان است. این اندیشه تا کنون توانسته است در برابر ماشین‌های جنگی عظیم صهیونیسم ایستادگی کند و آنها را به عقب‌نشینی وا دارد. سخن گفتن از وحدت مسلمانان و بیداری جهان اسلام، که امروز مطرح می‌شود، یکی از تحولات ناشی‌شده از انقلاب اسلامی ایران است که شکل تازه‌ای از زندگی سیاسی و علمی را به جهانیان معرفی کرد.

3ــ کتاب و کتاب‌خوانی قبل و بعد از انقلاب

با فرا رسیدن سی‌امین سالگرد انقلاب اسلامی، نگاهی به وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی در کشور و مقایسه شاخص‌های قبل و  بعد انقلاب اسلامی در این بخش از دیگر اقدامات مهمی است که پیشرفت ایران را طی این چند دهه نشان می‌دهد.

عمده‌ترین شاخص‌‌های مورد بررسی در این پژوهش عبارت‌اند از: آمار نشر کتاب، تعداد عناوین، شمارگان، عناوین موضوعی، کتابخانه‌های عمومی، تعداد کتاب‌فروشی‌ها، تعداد ناشران و... . آمارها نشان می‌دهد که اغلب این شاخص‌ها طی سال‌های بعد از انقلاب، با در نظر گرفتن رشد جمعیت و سایر تحولات، رشد چشمگیری داشته است.

طرح بعضی رهنمودهای مقام معظم رهبری و اقدامات انجام‌شده طی این سال‌ها و نیز برنامه‌های در دست اقدام در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی از دیگر مواردی است که در این قسمت پژوهش به آن توجه شده است.

قبل از انقلاب اسلامی جامعه و در رأس همه دولت، به کتاب و رفع مشکلات آن به‌طور جدی توجه نمی‌کرد. ازآنجاکه فقط 45 درصد مردم باسواد بودند، میزان مطالعه در حد بسیار پایینی قرار داشت و تولید و نشر کتاب نیز بسیار محدود بود. در آموزش و پرورش قبل از انقلاب اسلامی بیش از 75 درصد کودکان واجب‌التعلیم، را در مدارس ثبت‌نام نمی‌کردند، ولی هم‌اکنون نزدیک به 99 درصد از آنها ثبت‌نام می‌شوند و اگر پراکندگی جمعیت و تنوع زیستی را درنظر بگیریم، کشور به موفقیت‌های خوبی دست یافته است.^[7]

تعداد دانشجویان قبل از انقلاب 175هزار نفر بود (51/0 درصد جمعیت کل کشور) که هم‌اکنون این تعداد به 5/3 میلیون نفر (5 درصد کل جمعیت کل کشور) افزایش یافته است.

تعداد کتابخانه‌های عمومی در کشور قبل از انقلاب اسلامی فقط 25 واحد اعلام شده است.

در آن زمان در بسیاری از رشته‌ها، دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری دایر نبود. تعداد کتاب‌های منتشرشده قبل از انقلاب اسلامی سالیانه، دو هزار عنوان بود که این عناوین هم بیشتر کتاب‌های رمان و ادبی را شامل می‌شد و به‌جز در بعضی از دوره‌ها از ورود به حوزه‌های اجتماعی و مسائل جامعه به دور بود.

افزایش بیش از اندازه جمعیت در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی و مشکلات ناشی از جنگ تحمیلی، محاصره و بحران اقتصادی، فرار سرمایه‌ها و تخصص‌ها و بعضی مسائل دیگر سبب شد مشکلات نشر کتاب تشدید گردد و فرصتی برای رفع آنها برای دست‌اندرکاران عرصه فرهنگ باقی نماند. تعداد ناشران در سال 1355 به رقم 127 ناشر در تهران و 56 ناشر در شهرستان‌ها محدود می‌شد. با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، نسل جدیدی از ناشران پا به عرصه گذاشتند. این نسل جوانانی بودند که با پدیده کتاب‌های «جلد سفید» به بازار کتاب ملحق شدند. اینها عموماً کارکنان شاغل در کتاب‌فروشی‌های سابق بودند که در عمل، با چاپ کتاب‌های ممنوعه و نسخه‌های سانسورنشده آنها، عطش جوانان به خواندن این کتاب‌ها را فروکش می‌کردند. بعدها همین افراد، با انگیزه‌های آرمان‌خواهانه برای پیشبرد اهداف سیاسی، پس از گرفتن جواز نشر از وزارت ارشاد، در جایگاه ناشران جدید پا به عرصه چاپ و نشر کتاب گذاشتند.^[8]

رویکرد مثبت به کتاب و کتاب‌خوانی پس از انقلاب اسلامی:

پس از انقلاب اسلامی، به تناسب رشد سوادآموزی (بیش از84 درصد)، افزایش رشته‌های دانشگاهی و افزایش تعداد دانشجویان در سطوح عالی تحصیلی، تأکیدهای فراوان بر افزایش آگاهی و سطح علمی در آموزه‌‌های دینی، تأکید بر علم و فنّاوری برای رسیدن به خودکفایی، لزوم توجه به مطالعه و کتاب‌خوانی را بیش‌ازپیش نمایان کرد. تعداد عناوین کتاب‌های منتشرشده از دو هزار عنوان در سال‌های قبل از انقلاب به 53 هزار عنوان در سال‌های پس از انقلاب رسیده، درحالی‌که جمعیت کشور طی این مدت حداکثر دو برابر شده است. جامعه‌ای که روزبه‌روز میزان افراد باسواد آن افزایش می‌یابد و سطح تحصیلاتش رشد جهشی دارد، به صورت طبیعی نیازش به کتاب و کتاب‌خوانی بیشتر می‌شود. با افزایش میزان باسوادی، تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان سطوح عالی، نیاز به مطالعه کتاب‌های گوناگون و حتی کتاب‌های غیر درسی روز به روز افزایش می‌یابد.

سیاست دولت‌های پس از انقلاب عمدتاً بر توسعه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی، رفع مشکلات و موانع صنعت چاپ و نشر و حمایت از نشر کتاب متمرکز شدند. شواهد نشان می‌دهد که مردم، با افزایش معلومات عمومی خود، علاقه بیشتری به مطالعه نسبت به قبل نشان می‌دهند؛ به‌ویژه در سال‌های اخیر که با تأکیدها و رهنمودهای خاص رهبر معظم انقلاب اسلامی این سیر شتاب بیشتری به خود گرفته است.

دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد کتاب:

1ــ اولویت دادن به کارهای فرهنگی، به‌ویژه فرهنگ آموزشی، در تخصیص بودجه: «در کار فرهنگی نباید مسئله پول و بودجه، یک مشکل عمده به حساب آید؛ به این معنا که مشکلات و نقایص فرهنگی را در ردیف نیازهای بودجه‌ای و در آخرهای لیست قرار ندهیم، بلکه در اول‌های لیست، اگر نگوییم در ردیف اول، قرار بدهیم. اگر درست فکر کنیم این به صرفه اقتصادی مملکت هم هست؛ یعنی از اینکه بودجه و امکانات بیشتر را به کارهای فرهنگی، به‌ویژه فرهنگ آموزشی متوجه کنیم، کشور زیان نخواهد کرد؛ زیرا که خود این برای آینده کشور، تولید امکانات می کند»؛^[9] 2ــ تولید کتاب خوب در عرصه‌های مختلف فکری: «ما در زمینه کتاب چند تکلیف مهم به عهده داریم: «یک تکلیف این است که کتاب خوب تولید کنیم و در صحنه‌ها و عرصه‌های فکری مختلف، کتاب به‌وجود آوریم... یعنی کل کشور و طبقه اهل فرهنگ چنین تکلیفی دارند»؛^[10] 3ــ اولویت دادن به تولید کتاب‌های کیفی مناسب برای عموم مردم و افزایش قدرت انتخاب آنان: «ما الآن در زمینه‌های گوناگون دچار کمبود کتابیم؛ البته حجم کتاب بالا رفته است...، ولی باز هم کتاب کیفی کم داریم. منظورم کتاب علمی متخصصان نیست، نه، همین کتاب‌هایی را که عامه مردم احتیاج دارند بدانند؛ چه کتاب‌هایی در بخش‌های مختلف دینی از عقاید و تاریخ و دین و امثال آن گرفته، چه کتاب‌های سیاسی و کتاب‌های مربوط به مسائل اجتماعی و مسائل تاریخی»؛^[11] 4ــ توجه به جنبه‌های هنری و زیبایی آثار چاپی: «به مسئله هنر و زیبایی خیلی اهمیت بدهید، نگویید اهمیتی ندارد. در چاپ، در حروفچینی، در صفحه‌بندی، در چگونگی آرایش و نقطه‌گذاری مطالب و تنظیم صفحات و ایجاد فاصله‌های مناسب باید دقت کرد. حتی با انتخاب حروف زیبا، شما می‌توانید تأثیر بیشتری برای مطلب و فکر خود تدارک ببینید»؛ 5ــ نیازسنجی در تولید کتاب و جهت‌یابی به سمت پیشرفت دانش و نوآوری و خلاقیت در عرصه فکری؛ 6ــ اهمیت ویژه به قالب و محتوا در کنار هم؛ 7ــ ترویج کتاب‌خوانی و تبدیل آن به فرهنگ عمومی و نه در انحصار قشری خاص؛ 8ــ افزایش تیراژ کتاب‌ها؛ 9ــ برقراری ساعت کتاب‌خوانی در برنامه درسی دانش‌آموزان برای نهادینه کردن فرهنگ کتاب‌خوانی: «وزارت آموزش و پرورش حتماً باید بررسی کند و ببیند چه کار می‌تواند بکند،... ساعت کتاب‌خوانی در مدارس بگذارند تا دانش‌آموزان با فرهنگ کتاب‌خوانی آشنا شوند».^[12]

وضعیت نشر کتاب پس از انقلاب اسلامی:

نگاهی به آمارهای پس از انقلاب نشان می‌دهد که در بسیاری از شاخص‌های مرتبط با کتاب و نشر رشد خوبی داشته‌ایم. آنچه از این ارقام برمی‌آید عناوین کتاب های منتشرشده در هر سال افزایش داشته؛ به‌طوری‌که در مهرماه 1383، معاون طرح و برنامه وزیر ارشاد، در مراسمی در گیلان گفته بود: ازآنجاکه در ایران سالیانه بیش از 37هزار عنوان کتاب با مجموع شمارگان 180 میلیون جلد به چاپ می‌رسد، ایران در زمینه تولید کتاب، یکی از ده کشور اول دنیاست. این در حالی است که تیراژ کتاب‌ها پس از یک دوره رشد، رو به کاهش گذاشته است. عده‌ای علت کاهش تیراژ کتاب‌ها را پایین بودن سطح مطالعه در جامعه و در نتیجه استقبال نکردن از کتاب‌های چاپ‌شده می‌دانند. عده‌ای دیگر معتقدند مشکلات اقتصادی مردم سبب شده است که کتاب را از سبد خرید خانواده حذف کنند و بسیاری از مردم برای مطالعه حوصله و فراغت کافی نداشته باشند و همچنین توسعه دانش الکترونیک و اینترنت و ماهواره سبب شده است این ابزارها جانشین کتاب شوند، اما به نظر مدیر کل مراکز و روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان مطالعه در میان مردم افزایش یافته است؛ زیرا هر سال و هر ماه بر میزان تقاضای چاپ کتاب از سوی نویسندگان و ناشران افزوده می‌شود و این بدین معناست که اگر این کتا‌ب‌ها متقاضی نداشته باشند، باید عرضه هم کاهش پیدا کند، حال‌آنکه عرضه کتاب افزایش پیدا کرده است.

بررسی وضعیت کتاب و نشر قبل و بعد از انقلاب اسلامی و مقایسه تطبیقی بعضی از شاخص‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، با رویکرد مثبت نظام به کتاب و کتاب‌خوانی و بازنگری در وضعیت گذشته و رفع کاستی‌ها در حوزه چاپ و نشر و ترویج کتاب‌خوانی، که به‌ویژه در فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بر آن بسیار تأکید شده، موجبات رشد اغلب شاخص‌ها فراهم آمده و علاوه بر رشد کمّی، بسیاری از شاخص‌های کیفی نیز رشد چشمگیری داشته؛ به‌گونه‌ای‌که بیشترین گرایش جوانان در این سال‌ها به موضوعات مذهبی، تاریخی و ادبی بوده است. اقداماتی که در حوزه چاپ و نشر به منظور تسهیل شرایط برای تولیدکنندگان آثار و عرضه مناسب‌تر کتاب انجام شده و نیز طرح‌هایی که برای ترویج کتاب و کتاب‌خوانی و سهولت دسترسی مردم به کتاب اجرا گردیده، آینده بسیار روشن‌تری را فراروی جامعه قرار می‌داد.

4ــ نانوتکنولوژی و دستاوردهای آن

خواص مواد در مقیاس نانو با خواص آنها در مقیاس‌های بزرگ‌تر متفاوت است و خواص جدیدی که در این مقیاس ظاهر می‌شود، فرصت‌های جذابی را در اختیار محققان عرصه‌های مختلف علم و فنّاوری قرار می‌دهد.

کنترل این خواص جدید در مقیاس نانو و توانمندی تولید مواد و ابزارهای جدید مبتنی بر این خواص را فنّاوری نانو می‌گویند.

این فنّاوری به تولید محصولاتی با دوام‌تر، سبک‌تر، ارزان‌تر و با کارایی بیشتر منجر خواهد شد و ازآنجاکه چنین مواردی مورد توجه تمام صنایع هستند، فنّاوری نانو سبب تحول اساسی در اغلب صنایع خواهد شد و بازاری که تا سال 2014 برای آن پیش‌بینی می‌شود بالغ بر 2600 میلیارد دلار خواهد بود.^[13]

با توجه به اهمیت اقتصادی فنّاوری نانو، به‌طور تقریب بیشتر کشورهای جهان، توجه ویژه‌ای به آن کرده‌اند و بسیاری از آنها برنامه‌ای ملّی برای بهره‌گیری اقتصادی از این فنّاوری دارند. کشور ما نیز همگام با کشورهای پیشرو، به اهمیت این فنّاوری پی برده و در مسیر توسعه آن حرکت کرده است.

نخستین اقدام در این زمینه، تشکیل کمیته‌ای مطالعاتی در دفتر همکاری‌های ریاست‌جمهوری در سال 1380 و سپس تبدیل آن به ستاد ویژه توسعه فنّاوری نانو در سال 1382 بوده است.

این ستاد که نمایندگانی از وزارتخانه‌های نفت، صنایع، جهاد کشاورزی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فنّاوری را در بر می‌گیرد، زیر نظر معاون اول رئیس‌جمهوری (و اکنون معاون علم و فنّاوری رئیس‌جمهوری) فعالیت می‌کند و وظیفه تعیین سیاست‌های کلّی برای توسعه فنّاوری نانو در کشور و پیگیری برای اجرا شدن این سیاست را بر عهده دارد.

مطالعات و برنامه‌ریزی‌های ستاد، به تصویب سند راهبردی ده‌ساله توسعه فنّاوری نانو، موسوم به راهبرد آینده، در هیئت دولت در تاریخ 2 مرداد 1384 منجر شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در تاریخ 12 اردیبهشت 1385، ضمن تأکید بر اجرای دقیق این سند، سیاست‌ها و راهبردهای توسعه و ارتقای این فنّاوری را تصویب کرد.

مأموریت این سند، دستیابی ایران به جایگاه مناسب در بین پانزده کشور برتر فنّاوری نانو و تلاش برای ارتقای این جایگاه به منظور توسعه اقتصادی کشور است.

ستاد ویژه توسعه فنّاوری نانو، پس از تصویب سند راهبرد آینده، با جدیت تمام در مسیر اجرای آن حرکت کرده و تولید ثروت از فنّاوری نانو را سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده است.

5ــ نگاهی به تحولات صنعت خودروسازی

افزایش حدود ده برابری تولید خودرو، سیر تحول در صنعت خودروسازی از مونتاژکاری تا صادرات با نشان ملّی، صادرات به 39 کشور دنیا، تولید 73 نوع خودرو و تبدیل شدن به هیجدهمین خودروساز دنیا فقط بخشی از دستاوردهای این صنعت پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.‌^[14]

با وجود گذشت حدود یک قرن از ورود اولین خودرو به کشور، رویکرد اصلی به صنایع خودروسازی به مفهوم صنعتی و امروزی آن از سال 1336، با تأسیس اولین کارخانه مونتاژ خودرو به صورت محدود، آغاز گردید و به‌تدریج توسعه یافت. با نگاه به پیشینه صنعت خودروسازی در کشور و سیر رشد آن، سه دوره متمایز در گذشته و دو دوره نیز در حال و آینده می‌توان برای آن در نظر گرفت: 1ــ دوره شکل‌گیری صنعت مونتاژ از سال 1336 تا 1359: این دوره عمدتاً دوران شکل‌گیری صنعت مونتاژ خودرو در ایران بود و صنایع خودروسازی توسط بخش خصوصی و با همکاری شرکت‌های خارجی و با هدف سودآوری تأسیس شد؛ 2ــ دوره پس از انقلاب شکوهمند اسلامی و سپس دوران جنگ تحمیلی از سال 1359 تا 1371: این دوره پس از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد و در بدو آن صنایع خودوسازی ملّی گردید و اهداف و مبانی آن در چهارچوب اهداف جمهوری اسلامی ایران تبیین شد که به دلیل وقوع جنگ تحمیلی و مشکلات ناشی از آن، صنعت خودروسازی دچار رکود شدید گردید؛ 3ــ شکوفایی و توسعه صنعت خودروسازی با هدف خودکفایی از سال 1371 تا سال 1382: در این دوره، پس از پایان جنگ و تصویب قانون خودرو، برنامه خودکفایی و افزایش ساخت داخل در سرلوحه برنامه‌های خودروسازی قرار گرفت؛ به‌گونه‌ای‌که در پرتو آن سایر مسائل از قبیل کیفیت، مصرف سوخت، آلایندگی و حتی قیمت تا حدودی در حاشیه قرار گرفتند؛ 4ــ رقابتی شدن صنعت خودرو با هدف ایجاد و توسعه فرصت‌های صادراتی از سال 1382 تا سال 1384: در دوره حاضر برنامه تعیین‌شده کشور در عرصه خودروسازی، رقابت‌پذیر شدن صنعت خودرو و حضور در عرصه رقابت بین‌المللی و تولید محصول با استانداردهای بین‌المللی با هدف ایجاد و توسعه فرصت‌های صادراتی است؛ 5ــ جهانی شدن صنعت خودرو با هدف رهبری بازار منطقه از سال 1384 به بعد: برنامه آتی صنایع خودروسازی کشور، جهانی شدن صنعت خودرو ایران در کنار خودروسازان بزرگ جهان و ورود به بازارهای جهانی با نشان ملّی است.

‌خودروسازی از اجزای مهم و لاینفک تجارت و صنعت جهانی است. صنعت خودرو، به دلیل ارتباط با بیش از شصت صنعت دیگر، به «لوکوموتیو صنایع» مشهور است. در ساخت خودرو، مجموعه‌ای از تکنولوژی رشته‌های مختلف صنعتی (فلزی، پلاستیک، شیمیایی، پارچه، عایق، شیشه، الکترومکانیک، برق، الکترونیک، متالورژی و...)، طراحی، مدیریت و اقتصاد به‌کار رفته است. این صنعت یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی است.

تولید صنعت خودروسازی ایران در این سال با رشد در خور توجه 7/10 درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه بوده است. ایران، از نظر حجم تولید خودرو، در جهان رتبه هیجدهم و از نظر میزان رشد نیز رتبه هیجدهم را داراست.

اگرچه ایران عضو سازمان تجارت جهانی نیست، از ظرفیت‌های بالایی برای توسعه صنعت خودروسازی خود برخوردار است. از هر ده نفر در ایران فقط یک نفر خودرو دارد و به‌علاوه این کشور نیروی کار ماهر بسیار زیادی را در خود جای داده است. همچنین علاقه برای داشتن خودرو در ایران بسیار بالاست.

6ــ سلول های بنیادی

خوشبختانه همگام با پیشرفت‌های اخیر دنیا در زمینة سلول‌های بنیادی، در کشور ما نیز به این موضوع توجه شده و چند مرکز پژوهشی و دانشگاهی، از جمله پژوهشکده رویان و دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، در این زمینه، تحقیقاتی انجام داده‌اند.

پژوهشکدة رویان:

پژوهشکده علوم سلولی و ناباروری رویان، یکی از مراکز تحقیقاتی وابسته به جهاد دانشگاهی کشور است که در زمینة بهداشت باروری و ناباروری و علوم تولیدمثل فعالیت می‌کند. این مرکز در کنار فعالیت‌های درمانی و سرویس‌دهی به زوج‌های نابارور، بخش اصلی فعالیت‌های خود را در حوزة امور پژوهشی و آموزشی متمرکز کرده و در قالب چندین گروه تخصصی در زمینة علوم باروری و تولید‌مثل تحقیق می‌کند. محققان این پژوهشکده در کنار موفقیت‌هایی، نظیر تولد اولین مورد نوزاد با استفاده از جنین منجمد در ایران (سال 1375) و تولد اولین نوزاد حاصل از روش ICSI با استفاده از اسپرم منجمدشدة یک فرد بیضه‌برداری‌شده (سال 1378)، اخیراً توانستند با کشت و تکثیر نخستین رده از سلول‌های بنیادی جنینی انسان (بن‌یاخته‌های جنینی) در ایران (سال 1382) به فنّاوری تولید سلول‌های بنیادی جنین انسان دست پیدا کنند.

سخنان مقام معظم رهبری در بازدید از پژوهشکده رویان:  

عملکرد بخش درمان ناباروری پژوهشکده رویان از نظیر کمّی و کیفی در حد معیارهای جهانی است و توان رقابت با بهترین مراکز درمانی جهان را دارد. مقام معظم رهبری از این بخش دیدن نموده‌اند. در این بازدید که با توضیحات مسئولان بخش‌های مختلف همراه بود اعلام شد: تاکنون حدود هفتادهزار زوج ایرانی در این مرکز تشکیل پرونده داده و تحت درمان قرار گرفته‌اند و صدها زوج نابارور خارجی نیز در این مؤسسه درمان شده‌اند.

رهبر انقلاب اسلامی، پس از این بازدید، در جمع مسئولان، دانشمندان و محققان پژوهشکده رویان و مراکز جهاد دانشگاهی سراسر کشور، با اشاره به حرکت علمی مبارکی که در چند سال اخیر در کشور آغاز شده و در میان اهل علم گسترش یافته است، خاطرنشان نمود: «هدف از حضور در پژوهشکده رویان اقدامی نمادین به منظور تجلیل از حرکت علمی عظیم و گسترده جاری در کشور و قدردانی از همه محققان و دانشمندان، به‌ویژه محققان پژوهشکده رویان و جهاد دانشگاهی، است».

ایشان پژوهشکده رویان را مرکزی موفق و نتیجه‌ای درخشان از ترکیب «علم، ایمان و تلاش» دانست و با گرامیداشت یاد و خاطره مرحوم دکتر سعید کاظمی آشتیانی افزود: «این مرحوم، با ایمان، تلاش پیگیر و خستگی‌ناپذیر و مدیریت موفق خود توانست مؤسسه‌ای علمی به‌وجود آورد که در بافت آن، ’تحقیق علمی جدی همراه با ایمان و تقوا‘ مورد توجه کامل قرار گرفته است».

مقام معظم رهبری تأکید نمود: «پژوهشکده رویان زمینه‌ها و قابلیت‌های فراوانی برای پیشرفت بیشتر دارد و این مرکز در واقع سلول بنیادی حرکت علمی کشور است؛ همان‌گونه‌که هر دانشمند و محقق معتقد به ترکیب ’علم و ایمان‘ نیز چنین ظرفیتی را دارد». رهبر انقلاب اسلامی، جهاد دانشگاهی را مولود مبارک انقلاب اسلامی و جزء معدود رویش‌های اصلی انقلاب دانستند و با اشاره به ترکیب جهاد و دانشگاه در نام این مرکز تأکید کرد: «جهاد دانشگاهی یعنی جهاد و مبارزه هدفمند، هوشمندانه، عاقلانه و دشمن‌شکن در مسیر آرمان‌ها، آن هم در برترین و والاترین سطوح؛ یعنی علم و دانشگاه». ایشان خاطرنشان نمود: «جهاد دانشگاهی از ابتدا براساس دین و تقوا شکل گرفت و باید هویت جهادی و ایمانی و انقلابی آن همچنان حفظ و تقویت شود».

رهبر انقلاب اسلامی علم و تحقیق را رمز واقعی و کلید قطعی پیشرفت و رسیدن کشور به نقطه مطلوب خواند و افزود: «فراگیری علوم و دانسته‌های دیگر کشورها و ملّت‌ها، مقدمه حرکت در عرصه بسیار وسیع علم و تحقیق است و به‌هیچ‌وجه نباید در این حد متوقف شد». ‌ایشان، با انتقاد از نظام سلطه حاکم بر جهان، افزود: «جایگاه و نقش کشورها و ملّت‌ها در نظام بین‌الملل باید براساس استعداد و ظرفیت علمی آنها باشد، اما در وضع کنونی، به علت تلاش برخی قدرت‌ها برای انحصاری کردن علم، و نیز زورگویی مستکبران، جهان به دو بخش ’پیشرفته و عقب‌مانده‘ و ’سلطه‌گر و سلطه‌پذیر‘ تقسیم شده است که این وضع باید تغییر یابد».

مقام معظم رهبری، مهم‌ترین عامل را در تغییر نظام سلطه حاکم بر جهان، حرکت و تلاش علمی ملّت‌ها دانست و افزود: «در این مسیر، ملّت ایران می‌تواند، با توجه به تاریخ، فرهنگ و سابقه علمی خود و استعداد درخشانش، نقش ویژه‌ای ایفا کند». ایشان کمک به مراکز و «طرح‌های علمی، تحقیقاتی و فنّاوری» را وظیفه دولت و دستگاه‌های مسئول برشمرد و خاطرنشان کرد: «باید میل و اشتیاق به تحقیق و پژوهش، در محیط‌های علمی، موج بزند که البته تحقق این مهم با توصیه و دستور ممکن نیست، بلکه تدبیر و کمک وزارتخانه‌های مربوط، بخش‌های مسئول در برنامه‌ریزی فرهنگی کشور و تلاش صاحبان فکر و اندیشه را می‌طلبد». ‌ایشان، با تأکید بر توأم بودن علم و دین، فرمود: «علم جدا از دین، همان‌گونه‌که در رفتار برخی کشورها آشکار است، در نهایت به ساخت جنگ‌افزارهایی مانند بمب اتم، و به وسیله‌ای برای زورگویی تبدیل می‌شود، اما با علم توأم با دین و ’تلاش علمی برای خدا و در راه خدا‘، می‌توان به توفیقات پایداری دست یافت که دستاوردهای جهاد دانشگاهی نمونه‌ای از آن است».

ایشان در پایان بار دیگر از همه دانشمندان و محققانی که در هر نقطه از کشور برای پیشرفت و توسعه علمی میهن جهاد و تلاش می‌کنند، قدردانی کرد.^[15]

7ــ دستاوردهای نظام سلا‌مت

توسعه پزشکی:

پیشرفت در بخش پزشکی نیز به قدری گسترده بوده که حیرت جهانیان را برانگیخته و سبب تغییرات اساسی در وضعیت بهداشت و درمان کشور شده است، به‌گونه‌ای‌که بخش درمان نه تنها توانسته تقریباً تمام نیازهای خود را در زمینه‌های مختلف تأمین نماید، بلکه هم‌اکنون ایران اسلامی به کشوری مهم در صدور خدمات و محصولات پزشکی تبدیل شده و بیش از 95 درصد از چهار هزار قلم داروی مصرفی در کشور را در داخل تولید، و فقط در سال 1386 بیش از هفتاد میلیون دلار دارو نیز به خارج از کشور صادر کرده است.

همچنین طی این مدت، دانشمندان کشورمان موفق شده‌اند مواد و داروهایی را تولید کنند که یا در سطح جهان سابقه قبلی نداشته یا تولید آنها فقط در انحصار چند کشور خاص بوده است. ساخت اولین داروی ضددیابت در جهان، تولید اسپرم از مغز قرمز استخوان زنان، ساخت پوست مصنوعی، ساخت داروی کنترل ایدز، ساخت داروی سرطان پوست، درمان ضایعات نخاعی، قلبی، کبدی، عروقی و چشمی با استفاده از سلول‌های بنیادین، طی مراحل نهایی بیش از سی قلم داروی بیماری‌های صعب‌العلاج، کار بر روی بیش از صد طرح تحقیقاتی نانوتکنولوژی و ساخت قوی‌ترین چسب بافتی جهان با ترکیبی از فنّاوری نانو و چسب بافتی هوشمند با عنوان نانو گیو (nano give)، ساخت حداقل چهار داروی بیوتکنولوژی از جمله اریترو پولتین، آنها اینتروون، استرپتوکیناز، gcsf و اینترفون بتا در حالی انجام شد که تعداد کل این داروها در جهان حدود 35 تا چهل مورد بود و قبل از این موفقیت، تکنولوژی آن، فقط در اختیار دو کشور قرار داشت؛ بنابراین این تولیدات نمونه‌های دیگری از موفقیت‌های کسب‌شده در این بخش است.

همچنین دستیابی به دانش کشت و انجماد سلول‌های بنیادین، که تاکنون فقط در اختیار نُه کشور جهان بوده است، قرار گرفتن در ردیف سه کشور تولیدکننده محصولات پزشکی بیوتکنولوژی، قرار گرفتن در ردیف کشورهای برتر پیوند قلب و قرنیه و کلیه (قبل از انقلاب در مجموع فقط پنجاه مورد پیوند کلیه در کشور انجام شد که پس از انقلاب این امر به بیش از هفده‌هزار مورد رسیده است)، کسب تجارب ارزشمند برای مقابله با بیماری‌های ناشی از عوامل شیمیایی، از جمله موفقیت‌های بی‌نظیر دانشمندان علوم پزشکی کشور به شمار می‌رود.

ظرفیت‌های انسانی:

پزشکان، مهم‌ترین عامل در مدیریت تخصیص منابع بخش سلا‌مت محسوب می‌شوند و سهمی اساسی در میزان اثربخشی و کارآیی خدمات بهداشتی و درمانی دارند. تعداد پزشکان در آستانه پیروزی انقلا‌ب اسلا‌می ‌(1356) 428/13 نفر بوده که طی سال‌های 1356 تا 1380 حدود 5/5 برابر شده است.^[16]

باید توجه کرد که طی دهه 1350 تعداد بسیاری از پزشکان خارجی در ایران مشغول فعالیت بوده‌اند که به تدریج هم‌زمان با افزایش ظرفیت پذیرش دانشگاه‌های علوم پزشکی و در نتیجه افزایش عرضه نیروی انسانی، تعداد آنها کاهش یافته و طی سال‌های اخیر به صفر رسیده است.^[17]

8 ــ هوا ــ فضا و فنّاوری اطلاعات

اولین ماهواره بومی ایران، توسط پرتابگر صددرصد ساخت داخل، اوایل سال 1386 در مدار قرار گرفت. تکنولوژی ساخت و پرتاب ماهواره از جمله فنّاوری‌های فوق پیشرفته محسوب می‌شود که درحال‌حاضر در اختیار چند کشور معدود دنیاست. دستیابی به این تکنولوژی مدرن از جمله آمال و اهداف بسیاری از کشورهاست که ایران، با اتکا به نیروی متخصص و پژوهشگران و محققان تلاشگر و دلسوز خود، به آن نایل شده است. ورود ایران به کلوپ فضایی دلیلی برای ارتقای سطح دانش ایران در عرصه فضایی است. تصویب سند ملّی توسعه فضا، برای همگامی با سند چشم‌انداز توسعه، گامی بسیار بلند به منظور اعتلا و رشد علمی کشور محسوب می‌شود.

ما سالیان سال از عرصه فضا فاصله داشتیم و غایب این میدان بودیم، اما پس از انقلاب به تدریج اقداماتی در این زمینه آغاز شد و در یک دهه گذشته، این امر شتاب بی‌سابقه‌ای به خود گرفت؛ به‌گونه‌ای‌که کارهای پرارزشی طی این مدت انجام شده است. ما، با طی مسیری میان‌بر و ایجاد فرصت‌های دانش و فنّاوری در یک دهه اخیر، خود را به چنان مرتبه‌ای رسانده‌ایم که نام ایران در فهرست کشورهای حاضر در فضا ثبت شده است.

داستان پرتاب ماهواره به فضا در کشورمان از سال 1356 آغاز ‌شد و اکنون حتی بعضى از کارکنانى که دو دهه قبل ‏دوره‌هاى تخصصی را براى ماهواره ایرانى گذرانده بودند بازنشسته شده‌اند. این طرح پس از انقلاب، تا سال 1365 متوقف ماند، تا اینکه در این سال، با وجود تحریم‌هاى اقتصادى، ایران موفق شد سه مدار را براى سه ‏ماهواره خود ثبت کند. هم‌اکنون سه نقطه مداری بین‌المللی 26، 34 و 47 درجه شرقی در اتحادیه بین‌المللی ‏مخابرات (‏ITU‏) به نام ایران ثبت شده است و براساس برنامه چهارم توسعه، ایران باید هرسال یک ماهواره ‏به فضا پرتاب کند.

پس از پرتاب ماهواره کاملاً ایرانی امید با موشک فضاپیمانی سفیر که سبب حیرت و شگفتی جهانیان گردید، ایران در موقعیت برتر منطقه‌ای قرار گرفت و در واقع نخستین کشور منطقه و شانزدهمین کشور‎ ‎جهان است که راه‌هاى ورود به فضا و استفاده از آن را براى سهولت در ارتباطات آموخته‎ ‎است و به نوعی باید گفت خبر دستاورد‌های هوافضای کشور ممکن است سبب نگرانی‌های بعضی از کشورها، به‌ویژه رژیم اشغالگر قدس، شود که احتمال می‌دهد ایران درصدد است از توانایی‌ موشکی خود برای اهداف نظامی استفاده کند.^[18]

سند ملّی توسعه فضا:

سند ملّی توسعه فضا یکی از اتفاقات کم‌نظیر در عرصه توسعه دانش کشور است و با هدف مشخص کردن مسیرهای توسعه، حضور در فضا برای کل کاربرانی که باید از عرصه فضا برای اجرای وظایف و مأموریتشان در کشور استفاده کنند تصویب شده است. این سند انتقال صوت، تصویر و اطلاعات با استفاده از ظرفیت فضا از طریق وزارت ارتباطات و فنّاوری اطلاعات و سازمان صداوسیما، کاربردهای سنجش از راه دور، هواشناسی و سایر زمینه‌های استفاده از فضا را در دستور کار دارد و به دور از موازی‌کاری یا انجام‌دادن کارهای تکراری برنامه‌ای کلان و درازمدت را دنبال می‌کند.

براساس سند چشم‌انداز، می‌خواهیم کشور ما مقام اول علمی و فنّاوری را در منطقه داشته باشد و با توجه به اینکه بالاترین جایگاه و مرتبه فنّاوری درحال‌حاضر فضاست، هوا ــ فضا یکی از محورهای تأکیدی در سیاست‌های کلّی نظام محسوب می‌شود که رهبر معظم انقلاب آن را ابلاغ نموده است. دولت باید برای حضور درعرصه‌های کلان و راهبردی برنامه‌ریزی کند و تصدی‌گری را به مردم واگذارد. بر همین اساس در سند ملّی توسعه فضایی کشور، فرصتی برای مشارکت بخش خصوصی در طرح‌های فضایی پیش‌بینی شده است. سند چشم‌انداز فرصتی است برای شکوفایی در عرصه ملّی و سند توسعه ملّی فضا، هماهنگ با آن، به منظور شکوفایی استعداد و ظرفیت‌های ملّی برای رسیدن به نظامی برتر و تأثیرگذار طراحی شده است.

9ــ انرژی هسته‌ای در ایران

استفاده از انرژی هسته‌ای در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی مطرح شد و با ایجاد سازمان انرژی اتمی ایران طرح راکتور اتمی بوشهر و مشارکت مالی ایران در طرح‌های فنّاوری سوخت اتمی فرانسه آغاز گردید.

در سال 1353.ش / 1974.م، سازمان انرژی اتمی ایران (A.F.O.I) تأسیس، و دکتر اعتماد به ریاست آن منصوب شد.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال1357 این مقوله متوقف شد. جنگ ایران و عراق به تغییر موضع کشورهای غربی، که مخالف این انقلاب بودند، منجر شد و مساعدت آنها را برای تکمیل این طرح ناممکن ساخت. شرکت آلمانی کا.و.او، که پیمانکار این طرح بود، هنگامی که فقط 15 درصد به تکمیل آن باقی مانده بود، از ادامه کار سر باز زد.

در بحبوحه جنگ ایران و عراق و کمبود شدید منابع نیرو در کشور، ایران با روی آوردن به اسپانیا و ژاپن کوشید طرح بوشهر را تکمیل کند که البته موفقیت‌آمیز نبود، سپس قراردادی با روسیه برای کامل کردن کار نیروگاه بوشهر امضا شد که کار آن هنوز ادامه دارد و چند بار زمان پایان طرح به تعویق افتاده است. شایان ذکر است که ایران در سال 1958.م، به عضویت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (I.A.E.A) درآمد.

ایران در سال 1968.م، پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای (N.P.T) را پذیرفت و در سال 1970.م، آن را در مجلس شورای ملّی به تصویب رساند.

اگرچه ایران از دیدگاه قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین از نظر پیمان‌‌نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای حق تحقیق و استفاده صلح‌آمیز از فنّاوری هسته‌ای را دارد، کشورهای غربی به رهبری امریکا تلاش پیگیری را آغاز کرده‏اند که ایران را برای همیشه از هرگونه استفاده از فنّاوری انرژی هسته‏ای منع کنند، اما با وجود همه این تلاش‌ها در آوریل 2006.م، ایران اعلام کرد که موفق شده است اورانیوم را به میزان 5/3 درصد غنی سازد.

نتیجه:

با گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به تحریم‌های بین‌المللی امریکا علیه ایران، تلاش و همّت دانشمندان ایرانی به جهانیان و به‌ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج همیشگی فارس نشان داد که هر کشوری که به نیروهای بومی خود اتکا کند و آموزه‌های دینی و اسلامی را سر لوحه کارهای خود قرار دهد به جایگاه‌های رفیع علمی نائل خواهد آمد.

تحریم‌های بین‌المللی، شاید سرعت پیشبرد اهداف علمی را کمی پایین آورد، سبب شد که تمامی این پیشرفت‌ها صد درصد بومی و بدون کمک از هیچ کشور خارجی باشد.

با تلاش و کوششی که غیورمردان ایرانی در عرصه جهاد علمی از خود نشان داده‌اند، در آینده‌ای نزدیک دور شاهد خواهیم بود که کشور عزیزمان در رتبه‌های بالای علمی قرار خواهد گرفت و از کشورهای پیشرو در علوم مختلف خواهد بود.

پی‌نوشت‌ها

[1]ــ روزنامه کیهان، 25 اردیبهشت 1387

[2]ــ همان‌جا.

[3]ــ همان‌جا.

[4]ــ روزنامه کیهان، 5 خرداد 1387

[5]ــ همان‌جا.

 [6]ــ پایگاه اطلاع‌رسانی دستاوردهای انقلاب اسلامی: www.dastavardha.com

[7]ــ حداد عادل در بازدید از بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

[8]ــ  مصاحبه با بنیان‌گذار انتشارات مروارید، روزنامه شرق، مرداد 1383

[9]ــ بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای عالی شورای انقلاب فرهنگی، آذر 1368 برگرفته از سایت بیانات ایشان.  

[10]ــ همان‌جا.

[11]ــ همان‌جا.

[12]ــ مصاحبه خبرنگار صداوسیما پس از بازدید از دهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران.

[13]ــ www.spac.ir، ش 246   

[14]ــ روزنامه اطلاعات، سه‌شنبه 23 بهمن 1386  

[15]ــ همان‌جا.

[16]ــ www.spac.ir، شنبه 5 مرداد 1387، ش 12275

[17]ــ همان‌جا.

[18]ــ  http://www.itiran.com/?type=article&id=9110