مؤلفه های برنامه درسی

هدف از این پژوهش، ارایه الگویی برای تدوین برنامه درسی مبتنی بر وب است. این تحقیق، به صورت توصیفی تحلیلی بوده و با عنایت به پرسش های تحقیق از نوع کاربردی است. جامعه آماری، شامل 524 نفر از دبیران هنرستان های فنی حرفه ای و 58 نفر از کارشناسان علوم تربیتی شهرستان لاهیجان در سال 1393 بود که از این تعداد 308 نفر از دبیران و 58 نفر از کارشناسان به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته متشکل از 72 سؤال برنامه درسی مبتنی بر وب است. برای بررسی روایی سازه پرسش نامه، از برآورد کفایت نمونه برداری (KMO) و آزمون کرویت بارتلت که حکایت از وجود شرایط مناسب اجرای تحلیل عاملی دارند، استفاده شد. پایایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 94/0 برآورد شد. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی شامل آزمون تحلیل عاملی استفاده شد. تحلیل عاملی بر پایه روش تحلیل مؤلفه های اصلی، انجام گرفت و نتایج نشان داد، برنامه درسی مبتنی بر وب، شش مؤلفه اساسی دارد و قابل مدل سازی است. این تعداد مؤلفه ها روی هم 280/51 درصد کل واریانس متغیرها را تبیین می کنند. در مرحله نهایی با استفاده از چرخش Olbimin ماتریس عاملی ساختار ساده عامل ها به دست آمد. عامل ها تحت عناوین اهداف و نیازها، محتوا و منابع، شیوه های یاددهی- یادگیری، اجرا و ارزشیابی نام گذاری شدند. در نهایت با توجه به این شش عامل مؤثر بر برنامه درسی مبتنی بر وب، مدل مفهومی آن طراحی شد.

هدف اصلی این مقاله بررسی رویکردهای تربیت معنوی با توجه به مؤلفه های برنامه درسی در کشورهای منتخب بوده است که با روش تطبیقی و با کمک الگوی بردی انجام گرفت. بدین منظور، اسناد و مدارک مرتبط با موضوع در کشورهای منتخب با استفاده از روش کتابخانه ای و با مراجعه به سایت های اینترنتی مرتبط مانند یونسکو و پروکوئیست و سایت های وزارت آموزش و پرورش کشورهای مورد نظر گرد آوری، توصیف، تفسیر و مقایسه شد. جامعه آماری پژوهش کلیه کشورهایی هستند که در زمینه تربیت معنوی دارای برنامه هایی هستند. از میان جامعه مورد مطالعه کشورهای استرالیا، ژاپن و ترکیه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه مورد بررسی انتخاب گردیدند سپس ویژگی های اصلی رویکردهای تربیت معنوی در ارتباط با مؤلفه های هدف، محتوا و روش های تدریس در کشورهای منتخب مطالعه و بررسی گردید. نتایج بدست آمده حاکی از وجود شباهت ها و تفاوت های شایان توجهی بین اهداف، محتوا و روش های تدریس در کشورهای مورد مطالعه بود. شباهت ها بیش تر در اهداف و گه گاه در محتوا، اما تفاوت ها بیش تر در روش های تدریس وجود دارند.

هدف اصلی این مقاله بررسی برخی مؤلفه های برنامه ی درسی تربیت معنوی بر مبنای سنت گرایی سید حسین نصر است. مؤلفه های مورد بررسی اصول، روش ها و محتواهای تربیت معنوی هستند. این پژوهش از نوع فلسفی است و با روش استنتاجی فرانکنا انجام گرفت. یافته ها نشان می دهد برخی از اصول تربیت معنوی در منظومه ی فلسفی-عرفانی نصر عبارتند از: اصل پیروی از سنت که متضمن عمل به آداب شریعت و طریقت نیز می باشد، تبعیت از استاد، شکوفاسازی داشته های فطری، حجاب و غفلت زدایی، حضور اجتماعی فعال و کثرت طریقت ها که متضمن تساهل و تسامح در امر تربیت است. روش های تفکر، تأمل معنوی، مراقبه، هرمنوتیک معنوی، مطالعه ی سه کتاب وحی، انسان و طبیعت؛ مطالعه ی علوم سنتی، مشق نظری و عملی هنرهای سنتی، عمل به آداب روحانی، عمل های صالح مبتنی بر نیکی، تقوا، توبه و مجاهده ی درونی از روش های تربیتی استنتاج شده اند. محتوای تربیت معنوی نیز شامل سنت و مؤلفه های آن یعنی وحی های الهی، میراث تصوف، علوم سنتی، ادبیات سنتی، هنرهای سنتی، اسطوره و نماد است. رویکرد نصر به تربیت معنوی توجه بیش تری به زیبایی شناسی، اخلاق، حیطه ی عاطفی، عشق و جوهره ی دین دارد و متضمن تعلیم وتربیت کثرت گراست.

ارزشیابی برنامه درسی اجرا شده فارسی دوره اول ابتدایی، سطح دوم از ارزشیابی دوره ای برنامه درسی فارسی ابتدایی است که پس از ارزشیابی برنامه درسی قصد شده، هدفش تعیین شایستگی ها و نارسایی های برنامه درسی اجرا شده در پایه های اول تا سوم دوره ابتدایی است. برای انجام ارزشیابی چهار هدف ویژه دنبال شده است: الف- تبیین ویژگی هایِ وضع مطلوب اجرای برنامه درسی فارسی، ب- تبیین ویژگی های برنامه درسی اجراشده، ج- مقایسه بین ویژگی های وضع مطلوبِ اجرای برنامه درسی و ویژگی های برنامه درسی اجرا شده و د- بررسی انسجام عمودی برنامه درسی اجرا شده. برای پاسخ به سوالات پژوهش، از پیمایش میدانی و ابزارهای مختلف در گرداوری داده ها شامل اجرای پرسش نامه ویژگی های وضع مطلوب اجرای برنامه درسی، شش دور مشاهده از کلاس های درس، گزارش های هفتگی معلمان گزارشگر، نگرش سنج، و مصاحبه با معلمان منتخب استفاده شده است. یافته های بدست آمده، از چالش ها و کاستی های قابل توجهی از نظر ویژگی های محتوایی، روش آموزش، موقعیت های یادگیری، ارزشیابی از آموخته ها، کاربرد مواد و منابع آموزشی، زمان بندی، مکان و فضای آموزش، و بستر اجرایی حکایت می کند. از نظر آموزش خط تحریری و محتوا و روش آموزش در مناطق دوزبانه نیز، موانع و کاستی های قابل توجهی در برنامه درسی اجراشده دوره اول ابتدایی مشهود است.

نوع این پژوهش، ترکیبی- اکتشافی با ارائه تدوین ابزار بود و هدف اصلی آن  نیز عبارت بود از: تعیین چگونگی وارد کردن مؤلفه های آموزش توسعه پایدار در برنامه درسی فنی وحرفه ای؛ به عنوان موردی برنامه درسی رشته مکاترونیک. به این منظور ابتدا موضوع پژوهش با تعداد محدود شرکت کننده (پنج نفر) بررسی شد و سپس از یافته های کیفی به عنوان راهنما جهت تدوین پرسش ها و مقیاس های ابزار پیمایش کمّی استفاده گردید. این ابزارها به صورت کمّی اجرا و رواسازی شدند. پرسش نامه ای شامل 6 مؤلفه توسعه پایدار متشکل از 30 گویه برگرفته از نظرات ارائه شده تهیه گردید. این پرسش نامه را افراد نمونه آماری پژوهش، یعنی 26 نفر هنرآموز (معلم) رشته های مکانیک، الکترونیک و کامپیوتر شاخه فنی وحرفه ای که با شرایط خاص انتخاب شده بودند، تکمیل کردند. پاسخ های به دست آمده با روش آماری تحلیلی و استنباطی مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا نرمال بودن توزیع داده ها از طریق آزمون کالموگراف- اسمیرنف بررسی شد و با دارا بودن مقیاس فاصله ای، از آزمون t تک نمونه برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده گشت. همچنین ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته و روش مشاهده به کار گرفته شد. یافته های به دست آمده از این پژوهش نمایانگر این واقعیت بود که می توان به راحتی مؤلفه های آموزش توسعه پایدار، شامل شش مؤلفه «کاهش مصرف، دوباره مصرف کردن مواد، نوسازی مواد، بازیافت مواد، تعمیر مواد و بازاندیشی دیدگاه ها» را در برنامه درسی فنی وحرفه ای وارد کرد.

سوال اساسی این مطالعه آن است که ویژگی های چارچوب برنامه درسی مرجع زبان آموزی که متکی به مبانی نظری وتجربیات نظامهای آموزشی در حوزه برنامه درسی و آموزش مهارتهای زبانی دوره ابتدایی باشد، چیست؟ و اینکه کدامیک از این ویژگی ها، از دید متخصصان برنامه درسی و موضوعی زبان آموزی فارسی دوره ابتدایی، برای کاربرد در تدوین برنامه درسی زبان آموزی فارسی دوره اول ابتدایی، دارای اعتبار است؟ بررسی منابع مطالعاتی و پژوهشی در حوزه زبان آموزی و استخراج ویژگی های مؤلفه های برنامه درسی مرجع آن باتوجه به مبانی نظری و دانش موجود، از طریق مطالعه توصیفی و سنتز پژوهی صورت پذیرفته. در بخش اعتبارسنجی ویژگی های مولفه های تشکیل دهنده برنامه درسی زبان آموزی نیز، از روش بررسی میدانی و ابزار پرسش نامه نگرش سنج در جامعه و نمونه متخصصان مورد نظر، استفاده شده است و در قالب جداول اعتبار سنجی مولفه های برنامه درسی مرجع زبان آموزی و مولفه بستر اجراء، جمع بندی و خلاصه سازی شده است. اظهارنظر متخصصان و میزان توافق آنها با ویژگی های برنامه درسی مرجع در این جداول مشخص شده است.

در این پژوهش برنامه درسی شیمی ایران و ژاپن، با روش تطبیقی و الگوی بردی مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه مؤلفه های برنامه درسی(مبانی و فلسفه، اهداف، محتوا، روش های یاددهی-یادگیری(تدریس) و ارزشیابی) بررسی شد. نتایج نشان می دهد که مؤلفه های برنامه درسی شیمی ایران در قسمت محتوا و هدف غنی است و تشابهات بسیاری با سیستم آموزشی کشور پیشرفته ای هم چون ژاپن دارد ولی در روش تدریس بسیار متفاوت است. در ایران تاکید زیادی روی روش سخنرانی می شود در حالیکه علوم تجربی نظیر شیمی، جزو علوم آزمایش محور محسوب می شوند و نیاز است تا این دروس حتی الامکان در آزمایشگاه یا همراه با انجام کار عملی مانند یک آزمایش ساده تدریس شوند. بنابراین فعالیت عملی باید به یکی از ارکان اساسی در آموزش علوم تجربی تبدیل شود. بنابراین توجه بیشتر به شیوه های نوین و فعال آموزشی، منجر به ارتقا برنامه درسی شیمی در ایران و ارتقا سطح یادگیری فراگیران در حوزه علوم تجربی مانند شیمی می شود.

پیشینه و اهداف: این پژوهش به منظور بررسی نقش دیدگاه دانشجویان نسبت به مؤلفه های برنامه درسی و ادراک شایستگی در خلاقیت هیجانی آنان انجام شد. روش ها: روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری عبارت از کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی گناباد بود، که در سال تحصیلی 1399-1398 مشغول به تحصیل بودند. برای انتخاب افراد نمونه بر اساس جدول گرجسی و مورگان و روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 310 دانشجو انتخاب شدند. از سه پرسش نامه دیدگاه دانشجویان نسبت به مولفه های برنامه درسی طاطاری(1394)، ادراک شایستگی هارتر(1985) و خلاقیت هیجانی آوریل(1999) برای جمع آوری داده ها استفاده شد و داده ها با استفاده از نرم افزار spss نسخه 22 تحلیل شد. از آزمون های آماری ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون سلسله مراتبی و آزمون تی مستقل جهت تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مولفه های روش تدریس، روش ارزشیابی، محتوا و متغیر ادراک شایستگی در میزان خلاقیت هیجانی دانشجویان نقش دارند و این متغیر ها قادرند به پیش بینی میزان خلاقیت هیجانی دانشجویان بپردازند. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان نمره دیدگاه دانشجویان نسبت به مولفه های برنامه درسی در دانشجویان مرد بیشتر از دانشجویان زن بوده است و یافته دیگر پژوهش حاکی از آن بود که بین میزان ادراک شایستگی و خلاقیت هیجانی دانشجویان زن و مرد تفاوت معناداری وجود ندارد.

آموزش در خانه بخشی از آموزش غیررسمی است که به دانش آموزان اجازه می دهد تا در محیطی غیر از محیط مدرسه به انتخاب آموزشی دست زنند و برنامه درسی را مطابق با علایق خود پیش ببرند. تمایل به این نوع از آموزش با وجود غیررسمی بودن در ایران در حال افزایش است. مطالعه حاضر با هدف تبیین فرایند شکل گیری برنامه درسی آموزش در خانه انجام شد. برای این منظور مطالعه کیفی با رویکرد پدیدارشناسانه انجام گرفت و ۱۲ نفر از خانواده هایی که به آموزش کودکان خود در خانه پرداخته بودند در این پژوهش مشارکت کردند. اطلاعات با روش هفت مرحله ای کلایزی تحلیل شدند. از تحلیل داده های این مطالعه برای پاسخ به سؤالِ اول ۲ کدِ محوریِ ایدئولوژیکی و پداگوژیکی شناسایی شد. در پاسخ به سؤال دوم درزمینه مؤلفه های هدف، محتوا، راهبردهای تدریس، فضا و ارزشیابی مجموعاً ۱۱ کد محوری استخراج شد. طبق یافته ها، والدین سعی بر آن دارند تا در تدوین برنامه درسی علایق و استعدادهای کودک خود را در نظر بگیرند و او را از جوّ دلهره آور و رقابتی دور کنند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تعاملات آموزشی، کیفیت تجارب یادگیری وادراک از مؤلفه های برنامه درسی با رضایت تحصیلی دانشجویان صورت گرفت. جامعه پژوهش دانشجویان دانشکده روان شناسی وعلوم تربیتی دانشگاه الزهراء بودند. با استفاده از نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم جامعه، تعداد 268 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه های تعاملات آموزشی تحصیل (سواری، 1394)، ادراک دانشجویان از مؤلفه های برنامه درسی طاطاری (1394)، کیفیت تجارب یادگیری نعامی (1388) و رضایت از تحصیل حسین و بمانی (2012) بود که روایی وپایایی آن ها مورد تأیید قرار گرفت. داده های گردآوری شده با بهره گیری از نرم افزار SPSS v22 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد که بین مؤلفه های تعامل دانشجو – دانشجو، تعامل دانشجو – استاد وتعامل دانشجو – محتوا از متغیر تعاملات آموزشی ومؤلفه های منابع، محتوا، انعطاف پذیری وکیفیت رابطه استاد- دانشجو از متغیر کیفیت تجارب یادگیری وهمچنین مؤلفه روش، محتوا وارزشیابی از متغیر ادراک از مؤلفه های برنامه درسی با متغیر رضایت تحصیلی دانشجویان ارتباط مثبت معنا دار وجود دارد. مؤلفه های روش وارزشیابی از متغیر ادراک از مؤلفه های برنامه درسی در پیش بینی رضایت تحصیلی دانشجویان به ترتیب برابر با 440/0 و 433/0 است. همچنین، مؤلفه های انعطاف پذیری وکیفیت رابطه استاد- دانشجو از متغیر کیفیت تجارب یادگیری به مقدار 254/0 و417/0 ومؤلفه های تعامل دانشجو – دانشجو وتعامل دانشجو – استاد به مقدار 219/0 و304/0 قابلیت پیش بینی رضایت تحصیلی دانشجویان را دارند. نظر به یافته های پژوهش پیشنهاد می شود به نحوه ارتباط اساتید با دانشجویان به مثابه یکی از ملاک های ارتقاء اساتید توجه ویژه شود ودست اندرکاران نظام آموزش عالی نیز به تدوین برنامه های درسی متناسب با شرایط دنیای حاضر اهتمام ورزند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ویژگی های برنامه درسی مبتنی بر آموزش الکترونیکی آموزش عالی، از منظر متخصصان برنامه درسی و فناوری اطلاعات صورت گرفت. جامعه آماری شامل 22 نفر از متخصصان برنامه درسی و 25 نفر از متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه های ایران بود که به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و دیدگاه آنان در باره ویژگی های عناصر برنامه درسی آموزش الکترونیکی (اهداف، محتوا، فعالیت های یادگیری، راهبرد های تدریس، گروه بندی، مواد و منابع، زمان، مکان و ارزشیابی) مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها بر اساس پرسشنامه محقق ساخته با روایی و پایایی احراز شده، گردآوری شد. یافته ها نشان داد که متخصصان برنامه درسی ویژگی های مؤلفه های فعالیت های یادگیری، راهبرد های تدریس، گروه بندی، زمان، مکان و ارزشیابی برنامه درسی آموزش الکترونیکی را در مقایسه با آموزش حضوری دارای اهمیت بیشتر تلقی کردند، در حالی که متخصصان فناوری اطلاعات، عناصر زمان و مکان را، دارای اهمیت بیشتر نسبت به آموزش حضوری دانستند. همچنین، بین میزان اهمیت مولفه های اهداف، محتوا، فعالیت های یادگیری، راهبرد های تدریس، گروه بندی، مواد و منابع و ارزشیابی بین این دو گروه تفاوت وجود داشت. به علاوه در مؤلفه های زمان و مکان، هر دو گروه اهمیت یکسانی را در برنامه درسی آموزش الکترونیکی قائل بودند.

مقاله حاضر با روش پژوهش کیفی از نوع سنتزپژوهی با هدف شناسایی ویژگی مؤلفه های برنامه درسی ریاضی با رویکرد شناختی انجام شد. منابع مورد مطالعه شامل کلیه مقالات علمی معتبر در این زمینه می باشد که با توجه به جستجوی منظم در پایگاه های اطلاعاتی براساس معیارهای ورودی تعداد 384 مقاله علمی شناسایی و در نهایت براساس معیارهای خروجی 24 مقاله جهت تحلیل نهایی انتخاب شد. برای فراهم آوردن اطلاعات ازکاربرگ طراحی شده توسط محقق برای گزارش و ثبت اطلاعات پژوهش های اولیه استفاده گردید و جهت تحلیل یافته ها از الگوی شش مرحله ای سنتزپژوهی روبرتس استفاده شد. طبق یافته های به دست آمده ویژگی های مؤلفه های دهگانه برنامه درسی ریاضی با رویکرد شناختی ارائه گردید. همچنین نتایج به نشان دادند برنامه درسی ریاضی با رویکرد شناختی برنامه ای مرتبط با زندگی واقعی فراگیران است که در آن مهارت های تفکر، حل مسئله، استدلال و فعالیت فراگیر بسیار حائز اهمیت است. در این برنامه می توان از راهکار های آموزشی متعدد و قابل انعطافی استفاده نمود که براساس ویژگی های ارائه شده در رابطه با هریک از مؤلفه ها باشد.