نساجی

در این مقاله راه حلی به منظور بهینه کردن تولید (در کارخانه نساجی) با استفاده از رویکرد سلسله مراتب تحلیلی (AHP) و تلفیق آن با برنامه ریزی خطی (روش سیمپلکس) ارایه می گردد. در یک کارخانه نساجی، هر پارچه تولیدی از جنبه های فنی- تکنولوژیکی، مالی و بازرگانی از مزایای نسبی برخوردار است و با توجه به محدودیتهای تولیدی، مالی و بازرگانی یا اولویت مربوط به هر مقطع زمانی (کوتاه مدت یا دراز مدت) باید ترکیب تولید را به گونه ای انتخاب کرد که علاوه بر حداکثر کردن سود کارخانه، به سایر عوامل مرتبط و خواسته های مدیر ارشد کارخانه نیز توجه شود تا بدین گونه ترکیب بهینه نسبت به عوامل مورد نظر حاصل گردد.

دوره قاجار در ایران مصادف با نهضت صنعتی شدن اروپاست و صنایع نساجی ایران که در این دوره هنوز با دست انجام می شد، توان مقابله با محصولات ماشینی را نداشت. در این زمان انواع پارچه های خارجی به سوی بازار ایران روانه شد که به دلیل حمایت نکردن از صنایع بومی، کارگاه های پارچه بافی مملکت رونق گذشته خود را از دست دادند. این روند با واگذاری امتیازات بی رویه به دولت های خارجی، به خصوص روسیه و انگلیس، شدت بیشتری یافت. هدف: بررسی وضعیت صنعت نساجی در ایران در دوره قاجار از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، پژوهشی توصیفی تحلیلی است. مبانی نظری پژوهش حاضر به روش کتابخانه­ای و جمع­آوری داده­ها از طریق فیش برداری و بازخوانی اسناد انجام شده است. یافته­های پژوهش: یافته­های پژوهش نشان از رکود صنایع داخلی در اثر افزایش صادرات پارچه های اروپائی است.همچنین افزایش قیمت مواد اولیه،تجار رابه سمت گسترش صادرات مواد اولیه سوق داد و این امر بر رکود صنایع داخلی افزود.

تأسیس و رشد صنعت نساجی در عصر پهلوی، مازندران را به عنوان یکی از قطب های این صنعت در ایران مطرح کرد. نساجی مازندران نقش قابل ملاحظه ای در خودکفایی صنایع نساجی ایران در دهه40 خورشیدی داشته است. با وجود این، صنایع نساجی مازندران در دوران تأسیس و شکوفایی با چالش های متعددی از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص و تأثیرپذیری از تنش های سیاسی مواجه بوده است. با سقوط سلطنت پهلوی، کارخانجات نساجی مازندران پس از انقلاب اسلامی نیز در سطح محلی به حیات خود ادامه دادند، اما هیچگاه قادر به احیای شکوفایی پیشین خویش نبوده است. در سال های اخیر، ضعف در عرصه های گوناگون، موجب رو به تعطیلی رفتن این مجموعه صنعتی شده است. درک صحیح از این رویداد، لزوم بررسی عوامل تاریخی رشد این صنعت را در مازندران مطرح می سازد. لذا، این نوشتار در پی آن است که با اتکا بر اسناد و مطبوعات به جا مانده از آن دوران، در کنار منابع تحقیقاتی مکتوب و مصاحبه میدانی از شاغلان قدیمی در این صنعت، به بازسازی تاریخی این صنعت محلی و تبیین نقش آن در صنایع ملّی بپردازد.

قدرتمند شدن صفویه توسط پادشاهانی مانند شاه عباس اول باعث اتحاد سیاسی کشور، رونق تجارت، امنیت جاده ها و در نتیجه بازرگانی شد. در این میان، یزد با قدمت چند هزار ساله در نساجی، در دورة صفویه بزرگترین طراح پارچه در تاریخ ایران؛ یعنی غیاث الدین نقشبند یزدی را پرورش داد. در دورة قاجار به دلیل واردات منسوجات خارجی، نساجی در ایران تا حد زیادی از رونق افتاد؛ ولی شهرهایی مثل یزد و کاشان رشد مثبتی داشتند. ده ها نوع پارچه که برخی منحصر به فرد بود؛ همچون مخمل و ... در یزد تولید شد. در عصر قاجار، امیرکبیر کارخانه های بزرگ نساجی در شهرهایی مثل یزد و کرمان و کاشان و.. احداث نمود. اساتیدی مثل محمد خان نقشبند و ... که شهرت جهانی داشتند، در یزد ظاهر شدند. تحولات در نساجی در این دوره (قاجار) این دو سؤال را مطرح می نماید که تحولات نساجی در یزد و نقش هنرمندان یزدی دراین عصر چگونه توصیف شده است؟ محصولات و دستاوردهای این تحولات درکشور و در یزد چه بود؟ تبیین فرضیات مطرح توصیفی-تحلیلی مبتنی بر آثار اسنادی و کتابخانه ای است.

کشور هند تاریخی طولانی در تولید منسوجات خانگی دارد. به علت گستردگی کشور، جمعیت زیاد، وجود اقوام مختلف، دست رسی به آب های آزاد، دست رسی به منابع طبیعی الیاف و مواد رنگ زا، و باورهای قومی از تنوع منسوجات و روش های تولید برخوردار بوده است. تنوع در انواع البسه زنان و مردان، روش های نقش اندازی با چاپ، رنگ رزی یا سوزن دوزی سبب شده است تا گنجینه بزرگی از انواع منسوجات سنتی را دارا باشد. آشنایی با منسوجات سنتی هند، به علت تنوع و گستردگی، اطلاعات بسیار ارزنده ای را در اختیارمان قرار می دهد. کتاب منسوجات سنتی هند با هدف معرفی صنعت نساجی گذشته هند به رشته تحریر درآمده است. باتوجه به کم بود منابع فارسی که منسوجات سنتی را معرفی و تحلیل کرده باشد، این کتاب توانسته است به عنوان یک منبع درسی موفق شناخته شود. محتوای کتاب از جهات مختلف موردنقد و بررسی قرار گرفت. ارزیابی اثر نشان می دهد که کتاب جامعیت خوبی دارد و محتوای موجود جواب گوی نیاز کاربر بوده است. با رعایت نظم منطقی و انسجام بیش تر در محتوای متن، استفاده مناسب از تصاویر، یا پرهیز از اندکی پیش داوری در تأثیرپذیری منسوجات هندی از نوع ایرانی می توان اصالت و اعتبار اثر را ارتقا بخشید.

قدرتمند شدن دولت صفویه توسط پادشاهانی مثل شاه عباس اول باعث اتحاد سیاسی کشور، رونق تجارت، امنیت جادههاو در نتیجه بازرگانی شد. صنعت نساجی به تدریج به اوج اعتلای خود در تاریخ ایران رسید. در این میان، یزد که قدمتش در بافت انواع پارچه های مرغوب، به روزگاران اولیه اسلامی میرسید و از ایلخانان به بعد نام آن در کنار چند مرکز مهم نساجی ایران شهرت یافته بود، به چنان جایگاهی رسید که مأموری با عنوان کرک یراق، مسئول تهیه پارچه های مورد نیاز از این شهر شد. حمایت حکومت از کارگاه های نساجی موجب رونق صنعت نساجی شد و طراح برجسته، غیاث الدین نقشبند یزدی که در تاریخ نساجی ایران کم نظیر بود، ظهور یافت. او با عزیمت به اصفهان و ریاست بر کارگاه های سلطنتی عنوان برجسته ترین طراح پارچه در تاریخ نساجی ایران گرفت. در عصر صفوی دو ابتکار فنی در طراحی و بافت پارچه چندتایی و مخمل رخ داد که غیاث برجسته ترین استاد هردوی آنها بودویزد در تولید انواع منسوجات مثل زری، ترمه و. . . شهره خاص و عام بود.

هنر پارچه بافی به منزله هنری اصیل و سنتی در دوره قاجار از اهمیت شایانی برخوردار بوده است. کتاب "هنر پارچه بافی دوره ی قاجار" که توسط زهره روح فر به رشته تحریر درآمده، به این موضوع می پردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۱ ﻫ.ش در انتشارات آرمانشهر به چاپ رسیده است. در مقاله حاضر به نقد محتوایی و فرمی این کتاب پرداخته می شود. مؤلف در این کتاب با نگاه تحلیلی، به معرفی انواع منسوجات دوره ی قاجار پرداخته و با طبقه بندی پارچه ها ویژگی های شاخص آن ها را برمی شمارد. در نقد و تحلیل محتوایی که در این مقاله صورت می گیرد، نشان داده می شود که نگاه تحلیلی نویسنده در توصیف آثار با استناد به منابع دست اول است. همچنین رویکرد علمی وی در طبقه بندی اصولی از انواع منسوجات این کتاب را در جایگاه یک منبع پژوهشی معتبر در زمینه ی هنر صنعت طراحی و تولید پارچه قرار می دهد. البته غافل ماندن از برخی بخش ها و عدم ارائه مستندات کافی و تحلیل های قانع کننده در آن ها را می توان از نقاط منفی کتاب دانست. در بخش تحلیل و نقد فرمی نیز به نقاط ضعف کتاب در خصوص کمبود منابع تصویری، درج تصاویر سیاه وسفید در انتهای کتاب، ایرادات صفحه آرایی و ویراستاری در مطالب پرداخته می شود.

این مقاله به بررسی ظهور بورژوازی در ایران دوره صفوی می پردازد و سعی می کند به این فرضیه پاسخ دهد: در دوره صفویه، به ویژه دوران شاه عباس یکم، یعنی اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم میلادی، به موازات کشورهای اروپایی، ایران نیز دارای روندی از شکل گیری بورژوازی ملی و سرمایه داری تاریخی بوده است. طبق مطالعات انجام شده، این موضوع تاکنون مورد تحقیق قرار نگرفته است و اکثر نظریه پردازان و محققان در زمینه های اقتصاد سیاسی، جامعه شناسی و علوم سیاسی، از نظر صنعت و شیوه تولید، به ظهور بورژوازی تاریخی در ایران اعتقادی نداشته اند یا برخی آغاز آن را از اواخر دوره قاجار و پس از مشروطه می دانند. اما بر اساس بسیاری از داده های تاریخی، که بیشتر آنها برگرفته از سفرنامه های سیاحان غربی و در مرتبه بعد، سایر متون تاریخی است، ایران در دوره صفویه، بویژه در دوره شاه عباس اول، شاهد ظهور شیوه ای از تولید و نظام تجاری بود که می توان آن را مصداق بورژوازی تاریخی دانست. تعریف بورژوازی تاریخی که تحولات و ویژگی های اقتصاد زمان شاه عباس با آن سنجیده شده، از امانوئل والرشتاین است. تمرکز این تحقیق، بیشتر در زمان شاه عباس یکم بوده است. همچنین با نگاهی به هنر عصر صفویه، مشخص می شود که ایران در آن دوره، از نظر فکری و فرهنگی و صرفاً در جوامع شهری، حرکت به سمت نوعی ماتریالیسم را آغاز کرده بود.

هدف: امروزه صنعت گردشگری به لحاظ درآمدزایی و تأثیر در رشد اقتصادی کشورها به یکی از مهم ترین صنایع در جهان تبدیل شده است. از این رو هدف از پژوهش حاضر، تحلیل اثرات اقتصادی تیم فوتبال نساجی بر صنعت گردشگری ساحلی استان مازندران می باشد.روش: پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی است که ازنظر هدف جزء پژوهش های کاربردی می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش شامل سرپرستان، ورزشکاران، مربیان، کادر فنی و هواداران تیم های لیگ برتر فوتبال بودند و حجم نمونه آماری نیز به وسیله ی جدول مورگان اندازه گیری شد. برای این منظور پرسشنامه ای طراحی گردید و به وسیله ی آن هزینه های گردشگری ساحلی در هنگام برگزاری مسابقات فوتبال در استان مازندران از آن ها پرسیده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزارهای Spss و Excel و با استفاده از تکنیک تاپسیس (TAPSIS) استفاده شد.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که برگزاری مسابقات لیگ برتر فوتبال کشور در این استان باعث افزایش تعداد گردشگران ورزشی و ساحلی شده و همچنین بیشترین اثر اقتصادی برگزاری این مسابقات به ترتیب بر صنعت هتلداری، حمل نقل هوایی، حمل ونقل برون شهری، تغذیه، حمل نقل درون شهری، اجاره زمین های ورزشی، بازدید از سواحل و دریا، خرید سوغاتی، بازید از اماکن تاریخی، هزینه پزشکی درمانی و ... شده است.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش به مسئولان پیشنهاد می شود با تأکید بر برنامه ریزی و حمایت از توسعه پایدار گردشگری ساحلی و گردشگری ورزشی به نوبه خود باعث افزایش گردشگران ساحلی و ورزشی در استان شده که می تواند به توسعه اقتصادی استان مازندران کمک کند.

در دوره صفوی به دلیل علاقه بسیار دولتمردان به هنر و صنعت و حمایت آنها از هنرمندان و صنعتگران، صنعت رشد چشمگیری داشت و در این میان صنعت نساجی از جایگاه و موقعیت ویژه ای برخوردار بوده است. رشد بالای این صنعت، تأثیر آن در خودکفایی کشور در زمینه نساجی و صادرات گسترده آن به دیگر کشورها را به خوبی در این دوره میتوان یافت. همچنین در این دوره اصفهان، یکی از مهمترین مراکز بافت پارچه های ابریشمی و زربفت محسوب می شد، که حجم قابل ملاحظه ای از پارچه مورد نیاز برای استفاده عموم و صادرات را تأمین می کرده است. طبق اسناد و شواهد موجود، در این دوره اصفهان به لحاظ توسعه کالبدی، رشد بسیاری پیدا کرد که صنعت یکی از مهمترین عوامل، مؤثر بوده است. این پژوهش 3 با هدف بررسی نقش صنعت نساجی بر توسعه کالبدی شهر اصفهان، در دوره صفوی انجام شده است. نقش صنعت بر توسعه شهر، مسئله ای جدید و مربوط به قرن های متأخر است و در منابع و مدارک موجود از دوره صفوی، مطلب یا گزارش مستقیمی از رابطه صنعت و توسعه شهری وجود ندارد؛ اما در این پژوهش با پردازش و تحلیل داده های تاریخی در منابع کتابخانه ای، مانند سفرنامه ها، مشخص شد صنعت نساجی در توسعه کالبدی شهر در دوره مورد مطالعه مؤثر بوده است.