مبانی ارزش شناسی

به منظور تبیین الگوی تحلیلی حمایت اجتماعی با رویکرد اسلامی، در گام نخست لازم است مبانی آن مطالعه و بررسی شود؛ زیرا الگوها و نظریه ها بر اساس مبانی و پیش فرض ها شکل می گیرند. اسلام به عنوان یک دین کامل، که نگرشی جامع به انسان و نیازهای او دارد، دارای مبانی متمایزی از رفاه و حمایت اجتماعی است که می توان با استفاده از مضامین قرآنی و روایات معصومان علیه السلام آن را تبیین نمود. هدف اصلی تحقیق، تبیین مبانی حمایت اجتماعی با رویکرد اسلامی است. به منظور پاسخ گویی به این سؤال اصلی که مبانی حمایت اجتماعی در اسلام چیست؟ متن قرآن کریم و روایات وارد شده از سوی معصومان علیه السلام با استفاده از روش «تحلیل مضمون» مطالعه و بررسی شد. در این روش، با استفاده از واژگان به کاررفته در قرآن کریم و روایات، مضامین مرتبط با حمایت اجتماعی گردآوری و تحلیل شد. بر اساس مضامین به دست آمده، مبانی هستی شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی مرتبط با رفاه و حمایت اجتماعی بررسی و تحلیل شد.

اخلاق و زیبایی شناسی بخش های اساسیِ ارزش شناسی در قلمروی دانش فلسفه را تشکیل می دهند؛ آن چنان-که اخلاق، ارزش های معنوی و منش اخلاقی را به روش فلسفی بررسی می کند و زیبایی شناسی به کاوش ارزش ها در قلمروی زیبایی و هنر می پردازد. یکی از مهم ترین شاخصه های ادیان، آگاهی بخشی در مورد چگونگی حفظ و بالا بردن کیفیت زندگی انسان بوده است؛ بر این اساس، همواره بخش گسترده ای از آموزه ها و تعالیم ادیان، سفارش به فضائل اخلاقی بوده و زیستن بر مبنای آن ها به عنوان هدفی متعالی در زندگی انسان مورد تأکید قرار گرفته است. چیستی فضائل اخلاقی یعنی همان بایدها و نبایدهایی که انسان باید به آن ها التزام عملی داشته باشد در هر دین (علی رغم وجوه اشتراکات میان ادیان)، ویژگی ها خاص خود را دارد. شناخت این ویژگی ها از یک سو معیارها و مؤلفه های کُنش اخلاقی را برای ما روشن می سازد و از سوی دیگر موجباتِ پای بندیِ هر چه بیشتر انسان به فضائل اخلاقی را فراهم می آورد. پژوهش حاضر با هدف شناخت فلسفه ی اخلاق در متون پهلوی، به ویژه در متون حکمی و اندرزی، چیستی مبانی ارزش شناسی متون پهلوی را مورد بررسی قرار داده است تا دریابد رهنمودها و دستورالعمل های اخلاقی در این متون، به چه نوع زندگانی اخلاقی منجر می گردد. پیش فرض بنیادین در این پژوهش، هم سویی فلسفه ی اخلاق در متون پهلوی با اصول و آموزه های گاهانی است. برای نیل به این هدف، اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای گردآوری شده و به روش توصیفی- تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفته است.

منظور از مبانی ارزش شناسی اخلاق تغذیه، آن دسته از گزاره های مستخرج از متون دینی است که مفهوم و جایگاه ارزش ها را در اخلاق تغذیه، انواع ارزش ها، تقدم و ویژگی های آن ها نشان می دهد و تصویری کلی و جامع از ارزش های مطلوب در اخلاق تغذیه ارائه می دهد. هدف این پژوهش، معرفی مبانی ارزش شناسی اخلاق تغذیه با رویکرد اسلامی است. پژوهش حاضر با جمع آوری داده ها به شیوه کتابخانه ای و با بهره گیری از منابع دست اول دینی و تحلیل آن ها دریافت که مبانی ارزش شناسی اخلاق تغذیه با رویکرد اسلامی عبارت اند از: واقع گرایی ارزشی در سبک تغذیه؛ توجه به تفاوت ارزش های ذاتی و غیری در خوراکی ها؛ تفکیک ارزش های ابزاری از غایی؛ مطلق و ثابت بودن؛ فرازمانی و فرامکانی بودن ارزش ها؛ اثبات پذیربودن ارزش های واقعی در تغذیه؛ ارزش های اخلاقی تغذیه مبتنی بر واقعیت های عینی؛ ارتباط بین فعل اختیاری و آگاهانه تغذیه و نتیجه آن؛ تقسیم منافع ارزشی تغذیه به منافع معنوی و مادی.

مقام معظم رهبری در مکتوبات و بیانات خود در مناسبت های مختلف به جایگاه و ارزش سلامت و بهداشت و پزشکی اشاره دارد. نوشتار حاضر در پی این سوال اصلی است که مبانی قرآنی ارزش شناختی سلامت و بهداشت از منظر مقام معظم رهبری چیست؟ این مقاله که به صورت توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و نرم افزارها تنظیم شده است به این نتیجه رسیده که سخنان حکیمانه رهبری درباره سلامت و بهداشت، ریشه در قرآن دارد و مبانی فراوانی در حوزه ارزش سلامت به صورت تصریح یا کنایه ای یا مفهومی بیان کرده است مانند: جایگاه سلامت در کشور، در درجه اول، توجه به ورزش و رابطه آن با سلامتی، تلاش برای سلامت دیگران برابر با نجات کل بشر، سلامت سازی با راهکار پیشگیرى بهتر از درمان ، ارزش سلامت در آیات حفظ بدن از ضرر و زیان، سبک زندگی تغذیه قرآنی سلامت ساز، مجاهدت در بهداشت و نظافت در راستای سلامتی، ارزش دعا و خدا در سلامت خواهی و.. نویسنده در آخر به این نتیجه کلی رسیده است که شناخت مبانی ارزششناختی سلامت در نگاه رهبری با اهدف قرآن همخوانی و دارای مطلوبیت ذاتی است.