آبدانان

آبدانان یکی از شهرستان های استان ایلام واقع در جنوب شرقی آن است. آثار بسیاری از شهرها و آبادی هایی که متعلق به دوره ساسانیان، اوایل اسلام و سلجوقیان می باشد، در بررسی های باستان شناسی که توسط نگارنده صورت گرفته، مشاهده شده است. اما با وجود وسعت زیاد بعضی از این شهرها و آبادی ها، از آنجا که شهرستان آبدانان در مسیر جاده ها و راه های ارتباطی اصلی قرار نداشته، در منابع تاریخی اشاره ای به این شهرها و آبادی ها نشده است. هم چنین از زمان شکل گیری، دوره آبادانی و علل ویرانی و ترک این محوطه ها اطلاعی در دست نیست. از سوی دیگر در بررسی های باستان شناسی به دلیل تشابه آثار هنری، به ویژه سفال دوره ساسانی و اوایل اسلام، به اشتباه بعضی از این شهرها و آبادی ها را به دوره ساسانی نسبت داده اند در حالی که دقت و بررسی علمی بیشتر در یافته های به دست آمده نشان می دهد که گرچه ممکن است بعضی از این شهرها و آبادی ها در دوره ساسانی شکل گرفته باشند ولی اوج شکوه و رونق آنها در دوره اسلامی بوده است و حتی بعضی از آنها در قرون اولیه اسلامی تاسیس شده اند. این تحقیق در مورد بررسی و شناسایی شهرها و آبادی های شهرستان آبدانان در قرون اولیه اسلامی، زمان شکل گیری، دوره آبادانی و علل ویرانی و ترک این محوطه ها با توجه به داده های باستان شناختی است.

تاکنون منطقه زاگرس مرکزی و به طور اخص استان های ایلام و لرستان از منظرگاه مطالعات باستان شناسی در دوران تاریخی مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. در جریان بررسی باستان شناسانه شهرستان آبدانان از مناطق جنوب استان ایلام و در حاشیه جنوبی کبیر کوه، تعداد51 محوطه و اثر باستانی از دوره های مختلف تاریخی توسط نگارندگان این مقاله شناسایی شد. یکی از مهم ترین این کشفیات، محوطه ای وسیع به نام «جولیان» است. که در طی بررسی های باستان شناسی، بقایای یک شهر با آثار دوره ساسانی و صدر اسلام که در این محل شناسایی و مستند سازی شد. در مرکز این محوطه عظیم تاریخی و مخروبه، بقایای یک چهارطاقی دیده می شود که به صورت ویژه ای قابل بحث است. بنای این آتشکده از گونه آتشکده هایی با دالان طواف در اطراف است که پیرامون آن، راهروهایی وجود دارد. پیشتر نمونه هایی از این آتشکده در غرب ایران از جمله در شیان و میل میلگه در اسلام آباد غرب و همچنین در دیگر مناطق ایران از جمله آتشکده نگار کرمان و فراشبند فارس دیده می شود. علاوه بر این ها، تخت سلیمان آتشکده دیگری با این سبک معماری است که از جمله مهم ترین آتشکده های شناخته شده در جهان به شمار می آید. در این مقاله آتشکده نویافته جولیان برای نخستین بار، معرفی و با دیگر نمونه های مشابه سنجیده و تحلیل شده است. اهمیت موضوع در این است که پلان این آتشکده، موضوع پر چالش نحوه عملکرد این آتشکده ها را مجدداً در معرض نقد صاحب نظران خواهد گذاشت.

شهرستان آبدانان واقع در جنوب شرق استان ایلام، از منظر باستان شناختی و تاریخی یکی از مهم ترین شهرستان های استان به شمار می رود. این منطقه چندین بار مورد بررسی های باستان شناختی قرار گرفته است. در اردبیهشت ماه 1389 از طرف سازمان میراث فرهنگی آخرین فصل بررسی در قسمت شمالی بخش مرکزی آبدانان صورت گرفت. در این بررسی نوزده محوطه مربوط به دوران مختلف پیش از تاریخ( عصر مفرغ)، تاریخی و اسلامی شناسایی گردید. چهار محوطه متعلق به گورستان های دوران اسلامی متأخراند. با توجه به این که تمام این گورستان ها فاقد محوطه های استقراری می باشند؛ احتمالا"" متعلق به جوامع سیار بوده اند. نکته ی جالب توجه آن که بر روی سنگ گورهای این منطقه تصاویر مختلفی اعم از نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی و نیز ابزار و ادوات دیده می شود که فرهنگ و جهان بینی مردمان ساکن این منطقه را بازتاب می دهند. این تحقیق به روش میدانی (بررسی باستان شناختی در محل) و استفاده از منابع مکتوب (مقایسه آن با قبرها مناطق دیگر) انجام شده است. در این مقاله سعی شده علاوه بر معرفی محوطه های مذکور، به بررسی و مطالعه ی نقوش گورها پرداخته شود و با سایر گورهای مشابه و معاصر قبرستان های شهرستان دلیجان در استان مرکزی، قبرستان دارالسلام در استان فارس و قبرستان سمیران در استان گیلان مقایسه ی مختصری صورت گیرد.

این نوشتار به دنبال کاوش در برساخت اجتماعی پدیده خودکشی از منظر اقدام کنندگان به خودکشی در شهر آبدانان است. داده های این مطالعه کیفی از طریق مصاحبه عمیق، مشاهده مشارکتی و اسناد و مدارک گردآوری شده و از روش نظریه مبنایی برای تحلیل داده ها استفاده شده است. با کمک روش نمونه گیری کیفی، نظری و هدفمند با 8 نفر از مطلعین کلیدی مصاحبه شده تا اشباع نظری حاصل گردد. سرانجام داده های گردآوری شده در قالب 64 مفهوم، 4 مقوله عمده و یک مقوله هسته کدگذاری و تحلیل شده اند. 4 مقوله عُمده عبارت اند از: گسیختگی خانوادگی، فشار ساختاری، فردیت عقیم مانده و فشار هنجاری. مقوله هسته نیز که دیگر مقولات کُلی را شامل می شود مقوله ""طرد اجتماعی"" است. یافته ها بر مبنای نتایج این مطالعه، اقدام به خودکشی برساختی اجتماعی است و به مثابه امری بسترمند، نتیجه واکنش ها و تعاملات جوانان آبدانانی به فرصت ها و محدودیت های محیط اجتماعی و فرهنگی است. به عبارت دیگر، بازسازی معنایی خوانش اقدام کنندگان به خودکشی از چگونگی برساخت پدیده خودکشی، حاکی از آن است که آن ها پدیده خودکشی را به مثابه واکنش و راهبرد گریزناپذیر به جدایی از جریان اصلی محیط اجتماعی- فرهنگی درک و تفسیر کرده اند.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ابعاد جهانی شدن بر هویت جنسیتی جوانان شهر آبدانان است. برای تبیین این مسئله، از نظریه گیدنز، استفاده شده است. پژوهش حاضر، یک مطالعه مقطعی به شیوه پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، شامل جوانان 29-15 ساله شهر آبدانان است. روش نمونه گیری مورد استفاده خوشه ای چند مرحله ای است. نمونه آماری بالغ بر 400 نفر است که داده ها بر اساس پرسش نامه جمع آوری شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که هویت جنسیتی در بین پسران و دختران متفاوت نیست و بین میزان بازاندیشی، ازجاکندگی، استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی نوین، نحوه ی مدیریت بدن و میزان تغییر شکل صمیمیت با هویت جنسیتی جوانان رابطه معنادار وجود دارد. هم چنین متغیرهای مستقل پژوهش حاضر جمعاً 24 درصد از تغییرات متغیر هویت جنسیتی را تبیین کرده اند. بر اساس یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که امواج مدرنیته و به تبع آن جهانی شدن هویت جنسیتی، جوانان شهر آبدانان را هم تحت تأثیر خود قرار داده است.

از زمانی که انسان با کاربرد خاک، سنگ و چوب آشنا شد، برای خود سرپناهی فراهم آورد. با شروع عصر یک جانشینی و زندگی گروهی، برخی انسان ها بر دیگران تسلط و قدرت یافتند، به همین سبب برای حفظ قدرت خود از همسایگانشان شروع به ساختن دژ و قلعه به شکل های مختلف کردند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. قلعه ها استحکامات نظامی و غیرنظامی بودند که با استفاده از ویژگی های جغرافیایی طبیعی و در جهت حفظ امنیت، عموماً در ارتفاعات و مرزها ساخته می شدند. استان ایلام دارای آثار تاریخی فراوانی است که قلع ههای گونه ای از این آثار است و با توجّه به موقعیّت جغرافیایی تاریخی این منطقه از تنوّع بیش تری و ویژگی های معماری خاصی برخوردارند. شهرستان آبدانان واقع در جنوب شرق استان ایلام، از منظر باستان شناختی و تاریخی یکی از مهمترین شهرستان های استان به شمار می رود. این منطقه چندین بار مورد بررسی های باستان شناختی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی تاریخی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام گرفت. نتایج نشان داد قلعه هزار درب از جمله قلاع دوره ساسانی است که با توجه به نقشه و پلان آن و وجود طاق های هلالی شکل فراوان، برج های نگهبانی و راهروهای طویل در 4 طرف بنا نشان دهنده این است که این قلعه دارای کاربری نظامی بوده است. ساختار کلی سازه آن مستطیل شکل و مصالح آن قلوه سنگ و سنگ تراشیده و ملات گچ است و تزیینات آن شامل سفال های نخودی رنگ است.

دفن زباله یکی از مسائل مهم و حیاتی در مراکز جمعیتی، بخصوص در شهرهای بزرگ و در حال توسعه می باشد. لذا انتخاب یک محل مناسب جهت انهدام، بازیافت و دفن این زباله ها بسیار مهم می باشد. به منظور انتخاب صحیح این محل فاکتورهای زیادی باید در نظر گرفته شود . در این تحقیق با استفاده از 9 فاکتور شامل : زمین شناسی و سنگ شناسی، ژئوهیدرولوژی، فاصله از گسل ها، فاصله از شبکه زهکشی و آبراهه های منطقه، میزان بارندگی، شیب و توپوگرافی سطحی، فاصله از مناطق مسکونی و در نهایت فاصله از مراکز تولید زباله، محل های مناسب جهت دفن زباله شهر آبدانان انتخاب شده اند. روش مورد استفاده جهت وزن دهی به فاکتورها در این تحقیق روش AHP یا همان فرایند تحلیل سلسله مراتبی می باشد و فاکتورهای آن بر اساس عوامل محلی و منطقه ای تعدیل شده اند. برخی از اطلاعات مورد نیاز به کمک نرم افزار ERDAS IMAGINE از روی تصویر ماهواره ای منطقه به دست آمده است . آماده سازی و تلفیق لایه های اطلاعاتی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط نرم افزار ArcGIS انجام شده است . در نهایت نقشه پهنه بندی مکان های مناسب دفن زباله شهر آبدانان به صورت سه اولویت اول تا سوم ارائه شده است . اولویت اول که شامل مناطقی در جنوب و شرق منطقه مسکونی می باشد، از سازندهایی با نفوذ پذیری بسیار کم و آبدهی ضعیف تشکیل شده اند. اولویت دوم که در شمال غربی و جنوب شرقی منطقه مسکونی واقع شده اند؛ دارای نفوذپذیری کم تا متوسط بوده و آبدهی نسبتا زیادی است . مناطق اولویت سوم نیز که در جنوب غربی منطقه مسکونی واقع شد ه اند، دارای نفوذپذیری متوسط تا زیاد بوده و به علت بالاتر بودن سطح آب زیر زمینی در این مناطق، جهت دفن زباله ضعیف ارزیابی شده اند.

تاثیر عوامل محیطی بر محوطه های باستانی ، به شرایط جغرافیایی آنها بستگی دارد. در تحقیق حاضر دو شهرستان دره شهر و آبدانان در استان ایلام به عنوان محدوده جغرافیایی در نظر گرفته شد و تاثیر عوامل محیطی بر تخریب محوطه های باستانی این دو شهرستان مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق از نرم افزار GIS جهت تلفیق لایه های اطلاعاتی و همچنین از مدل TOPSIS جهت رتبه بندی تاثیر این عوامل بر محوطه های باستانی استفاده گردید. ده عامل محیطی شامل ارتفاع ، جهات جغرافیایی ، شیب ، بارندگی ، دما ، کلاس فرسایش ، فاصله از رودخانه ، فاصله از گسل ، نوع کاربری اراضی و نوع سازندهای زمین شناسی به عنوان عوامل تاثیر گذار بر این محوطه ها انتخاب گردیدند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که عوامل بارندگی ، جهت جغرافیایی و نوع سازند زمین شناسی می توانند بیشترین تاثیر را در تخریب آثار باستانی داشته باشند. درضمن تاثیر این عوامل بر محوطه های باستانی دو شهرستان ، تقریبا برابر است.

امروزه توجه به آثار و ابنیه باستانی به عنوان جزیی از قالب کلی منظر و در کنار سایر پدیده های محیطی (طبیعی و مصنوعی) مورد توجه و ارزش گذاری قرار گرفته است. منظر باستانی-طبیعی معرف آثار باستانی در بستر طبیعی است که امروزه به عنوان یکی از انگیزه های لازم به منظور جذب گردشگر محسوب می شوند. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف تاثیر عوامل طبیعی در شکل گیری مناظر باستانی-طبیعی دژ پشت قلعه آبدانان در راستای شاخص سازی منطقه و تبدیل آن به قطب گردشگری انجام گرفته است. منطقه فرهنگی پشت کوهدارای ویژگی های طبیعی و جغرافیایی خاصی است و از مناطق مهم بین فرهنگی و محل برهم کنش فرهنگ ها در تاریخ به شمار می رود. نتایج نشان داد دلایل مختلف از قبیل منفک بودن تپه ای که دژ پشت قلعه روی آن قرار دارد از سایر تپه ها، ارتفاع مناسب و اشراف داشتن به کل منطقه، مناظر طبیعی و زمین های کشاورزی پیرامون دژ، عبور رودخانه دویرج، سبب شاخص شدن این منطقه تاریخی-طبیعی شده است که باید بیشتر مورد توجه مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری برای تبدیل شدن به جاذبه تفریحی توریستی باستان شناختی قرار گیرد.

پژوهش حاضر با توجه به مبارزه جدی دین با پدیده فقر و پذیرش اهمیت انتقال بین نسلی فقر و رابطه نزدیک آن با افزایش سطح فقر به بررسی این انتقال در میان خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد شهرستان آبدانان (به عنوان گروهی از خانواده های فقیر) پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده که اطلاعات مورد نیاز آن از طریق منابع کتابخانه ای و ترکیب دو روش میدانی و دلفی جمع آوری شده است. براساس یافته های پژوهش، هرچه درآمد والدین کمتر باشد، احتمال فقیر شدن فرزندان افزایش می یابد. همچنین هر چه سطح تحصیلات والدین کمتر و تعداد فرزندان آنها بیشتر باشد، فقر در میان فرزندان آنها بیشتر خواهد بود. سطح بالای تحصیلات فرزندان با درآمد بالای آنها همراه بود. زن سرپرست بودن احتمال فقیر شدن فرزندان را بیشتر می کند. ۷۹ درصد از پاسخ گویان در روش دلفی معتقد بودند که سیاست های دولت احتمال بازتولید فقر را افزایش داده است.

جهانی شدن، پدیده ای است که در چند دهه گذشته جامعه جهانی را با شدت و ضعفی متفاوت تحت تأثیر  خود قرار داده است. تأثیر این فرآیند می تواند موجب دگرگونی در فرآیند تولید و بازتولید هویت اجتماعی جوانان شود. بنابراین، هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر ابعاد جهانی شدن بر هویت اجتماعی جوانان شهر آبدانان است. جهت تبیین این مسئله، نظریه گیدنز مورد استفاده قرار گرفته است. پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی به شیوه پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه جوانان 15-29 ساله شهر آبدانان است. روش نمونه گیری مورد استفاده، خوشه ای چند مرحله ای است. نمونه آماری بالغ بر 400 نفر است. داده ها بر اساس پرسش نامه جمع آوری شدند و به کمک نرم افزارهای آماری spss  و  Smart-plsمورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان داد که هویت اجتماعی در بین پسران و دختران متفاوت است و بین میزان بازاندیشی، ازجاکندگی، استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی نوین، نحوه مدیریت بدن و میزان تغییر شکل صمیمیت با هویت اجتماعی جوانان رابطه معنادار وجود دارد. علاوه بر این، نتایج مدل ساختاری نیز نشان داد که رابطه معناداری  بین ابعاد جهانی شدن و هویت اجتماعی جوانان وجود دارد. بر اساس یافته های این پژوهش       می توان نتیجه گرفت که امواج مدرنتیه و به تبع آن، جهانی شدن ساختار فرهنگی - اجتماعی جامعه آبدانان را هم تحت تأثیر خود قرار داده است.