خودسازی

انقلاب اسلامی مبتنی بر فرهنگ ناب اسلامی پدید آمد و مسیر خود را در گام اول پیموده و به گام دوم رسیده است. فرهنگ ناب اسلامی خواهان سعادت نوع بشر است و سعادت نوع بشر نیز در گرو معنویت عمیق ناب می باشد. از این رو مقام معظم رهبری در توصیه های بیانیه گام دوم انقلاب بر آن تأکید دارد. اما رسیدن به معنویت عمیق، نخست نیازمند شناخت شاخصه های معنویت است. لذا ضرورت دارد شاخصه های تعمیق معنویت در منظومه فکری مقام معظم رهبری به عنوان مصدر بیانیه گام دوم، مورد اکتشاف قرار گیرد. در منظومه فکری معظم له، معنویت در سه سطح خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی صورت می گیرد. پژوهش حاضر تلاشی است برای شناخت این شاخصه ها و به صورت استقرایی به اکتشاف مؤلفه های آن می پردازد. سپس اطلاعات به دست آمده را با روش کیفی داده کاوی بررسی نموده و به صورت توصیفی-تحلیلی بیان می نماید. چشم انداز این نوشتار نیز بررسی اکتشافی از شاخصه های شش توصیه دیگر معظم له در بیانیه گام دوم انقلاب است.

سازندگی فردی یا خودسازی اخلاقی و استکمال نفس، غایت رسالت نبی اکرم(ص) بوده است آنجا که می فرماید انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق. از سوی دیگر خداوند در قرآن مجید هدف از خلقت را عبودیت دانسته است. رابطه عبودیت با استکمال نفس و خودسازی اخلاقی با توجه به اثربخشی تربیت اسلامی برآن در قرآن مجید هدف اصلی این تحقیق بوده و در این بین نگاهی نیز به عرفان شیعه در مبحث انسان شناسی داشته ایم. نتیجه حاصل تحقیق نشان می دهد جهان بینی و معرفت شناسی عرفانی که خود یک قالب و روش و شاید ابزار شناخت روش در تربیت اسلامی است همواره در تلاش برای ایجاد فضایی دو طرفه برای شناخت موجودیت انسان و لوازم انسان بودن و طی مراتب کمال او بوده است. عرفان اسلامی در واقع در صدد جهت بخشی به تعاملات معرفتی، انسان شناسی و جامعه شناسی بوده و در این بستر به رشد و تعالی انسان اندیشیده است و برای آن برنامه دارد. بنابه دیدگاه عرفان اسلامی، هدف نهایی از کوشش انسان، رسیدن به شناخت و معرفت است. این نوع معرفت احتیاج به بسترسازی دارد ، یعنی قلب انسان که مکان روح الهی وی می باشد ، باید از زشتی ها، پلیدی ها و کلا هر نوع آلودگی کاملا پاک و منزه شده باشد تا نور حقیقت بتواند بر آن بتابد . میان مفاهیم عرفانی و تعلیم و تربیت از جنبه هدفی اشتراک بسیاری دیده می شود . در تعلیم و تربیت نیز ، هدف به نوعی فراهم آوردن شرایطی است که متربی به آگاهی و شناخت دست یابد.

به رغم تلاش های اندیشمندان غربی و اسلامی برای حمایّت از سازمان ها و منابع انسانی، وجود فقر و فاصله های طبقاتی و نارضایتی های شغلی گواه بر ضعف سبک های رهبری از جمله رهبری خدمتگزار است؛ بدین جهت، با هدف جبران این ضعف، با مرور پیشینه پژوهش رهبری خدمتگزار، بیش از 40 شاخص به دست آمد که پس از عرضه به محضر قرآن، بیش از 90% آن ها تأیید گردید و آنگاه از طریق واژه پژوهی و معناپژوهی در آیات قرآن، 300 شاخص (مفهوم) از 600 آیه استخراج گردید که با روش پژوهش داده بنیاد، تجزیه و تحلیل شد. پس از حذف شاخص های مشترک و مرتبط یا کم تأثیر، در مرحله کدگذاری باز، 185 شاخص به دست آمد و در مرحله کدگذری محوری 42 مقوله محوری و در مرحله کدگذاری انتخابی 6 مؤلّفه/ بُعد استخراج گردید که پس از مقایسه مقوله-ها با مقوله اصلی (رهبری خدمتگزار از دیدگاه قرآن)، مقوله ها به مقولات عِلّی، زمینه ای، مداخله ای، راهبردی و پیامدی دسته بندی شد و آنگاه در قالب یک مدل مفهومی و پارادایمی داده بنیاد طراحی گردید.

از دیرباز تاکنون در شعر و ادب فارسی سفر به حج جایگاه والایی داشته است. هر یک از ادیبان و سخنوران و اندیشمندان در حوزه ادبیات از زاویه ای خاص به آن نگریسته اند و به نمایش شکوهمند آن واقف اند. حج نمایشی پرشکوه از اوج رهایی انسان موحد از قید تعلقات مادی و نفسانی و عرصه پیکار نفس اماره و لوامه و پیروزی نفس مطمئنه است میدان عشق به ایزد یکتا و اثبات یقین به توحید یگانگی الهی و ایثار و از خودگذشتگی و مبارزه با هرچه غیرخداست و زدودن تمام افکار غیرالهی و صاف کردن راه دل به سوی منبع حقیقت است. پیکاری که برای هدایت و فرماندهی آن حضرت حق در طول زندگی بشریت یکصدو بیست وچهار هزار پیامبر را مسئول رهبری قرار داده تا با تعهد به این مهم مسیر حق و رهبانیت الهی بدون هیچ شک و شبهه ای پیموده گردد. در این پیکار حق و باطل که سخت ترین مرحله خودسازی انسان وارسته و میثاق با حضرت حق است به نوعی انسان نفس اماره خویش را در تابوت جسم گذاشته و مرحله به مرحله تشییع می کند تا در قربانگاه قربانیش کند و آزاد و رها از هر قیدوبندی و تسلیم فرامین الهی و فارغ البال نردبان ترقی عبودیت و بندگی را طی نماید، در راستای تحقق این هدف والا و ارزشمند گام های مؤثر بردارد. در این پژوهش تلاش بر آن است که به شیوه کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی و به بهره مندی از اندیشه شاعران و ادیبان معاصر بیشتر پرده از این اسرار برداشته شود و حج گزاران الهی از طریق بینش ادبا و علما بهتر بافلسفه عظیم قربانی نفس آشنا شوند.اهداف پژوهش:شناخت ابعاد معنوی سفر حج چگونه در ادبیات معاصر.بررسی ابعاد معنوی سفر حج در معماری کعبه.سؤالات پژوهش:ابعاد معنوی سفر حج چگونه در ادبیات معاصر چگونه بازتاب یافته است؟ابعاد معنوی سفر حج در معماری کعبه چه بازتابی یافته است؟

امام خمینی انسان را از آغاز، انسان بالفعل نمی داند؛ بلکه او را موجودی بی نهایت توصیف می کند که با فعلیت بخشیدن به انسانیت بالقوّه، کمال وجودی خود را حاصل می کند. فطرت انسان تا پیش از آلوده شدن به احکام طبیعت، نورانی بوده و فعلیت بخشی به انسانیت، به منزله بازگشت به فطرت اصیل است. آنچه در این مقال با عنوان «خودسازی» مطرح می شود به معنی حصول پاکی نخستین است که ولادت ثانویه انسان را در پی دارد. خودسازی مستلزم اعراض از مشتهیات نفسانی و انتقال از حیات نفسانی و غیر الهی به حیات الهی و وجه ربانی است. این فرایند به بیان مختلف در آرای امام خمینی موردبحث قرارگرفته است. نقطه آغاز خودسازی، «خویشتنِ» سالک است این خویشتن، وقتی منطبق با الگوی فطرت اصیل شد، خودی تعالی یافته و الهی خواهد بود که ثمرات درون فردی و برون فردی به دنبال خواهد داشت. حصول این تعالی از حیث تشبه به خالق و تخلق به اخلاق الهی ضرورت دارد؛ اما در نیل به این درجات موانعی نیز وجود دارد که در این مقال بررسی خواهد شد.