اشرف السادات شکرباغانی

در سال های اخیر با افزایش تولیدات علمی در کشور و گسترش فزاینده موسسات آموزش عالی، خطر شیوع بداخلاقی در انجام پژوهش همه نهادهای پژوهش محور را تهدید می کند. پژوهشکده برنامه ریزی درسی و نوآوری های آموزشی (یکی از پژوهشکده های پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش) از این ضرورت مستثنی نبوده است و به صورت بالقوه در معرض تهدید سرایت بد اخلاقی پژوهشی قرار دارد. این مطالعه با هدف تدوین نظام نامه اخلاق پژوهش پژوهشکده برنامه ریزی درسی و نوآوریهای آموزشی صورت گرفته است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و در چارچوب رویکرد کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شده است. داده های احصاء شده از جلسات بحث گروه کانونی و مصاحبه رو در رو بوسیله تحلیل محتوای تماتیک تحلیل گردید. تحلیل یافته ها منجر به شناسایی دو مقوله اصلی منش اخلاقی پژوهشگر شامل 4 زیرمقوله تواضع و فروتنی، صبر و بردباری، حساسیت فرهنگی، مشارکت جوئی و اصول اخلاقی حاکم بر پژوهش شامل 9 زیرمقوله سودمندی پژوهش، اصالت علمی، رعایت حقوق همکاران، رعایت حقوق شرکت کنندگان، اجتناب از سرقت علمی، انتشار یافته ها، ساده نویسی گزارش، سپاسگزاری، نقدپذیری و نقادی علمی گردید. در مجموع، یافته های این پژوهش می تواند گامی برای اتخاذ تصمیم های اخلاقی تر در انجام پژوهش و ایجاد فضای اعتماد و احترام در میان ذینفعان پژوهشگاه بازی کند و مبنایی برای گفتگوهای بیشتر و توسعه ی فرهنگ اخلاق پژوهش فراهم نماید

نوع این پژوهش، ترکیبی- اکتشافی با ارائه تدوین ابزار بود و هدف اصلی آن  نیز عبارت بود از: تعیین چگونگی وارد کردن مؤلفه های آموزش توسعه پایدار در برنامه درسی فنی وحرفه ای؛ به عنوان موردی برنامه درسی رشته مکاترونیک. به این منظور ابتدا موضوع پژوهش با تعداد محدود شرکت کننده (پنج نفر) بررسی شد و سپس از یافته های کیفی به عنوان راهنما جهت تدوین پرسش ها و مقیاس های ابزار پیمایش کمّی استفاده گردید. این ابزارها به صورت کمّی اجرا و رواسازی شدند. پرسش نامه ای شامل 6 مؤلفه توسعه پایدار متشکل از 30 گویه برگرفته از نظرات ارائه شده تهیه گردید. این پرسش نامه را افراد نمونه آماری پژوهش، یعنی 26 نفر هنرآموز (معلم) رشته های مکانیک، الکترونیک و کامپیوتر شاخه فنی وحرفه ای که با شرایط خاص انتخاب شده بودند، تکمیل کردند. پاسخ های به دست آمده با روش آماری تحلیلی و استنباطی مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا نرمال بودن توزیع داده ها از طریق آزمون کالموگراف- اسمیرنف بررسی شد و با دارا بودن مقیاس فاصله ای، از آزمون t تک نمونه برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده گشت. همچنین ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته و روش مشاهده به کار گرفته شد. یافته های به دست آمده از این پژوهش نمایانگر این واقعیت بود که می توان به راحتی مؤلفه های آموزش توسعه پایدار، شامل شش مؤلفه «کاهش مصرف، دوباره مصرف کردن مواد، نوسازی مواد، بازیافت مواد، تعمیر مواد و بازاندیشی دیدگاه ها» را در برنامه درسی فنی وحرفه ای وارد کرد.

این مقاله برگرفته از تحقیقی میدانی است که به صورت کمّی- کیفی در سال تحصیلی 92-91 در شهرستان رضوان شهر استان گیلان با جامعه آماری 25 معلم و 99 دانش آموز پسر و دختر مقطع اول ابتدایی(50 نفر فارسی زبان و 49 نفر دوزبانه) انجام شد. نمونه آماری به صورت انتخابی، هدفمند و تمام شماری در نظر گرفته شده است. ابزارهای پژوهش، شامل پرسشنامه ویژه معلمان، و آزمون شفاهی علوم برای دانش آموزان بوده است. و هدف تحقیق بررسی رابطه فرهنگ و زبان در فرآیند آموزشی منطقه مورد مطالعه می باشد. به علاوه مشکلات کودکان دوزبانه و ارتباط دوزبانگی با پیشرفت تحصیلی آن ها بر اثر این واقعه فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی کج فهمی های دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی درباره مفهوم گرما و دماست. مفاهیمی که هم در برنامه درسی مدارس و هم در زندگی روزانه اهمیت فراوانی دارند. تعداد 136 نفر از دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی از چهار آموزشگاه منطقه 6 شهر تهران انتخاب شدند و در این مطالعه شرکت داده شدند. برای گردآوری اطلاعات، از یک آزمون تشخیصی حاوی پنج سوال باز پاسخ و چندگزینه ای استفاده شد و سپس پاسخ های دانش آموزان در قالب توضیحات داده شده و همچنین شرکت در مصاحبه نیمه ساختار یافته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که دانش آموزان تصورات و کج فهمی های گوناگونی درباره مفهوم گرما و دما دارند که قبلاً در هیچ منبعی گزارش نشده است. بر پایه این یافته ها ضرورت دارد تا در بازبینی برنامه های درسی و مواد آموزشی علوم تجربی دوره ابتدایی که اخیراً توسط وزارت آموزش و پرورش در حال انجام است، در سازماندهی مفاهیم مرتبط با گرما و دما و مدل سازی آن ها در کتاب های درسی توجه زیادی مبذول  گردد.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی مشکلات آموزش و یادگیری پدیده های نجومی مربوط به علوم تجربی پایه چهارم دبستان از دیدگاه آموزگاران این پایه است. تعداد 41 نفر از آموزگاران با سابقه پایه چهارم دبستان شهر تهران و شهرستان های استان تهران در این مطالعه کیفی شرکت کردند. برای گردآوری اطلاعات، از یک آزمون تشخیصی انشایی و انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. این آزمون دارای دو بخش چندگزینه ای و پاسخ های تشریحی آموزگاران بود. در بخش اول آزمون که در مقیاس لیکرت بود، آموزگاران مفاهیم چالش برانگیز نجوم را مشخص کردند و سپس در بخش دوم آزمون، تصورات و کج اندیشی های احتمالی دانش آموزان را توضیح دادند. یافته های پژوهش نشان می دهد که آموزش برخی مفاهیم مربوط به پدیده های نجومی مشکلاتی را برای آموزگاران ایجاد کرده است. همچنین دانش آموزان تصورات و کج اندیشی های گوناگونی از پدیده های نجومی داشته و علاوه بر کاربست ضعیف آموخته ها در موقعیت های مشابه، درک کاملی از مفاهیم نجومی ندارند. این یافته ها بر ضرورت بازاندیشی در شیوه سازماندهی مفاهیم مرتبط با پدیده های نجومی در محتوای آموزشی علوم تجربی پایه چهارم دبستان تأکید می کنند.