ایمان دینی

چکیده از جمله کارکردهای اصلی دین در روزگار ما، و در واقع در همه قرون و اعصار، کاهش رنج‏های انسان است. رنج‏های وجودی از زمره اصلی‏ترین رنج‏های انسان به‏شمار می‏آیند. رنج‏هایی از قبیل تنهایی، ناامیدی، پوچی و مانند آن. در این مقاله تلاش کرده‏ایم تا ابتدا تصویری کلی از وضعیت بحرانی انسان معاصر ارائه دهیم، سپس با نگاهی اجمالی به سه رنج اصلی انسان، یعنی رنج نرسیدن، از دست دادن و رنج ناشی از تکرار و خستگی، به اختصار راه‏های مختلف مواجهه با این رنج‏ها را بیان کرده‏ایم. هم‏چنین تلاش کرده‏ایم تا شیوه مواجهه امام علی (ع) را به عنوان کسی که تجربه‏ای عمیق در باب رنج‏های وجودی انسان و معناداری زندگی دارد، بیان کنیم. سخن اصلی این مقاله این است که در حیات دینی، رنج، درد و سختی وجود دارد، ولی همه این امور در پرتو تصویری معنوی از حیات، معنادار، تحمل‏پذیر و شیرین می‏گردد.

سخن از «ایمان» و جایگاه آن در ادیان و توجه به نقش بنیادین آن در شکل گیری باور دینی از عمده ترین مباحث فلاسفه دین و متکلمان هر دین به شمار می رود. این جستار در نظر دارد تا ماهیت ایمان دینی را از دیدگاه علامه طباطبایی (ره) مورد بررسی قرار دهد. ایشان فیلسوف و متکلمی هستند سرشناس و متبحر در تحلیل اندیشه دینی که این بر ارزش کار می افزاید. علامه طباطبایی ایمان را باوری تمکن یافته در قلب می داند؛ به گونه ای که باعث مصونیت انسان از شک می شود. بنابراین، ایمان از سنخ باور متمکن در قلب خواهد بود. از دیدگاه ایشان متعلق ایمان امری عینی و خارجی است و بین ایمان و عقل تعارضی نیست. ایمان در مراحل ابتدایی همراه با شک بوده و نهایتا به یقین منجر می شود.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر ایمان دینی بر رفتار شهروندی سازمانی است. جامعه آماری شامل 120 نفر از کارکنان یک سازمان خدماتی در شمال شرق تهران هستند. برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه محقق ساخته ایمان دینی و رفتار شهروندی سازمانی استفاده شد. عوامل و شاخصهای ایمان دینی بر اساس حکمت سی ویکم نهج البلاغه از دیدگاه امام علی(ع) در نظر گرفته شد. روایی پرسشنامه از روش روایی تشخیصی از طریق شاخص AVE و پایایی نیز از روش پایایی ترکیبی (CR) با استفاده از نرم افزار SMART-PLSتعیین گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه ایمان دینی84/0و پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی 89/0 محاسبه شد. آزمون فرضیات با استفاده از الگوی معادلات ساختاری از طریق نرم افزار Amos18 انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد ایمان دینی بر رفتار شهروندی سازمانی با مقدار ضریب مسیر(75/0) و مقدار CR(64/2) تأثیر می گذارد. هم چنین ابعاد ایمان دینی شامل صبر، یقین، عدل و جهاد بر رفتار شهروندی سازمانی تأثیرگذار است.

نگرش ویتگنشتاین به باورهای دینی به ایمان گرایی معروف است. از نگاه او خاستگاه واقعی ایمان، عواطف آدمی است و ایمان دینی را نوعی دلدادگی به شکلی از زندگی می داند. ویتگنشتاین، اصل اساسی در یک زندگی دینی را نه پذیرش آموزه ها یا اصول و عقائد بلکه اعمال فرد می داند. باورهای دینی از این رو که نقش تنظیمی در حیات مؤمنین دارند تزلزل ناپذیر هستند. چنین نگرش های متفاوتی به دین و باورهای دینی در دو دور ه فکری ویتگنشتاین باعث شده که نگاه ها را به سوی خود معطوف بدارد. این نوشتار تحقیقی کیفی است که با روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی مباحثی همچون: ایمان دینی، واقع گرایی یا ناواقع گرایی دینی، نقش عمل در باورهای دینی، متعلق ایمان و ... از نگاه ویتگنشتاین می پردازد. و در حاصل این پژوهش پس از نقد و بررسی می توان ادعا نمود که زمینه پیدایش تفکر ایمان گرایی در مغرب زمین وجود ناسازگاری میان ایمان و عقل در برخی از آموزه های بنیادین آیین تحریف شده مسیحیت بوده و این مشکل در آموزه های دین اسلام مشاهده نمی گردد، لذا بنظر می رسد تقابل ایمان و عقل توجیه ندارد.

بررسی کارکردهای ایمان دینی در عرصه های مختلف زندگی از جمله مباحث بنیادی است که توجه فیلسوفان، متکلمان، روان شناسان و جامعه شناسان را به خود معطوف ساخته است. قرآن کریم نیز ایمان را یکی از معیار های سه گانه انسانیت در کنار عمل صالح و علم یا آگاهی دانسته است. هدف این مقاله بررسی کارکرد های روان شناختی ایمان در زندگی انسان، بر اساس منابع اصیل اسلامی است. سوال تحقیق این است که کارکردهای روان شناختی ایمان در زندگی در قرآن و روایات با تاکید بر آثار استاد مطهری چیست؟ بعد از بررسی اجمالی ماهیت ایمان، کارکردهای آن در حیطه روان شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این بررسی نشان داد که ایمان مایه حیات حقیقی انسان و جاودانگی او می شود. و در صورتی که درونی شده باشد برکات فراوانی در حیطه ای شناختی، روان شناختی، و رفتاری بر جای می گذارد و می تواند حسن دنیا و حسن آخرت و سلامت جسم و جان را در دو سرا رقم بزند. مهم ترین کارکردهای ایمان در بعد روان شناختی عبارتند از: خوش بینی، وحدت شخصیتی، روشن دلی، روشن بینی، امیدواری، آرامش روحی، آزادی معنوی، بهره مندی از لذت های متعالی، گریز از خودبیگانگی، محبوبیت، ایجاد حیات حقیقی و نجات و رستگاری. بنابراین انسان با آراستن خود به ایمان دینی می توانند به این نتایج بی نظیر در راستای دستیابی به یک حیات حقیقی و برخوردار از سعادت دنیا و آخرت دست یابند.

حکومت اسلامی، دارای مبانی نظری اصیلی است که افراد جامعه با اتکا و عمل به آن مبانی شروع به خلق و ایجاد حرکت تحول انگیز و مؤثر خویش می نمایند و رویکرد عملی افراد و سردمداران آن جامعه، نشأت گرفته از آن مبانی است و برای رسیدن به اهداف تعیین شده خود، به این مبانی اصیل تمسک می جویند. این پژوهش، با هدف تبیین مبانی نظری، رویکردها و ابعاد جامعه اسلامی و تحقق جامعه اسلامی با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری انجام گرفته است. روش تحقیق پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و اسنادی می باشد. یافته های پژوهش با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری و مبانی حکومت اسلامی در درجه اول مبتنی بر شناخت انسان از خدا و خود و طبیعت و تاریخ می باشد و مبنای دیگر آن حق گرایی، ایمان دینی و عقلانیت و خردورزی است و محوریت قوانین قرآن، ایمان ولایی و رفتار و مناسبت های اجتماعی مردم نیز از دیگر اصول مبنایی حکومت اسلامی است. با تمسک به این مبانی اصیل و ارزشمند رویکردهای حکومت اسلامی در بعد سیاسی می بایست براساس حفظ عزت و اقتدار حکومت اسلامی و حمایت از کشورهای ضعیف و مورد ظلم واقع شده و در بعد فرهنگی باید در جهت رسیدن افراد جامعه به هدف نهایی کمال انسانی و در بعد امنیتی حفظ امنیت مرزها و کیان جامعه اسلامی و حفظ آرمان های اصیل انقلاب و در بعد اقتصادی، تلاش برای ایجاد رفاه عمومی مردم و رفع تبعیض و اقتصاد عاری از ربا و تکاثر تنظیم می گردد و در این راستا، مسؤولین و دلسوزان نظام بایستی از منظومه فکری مقام معظم رهبری در زمینه های مختلف بهره لازم را ببرند.

در نوشتار حاضر، دیدگاه استاد مطهری، فیلسوف و متکلّم مسلمان ایرانی و کارل یاسپرس، فیلسوف اگزیستانسیالیست آلمانی در باب «ایمان» را مورد بررسی قرار داده و تلاش می کنیم به اهمّ نکاتی که در این دو دیدگاه، قابل مطالعه تطبیقی هستند، بپردازیم. بدین منظور، ابتدا با روش توصیفی، اسنادی به گردآوری و تحلیل دیدگاه هریک از دو اندیشمند در باب مقوله ایمان پرداختیم و در این راستا تلاش کردیم در مطالعه ای تطبیقی، آراء ایشان را در ذیل محورهای متناظر گرد آوریم. درنهایت، نقاط اشتراک و افتراق را برشمردیم. هر دو متفکر بر ضرورت ایمان تأکید می کنند. ایمان استاد مطهری، ایمان وحیانیِ مشتمل بر دو رکن «شناخت» و «تسلیم» است. عقل در کسب این ایمان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. مطهری، عمل را داخل در مفهوم ایمان نمی داند، امّا به لحاظ وجودی، به رابطه وثیقی میان این دو قائل است.ایمان، دارای مراتب بوده و حدّ اعلای آن،یقین است. ایمان یاسپرس، ایمان فلسفی است، چراکه او وحی مورد قبول ادیان را انکار می کند. ایمان از نظر یاسپرس، جزئی و تاریخی و از سنخ تجربه وجودی است. ایمان فلسفی گرچه غیرعقلانی نیست امّا فاقد یقین و قطعیت است. عبادات، مناسک و نیایش های زبانی، در ایمان فلسفی، هیچ جایی ندارند.

هدف پژوهش: پاسخ به این سؤال است که پایه های قدرتِ انقلاب اسلامی در استمرار فرآیند انقلاب از منظر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری چه هستند؟ روش پژوهش: مطالعه بیانات امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری با بهره گیری از روش کیفی اسنادی و استفاده از تکنیک فیش برداری برای پاسخ به سؤال پژوهش است.یافته های پژوهش: از منظر امامین انقلاب اسلامی، عناصر ایمان دینی مردم و میزان حضور درصحنه و پشتیبانی مردم از انقلاب اسلامی، دوپایه ی اصلی قدرت انقلاب اسلامی است.نتایج پژوهش: از دیدگاه امامین انقلاب اسلامی عواملی در تقویت پایه های قدرت انقلاب اسلامی تأثیرگذار هستند که اهتمام به آن ها زمینه رشد و تقویت پایه های قدرت انقلاب اسلامی را فراهم می کند و از سوی دیگر بی توجهی به این عوامل در کنار راهبردهای دشمنان انقلاب اسلامی برای تضعیف دوپایه ایمان دینی مردم و عدم پشتیبانی مردم از انقلاب اسلامی، زمینه های توقف حرکت انقلاب اسلامی و محقق نشدن آرمان ها و هدف های انقلاب بر مبنای نظریه فرآیندی انقلاب اسلامی را ایجاد می کند.