مدل ویکور

تجلی و نمود نابرابری در مسکن روستایی را می توان در ظهور بدمسکنی، بی مسکنی و تکوین و گسترش نواحی حاشیه نشینی در کلانشهرها دانست که در صورت عدم پیشگیری در مبدأ یعنی روستاها روز به روز بر مشکلات و ابعاد بد آن در مقصد یعنی کلانشهرها خواهد افزود. یکی از راه های نشان دادن وضعیت نابرابر مسکن استفاده از شاخص های مسکن می باشد. پژوهش حاضر به صورت کمی- تحلیلی - تکنیکی با استفاده از مدل ویکور و شاخص ویلیامسون بر پایه مجموعه شاخص های کمی و کیفی (17 شاخص) به سنجش نابرابری مسکن روستایی و بررسی شکاف درون منطقه ای در بین شهرستان های استان لرستان با استفاده از داده ها و اطلاعات گردآوری شده از مرکز آمار ایران و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سال 1390 پرداخته است. آنچه که یافته های تحقیق حاضر به ما می نمایاند این است که استان لرستان با داشتن سهم 1/2 درصدی از مسکن کل کشور در سال 1390 دارای سهم 8/1 درصد مسکن شهری و 8/2 درصد مسکن روستایی بوده است. تعداد واحدهای مسکونی روستایی در استان لرستان در سال 1390 برابر با 145091 واحد بوده که نسبت به سال 1385 با 210622 واحد مسکونی دارای رشد سالیانه 15/5 درصدی بوده است. نتایج حاصل از به کارگیری مدل ویکور جهت بررسی شاخص های مسکن نشان می دهد که مسکن روستایی در شهرستان های دورود، بروجرد و خرم آباد به ترتیب با 1، 0.781 و 0.767 دارای بالاترین مقدار Qi در رتبه های اول تا سوم قرار گرفته و شهرستان های کوهدشت(0.147)، پلدختر(0.025) و دوره چگنی(0) دارای پایین ترین مقدار Qi در رتبه های هشتم تا دهم قرار گرفته اند. نتایج حاصل از به کارگیری شاخص ویلیامسون جهت بررسی شکاف درون منطقه ای در بین شهرستان های استان حاکی از وجود نوسانات زیاد شاخص ویلیامسون در طی دوره 1385 تا 1390 در بین شهرستان های استان می باشد، بدین معنا که شهرستان های استان در طی این دوره به لحاظ شاخص ویلیامسون از یکدیگر فاصله گرفته اند.

پایداری اقتصادی بدنبال ایجاد رشد عادلانه و متوازن جوامع انسانی، تضمین بهره مندی تک تک انسان ها در طول زمان بدون وارد آوردن خدشه به منابع زیستی، طبیعی و فرهنگی است. پژوهش حاضر با هدف سنجش پایداری شاخص های اقتصادی نواحی روستایی شهرستان رودبار انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی و به لحاظ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است، جامعه آماری را کلیه خانوارهای ساکن در نواحی روس تایی شهرس تان رودبار تشکیل می دهند که طبق سرشماری سال 1390دارای 37910 نفر جمعیت و 11929خانوار روستایی است. از آنجایی که تعداد خانوارها در روستاهای شهرستان رودبار از تجانس و همگونی لازم برخوردار نبودند از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده استفاده شد، که در 4 دسته طبقه بندی شدند و در نهایت حجم نمونه با اس تفاده از فرم ول کوکران 327سرپرست خانوار تعیین شدند. جهت تجزیه و تحلیل شاخص های مورد استفاده از مدل موریس و جهت سنجش پایداری اقتصادی روستاهای نمونه از مدل ویکور و همچنین از نرم افزار های SPSS و Excelاستفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که در بین 30 شاخص مورد استفاده هیچ کدام در وضعیت پایدار نبوده، 6 شاخص دارای وضعیت نسبتا پایدار و 24 شاخص دیگر در وضعیت ناپایدار قرار داشته اند. همچنین نتایج حاصل از سنجش پایداری اقتصادی در میان 20 روستای نمونه نشان می دهد روستای چیچال با ضریب 0/18در بالاترین سطح پایداری و روستای جوبن با ضریب 0/88 ناپایدارترین روستا با توجه به شاخص های اقتصادی مورد استفاده بوده است.

شهرهای جهان به دلیل افزایش جمعیت و پیچیده تر شدن، دشواری های بیشتری در راه تحقق امنیت دارند. هدف از این پژوهش لزوم توجه به نظریه شهر هوشمند به عنوان یک راه حل به منظور ارتقاء امنیت در شهرها و ارائه راهکارهای هوشمندانه بوده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی است. از 30 شاخص در قالب 6 معیار اصلی، برای سنجش، رتبه بندی و تحلیل محلات 57 گانه شهرزنجان استفاده شده است. با استفاده از روش کوکران نمونه گیری به تعداد 400 نمونه انجام شده است. از روش ضریب پراکندگی (CV) و مدل ویکور(VIKOR) در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) برای تجزیه و تحلیل و رتبه بندی محلات استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که در مجموع شاخص ها، از تعداد 57 محله شهر زنجان، 11 محله دارای وضعیت کاملاً نامطلوب، 24 محله دارای وضعیت نامطلوب، 17 محله در وضعیت تا حدی مطلوب و 5 محله در وضعیت مطلوب از نظر شاخص های امنیتی قرار دارند. و به صورت کلی 54 درصد محلات شهر دارای وضعیت نامطلوب از نظر معیارهای امنیتی هوشمند شهر هستند.

شناسایی عوامل و مکان های مستعد برای جرم در شهرها و تلاش برای پیشگیری و کاهش میزان جرم در زمان کنونی که جمعیت شهرها افزایش می یابد اهمیت بسزایی دارد. از اینرو هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر در افزایش جرم و همچنین رتبه بندی نواحی منطقه 6 تهران بر اساس این عوامل می باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و پیمایشی است. در این تحقیق ابتدا برای جمع آوری اطلاعات در مورد عوامل مؤثر در افزایش جرم از پرسشنامه استفاده گردیده است. سپس معیارهای مورد نظر انتخاب شده و بر اساس رویکرد سلسه مراتبی (AHP) اهمیت و وزن هر یک از شاخص ها تعیین و برای رتبه بندی نواحی از نظر عوامل مؤثر در افزایش جرم از ابزار تصمیم گیری چند معیاری؛ VIKOR استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در منطقه 6 تهران مهمترین عوامل در افزایش جرم به ترتیب تأمین نشدن امنیت از طرف پلیس، نبودن روشنایی مناسب در شب و نحوه ی کاشت درختان در پیاده روها می باشد. ضعیفترین عوامل نیز در افزایش جرم در این منطقه اندازه محله ها و نحوه ی پراکندگی مساکن در آنها و پس از آن میزان خانوار های اجاره نشین و سطح تحصیلات ساکنین محدوده می باشد. نتایج رتبه بندی بر اساس شاخص های افزایش جرم با استفاده از مدل ویکور نشان می دهد که عوامل مؤثر در افزایش جرم در ناحیه 1 منطقه 6 تهران از دیگر نواحی بیشتر است و این ناحیه پتانسیل بیشتری برای وقوع جرم دارد. مقدار ویکور بدست آمده برای این ناحیه 0 می باشد. همچنین در این رتبه بندی ناحیه 6 با مقدار ویکور 0.9335 در آخرین رتبه قرار دارد و می توان نتیجه گرفت که عوامل مؤثر در افزایش جرم در این ناحیه نسبت به 5 ناحیه دیگر کمتر می باشد.

سیلاب یکی از رایج ترین مخاطرات طبیعی است که سالانه موجب خسارات جانی و مالی فراوانی در سراسر جهان می گردد. پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی یکی از روش هایی است که جهت کاهش خطرات ناشی از سیل می توان اتخاذ نمود. در این منطقه مطالعه ی جامعی در این زمینه صورت نگرفته است و هرسال وقوع سیلاب خسارات زیادی به بار می آورد بنابراین هدف از این پژوهش، تعیین پهنه های خطر سیلاب در حوضه ی آبریز شهرچای میانه (بستان آباد - میانه) واقع در شمال غرب ایران می باشد. جهت اجرای این مدل از لایه های مختلفی همچون شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از آبراهه، تراکم آبراهه، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، لیتولوژی، بارندگی و خاک استفاده گردید. استانداردسازی با استفاده از روش فازی در محیط نرم افزار Arc Map صورت گرفت. تحلیل و مدل سازی نهایی با استفاده از مدل ویکور انجام گردید. نتایج نشان داد که شیب، بارندگی و جهت شیب بیشترین تأثیر را در وقوع سیلاب، در این حوضه دارند. همچنین با توجه به نتایج به دست آمده به ترتیب 02/6 و 45/10 درصد از محدوده ی موردمطالعه در طبقه بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند.

چالش های محیط زیستی یکی از اساسی ترین مسائل شهر امروزی و حاصل تعارض و تقابل با محیط طبیعی است. یک عامل بسیار مهم که تاثیر تعیین کننده ای بر پایداری محیط زیستی جوامع شهری دارد، حکمروایی محیط زیستی شهر است که کلیه سیاست ها، اقدامات، طرح ها و برنامه های اجرایی در قلمرو شهر با اثرگذاری محیط زیستی را شامل می شود. هدف این پژوهش سنجش اَبَر چالشهای حکمروایی محیط زیستی در کلانشهر اهواز است. روش پژوهش، بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است. شاخص های 18 گانه از میان 25 شاخص و منطبق با وضعیت بوم شناختی شهر تعیین و پرسشنامه تنظیم شد. در این پژوهش از روش آنتروپی شانون برای وزن دهی شاخص ها و با استفاده از مدل ویکور اقدام به رتبه بندی مناطق کلانشهر اهواز بر اساس چالش های حکمروایی محیط زیست شهری گردید.جامعه آماری این پژوهش، کارشناسان، خبرگان و مدیران محیط زیست، پسماند، آبفا کلانشهر اهواز هستند. روش نمونه گیری، گلوله برفی است و داده ها با بهره گیری از پرسش نامه پژوهشگر ساخته در سال جاری گردآوری شده است. یافته ها نشان داد که مؤلفه های مدیریت فاضلاب های خانگی-تجاری (0.078)، زیرساخت های زیست محیطی(0.074) با اهمیت ترین و آلاینده های مغناطیسی (0.010) کم اهمیت ترین شاخص ها و در اولویت بندی مناطق، منطقه هشت به دلیل استقرار کارخانجات و صنایع سنگین و شرکت های حفاری، با بالاترین میزان آلودگی محیطی و چالش در مدیریت پساب های صنعتی مواجه است. همچنین نتایج نشان داده است که افزایش آگاهی زیست محیطی در بین شهروندان و مدیران و مدیریت پساب ها، آب های سطحی و پسماندها از پیشران های پیش نیاز حکمروایی زیست محیطی در مناطق مختلف شهر اهواز می باشند.

شهر زیبا یکی از دغدغه های اصلی ترکیب عناصر زیبایی شناختی و کاربردی در برنامه ریزی شهری است و در آن زیباساختن شهر، راهکاری برای زیباسازی ساکنان آن به شمار می رود. از آن جا که فضای شهری حاصل تعامل شهروندان است؛ لذا بیشترین لذت زیبایی شهری را می توان در طراحی خوب و امکانات رفاهی یافت. نویسندگان در این مقاله سعی دارند علاوه بر پرداختن به مقوله زیبایی به این سوال پاسخ دهند که مناطق شهری اردبیل تا چه اندازه توانسته شاخص های زیبایی شهری را پیاده کند؟ تحقیق حاضر از نظر روش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری آن شهروندان مناطق شهری اردبیل می باشند و با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران، تعداد 383 نفر به عنوان حجم نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی تعیین شد. نمونه گیری از پنج منطقه شهری اردبیل با توجه به سهم جمعیتی هر منطقه شهری می باشد. داده ها به دو روش اسنادی و میدانی جمع آوری شد و در نهایت با استفاده از نرم افزار «spss» و با استفاده از مدل تحلیلی ویکور، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و مشخص شد هر یک از مناطق شهری اردبیل بر حسب اجرای شاخص های زیبایی شهری، نسبت های متفاوتی دارند و جایگاه شهر اردبیل از نظر شاخص های زیبایی شهری با 545/0 Q اندکی پایین تر از حد متوسط می باشد.

سیستم اطلاعات جغرافیایی با تلفیق مدل های تصمیم گیری، در حوزه های توسعه مکانی ازجمله ظرفیت های گردشگری مؤثر است. روستاهای گردشگری پیراشهری به دلیل خصوصیات و تفاوت های فضایی، در بخش خدمات متفاوت از دیگر نقاط روستایی عمل می نمایند. به واسطه همین شرایط، خدمات موردنیاز گردشگری این روستاها نیز متفاوت است. هدف این پژوهش ارزیابی خدمات موردنیاز توسعه گردشگری در روستاهای پیراشهری از طریق تلفیق مدل ویکور و تحلیل آن ها در محیط GIS است. این مطالعه در 5 روستای پیراشهری دارای قابلیت گردشگری انجام شد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر داده های پیمایشی و مکانی است. ابتدا از طریق مدل ویکور، خدمات مورد نیاز گردشگری در روستاها شناخته و رتبه بندی شدند. سپس با استفاده از الگوریتم های موجود در GIS،  تحلیل های فضایی ارائه شد. نتیجه مدل AHP تائید نمود که خدمات اقامتی با ضریب اهمیت 389/0 و سپس خدمات حمل ونقل با ضریب 186/0 به عنوان مهم ترین خدمات موردنیاز شناخته شده اند. همچنین بر اساس مدل ویکور، روستای نورآباد با وزن 857/0 در رتبه اول جهت توسعه خدمات گردشگری شناخته شده و بر اساس الگوریتم مکان مرکزی در GIS، روستای کولفرح به عنوان روستای مرکزی در زمینه خدمات گردشگری مشخص شد. علاوه بر این، الگوریتم های فضایی محیط GIS تائید نمود که روستاهای پیراشهری ازلحاظ خدمات موردنیاز گردشگری، دارای الگوی تصادفی بوده اند و خودهمبستگی فضایی میان آن ها مشاهده نشده است. درنتیجه باید بر اساس اولویت بندی ارائه شده، توسعه خدمات برای آن ها برنامه ریزی و اجرایی شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی ارزش ها و توانمندی های اقتصادی ژئوسایت های شهرستان طارم و شناسایی اولویت های مداخله نگارش شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته، هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی- اکتشافی می باشد. در این راستا، ابتدا ژئوسایت های شهرستان طارم با استفاده از مصاحبه و مشاهدات میدانی شناسایی شدند. در مرحله دوم، با استفاده از روش قابلیت سنجی کومانسکو، ارزش های اقتصادی مناطق ژئوتوریستی شهرستان ارزیابی شده و در نهایت ژئوسایت های این شهرستان بر مبنای توانمندی های اقتصادی و با استفاده از مدل تحلیل شبکه ای فازی و مدل ویکور از مدل های تصمیم گیری چندمعیاره MCDM اولویت بندی گردیده اند. ارزش اقتصادی در مدل کومانسکو یک ژئوسایت بر اساس 5 زیرمعیار (دسترسی، زیرساخت ها، تعداد گونه ها و عوارض ژئوموفولوژیک مورد استفاده، تعداد بازدیدکنندگان در هر سال و توانمندی اقتصادی) محاسبه می شود. یافته های تحقیق نشان می دهد که از 17 ژئوسایت مورد بررسی، تنها 5 ژئوسایت رودخانه های ولیدرشیت، قزل اوزن، نوکیان، کوه های مسیر تهم- چورزق و چشمه پلنگه به ترتیب با امتیاز 5/18، 25/17، 17، 5/16 و 5/15 از منظر ارزش ها و توانمندی های اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. نتایج مدل ویکور نیز، تأییدی از نتایج کومانسکو بود و تنها تفاوت آن تغییر وضعیت چشمه پلنگه از مطلوب به متوسط و رودخانه زاجکان از متوسط به مطلوب می باشد.