اکتشاف

هر علت اصلی عدم پیاده سازی راهبردها در سازمان ها، شرایط متغیر و وجود عدم قطعیت در بازارها است. از جمله راهکارهایی که در سالهای اخیر جهت رفع مشکل فوق مورد بحث قرار گرفته است، دوسوتوانی سازمانی است که به توانایی استفاده ی ماهرانه از دو قابلیت کلیدی سازمانی، که به آنها اکتشاف و بهره برداری گفته می شود، می پردازد. از آنجایی که هدف از ایجاد تغییر راهبردی (و نوآوری راهبردی به عنوان نوعی تغییر راهبردی) در سازمان، همراستا کردن مدل کسب و کار و سیستم سازمانی جهت اجرای هر چه بهتر راهبردهای سازمان است، بررسی جایگاه دوسوتوانی سازمانی در نوآوری راهبردی امری مهم تلقی می شود. امروزه بسیاری از معضلات سازمان ها به عدم وجود نوآوری در تمام سطوح سازمانی مربوط بوده و عدم وجود نوآوری راهبردی در سطح کلان سازمان ها نیز از جمله مهم ترین مشکلات سازمان ها محسوب می شود. مطابق با پژوهش های انجام گرفته در ادبیات سازمان، بسیاری از سازمان های سنتی و سلسله مراتبی بیشتر منابع خود را صرف بهره برداری از منابع در دسترس خود می کنند در حالی که بسیاری از سازمان های نوپا منابع خود را به امر اکتشاف اختصاص می دهند. در این مقاله با بررسی ابعاد مختلف نوآوری راهبردی و دوسوتوانی سازمانی، به دنبال یافتن رابطه ی این دو پارادایم هستیم و تلاش می کنیم تا با بسط مفاهیم مرتبط با هر دو موضوع، راه را برای انجام پژهش های گسترده تر در این حوزه هموار کنیم. روش مورد استفاده از نوع مروری-توصیفی است و بدین منظور تعدادی از پژوهش های انجام شده در هر دو زمینه مورد مطالعه قرار گرفته اند و تلاش گردیده تا جایگاه دوسوتوانی سازمانی در نوآوری راهبردی تعیین شود.

هدف کلی از این پژوهش طراحی رابطه میان هوش سازمانی و دوسوتوانی کارکنان با نقش میانجی فرایند مدیریت دانش در اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری می باشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ ماهیت از نوع همبستگی و به لحاظ روش جمع آوری پیمایشی است. جامعه ی آماری این تحقیق کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان چهارمحال و بختیاری شامل 108 نفر می باشد. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان به تعداد 83 نفر به صورت تصادفی ساده از بین جامعه آماری مورد نظر انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پژوهش حاضر شامل پرسشنامه دوسوتوانی توسط جانسن (2005) ، پرسشنامه مدیریت دانش توسط نوناکا و تاکوچی (1995) و پرسشنامه هوش سازمانی آلبرخت (2003) می باشد. در یک مطالعه مقدماتی پایایی پرسشنامه ها از طریق آزمون آلفای کرونباخ به ترتیب 72/0 ، 83/0 و 89/0 بدست آمد. تجزیه و تحلیل آمار توصیفی توسط نرم افزار Spss19 و جهت مدل سازی متغیرهای پژوهش و تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهش از نرم افزار Smart PLS3 استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد هوش سازمانی تأثیر مثبت و معناداری بر دوسوتوانی داشته و مدیریت دانش به عنوان متغیر میانجی در رابطه با هوش سازمانی و دوسوتوانی عمل می کند. این یافته به آن معناست که تأکید بر هوش سازمانی و فرایند مدیریت دانش و رعایت آن از سوی سازمان ها می تواند منجر به ایجاد دوسوتوانی در کارکنان سازمان گردد.

امروزه بومی سازی نظریات علوم انسانی یک ضرورت غیرقابل انکار است. برای تحقق این منظور، یکی از رویکردهای مناسب، بهره گیری از منابع دینی در عرصه های جدید است. اما مسئله اساسی اینجاست که در بهره گیری از منابع دینی در عرصه های نوین، روش های مطلوبی از سوی محققان عرضه نشده است. هدف تحقیق حاضر معرفی و کاربست نظریه «داده بنیاد» به مثابه یکی از روش های تحقیق کیفی برای اکتشاف الگوی توانمندسازی منابع انسانی از متون دینی (قرآن و روایات) است. این روش از ظرفیت خوبی برای الگوسازی و نظریه پردازی در بهره گیری از متون دینی برخوردار است؛ زیرا مراحل اجرایی نظریه «داده بنیاد» با فرایند تحقیق از منابع و متون دینی تناسب فراوانی دارد. نتایج تحقیق حاضر به وجود آمدن صدها مفهوم و چندین مؤلفه بود که پس از مشورت با کارشناسان و خبرگان، مفاهیم تبدیل به 24 مؤلفه و مؤلفه ها در یک تقسیم بندی کلی تر با عنوان «متغیر های چهارگانه» تنظیم شد. درنهایت، کاربست نظریه «داده بنیاد» به منظور اکتشاف الگو از منابع دینی، منجر به طراحی الگوی توانمندسازی مبتنی بر آموزه های دینی شده است.

شاید تصور مالکیت خصوصی بر منابع نفت و گاز در بین حقوقدانان ایرانی پدیده ای ناآشنا و غریب به نظر آید، ولی در ایالات متحد امریکا از نخستین روزی که استخراج نفت آغاز شد، مالکیت خصوصی بر منابع هیدروکربنی مورد پذیرش قرار گرفته است. جستجو در بین قوانین مختلف ایالتی و آرای قضایی صادره در این زمینه تشخیص دو دسته کلی موضوعات را که بر پایه آن مالکیت خصوصی این منابع بنا شده است، امکان پذیر می سازد: نحوه تعیین مالکیت بر حوزه های نفتی و به ویژه تشخیص حدود و ثغور حقوق مالکان مجاور این حوزه ها که در این زمینه این حق به مالکان هر زمین داده شده تا هر میزان که صلاح می دانند از منابع هیدروکربنی زیر زمین خود بهره برداری نماید و دوم تعیین دقیق تعهدات مالک و بهره بردار در برابر یکدیگر که در این زمینه رویه قضایی تعیین تعهدات طرفین را صرفاً به قرارداد منعقد بین طرفین واگذار نکرده و با فرض وجود تعهدات ضمنی، فراتر از تعهدات مصرحه اقدام به تنظیم روابط حقوقی بین طرفین نموده است.

با وجود افزایش مطالعات دوسوتوانی سازمانی، کشف فرصت های جدید، هم زمان با بهره برداری از صلاحیت های موجود، دانش اندکی در مورد عوامل مؤثر بر شکل گیری رفتارهای دوسوتوانی کارکنان وجود دارد. پژوهش حاضر به بررسی رابطه گرایش کارآفرینانه فردی کارکنان (با ابعاد تمایل به نوآوری، ریسک پذیری و پیش گامی) و اخلاق گرایی با دوسوتوانی زمینه ای فردی می پردازد. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش گردآوری داده ها، توصیفی است. داده ها بر اساس پرسشنامه از 203 نفر از کارکنان کسب وکارهای حوزه صنایع غذایی در شهر تهران جمع آوری و با نرم افزار SmartPLS تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که گرایش کارآفرینانه و اخلاق گرایی، دوسوتوانی فردی را افزایش می دهد، اما تأثیر تعدیل گر اخلاق گرایی بر رابطه بین گرایش کارآفرینانه و دوسوتوانی فردی تأیید نشد. این نتایج نشان داد که رفتارهای اکتشافی حین انجام وظایف روزمره را از کارکنانی می توان انتظار داشت که دارای گرایش کارآفرینانه و اخلاق گرایی بیشتری هستند.

برنامه ریزی راهبردی فناوری در صنعت نفت ایران سابقه ای قدیمی دارد، بااین حال، بخش های دانش محور صنعت نفت، علیرغم ویژگی های متفاوتی که دارند، کمتر در معرض تجارب این چنین بوده اند و ازاین رو مطالعه تجربه برنامه ریزی راهبردی فناوری دریکی از زیربخش های کلیدی این صنعت، یعنی بخش ژئوشیمیایی اکتشافی می تواند بدیع باشد. این مقاله به دنبال پاسخ به سه سؤال است: اهداف فناورانه صنعت نفت ایران در بخش ژئوشیمی اکتشافی با تأکید بر مدل سازی سیستم های نفتی؟ اولویت های فناوری در این حوزه ظرف ده سال آینده؟ و مسیر مناسب برای تحقق این اولویت ها؟ براین اساس و با استفاده از ابزار نقشه راه، درخت فناوری های این بخش صنعت ترسیم شد و حوزه های فناورانه و فناوری های اولویت دار مشخص شده و بر اساس معیارهای جذابیت (شامل معیارهای فنی و تجاری) و توانمندی رتبه بندی شدند. همچنین در یک برنامه زمانی ده ساله و در قالب نُه پروژه تحقیقاتی، مسیر دستیابی به این فناوری ها مشخص شد.

آینده به طور ذاتی دچار عدم قطعیت بوده و آینده پژوهی علم شناخت پارادایم های آینده پیش از وقوع آنها و علم ساختن آینده است روش های مختلفی برای آینده پژوهی وجود دارد که هر کدام از آنها دارای مزایا و ضعف های خاص خود می باشند و انتخاب هر کدام از این روش ها اقتضائی است. مبحث این مقاله از دیدگاه مدیریتی یک تجزیه و تحلیل گام به گام با رویکرد اکتشافی به برنامه ریزی  سناریو 1 است. روش سناریو به طور کلی در مقابل تکنیک های سنتی تر برنامه ریزی با گرایش کمتری به رویارویی با عدم قطعیت و پیچیدگی، قرار می گیرد. برای نشان دادن گام های اصلی رویکرد اکتشافی، مطالعه ای مورد ی در یک شرکت صنعتی انجام گرفت که اساس آن نیز شناسایی گرایش ها و عدم قطعیت های مربوطه و تبدیل آنها به سناریوهای سازگار با سیستم داخلی شرکت بود. در اینجا سناریوها به عنوان نشان دهنده دامنه عدم قطعیت هایی که تفکر مدیریتی را به چالش می کشند، مورد بحث قرار می گیرد و سپس ارتباط آن با تصمی م گیری، از جمله سیاست های اداری و نیز فنون یکپارچگی مورد بررسی قرار گرفته و در سطح راهبردی، برای یکپارچه کردن سناریو ها، تجزیه و تحلیل رقیب و دورنمای راهبردی، به عنوان ماتریس عامل اساسی موفقیت 2 ارائه خواهد گردید.در سطح عملیاتی، شبیه سازی مونت کارلو 3 ، به عنوان یک تکنیک سودمند ترکیب تفکر سناریویی با ارزیابی رسمی پروژه(بعد از برگردان های مناسب) پیشنهاد می شود. این مقاله با یک بحث کلی درباره برنامه ریزی سناریویی شروع و با قراردادن آن در یک چشم انداز گسترده تر، به نتیجه گیری می رسد.

هدف این پژوهش طراحی ابزاری جهت ارزیابی استراتژی دوسو توانی در سازمان می باشد. به منظور دستیابی به هدف پژوهش نمونه ای 173 نفری از اعضا هیئت علمی (با مرتبه علمی استادیار به بالا) ازدانشگاه های استان خراسان شمالی در سال تحصیلی 94-95 با استفاده از فرمول کوکران با روش طبقه ای نسبی انتخاب گردیدند. در این مطالعه با توجه به هدف و ماهیت پژوهش جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی استفاده شده است. نتایج حاصل از مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته و به روش هدفمند از 14 نفر از اساتید خبره دانشگاهی منجر به ساخت پرسشنامه اولیه محقق ساخته در مقیاس 5 درجه ای لیکرت با 71 گویه گردید که با انجام تحلیل اکتشافی 10گویه به دلیل مقادیر اشتراک استخراجی کوچک تر از 0.5 حذف گردید. روایی محتوایی پرسشنامه توسط خبرگان دانشگاه مورد تأیید قرار گرفت. برای بررسی روایی سازه، از دو معیار روایی همگرا و واگرا استفاده شد. نتایج به دست آمده از بارهای عاملی گویه های هر عامل نشان داد، کلیه گویه ها دارای بار عاملی بیش از 0.4 و میانگین واریانس استخراج شده، بالای 0.5 بودند، لذا روایی همگرا این متغیرها تأیید شد. علاوه بر این، مقادیر جذر میانگین واریانس استخراج شده بیشترین مقدار را نشان می داد که بیانگر وجود روایی واگرا در بین متغیرهای پژوهش بود. پایایی و پایایی ترکیبی پرسشنامه برای همه متغیرها مقادیر بالای 7/0 را نشان داد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل عامل تاییدی نشان داد که عوامل و مولفه ها ا از برازندگی قابل قبولی برخوردار هستندو با سازه زیربنایی همسو هستند و در نهایت طراحی این پرسشنامه به عنوان ابزاری معتبر و روا می تواند گامی در جهت سهولت تحقیق در ارزیابی دوسو توانی سازمانی در سازمانهای ایرانی باشد.