مهارت های فرایند علمی

توسعه فناوری ها و گسترش صنایع از یک سو ، رشد فزاینده جمعیت در سرتاسر دنیا از سوی دیگر، باعث شده بسیاری از معادلات و روابط دنیای امروز بر مبنای دادو ستد انرژی و تکنولوژی های مربوطه استوارباشد. در این بین نیاز کشورهای در حال توسعه همچون ایران به منابع انرژی برای رشد و پیشرفت در همه زمینه ها از اهمیت زیادی برخوردار است.بنابراین به نظر می رسد آشنایی با منابع انرژی، کمبودها و محدویت ها در قالب برنامه درسی می تواند به پرورش شهروندی مسئول و آگاه در آینده کمک کند. از طرفی با توجه به تغییراتی که در سال های اخیر در رویکرد کتب علوم تجربی رخ داده و بیشترین تاکید این کتاب ها بر آموزش از طریق فرایند علمی است، در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش تحلیل محتوا کمی، میزان توجه محتوای کتب به آموزش مبحث انرژی از طریق فرایند علمی مورد بررسی قرار گیرد. برای جمع آوری اطلاعات، ابتدا صفحاتی از کتاب که به مبحث مورد نظر پرداخته اند، جدا شده و سپس جملات مربوط با توجه به مهارت به کار برده شده طبقه بندی شده اند . جدول مربوط به شمارش جملات در نرم افزار اکسل وارد شده و نمودارهای مربوط رسم گردیدند.

هدف کلی تحقیق حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم دوره اول ابتدایی از نظر میزان توجه به مهارت های فرایندی است. جامعه آماری مشتمل بر کتاب های درسی علوم دوره اول ابتدایی بود و کل جامعه آماری برای نمونه در نظر گرفته شده است. در این تحقیق علاوه بر تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی از روش آنتروپی شانون برای ارزیابی ضریب اهمیت مؤلفه های مربوط به مهارت های فرایندی استفاده شد. واحدهای مربوط به مهارت های فرایندی شامل مهارت های مشاهده، برقراری ارتباط، اندازه گیری و کاربرد ابزار، آزمایش کردن، استنباط کردن، فرضیه سازی، پیش بینی، طراحی تحقیق، نتیجه گیری و طبقه بندی در متن و تصاویر کتاب های درسی علوم تجربی دوره اول ابتدایی است. نتایج تحقیق نشان داد از مجموع 578 واحد ثبت شده، بیشترین تکرار مربوط به مؤلفه برقراری ارتباط با 192 واحد (21 / 33 درصد) و مشاهده با 168 واحد (06 / 29 درصد) اختصاص یافته است، و کمترین تکرار مربوط به مؤلفه های پیش بینی با 9 واحد (56 / 1 درصد) و طراحی تحقیق با صفر واحد (0 درصد) است. بیشترین مقادیر ضریب اهمیت مؤلفه های فرایندی در علوم دوره اول ابتدایی نیز مربوط به مؤلفه های برقراری ارتباط و نتیجه گیری (115 / 0) بوده و مؤلفه های فرضیه سازی (101 / 0) و طراحی تحقیق (0) در رتبه آخر قرار دارد. در مجموع، مؤلفه طراحی تحقیق در کتاب های درسی علوم تجربی دوره اول مورد بی توجهی قرار گرفته است و این خود عاملی بر نامتوازن بودن مؤلفه های مهارت های فرایندی در کتاب درسی ذکر شده است.