مطالب مرتبط با کلیدواژه

مناطق خشک


۱.

شواهد ژئومورفولوژیکی مرزهای یخچالی در دامنه های کرکس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدرس علوم انسانی-برنامه ریزی و آمایش فضا ۱۳۸۶ شماره ۱ (پیاپی ۵۰)

کلیدواژه‌ها: کواترنر تحولات اقلیمی مسیله مناطق خشک کرکس یخچالهای کوهستانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱۸ تعداد دانلود : ۱۳۰۹
اکثر مطالعاتی که تاکنون در مورد تحولات اقلیمی در ایران شده است مربوط به یک قرن اخیر می باشد. این مطالعات نیز عمدتا توسط محققین خارجی به انجام رسیده است ولی اختلاف نظر در نتایج بدست آمده و نظریات مطرح شده بسیار است. شاخص ترین نظریات در این مورد متعلق به هانس بوبک(1955) می باشد. وی با توجّه به عامل ارتفاع و دما برای مناطق مختلف ایران 5 پهنه موفوکلیماتیک - مورفودینامیک در نظر گرفته و با توجه به وجود دوره های یخچالی و بین یخچالی در کواترنری برای این پهنه ها ، مرز بندی های مشخصی ارائه نموده است. محدوده مورد مطالعه در این پژوهش، دامنه های شمالی ارتفاعات کرکس در امتداد نیمرخی از بلندی های این رشته در جنوب کاشان تا حاشیه بندریگ در مشرق کاشان می باشد. این محدوده در پهنه های موفوکلیماتیکی دوره های سرد کواترنر، عمدتا تحت حاکمیّت شرایط بارانی بوده است. مسئله قابل طرح آن است که اشکال مورفولوژی موجود در منطقه تحت بررسی با ارقا م دمایی ارائه شده برای آن دوران که بین 4 تا 6 درجه سانتیگراد پیشنهاد شده است همخوانی ندارد. بنابر این برای تجزیه و تحلیل و بازسازی شرایط دمایی آخرین دوره یخچالی (وورم) از متوسط دمای روزانه ایستگاههای منطقه استفاده شده است. تکنیک کار تحقیق، مبنا قرار دادن ارتفاع کف سیرکهای یخچالی(3000 متر) در دامنه های کوههای کرکس برای میانگین دمای صفر درجه در دوره یخچالی و مقایسه آن با شرایط دمای کنونی در همان ارتفاع می باشد. نتایج نشان میدهند که دمای هوا در آخرین دوره یخچالی در این منطقه بین 10 تا 12 درجه سانتیگراد سرد تر از شرایط کنونی بوده است. اشکالی از جمله سیرکهای یخچالی، یخرفت ها و علائم گسترش زبانه های یخچالی تا ارتفاع 2000 متر و نظایر آن همگی از جمله مهمترین مواریث و شواهد تحولات اقلیمی این دوره در این منطقه به شمار می آیند.
۲.

شناخت فرآیندهای مؤثر بر توسعه و تحول عوارض ماسه‌ای (مطالعة موردی: عوارض ماسه‌ای چالة سیرجان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیایی ۱۳۸۵ شماره ۵۶

کلیدواژه‌ها: ژئومرفولوژی مناطق خشک فرسایش بادی چاله سیرجان ماسه های بادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۷ تعداد دانلود : ۸۱۵
شناخت عوامل مؤثر بر تحول عوارض ماسه‌ای بادی از موضوعاتی است که توسط محققان بسیاری در سطح جهان و ایران مورد توجه قرار گرفته است. نظر به این که کشور ما در کمربند آب‌وهوای خشک و نیمه خشک قرار دارد، بنا بر این در بسیاری از نقاط آن توسعة این عوارض را می‌توان شاهد بود. در محدودة حوضه آبریز کویر سیرجان به عنوان منطقة مورد مطالعه، عوارض ماسه ای به صورت محدود در سطح دشت دیده می‌شود، امّا توسعه و تکامل آن از اشکال کلاسیک فاصله دارد. بررسی عکس‌های هوایی محدودة فوق به همراه عملیات میدانی، نمونه‌برداری و دانه سنجی نمونه‌ها نشان می‌دهد که توسعة اشکال بادی در مناطقی که منشاء رسوبات آن سیلاب های صفحه‌ای است به حداکثر می‌رسد. این در حالی است که در سایر مناطق می‌توان حالت های مختلفی از این فرآیند را شاهد بود؛ به طوری که در برخی مناطق اصولاً نقش باد را در فرسایش می‌توان نادیده گرفت و در برخی مناطق نیز حرکت محدود ذرات ماسه در سطح زمین دیده می‌شود. موارد فوق با تهیة نقشة پهنه بندی مناطق حساس به فرسایش بادی و مشخص شدن محدوده‌های مختلف با ویژگی های متفاوت تکمیل گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که بالا بودن نسبت ذرات ماسه های کمتر از 250 میکرون، ضعف پوشش گیاهی و کمی ریزش های جوّی محیط مناسبی را جهت گسترش فرسایش بادی مهیّا می سازد، به طوری که با کاهش این نسبت از شدت فرسایش نیز کاسته می شود. این مورد با بررسی نمونه های دانه سنجی، عملیات میدانی و مشاهدة عکس های هوایی نیز تأیید می گردد. واژگان کلیدی: مناطق خشک، ژئومرفولوژی، چاله سیرجان، ماسه های بادی، فرسایش بادی
۳.

بررسی میزان پایداری توسعه در شهرهای مناطق خشک با تاکید بر مؤلفه های زیست- محیطی: شهر اردکان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی محیطی سال بیست و یکم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار مناطق خشک محیطی شهر اردکان شاخص های زیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰۰ تعداد دانلود : ۸۷۲
توسعه پایدار جدیدترین شعار جنبش زیست- محیطی در سطح جهان است و در درجه اول بر پیامدهای زیست-محیطی و اکولوژیک رشد و توسعه اقتصادی کشورها در سطح بین المللی و منطقه ای تاکید داشته است و هدف اصلی آن، این است که توان نسل های آینده را در برآوردن نیازهایش کاهش ندهد تا آیندگان نیز بتوانند به میزان نسل های حاضر از منابع طبیعی و محیطی بهره ببرند. با توجه به اهمیت این موضوع در سطح جهانی و نیز در سطح مناطق خشک با تکیه بر مشکلات و کمبودها، این مقاله به ارزیابی و بررسی توسعه پایدار در شهر اردکان در بعد زیست- محیطی می پردازد. دراین بعد بر مبنای ادبیات توسعه پایدار و با نگرشی به شاخص های منتخب ارایه شده توسط کمیسیون توسعه پایدار، شاخص هایی به صورت منتخب در نظر گرفته شده و براساس آنها در ابتدا با استفاده از آزمون ویلکاکسون، مقایسه ای با مناطق شهری کشور صورت گرفته است. در مرحله دوم، با استفاده از روش شاخص نابرابری موریس، تفاوتها در محلات شهر اردکان بررسی شده و در نهایت، پایداری و ناپایداری محلات نسبت به هم مشخص شده است. ارزیابی های صورت گرفته بیانگر آن است که در مقایسه شاخص های زیست- محیطی شهراردکان با مناطق شهری کشور تا حدودی نابرابریهایی به چشم می خورد و روند توسعه پایدار در این شهر با کشور هماهنگ نبوده است. همچنین در سطح محلات شهر اردکان نیز ناپایداری هایی در بعد زیست- محیطی بوضوح مشاهده می شود که به نظر می رسد اقداماتی، نظیر توسعه منابع آب، ذخیره سازی آبهای زیرزمینی، گسترش و توسعه فضاهای سبز شهری و غیره تا حدودی در کاهش ناپایداری ها مؤثر خداهد بود.
۴.

تعیین گونه های گیاهی معرف برخی خصوصیات خاک در مراتع کوه نمک قم با استفاده از تکنیک رسته بندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: محیط شناسی (محیط زیست) دوره سی و هفتم تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۸)

کلیدواژه‌ها: قم خاک مناطق خشک گونه معرف رسته بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹۱ تعداد دانلود : ۱۱۶۵
با توجه به رابطة متقابل گیاه و خاک به عنوان اجزای اصلی اکوسیستم های مرتعی، تحقیق حاضر به شناخت گونه های معرف در شرایط سخت محیطی مناطق خشک و بیابانی به عنوان مهم ترین ابزار در مدیریت اکولوژیک این اکوسیستم ها پرداخته است. به این منظور، مراتع استپی و خشک کوه نمک در استان قم انتخاب شد. پس از تعیین واحدهای همگن اراضی، نمونه برداری در آنها با استفاده از پلات و به صورت تصادفی صورت گرفت. اندازه و تعداد پلات به ترتیب با استفاده از روشهای سطح حداقل و آماری تعیین شد. پس از شناسایی گونه های گیاهی در هر پلات، درصد پوشش تاجی گونه ها و مشخصات توپوگرافی نقطه نمونه برداری ثبت شد. سپس با حفر 10 پروفیل خاک در هر واحد، نمونه برداری در دو عمق 0 تا 20 و 20 تا 50 سانتیمتری خاک صورت گرفته و نمونه ها برای تعیین مشخصه های هدایت الکتریکی (EC)، اسیدیته خاک (pH) درصد گچ (CaSo4)، درصد آهک (CaCo3)، نسبت جذب سدیم (SAR) و بافت خاک به آزمایشگاه منتقل شد. در نهایت، داده های به دست آمده، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با استفاده از تکنیکهای رسته بندی DCA و CCA، روابط گونه های گیاهی و عوامل خاکی تعیین شد. نتایج نشان داد که شوری و بافت خاک از عوامل اصلی محدودکنندة رشد گونه های گیاهی این مناطق محسوب میشوند و فقط دو گونه Stipagrostis plumosa و Tamarix aphylla به ترتیب با شنی و شور بودن خاک واکنش مثبت نشان داده اند. همچنین گونه های موجود در مناطق تخریب یافته، واکنش مشخصی با عوامل خاکی نداشته و به صورت گروه اکولوژیک جداگانه ظاهر شده اند.
۵.

بررسی محیط های طبیعی خاورمیانه (با تأکید بر ایران )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۱ شماره ۱۶۲ و ۱۶۳

کلیدواژه‌ها: خاورمیانه مناطق خشک بیابان زدایی گیاهان خشکی دوست تولید گیاهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۷ تعداد دانلود : ۵۵۴
به علت وجود خشکی فوق العاده ‘ بسیاری از گیاهان بومی یکساله ‘ دوره های حیاتی خود را در مدت کوتاهی طی میکنند ‘ که شامل چند هفته تا یک یا دو ماه می گردد ‘ به این گیاهان ‘ گیاهان موقتی گویند . در مورد گیاهان چند ساله باید گفت که خواب تابستانی نیز بهترین شیوه حیاتی آنها در مبارزه با خشکی به شمار می رود . در مجموع خاک های نواحی خشک فراوان اند ‘ ولی افق های خاک اغلب کم عمق و عاری از مواد مغذی کافی اند . با این حال در صورت جلوگیری از فرسایش و با حفاظت بیشتر از خاکهای خاورمیانه ‘ تولید گیاهی می تواند مطلوب تر شود . نیاز به برنامه های علمی – تحقیقاتی از جمله نظارت ‘ مطالعه ‘ برنامه ریزی ‘ استقرار مراکز ناحیه ای و شبکه ذخایر جهت حفاظت از گیاهان ‘ ضروری به نظر می رسد . هدف از این مطالعه ‘ نشان دادن ویژگی ها و اهمیت زیست محیطی کشورهای خاورمیانه است .
۶.

احیای کویر میقان

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی دوره پنجم پائیز و زمستان ۱۳۸۴ و بهار و تابستان ۱۳۸۵ شماره ۶ و ۷

کلیدواژه‌ها: کویر میقان مناطق خشک ق‍ره داغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۳ تعداد دانلود : ۷۹۹
پدیده های بیابان زایی و کویرزایی از جمله مهم ترین مشکلات نواحی خشک و نیمه خشک به شمار می رود. توسعه چشمگیر کویر میقان، بحران محیط زیست را در پی داشته است. از جمله مهم ترین علل پیشروی کویر میقان، تغییرات اقلیمی، کمبود بارندگی، فعالیت های ناشی از عملکرد انسانی، ژئومورفولوژی است. حوضه آبخیز بسته میقان به وسعت 5440 کیلومتر مربع در شمال شرق اراک واقع است. ارتفاعات بیش از 3000 متر در حوضه اثرات رطوبتی خود را بر جای می گذارد. اهمیت پوشش گیاهی در این حوضه جالب-توجه است و احیاء و توسعه آن می تواند پیامدهای خوبی در برداشته باشد. قره داغ نیز از مهم ترین گیاهان شورپسند در حاشیه دریاچه شور کویر میقان است که نشانه مقاومت در برابر شرایط سخت و شور تلقی می گردد. هدف تدوین مقاله معرفی کویر میقـان و راه های احیای آن بوده ایستگاه های موردمطالعه اراک و داودآباد است .
۷.

منظره پردازی خشک؛ بازخوانی یک سنت در هنر باغسازی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: منظر بهار ۱۳۹۳ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: مناطق خشک منظر باغ ایرانی زری اسکیپ

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری کاربردی ایران و اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری کاربردی مطالعات شهرسازی
تعداد بازدید : ۲۹۴۱ تعداد دانلود : ۱۳۳۳
زری اسکیپ1 یا منظره پردازی خشک بخشی از علم منظر است که در مواجهه با شرایط و اقلیم های گرم و خشک مطرح می شود. زری اسکیپ متشکل از هفت اصل کلی است که در راستای دستیابی به آبیاری بهینه در منظر تعیین شده اند. این اصطلاح برای اولین بار در سال 2000 میلادی در فرهنگ آکسفورد تعریف شد، درحالی که اصول آن سال ها پیش در منظرسازی باغ های ایران به کار رفته است. باغ ایرانی راهی به سوی تبیین توانمندی انسان در هم زیستی با طبیعت به ویژه در مناطق خشک و خشن کویری است. این امر که انعکاس هوشمندی و هوشیاری ایرانی است تاکنون به دست فراموشی سپرده شده و تنها در دروس باغ سازی به آن اشاره شده است. در این نوشتار تلاش می شود به منظور پاس داشت توانمندی ایرانیان در حوزه باغ سازی اثبات شود هفت اصل منظرسازی در مناطق خشک، با سبک باغ سازی ایرانی هماهنگی دارد. همچنین برای به تصویر کشیدن شکوه تفکر ایرانی دو اصل دیگر نیز معرفی می شود تا سندی استوار و انکارناپذیر بر اثبات تولد این دانش در ایران زمین باشد.
۸.

پایش نمکزارهای مناطق خشک با پردازش داده های ماهواره ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۴۰

کلیدواژه‌ها: داده های ماهواره ای مناطق خشک نمکزار LISSIII

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای طبیعی ژئومورفولوژی
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا فنون جغرافیایی سنجش از راه دور GIS
تعداد بازدید : ۱۰۲۲ تعداد دانلود : ۸۸۴
در این تحقیق پایش نمکزارهای مناطق خشک کاشان و مهارلو با استفاده از داده های LISSIII ماهواره IRS-P6 مورد بررسی قرار گرفت. پس از انجام تصحیحات لازم برای تفسیر چشمی، از بهبود کنتراست و ساخت تصاویر رنگی کاذب استفاده گردید تا نمکزارها به خوبی مشخص گردد. سپس با توجه به بازتاب های طیفی نمکزار در باندهای مختلف سنجنده مورد استفاده و نسبت گیری طیفی، شاخص های نمکزار نسبتی(RSCI) و نمکزار تفاضلی نرمال شده(NDSCI) تعریف شدند. هدف از ارائه این شاخص ها به حداکثر رساندن اختلاف بازتاب های طیفی نمکزارها و زمینه آن به منظور ایجاد تصویری با کیفیت مطلوب می باشد تا تمایز آنها امکان پذیر شود. برای ارزیابی میزان تفکیک پذیری، پراکنش پیکسل های نمکزار و غیرنمکزار در نمودار دوبعدی بررسی شد. در نهایت با آستانه گذاری و ماتریس خطا مشخص شد که شاخص های نمکزار RSCI و NDSCI بهترین تفکیک پذیری را نشان می دهند. نتایج نشان داد که شاخص های RSCI و NDSCI برای پایش نمکزارهای مناطق خشک با استفاده از داده های ماهواره ای چندطیفی کارآیی دارند.
۹.

ارزیابی قابلیت های ژئوتوریستی ژئومورفوسایت های مناطق خشک (مورد شناسی: مناطق کویری و بیابانی شهرستان طبس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۸ 235 - 256

کلیدواژه‌ها: ژئوتوریسم ژئومورفوسایت حفاظت میراث زمین مناطق خشک شهرستان طبس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۴۵۴
مجموعه متنوعی از پدیده های ژئوتوریستی را در خود جای داده است که لندفرم های کویری و بیابانی بیش از سایر عوارض، برجسته می باشند. از آنجا که بسیاری از سرمایه های ژئوتوریسم این شهرستان مورد بررسی جامع قرار نگرفته و حتی برخی از ژئومورفوسایت ها ناشناخته مانده است؛ بنابراین به منظور بهره بری و کاربرد اصولی از این سرمایه های کویری و بیابانی این شهرستان، ضرورت دارد که ژئومورفوسایت های مناطق خشک شهرستان که نماد ژئوتوریسم می باشند، شناسایی و مورد ارزیابی قرار گرفته و برنامه ریزی ژئوتوریستی بر مبنای این ارزیابی صورت گیرد. در این پژوهش که از نوع توصیفی–تحلیلی است، ارزیابی ژئومورفوسایت ها از طریق روش ارزیابی ژئوتوریسم آقای بوروشی1 و همکاران صورت گرفت. ابتدا ارزش های این روش، توسط کارشناسان ارزش گذاری شده و سپس 24 ژئومورفوسایت مناطق کویری و بیابانی ازطریق مطالعات کارشناسی کتابخانه ای و میدانی مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت نتایج آن با ارزشیابی معیارها ترکیب شده و از این طریق، ارزش نهایی هر ژئومورفوسایت تعیین شد. نتایج نشان می دهد که سه ژئومورفوسایت «ریگ شتران»، «رخنمون های سنگی کوه های درنجال» و «کوه های کم ارتفاع قدیمی کلمرد» بهینه ترین شرایط را برای توسعه ژئوتوریسم دارند. نتایج ارزیابی به تفکیک و ترکیب ارزش های علمی، حفاظتی و گردشگری که با رویکرد حفاظتی صورت گرفت، نشان می دهد که بیشتر ژئومورفوسایت های مناطق خشک این شهرستان، از شرایط «نسبتاً مطلوب» برای توسعه ژئوتوریسم برخوردارند. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد که فقط ژئومورفوسایت «ریگ شتران» در شرایط فعلی به صورت بهینه می تواند به عنوان یک کالای گردشگری آماده در اختیار گردشگران قرار بگیرد و دیگر ژئومورفوسایت ها پیش از ارائه به بازار گردشگری، نیازمند تقویت شاخص های گردشگری و در برخی از آن ها نیاز به ارتقای شاخص های حفاظتی و علمی است.
۱۰.

بررسی تغییرات ارتفاعی ریگ زرین با استفاده از سری های زمانی تصاویر ماهواره ای (طی دوره 2017-1977)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ژئومورفولوژی کمی سال هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۳۲) 192 - 206

کلیدواژه‌ها: ریگ زرین تغییرات ارتفاعی سری زمانی تپه ماسه ای مناطق خشک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۶۰
تپه های ماسه ای به عنوان مهمترین برآیند فرایندهای بادی مناطق خشک و نیمه خشک، همواره در حال حرکت و جابجایی هستند که مقدار حرکت آنها تحت تأثیر پارمترهایی چون جهت و شدت باد، توپوگرافی محل، رطوبت منطقه، پوشش گیاهی، مواد رسوبی در دسترس، توپوگرافی و در عصر حاضر عملکردهای انسانی می باشد. هدف این پژوهش، بررسی تغییرات ارتفاعی تپه های ماسه ای ریگ زرین طی بازه زمانی 40 ساله است. برای انجام این پژوهش از سری های زمانی تصاویر لندست TM و ETM، نقشه رقومی ارتفاعی و تصاویر گوگل ارث استفاده شد. بررسیها نشان داد که از 1977 تا حال حاضر ریگ زرین افزایش ارتفاع داشته است. میانگین بیشترین تغییرات ارتفاعی در بخشهای میانی ریگ زرین صورت گرفته که حدود 4 متر بوده است. اما بخش های ابتدایی و انتهایی ریگ زرین حدود 1متر افزایش ارتفاع پیدا کرده است. همچنین، مقدار تغییرات ارتفاعی ریگ در طول دوره آماری مورد بررسی با نوسانات زیادی همراه بوده است. در برخی نقاط میانی تپه ها در حدود 8متر در گستره زمانی کمتر از 10 سال افزایش ارتفاع داشته است. بر این اساس، حداکثر ارتفاع و افزایش ارتفاعی تپه ها بین سالهای 1977-1987 صورت گرفته و طی بازه های زمانی 1987-1993 و 1998-2002 و همچنین 2008-2013 از ارتفاع تپه ها کاسته شده است. نتایج نهایی نشان داد که ریگ زرین تحت تاثیر بادهای غالب منطقه ای (شمال غرب-جنوب شرق) در حال حرکت به سمت شرق و جنوب شرق است؛ اما بادهای همگرا و متقابل محلی سبب شکل گیری هرم های ماسه ای شده و به دلیل تداوم این بادها بر حجم و ارتفاع تپه های ماسه ای بخش های مرکزی ریگ افزوده شده است.
۱۱.

ارزیابی تغییرات زمانی - مکانی ریگزارها با استفاده از سری های زمانی تصاویر ماهواره لندست منطقه مورد مطالعه: ریگ زرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۸ 45 - 58

کلیدواژه‌ها: باد محلی تپه ماسه ای مناطق خشک تغییر سطح ریگ ریگ زرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۵۴۱
تپه های ماسه ای بادی متأثر از متغیرهای مختلفی مانند باد، اندازه دانه های رسوبی، رطوبت، توپوگرافی منطقه، مورفولوژی تپه ها و پوشش گیاهی مدام در حال حرکت . هدف پژهش حاضر بررسی مقدار جابجایی سطح زیربنای ریگ زرین در شمال غرب شهر یزد است. برای ارزیابی تغییر سطح ریگ زرین از تصاویر TM، ETM+ و OLI لندست طی دوره 40 ساله (1977-2017) استفاده شد. ابتدا به منظور استخراج اطلاعات از تصاویر چند باندی از روش طبقه بندی نظارت نشده و سپس نظارت شده استفاده گردید. جهت تبدیل تصاویر به نقشه از فیلترگذاری، ادغام و غربال نمودن کلاس ها استفاده شد. یافته ها نشان داد ریگ زرین در بازه زمانی مورد مطالعه نوسان داشته است؛ روند کلی تغییرات افزایشی بوده و طی این مدت سطح ریگ حدود 60 کیلومتر مربع توسعه پیدا کرده است. اما در دو دوره زمانی، یعنی از 1987 تا 1993 و همچنین از 1998 تا 2002 سطح ریگ زرین کاهش پیدا کرده است. بعلاوه، گرادیان افزایش سطح ریگ نیز یکسان نبوده و در برخی بازه های زمانی میزان افزایش بسیار چشمگیرتر بوده است. به طوریکه در سالهای 2002 تا 2008 مقدار افزایش کمتر از 2 کیلومتر مربع و در سالهای 1977 تا 1987 مساحت ریگ بیش از 40 کیلومتر مربع افزایش یافته است. بررسی نتایج با میزان خشکسالی ها در سالهای مورد نظر نشان داد که این فراز و فرودها با افزایش یا کاهش رطوبت مرتبط است به نحوی که در سالهای مرطوب امکان توسعه نبوده و سطح آن کاهش و در خشکسالی ها، بویژه در 10 سال اخیر میزان توسعه سطح ریگ زرین بسیار چشمگیر (حدود 30 کیلومتر مربع). بوده است.
۱۲.

تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش الگوی کشت پسته در بخش مرکزی شهرستان سبزوار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه ناحیه ای سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۵) 32 - 1

کلیدواژه‌ها: پسته الگوی کشت مناطق خشک سبزوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۳
اهداف: از سیاست های مهم بخش کشاورزی، تأکید بر کشت محصولات استراتژیک متناسب با اقلیم مناطق مختلف است. چرا که، کشت این محصولات نه تنها برای کشاورزان و روستاییان می تواند پایداری اقتصادی را به وجود آورد، بلکه قادر است جایگاه اقتصادی و سیاسی ویژه ای برای کشور تعریف نماید. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی و تحلیل عوامل تأثیرگذار درگسترش کشت پسته و تغییر الگوی کشت در سه بعد اقتصادی، محیطی و حمایت های دولتی در بین پسته کاران است. روش: محدوده مورد مطالعه بخش مرکزی شهرستان سبزوار بوده و واحد تحلیل 131 کشاورز پسته کار در شش روستای بخش مرکزی شهرستان سبزوار است که به مرحله برداشت محصول رسیده اند. ابزار اصلی برای سنجش عوامل توسعه کشت پسته، پرسش نامه سازمان یافته و از پیش آزمون شده بود. برای روایی پرسش نامه از روایی محتوایی استفاده شد. جهت تعیین اعتبار عوامل انگیزشی تأثیرگذار بر تغییر الگوی کشت از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 0.72 به دست آمد. نتایج: حاصل از آزمون تی استیودنت نشان داد که بعد اقتصادی با میانگین 4.06 موثرترین عامل در گسترش کشت پسته بوده است. بعد محیطی با 3.76 در رده دوم قرار دارد،حمایت های دولتی با میانگین 1.65 در گسترش کشت پسته اثر بسیار کمی داشته است.
۱۳.

شبیه سازی و پیش بینی مؤلفه های اقلیمی دما و بارش در مناطق خشک (مطالعه موردی: دشت میناب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هجدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۶ 110 - 128

کلیدواژه‌ها: تغییر اقلیم گزارش پنجم سناریو مناطق خشک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۱۵۵
در این پژوهش تغییرات متوسط دما و بارش ماهانه دو ایستگاه سینوپتیک بندرعباس و میناب در دو دوره زمانی (2015-2044 و 2074-2045) و بر اساس خروجی مدل گردش عمومی جو CanESM2 و سه سناریو RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5 مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از آزمون من-کندال، روند این دو پارامتر ارزیابی شد. همچنین داده های شبیه سازی شده توسط این مدل ها با داده های مشاهداتی با استفاده از ضرایب (NS, R2 ,RMSE) مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی این ضرایب، نشان دهنده توانایی بالای مدل SDSM در مدل سازی پارامتر بارش و دما در هر دو ایستگاه می باشد. همچنین نتایج نشان داد که بارش سالانه در سناریو RCP2.6 ایستگاه سینوپتیک بندرعباس و در سناریو RCP4.5 و RCP8.5 ایستگاه میناب کاهش می یابد و بیشترین کاهش در مؤلفه بارش در ایستگاه سینوپتیک میناب اتفاق می افتد. مقادیر درجه حرارت متوسط در دوره آتی در سناریوی انتشار RCP8.5 بیشتر از سایر سناریوهای انتشار می باشد. به طور کلی، این نتایج نشان می دهد که مقادیر درجه حرارت در ابتدای قرن 21 در دشت میناب افزایش پیدا خواهد کرد، ولی مؤلفه بارندگی تنها در سناریو RCP2.6 افزایش می یابد. در حالی که در میانه قرن (2045-2074) در ایستگاه سینوپتیک میناب و بندرعباس تنها در سناریو RCP2.6، شاهد کاهش دما در مقیاس سالانه می باشیم. لذا با کاهش بارش و افزایش دما و نقش آن ها در افزایش میزان تبخیر و تعرق، پیشنهاد می گردد، برنامه ریزان به دنبال راهکار هایی برای مدیریت بهتر منابع آب و اصلاح روش های بهره برداری از آن به ویژه در بخش کشاورزی، باشند و خود را با شرایط آینده تطبیق دهند.
۱۴.

ارزیابی شاخص های خشکسالی هواشناسی و شاخص های خشکسالی مبتنی بر داده های سنجش از دور

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ 118 - 101

کلیدواژه‌ها: مناطق خشک خشکسالی تصاویر ماهواره ای مودیس یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۰۴
خشکسالی به عنوان پدیده ای طبیعی واجتناب ناپذیر، در مناطق مختلف اقلیمی، به ویژه  مناطق خشک به فراوانی رخ می دهد.برای تعیین شدت و وسعت خشکسالی از شاخص های خشکسالی استفاده می شود که به طور مستقیم از داده های هواشناسی از جمله بارندگی محاسبه می شوند. در نبود داده های مذکور، فنآوری سنجش از دور، ابزاری مفید در پایش خشکسالی به شمار می رود. استان یزد با قرار گرفتن در فلات مرکزی ایران و محاصره شدن به وسیله کویرها و بیابان های مرکزی، تاثیر زیادیبر تشدید و وقوع خشکسالی دراین منطقه دارد. در این تحقیق بر اساس داده های 25 ایستگاه سینوپتیک استان یزد طی دوره آماری20 ساله (1990-2010) به محاسبه شاخص های هواشناسیSPI و RDI در سری زمانی 3، 6 و 18 ماهه و با کمک تصاویر ماهواره ای سنجنده مودیس که از سال 2000 تا 2010 دریافت شد. به محاسبه شاخص های سنجش از دوری VCIو LST پرداخته شد و پس از درون یابی شاخص های هواشناسی به بررسی همبستگی بین آن ها پرداخته شد. نتایج نشان دهنده همبستگی نسبتا پایین شاخص ها بود به تکرار محاسبه همبستگی با کمک داده های نقطه ای ایستگاه ها پرداخته شد که نتایج نهایی حاکی از همبستگی مناسب بین شاخص هاست، به طوری که SPI وVCIدر حدود 5/0 تا 3/61 درصد و LST وRDI بین 7/25 تا 1/82 به دست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده شاخص های سنجش از دوری جایگزین مناسبی برای شاخص های هواشناسی در مطالعات مربوط به خشکسالی هستند.
۱۵.

شناسایی کانون های گردوغبار بر مبنای خصوصیات باد و وضعیت پوشش زمین (مطالعه موردی: استان قم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ژئومورفولوژی کمی سال یازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۱) 44 - 61

کلیدواژه‌ها: مناطق خشک ضریب DPt کانون تولید گرد و غبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
یکی از مخاطرات رایج در مناطق خشک و نیمه خشک، گردوغبار است که با مسائل و مشکلات زیستی، اقتصادی و اجتماعی زیادی همراه است. با توجه به اینکه بخش زیادی از مساحت ایران را مناطق خشک و نیمه خشک دربرگرفته، بنابراین مناطق زیادی از جمله استان قم در معرض این مخاطره قرار دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به شناسایی کانون های گردوغبار در استان قم پرداخته شده است. در این پژوهش به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر از اطلاعات اقلیمی ایستگاه های منطقه، تصاویر ماهواره لندست و همچنین مدل رقومی ارتفاعی 30 متر منطقه به عنوان داده های تحقیق استفاده شده است. ابزارهای مهم تحقیق شامل ArcGIS، WRPLOT و SandRoseبوده است. این تحقیق در 3 مرحله کلی انجام شده که در مرحله اول، نقشه پوشش زمین تهیه شده، در مرحله دوم به بررسی خصوصیات بادهای منطقه پرداخته شده و در مرحله سوم به شناسایی کانون های گردوغبار پرداخته شده است. بر اساس نتایج حاصله، مناطق مرکزی و شمالی استان قم به دلیل وجود نوع پوشش شوره زار و ماسه زار، ضریب بالای DPt و همچنین میانگین بالای سرعت باد، مستعد تولید گرد و غبار است، بنابراین بر اساس شاخص های ضریب DPt و سرعت باد، این مناطق به عنوان کانون های تولید گرد و غبار در استان قم محسوب می شوند
۱۶.

مقایسه کمّی شاخص های مورفومتریکی و تغییرات شیب قاعده مخروط افکنه های مناطق خشک با تأکید بر ایران مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره ۵۳ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۰) 243 - 256

کلیدواژه‌ها: مخروط افکنه مناطق خشک مورفومتری ایران مرکزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۵۸
مخروط افکنه ها به دلایل مختلف ازجمله خاک حاصلخیز،منابع آبزیرزمینی، توپوگرافی ملایم و از طرفی مخاطرات طبیعی متعدد مانندفرونشست، زمین لرزه وسیلاب،همواره موردتوجه انسان هابوده اند.بنابراین درک صحیح ودقیق این لندفرم ازجنبه های گوناگون از اهمیت ویژه ای برخوردار است.در این تحقیق ویژگی های کمی مورفومتریک و تغییرات شیب قاعده 40 مخروط افکنه در ایران مرکزی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. براین اساس ابتدا مخروط افکنه های مورد بررسی توسط تصاویر ماهواره ای شناسایی شده و محدوده هرکدام از آنها تعیین گردید.درمراحل بعدی،شیب کلی مخروط افکنه(SO)،شیب بخش بالایی قاعده(SA)،شیب بخش پایینی قاعده(SB)،نسبت شیب بخش بالایی به بخش پایینی(RS)،زاویه جاروب (AF) و طول مخروط افکنه (L) برای تمامی مخروط هامحاسبه گردید. تفاوت در شاخص های محاسبه شده علاوه بر مشخص کردن شرایط اقلیمی و فرآیندهای رسوبی مسلط بر مخروط افکنه، عاملی برای تشخیص مخروط افکنه ها از سایر عوارض تراکمی پدیمنت محسوب می شود. نتایج نشان داد که نیمرخ طولی اکثرمخروط افکنه های موردمطالعه باتوجه به ویژگی های شیب، صاف است.شباهتشاخص SA و SOنشان دهنده حفظ شیب مخروط افکنه هادرشرایط اقلیمی خشک و عدم وقوع فرآیندهای فرسایشی است. مقادیر شاخص RS نشان داد که تفاوت چندانی در شیب بخش بالایی و پایینی قاعده مخروط افکنه های مورد مطالعه وجود ندارد. این موضوع نیز حاکی از عدم وجود فعالیت های فرسایشی قابل توجه در قاعده مخروط افکنه های مورد مطالعه است. همچنین نتایج نشان داد که در مخروط افکنه هایی که طول آنها زیاد و زاویه جاروب آنها کوچک است، فرآیندهای رودخانه ای تسلط دارند.
۱۷.

بررسی عوامل مؤثر بر توسعه درونی شهرهای مناطق خشک (مورد مطالعه: شهر اردکان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیست و سوم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶۹ ۱۳۵-۱۱۹

کلیدواژه‌ها: توسعه درونی عامل مدیریتی عامل کالبدی فضایی مناطق خشک شهراردکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۸۴
رشد سریع و گسترش افقی شهرها درایران شاید شدیدتر از بسیاری از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه باشد چراکه این فرایند اکثر شهرهای تاریخی ایران را از ساختار یکپارچه شهری محروم و آن ها را در برابر مشکلات خاصی برای توسعه متعادل و متوازن قرار داده است. علاوه بر این، بسیاری از اراضی، کاربری ها و بافت های قدیمی و فرسوده به صورت دایر و بایر در داخل شهرها در کشاکش این توسعه غیراصولی و شتاب زده، از جریان عمران و توسعه صحیح شهری بازمانده و اکنون به عنوان بافت های مسئله دار شهری مطرح هستند. این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر بر توسعه درونی شهرهای مناطق خشک انجام شد پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش به منظور گردآوری داده ها و اطلاعات از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. در این پژوهش به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از تکنیک دلفی و همچنین مدلسازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان برنامه ریزی شهری تشکیل می دادند که حجم نمونه به صورت هدفمند 30 نفر در نظر گرفته شد. یافته های حااصل از این پژوهش نشان داد که عوامل مدیریتی، زیست محیطی، کالبدی و فضایی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در توسعه درونی شهر اردکان نقش دارد.
۱۸.

بررسی گردشگری شهرهای مناطق خشک و نقش آن در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهرستان میامی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: فضای گردشگری سال نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۳ 1 - 16

کلیدواژه‌ها: گردشگری مناطق خشک بوم گردی مالکیت توسعه پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۰۸
یکی از مدلهایی که برخی کشورها در دو دهه اخیر، برای تو سعه گرد شگری پایدار خود در مناطق خشک به آن توجه کرده اند، بحث پرداختن به هویت و ساختارهای بومی در حوزه گردشگری بوده است که باعث شکل گیری پدیده بوم گردی شده است. توجه به بهره مندی از ظرفیت های بی شمار گردشگری بوم گردی در شهرستان میامی ، می تواند در توسعه گردشگری پایدار آن مؤثر باشد. لذا هدف از انجام این تحقیق بررسی گردشگری شهرهای مناطق خشک ونقش آن در توسعه پایدار شهرستان میامی بود. این تحقیق از نظر ماهیت بر اساس روشهای جدید تحلیلی و اکتشافی و از نظر هدف کابردی است. جامعه آماری آن 384 نفر بوده و ابزار جمع آوری اطلاعات، مصاحبه عمیق و پرسشنامه می باشد. پاسخ های جمع آوری شده استخراج و با روش معادلات ساختاری pls فرضیات تحلیل و آزمون شدند. نتایج این تحقیق در این خصوص نشان داد که توانمندی های بوم گردی روستاهای شهرستان میامی بجز در بخش ساختارهای زیربنایی گردشگری بر توسعه گردشگری پایدار آن اثرگذار بوده اند. بطوریکه ساختار بومی گرا با میزان و ساختار محیطی بومی گرا و ساختار مالکیت و مدیریت دارای اثر معنادار بر توسعه گردشگری پایدار در مناطق مورد مطالعه شده اند ولی ساختارهای زیربنایی گردشگری با 17.5 درصد اثر نتوانسته اثری معناداری بر توسعه پایدار این مناطق بگذارد.
۱۹.

شبیه سازی جمع آوری رواناب شهری در نواحی خشک، مطالعه موردی اسلامشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بوم شناسی شهری سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 69 - 84

کلیدواژه‌ها: جمع آوری رواناب مناطق خشک مدل (CN SCS) مدل SWMM اسلامشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۱۸
هدف این پژوهش شبیه سازی جمع آوری رواناب ناشی از رژیم های نامنظم بارندگی و رخداد کل بارش سالیانه در مناطق خشک می باشد. شبیه سازی با استفاده از مدل های هیدرولوژیکی در شهرستان اسلامشهر با اقلیمی خشک انجام شده است. دادهه های مورد استفاده شامل کلیه لایه های مربوط به زیرساخت های شهری سطحی و زیرسطحی جمع آوری رواناب می باشد که از منابع داده های مکانی در نرم افزار ARCGIS تهیه شده است. روش پژوهش در محاسبه رواناب اسلامشهر مدل SCS(CN) در بازه سال های 2005 و 2011 می باشد در این راستا  ابتدا مسیر هدایت و جمع آوری رواناب بر اساس داده های ارتفاعی و مشاهدات میدانی تعیین گردید و سپس میزان رواناب تولید شده در هر حوضه ارزیابی و هندسه کانال های آن با مدل شبیه سازی رواناب جوی باغچه در نرمافزار SWMM محاسبه شده است. نوآوری پژوهش شامل ترکیب مدل SCS(CN)   در تولید رواناب و مدل جوی باغچه در محیط SWMM می باشد که شیوه ای نو برای جمع آوری رواناب در بهترین نقطه تمرکز را ارائه نموده است به طوری که حداکثر رواناب تولید شده در حوضه های  3، 4 و 5 اسلامشهر وجود دارد. از طرف دیگر رواناب از حوضه های بالادست نیز به آن افزوده می شود لذا بهترین خروجی برای جمع آوری رواناب می باشد. همچنین مدل جوی باغچه به دلیل کاهش رواناب، پتانسیل آسیب پذیری اسلامشهر را در مواجه با خطرات رواناب شهری کاهش می دهد.
۲۰.

سنجش و تحلیل کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان مهبان، شهرستان نیک شهر)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی دوره ۸ تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۳ 41 - 54
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۶۶
نواحی روستایی درکشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته به ویژه در مناطق جغرافیایی خشک و دارای محدودیت طبیعی با چالش های عدیده ای در زمینه های منابع تولیدی و کسب درآمد، دستیابی به فرصت های مناسب شغلی، مسکن پایدار، برخورداری از بسیاری از امکانات اساسی و تسهیلات رفاهی و همچنین خدمات تفریحی و فراغتی مواجه هستند و از آنجایی که امروزه هدف نهایی برنامه ریزی ها و انواع توسعه، بهبود کیفیت زندگی است، مطالعه و سنجش آن در کلیه اجتماعات انسانی خصوصاً در سکونتگاه های روستایی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و جزو ضرورت های اساسی در فرآیند توسعه پایدار روستایی به حساب می آید. هدف اصلی این تحقیق سنجش کیفیت زندگی(عینی) روستاییان در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در دهستان مهبان، شهرستان نیک شهر واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تکمیل پرسش نامه بوده و برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. داده های تحقیق از 273 نفر سرپرست خانوار نمونه در روستاهای بالای 20 خانوار بدست آمده است. نتایج بدست آمده نشان می دهند،کیفیت زندگی روستاییان مهبان در ابعاد اقتصادی و اجتماعی از حد متوسط پایین تر است. منابع و امکانات اقتصادی(مالکیت زمین کشاورزی، مالکیت دام، خدمات بیمه کشاورزی و دام، میزان تولیدات کشاورزی، دامی و صنایع دستی) بیشترین تأثیر(1/076) و امکانات و خدمات اساسی(آب شرب لوله کشی،راه دسترسی،مسکن)، کمترین تأثیر(0/538) را  بر کیفیت زندگی دارند. همچنین میزان جمعیت روستایی عاملی بسیار تأثیرگذار(1/751)برسطح کیفیت زندگی درمحدوده موردمطالعه است.