کدگذاری انتخابی

از میان رویکردهای خلاق حل مساله موجود، متدولوژیهای مهندسی ارزش و شش سیگما به عنوان دو نمونه از رویکردهای غالب، سالهاست که مورد استفاده سازمانها قرار می گیرند. البته این دو نسبت به یکدیگر دارای کاستی هایی هستند که می توانند از طریق ویژگی های یکدیگر غنی سازی شوند. مقاله حاضر با مطالعه تطبیقیِ وجوه تمایز و برتری های مهندسی ارزش در مقایسه با شش سیگما به غنی سازی این رویکرد از طریق نقاط کلیدی ارزش آفرینی مهندسی ارزش پرداخته است. در این پژوهش محققان با انجام 10 مصاحبه اکتشافی با خبرگان مهندسی ارزش و شش سیگما در شرکت ایران خودرو و تجزیه و تحلیل آنها طی فرایند کدگذاری کیفی در جهت غنی سازی متدولوژی شش سیگما از طریق نقاط ارزش آفرینی مهندسی ارزش تلاش نموده اند. حاصل این کار الگوی «شش سیگمای غنی شده به وسیله نقاط کلیدی ارزش آفرینی و ابزارهای مکمل مهندسی ارزش » می باشد. در این الگو، مهندسی ارزش با تقویت سه رویکرد «جامع اندیشی» ، «تازه اندیشی» و «دوراندیشی» در شش سیگما موجب غنی سازی این متدولوژی شده است.

مطابق با تغییرات اجتماعی پدید آمده در سطح جهانی، اندیشمندان علوم اجتماعی، نظریه های جدیدی را برای تبیین پدیده های اجتماعی مطرح کرده اند. با عنایت به اینکه در تحقیقات اجتماعی، نظریه ها با روشهای تحقیق رابطه تنگاتنگی دارند، فلذا مطابق با نظریه های مطرح شده، روشهای تحقیق نیز دچار تغییرات عدیده ای شده اند. منظور نظر اینکه، همگام با ظهور نظریه های فراثباتی، در حوزه روش تحقیق هم، رویکردهایی چون رویکرد نظریه زمینه ای پدیدار گشته اند. رهیافت نظریه زمینه ای بر پایه روشهای کیفی بوده و از مجموعه منظمی از رویه ها و فرایندهای متعدد در گردآوری داده ها و تحلیل ها به منظور توسعه نظریه مبتنی بر استقرا، استفاده می نماید. این روش با داشتن ویژگیهای مهمی چون انعطاف پذیری و بازاندیشی، سبب گردیده، محققین بیشتری جهت فهم پیچیدگیهای روابط موجود در پدیده ها از این رهیافت استفاده نمایند. در مقاله حاضر به معرفی تئوری زمینه ای و نقد آن پرداخته شده است

نظریه بنیادی یکی از روش هایی است که در تحقیقات کیفی استفاده می شود و مبتنی بر رویکرد استقرایی است. این روش شناسی مستقل برای پدیده های غیر قابل اندازه گیری و فرایندی استفاده شده، ظرف تحلیل داده های کیفی نیز تلقی می شود. در این روش، پس از نمونه گیری نظری، جمع آوری داده ها و هم زمان با آنها، کدگذاری و تحلیل داده ها آغاز می شود. تحلیل داده ها بر اساس کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام می شود و تا اشباع نظری ادامه می یابد. در مرحله اشباع نظری، نظریه متکی بر داده ها ساخته می شود. معرفی این روش شناسی - که در روان شناسی اجتماعی، مدیریت، بهداشت و جامعه شناسی کاربرد فراوان دارد - و بیان قابلیت ها و مراحل انجام آن، از اهداف این مقاله است.

در دهه های گذشته، تاکید بر روش شناسی کیفی، جایگزین تفوق و برتری روش شناسی کمی شده است. یکی از مهم ترین استراتژی های پژوهش کیفی، نظریه پردازی داده بنیاد است. در این مقاله پس از مروری خلاصه بر جایگاه این استراتژی در پرتو پژوهش کیفی، چگونگی ظهور و تطور این استراتژی پژوهشی، و نیز معنا و تعاریف آن بررسی می شود. در مرحله بعد، فرآیند اجرای نظریه پردازی داده بنیاد بر اساس معروف ترین رهیافت موجود، رهیافت نظام مند استِراوس و کوربین ارائه می شود. در این بخش مواردی همچون فرآیندی بودن این نظریه، انجام نمونه برداری نظری، یادنوشت نگاری، کدگذاری داده ها (اعم از کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی)، خلق و ارائه نظریه توضیح داده می شود و در نهایت، اعتبارسنجی نظریه و ارزیابی نظریه پردازی داده بنیاد بحث و بررسی می گیرد.

هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدلی جهت شناسایی ابعاد پدیده شک سازمانی می باشد. در این پژوهش از روش پژوهش کیفی داده بنیاد استفاده شده است. در راستای استفاده از این روش مصاحبه هایی ساختارمند با استفاده از نمونه گیری غیراحتمالی دردسترس با کارکنان شرکت های خصوصی انجام شد. تعداد نمونه تا زمانی ادامه پیدا کرد که پاسخ مصاحبه ها به مرحله اشباع رسید (24 مصاحبه). بعد از اجرای روش داده بنیاد که شامل کدگذاری باز، محوری و انتخابی می شد، علل و پیامدهای پدیده شک سازمانی شناسایی شدند. علل در دو حوزه مرتبط با مدیریت (به ترتیب شامل سبک مدیریت، ویژگی های شخصیتی مدیر، فرآیندهای مدیریت منابع انسانی و سیستم ارزیابی عملکرد) و در حوزه مرتبط با سازمان (شامل بدبینی سازمانی، عدالت سازمانی و جو سازمانی)دسته بندی شدند. پیامدهای شک سازمانی نیز در دو حوزه فردی و سازمانی تقسیم بندی شد. اثرات کوتاه مدت فردی با متغیرهایی به مانند بی تفاوتی سازمانی، بی انگیزگی، تمایل کم به مشارکت، استرس شغلی و فرسودگی شغلی و اثرات بلندمدت فردی با متغیرهایی به مانند بهره وری پایین فردی، کارشکنی و خرابکاری سازمانی، کیفیت پایین تعامل برون سازمانی، رضایت از زندگی و ناامیدی سازمانی دسته بندی شدند. پیامدهای شک سازمانی در سازمان نیز منجر به تاثیرات بلندمدتی چون بهره وری پایین سازمانی خواهد شد که یکی از عوامل کلیدی در سازمانها است.

گاهی اوقات، محقق می خواهد نگاه عمیق تری به یک فرد، موقعیت یا سلسله ای از حوادث معین داشته باشد، به جای پرسیدن سؤالاتی از قبیل « مردم در این باره چه فکر می کنند؟» آن گونه که در تحقیق زمینه ای مرسوم است، یا « اگر من این کار را بکنم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟» آنچنان که در تحقیق آزمایشی متداول است؛ می پرسد: « این افراد چگونه عمل می کنند؟»، یا « چگونه حوادث اتفاق می افتند؟». برای پاسخ به چنین سؤالاتی، محققان شماری از روش های پژوهشی را تحت عنوان « تحقیق کیفی» به کار می برند. در روش گرنددتئوری، داده ها از دل واقعیات استخراج می شوند. در این روش، پژوهشگران کار خود را با اتکاء به نظریه های موجود آغاز نمی کنند، بلکه با توجه به یافته هایی که از داده ها به دست می آورند، خودشان به ارائه نظریه اقدام می کنند. در این تحقیق، پژوهشگران با یک تحلیل روش شناسانه ابتدا به مطالعه دقیق این روش، شناسایی منابع و جمع بندی آنها ؛ متن یک نوشته اصلی، به عنوان متن پایه تعیین شده و تمام مقالات و نوشته های موجود گردآوری و مطالعه و با متن پایه تطبیق داده شدند. در نهایت، با پالایش منابع گردآوری شده، منابع مرتبط انتخاب و نقاط مشترک در منابع تصریح و عینی شدند. با این نگاه، روش شناسی گرنددتئوری مجدد بازپردازش و تکمیل گردید.

این پژوهش با هدف دستیابی به مدل شایستگی مدیران دولتی ایران طراحی شد. بنابراین برای دستیابی به مدلی دقیق و علمی از آن، روش استراتژی نظریه داده بنیاد استفاده شده است. در جریان پژوهش با انتخاب 22 جلد متن صحیفه امام (ره)، به مثابه یکی از غنی ترین منابع موجود برای طراحی مدل شایستگی مدیران دولتی ایران مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت. ابتدا بر اساس رویکرد استراتژی نظریه داده بنیاد در مرحله اول، یعنی کدگذاری باز، 22 جلد متن صحیفه امام (ره) کدگذاری شده است و در مرحله بعد، از طریق کدگذاری محوری پس از احصاء طبقات اصلی و فرعی، مدل شایستگی مدیران دولتی ایران بر اساس صحیفه امام (ره) ارایه شده است. پس از مراجعه به صاحبنظران و خبرگان متخصص در رشته های علمی گوناگون، ضمن اصلاح و تعدیل مدل گفته شده، مدل شایستگی مدیران دولتی ایران طراحی شد.