ایثار و شهادت

مؤلفه های اساسی گفتمان ایثار و شهادت در فرآیند انقلاب اسلامی کدامند؟ برای پاسخ به این سؤال و به منظور شناسایی و تحلیل توصیفی مؤلفه های اساسی گفتمان ایثار و شهادت از روش تحلیل گفتمان بهره گرفته شده است. چارچوب نظری این مقاله و مبنای بررسی مؤلفه ها، نظریه های گفتمانی «وسنو» و «دایک» است. بر این اساس مؤلفه های اساسی گفتمان ایثار و شهادت از دیدگاه وسنو و دایک، یعنی تولیدکنندگان، موضوع، مخاطبان، منابع تولید و کنش های پیشنهادی، در فرآیند شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته اند.

هدف مقاله بررسی درجه اهمیت ابعاد و مؤلفه های مفهوم سرمایه اجتماعی در احادیث حضرت امام رضا(ع) است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کیفی، توصیفی و استنباطی است. تعداد 356 حدیث رضوی براساس مدل مفهومی سرمایه اجتماعی بررسی شده است که تعداد 57 حدیث واجد شرایط تحلیل محتوا تشخیص داده شد. نتایج نشان داده است که تمامی ابعاد و مؤلفه های مفهوم سرمایه اجتماعی، دراحادیث رضوی(ع) به درجات متفاوت مورد اشاره قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی درجات مختلفی دارد که اوج آن ایثار وشهادت است. در بعد ساختاری، انواع شبکه اجتماعی خرد، متوسط وکلان دراحادیث مورد اشاره قرار گرفته است. شبکه های کلان دراحادیث رضوی(ع) بالاترین درجه اهمیت را دارند که می توان آن را به دیدگاه عام گرایانه دراحادیث رضوی(ع) تفسیر نمود. سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) بیشتر ساختار عینی دارد تا ذهنی. در بعد ارتباطی، سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) بیشتر بدون انتظار جبران، مورد نظر قرار دارد تا دوسویه و قابل جبران. اگرچه کنش جمعی نیز دراحادیث مورد توجه قرار گرفته است اما در بیش از دوسوم احادیث، جهت رابطه مثبت است یعنی کنش، توصیه شده است. در بعد هنجاری، احادیث نشان می دهند که سرمایه اجتماعی بیشتر فایده دنیوی دارد، اگرچه فایده اخروی آن نیز قابل توجه است. محققان نتیجه گرفتند که مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یک مفهوم علمی با مفاهیم اخلاقی و دینی کاملاً سازگار است. لذا علم می تواند برای گسترش مفهومی خود از اخلاق و دین کمک بگیرد و به آن نیازمند است. هم چنین دین و اخلاق نیز برای دست یابی به اهداف عملی و تأثیر گذاری درجامعه، نیازمند تحقیقات علمی مبتنی بر مشاهده و تجربه است. لذا پیشرفت جامعه انسانی مستلزم همکاری متقابل بین علم و دین است

این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دینی و ادبیات فارسی دوره متوسطه بر اساس مؤلفه های شش گانه دفاع مقدس تدوین شده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کتاب های مزبور توانسته اند این مؤلفه ها را به خوبی انعکاس دهند؟ روش تحقیق «توصیفی» و از نوع «تحلیل محتوا و واحد تحلیل مضمون» است. پس از تعیین 32 مصداق برای 6 مؤلفه، 9 عنوان کتاب ادبیات فارسی و دینی دوره متوسطه انتخاب شد. وسیله اندازه گیری چک لیست بوده که ضریب پایایی کاپای آن 39/0 و ضریب پایایی مرکب آن 98/0 و اعتبار مطلوب داشته است. نتایج نشان داد در هر دو گروه کتاب، به صفات متعالی و پیام عاشورا به خوبی توجه شده است. کمترین توجه در هر دو گروه، به «پایداری، ایثار، شهادت و اقتدار سیاسی» بوده است. ده مصداق برتر در دو گروه کتاب، به یک اندازه به کار برده نشده است. همچنین نتایج نشان داد شش مؤلفه موضوع مطالعه در کتاب های فارسی سه پایه تحصیلی وضعیت بهتری نسبت به کتاب های دینی داشته اند.

توجه به آرمان فلسطین، به عنوان مهم ترین مسأله جهان اسلام از جنبه های مختلف، دارای اهمیت زیادی است. این پژوهش، با هدف بررسی تحلیل محتوای کتب درسی با توجه به مؤلفه های فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت ملت فلسطین انجام گرفته است. روش پژوهش، توصیفی و به صورت تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا و رویکرد آن، کاربردی و جامعه پژوهشی شامل کل کتب درسی دوره ابتدایی و نمونه شامل کتب فارسی، تعلیمات اجتماعی و هدیه های آسمان تألیف سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بوده و ابزارهای اندازه گیری فرم فیش برداری و سیاهه (چک لیست) با استفاده از شاخص های آمار توصیفی هستند. در پایان مشخص شد که بیشترین میزان توجه و فراوانی به ترتیب مربوط به مؤلفه های وطن دوستی و وطن پرستی و حفظ دستاوردها و ارزش های اسلامی و عربی مربوط به آرمان فلسطین و بیشترین فراوانی هم مربوط به پایه ششم بود. همچنین مشخص شد که محتوای کتب درسی در حیطه شناخت و آگاهی، نسبتاً خوب در زمینه مؤلفه های شهادت طلبی و میل به جهاد در راه خدا، انسجام و همبستگی اسلامی عربی در مورد مسئله فلسطین، شناخت خطرات صهیونیسم و تأکید بر حقوق مسلم فلسطینیان، آرمان خواهی و آزادی طلبی برای فلسطین توجه کرده، ولی در حیطه عاطفی و عملکردی یعنی علاقه مندی به دوستان و متحدان کشور و ملت فلسطین و جبهه مقاومت در منطقه، بیزاری از دشمنان اسلام اصیل، آشکار نمودن جنایات صهیونیسم بین الملل و اثرات مداخلات قدرت های زورگو در منطقه، به صورت سطحی و گذرا بوده و چندان به صورت عمیق پرداخته نشده است.

زمینه و هدف: رفتارهای شهروند سازمانی به منظور عملی شدن در جامعه اسلامی به طور چشمگیری متأثر از عقاید دینی هستند. بدین منظور هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر بروز رفتارهای شهروند سازمانی کارکنان دانشگاه ایلام با میانجی گری سرمایه اجتماعی است. روش شناسی: این تحقیق کاربردی و از نوع توصیفی پیمایشی است، ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه های استاندارد است. جامعه آماری آن شامل کارکنان دانشگاه ایلام به تعداد 485 نفر است که 215 نفر از آنها به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای آزمون فرضیه ها مدل یابی معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم افزار Smart PLS استفاده شده است. یافته ها: فرهنگ ایثار و شهادت و مؤلفه های آن (عمل صالح و پرهیزکاری، مردم داری، عدم تعلق به دنیا و خدامحوری) هم به طور مستقیم و هم از راه تقویت سرمایه اجتماعی بر رفتار شهروند سازمانی تأثیری معنادار و مثبت دارد. نتیجه گیری: اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت در محیط های سازمانی، ضمن سامان بخشیدن به اعتقادات، باورها و ارزش های انسان آنان را در بروز رفتارهای فرانقشی و ایجاد اعتماد میان فردی که حاصل آن پدید آمدن سازمان اخلاق مدار است، هدایت می کند.

هدف از این پژوهش بررسی پیامدهای فرهنگی تدفین شهدای گمنام دفاع مقدس از دیدگاه دانشجویان دختر دانشگاه فنی و حرفه ای می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع پیمایشی می باشد که برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان دختر دانشگاه فنی و حرفه ای در سال 1401 است با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب تعداد 373 نفر انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. جهت محاسبه روایی از برخی اساتید و خبرگان و ناظر به پایایی پرسشنامه آلفای کرونباخ به کار گرفته شد که در مجموع گویه ها تایید شدند. در این راستا 6 متغیر شامل روحیه ی ایثارگری،روحیه ی شهیدپروری، فرهنگ عفاف و حجاب، هویت ملی ، بصیرت و آگاهی-بخشی ، روحیه ی مقاومت و ایستادگی به عنوان پیامدهای فرهنگی تدفین شهدای گمنام دفاع مقدس مورد مداقه قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که دیدگاه دانشجویان دختر دانشکده های فنی و حرفه ای نسبت به پیامدهای فرهنگی تدفین شهدای گمنام مطلوب (بیش از حد متوسط) می باشد. بیش از نیمی از دانشجویان بر این باور هستند که تدفین شهدای گمنام نقش قابل توجهی در تقویت روحیه ایثارگری و شهید پروری، اعتلای فرهنگ عفاف و حجاب، ایجاد هویت ملی، افزایش بصیرت و آگاهی بخشی و روحیه ی مقاومت و ایستادگی آنان شده است. در مجموع هم باید اشاره کرد متغیر روحیه ی مقاومت و ایستادگی (4/40) نیز به عنوان مهمترین پیامد فرهنگی تدفین شهدای گمنام از دیدگاه دانشجویان مورد مطالعه عنوان شده است.

یکی از مهم ترین برنامه های فرهنگی، هنری و تربیتی که هر سال باید در آموزش و پرورش پیگیری و اجرا شود سرود همسُرایان فجر انقلاب اسلامی ایران است. در قسمت هایی مختلف از این سرود ملی و مذهبی، به دلاوری ها و پاسداری های شهدای انقلاب اسلامی ایران اشاره شده است. این فعالیت مدرسه ای، همان طور که از نامش پیداست سرودی به شکل اجرای گروهی است که باید در روز 22 بهمن، به صورت زنده اجرا شود و این کار نیاز به برنامه ریزی، دقت، زمان، هزینه و صدالبته هماهنگی و تلاش کلیه مسئولین اجرایی دارد که مهم ترین آن ها مربیان پرورشی و سپس دانش آموزان هستند. شرایط اولیه نشان داد که متأسفانه دانش آموزان نسبت به این مهم بی تفاوت بودند در بررسی های صورت گرفته از طریق پرسش و پاسخ، پرسش نامه و مصاحبه با دانش آموزان از دلایل بی انگیزگی آن ها آگاهی کسب شد که مهم ترین آن ها عبارت اند از: عدم وجود مربی پرورشی به تعداد کافی در مدارس موردنظر، مشکلات سیستم های صوتی، عدم اطلاع از اهمیت و تأثیر سرود همسُرایان فجر، عدم مشارکت عوامل اجرایی مدرسه، عدم وجود سرودهای مناسب و نزدیک از نظر محتوا و هم آهنگ با سرود همسُرایان فجر. درنهایت پس از انجام اقدامات مناسب در مدرسه نظیر برنامه ریزی زمانی دقیق، تشکیل ستاد اجرایی سرود همسُرایان فجر، تهیه امکانات لازم و کافی، تأکید بر حضور حداکثری عوامل و انجام تمرینات منظم و کلاس های آموزشی مرتبط با سرود همسُرایان فجر، دانش آموزان نسبت به اجرای سرود همسُرایان فجر انقلاب اسلامی ایران، علاقه مند شدند و میزان کارآیی و اثربخشی آن تا حد قابل ملاحظه ای در جهت اشاعه فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت که از مضامین اصلی این سرود است، افزایش پیدا کرد.