مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
۱۸.
۱۹.
۲۰.
تاریخنگاری
منبع:
قبسات ۱۳۸۵ شماره ۴۲
حوزه های تخصصی:
هدف اصلی این نوشتار، بررسی بینش و روش تاریخنگاری ابنطقطقی در کتاب تاریخ فخری است. این روششناسی ما را با یکی از الگوهای تاریخنگاری روشمندِ متکی بر پشتوانههای نظری و مبرا از اغراض و تعصبها آشنا میسازد. ابنطقطقی از کسانی است که گرایش به دادن قاعده در تاریخ دارد. نگرش او در آغازین فصل کتابش، نگاه فیلسوف تاریخ است. آوردن براهین و استدلالهای تاریخی در این فصل و بهرهگیری از آنها هنگام ذکر وقایع، نشاندهنده منطقیابی او در تاریخ است. در پیدایی و نگارش تاریخ فخری، اوضاع اجتماعی و بستر سیاسی فرهنگی زمانه تاثیرگذار بوده؛ اما شرط کافی بهشمار نیامده؛ بلکه کنار این عامل، قریحه نویسنده، گرایشهای فردی و خلاقیت ذهنی وی نیز نقشی کارساز دانسته است. بررسی این مطلب، مستلزم پژوهشی مستقل آن هم با رویکرد روانشناسی اجتماعی است که این بررسی مجال دیگری میطلبد.
بینش و نگرش در تاریخ نگاری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قبسات ۱۳۸۵ شماره ۴۲
حوزه های تخصصی:
هرچند تاریخنگاری اسلامی هم زمان با تکوین تمدن اسلامی به سرعت رو به رشد نهاد، اما پویایی و رشد فلسفی چندانی نداشت. در بهترین حالت با رویکردی کلامی و با روشی متأثر از قاعده علوم حدیث و رجال بررسی میشد. البته چهرههایی استثنایی همانند ابن مطهر مقدسی تا حدودی متفاوتتر از دیگران عمل کرده و نگاه مشخصتری به موضوع داشتهاند. ابن مطهر در کتاب البدء و التاریخ، نوعی نگاه معرفتشناسی به موضوعات داشته و با وجود اینکه در بخشهای تاریخی کتاب، بُعد معرفتشناسی ضعیفتر میشود، در مقایسه با دیگر مورخان نگاه تحلیلی و انتقادیتری به وقایع تاریخی داشته است. در این مقاله، ابتدا نگرش عمومی حاکم بر تاریخنگاری اسلامی مورد نظر قرار میگیرد و در ادامه بینش تاریخنگاری ابن مطهر بررسی میشود.
تاریخنگاری نو، در مصر
حوزه های تخصصی:
دکتر مصطفی عبدالغنی در این نوشتار به نقل از دکتر عبدالخالقلاشین وضع تاریخنگاری مصر را در این روزگار، در سه دوره برمیرسد. دوره نخست (1835-1919) با ظهور رفاعةالطهطاوی و شاگردان وی آغاز میشود. دوره دوم (1919-1960) را با آمدن «مورخ متخصص و حرفهای»، از دوره پیشین میتوان بازشناخت و دوره سوم، هنگامه گسترش شتابنده علوم و تأثیرگذاری آنها در یکدیگر است.
تاریخ ِجهانی و جهانی شدنِ تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
فکر تاریخ جهانی، چرا و چگونه و چه هنگام پیدا شد و چه مراحلی را از سر گذراند؛ و در هر مرحله چه تأثیراتی بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری بر جای نهاد؟ جهانی شدن جریان تاریخ و علل و عوامل بهوجود آورنده اش، چه تأثیرات و پیامدهایی در عرصه تاریخ نگری و تاریخ نگاری داشته اند، یا خواهند داشت؟ مقاله حاضر تأملی است پیرامون این پرسش ها. به نظر می رسد که جهانی شدن و جهانیسازی جدید و معاصر را بدون بررسی و درک ریشه ها و پیشینه های تاریخی آن و از جمله ریشه و پیشینه مفهوم «تاریخ جهانی» و یا «تاریخ انسانیت واحد» نمی توان به درستی فهم کرد.
تاریخ و علوم اجتماعی
حوزه های تخصصی:
چه رابطهای بین تاریخ و علوم اجتماعی وجود دارد؟ آیا تاریخ یکی از علوم اجتماعی نیست؟ این نوشتار در تلاش جهت پاسخ گفتن به این مسأله، به ذکر پارهای از تفاوتها و شباهتهای موجود بین تاریخ و علوم اجتماعی میپردازد و برجستهترین تمایزهای مذکور را نه بینِ تاریخ و علوم اجتماعی بلکه در درون هر یک از آنها مییابد و در پایان با تأکید بر استقلال آنها، شیوههای بسیاری که این شاخههای دانش میتوانند به هم یاری رسانند برمیشمارد.
اباضیه و تاریخ نگاری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از فرق اسلامی که در حیات هزار و سیصد ساله خود اهتمامی ویژه به تاریخنگاری مبذول داشته فرقه اباضیه است که در تحقیقات اسلام شناسی ، این بعد از حیات فرهنگی آنان کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. آثار اباضی نه تنها در مطالعه تاریخ این فرقه اساسی ترین منابع محسوب می گردند ، بلکه در مطالعات عمومی تاریخ اسلام در نواحی شبه جزیره و عراق در مشرق ، بخش هایی از شمال و شرق آفریقا در مغرب ، و حتی برخی نواحی ایران چون خراسان و جزایر خلیج فارس منابعی مهم و درخور نیازمند مجالی گسترده است، در این مقاله سعی بر آن بوده تا روشی مبتنی بر دوره های تاریخی و سبک نگارش برای طبقه بندی آثار تاریخی باضیه و معرفی منطقی آنها عرضه گردد. در این مقاله به نوشته ای اباضیان مشرق بیشتر عنایت شده است.
وهب بن منبه و تاریخنگاری اسلامی
حوزه های تخصصی:
وهب بن منبه ، یکی از مورخان و راویان قصص امتهای گذشته در صدر اسلام است که اطلاعات فراوانی از زندگی اش در دست نیست . آثار زیادی به او نسبت داده شده که البته در صحت انتساب آنها به او اختلاف نظر وجود دارد . مورخان اسلامی در باره وب بن منبه و وثاقت او اتفاق نظر ندارند و مخصوصاَ شیعیان دیدگاه تندی را نسبت به او دنبال می کنند ، اما در عین حال ، اسرائیلیات او به طور گسترده ای وارد تاریخ اسلام اعم از شیعه و سنی گردیده و مورد استناد قرار گرفته است . این تحقیق کوشیده است که شخصیت وهب بن منبه ، تاریخنگاری و تاثیر او بر تاریخنگاری اسلامی و مورخان بعد از او و نیز دیدگاه مورخان اهل سنت و تشیع را نسبت به وی مورد بحث و بررسی قرار دهد .
تاریخ نگاری به زبان فارسی در هند: مورد مجمع التواریخ(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزه های تخصصی:
مجمع التواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در
سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران
در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالع? تاریخ خاندان مرعشی و
تاریخ ایران در سال های مقارن با سقوط صفویه تا اوایل ده? هشتاد قرن دوازدهم هجری
قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسندة آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند
است. بنا بر این، به اثر مزبور می بایست به عنوان کتابی تاریخی که توسط یک مهاجر ایرانی
به هند نوشته شده است، نگریست. در مقال? حاضر به مجمع التواریخ از این منظر نگریسته
شده است. این نوع نگاه به شناخت بهتر ما از این اثر و نویسندة آن کمک خواهد کرد. نگاه
مزبور دو زمینه برای تبیین ویژگی های مختلف اثر نامبرده در اختیار ما قرار خواهد داد که
یکی ایرانی و دیگری هندی است. در نوشته های برخی از محققانی که قبل از این
مجمع التواریخ را مورد بررسی قرار داده اند، از این منظر به آن اثر نگریسته نشده و
ویژگی هایی مانند دوگانگی نثر آن اثر از نظر دور مانده و یا نویسندة یکی از منابع مهم
اطلاعاتی آن، یعنی میر محمدعلی فاضل که او هم از مهاجران ایرانی به هند بوده است،
شناسایی نشده است. در این مقاله، افزون بر چشم انداز خاصی که برای تفسیر و تحلیل
تاریخنگاری نادرمیرزا قاجار
حوزه های تخصصی:
شاهزاده نادرمیرزا قاجار یکی از شخصیت های فرهیخته عهد قاجار است. وی در زمینه های گوناگون علمی و فرهنگی متبحر بوده که یکی از این علوم، دانش تاریخ است. میزان عنایت نادرمیرزا بدین علم، به قدری بوده که تا روزگار کنونی، به عنوان یک مورخ شناخته شده است. با مطالعه مواد تاریخنگاری موجود در آثار تاریخنگاری و تاریخی برجای مانده از این شاهزاده قاجار، تفاوت های موجود میان آثار وی و دیگر مورخان هم عصرش آشکار می شود. این تفاوت ها به قدری است که می توان از نادرمیرزا به عنوان مورخی فراتر از زمان خویش یاد کرد. در این مجال، تاریخنگاری نادرمیرزا را در دو اثر «تاریخ و جغرافی دارالسطنه تبریز» و «رساله اطعمه خوراک های ایرانی» کنکاش و بررسی می کنیم.
بررسی و نقد منابع اسلامی جنگهای صلیبی با تکیه بر الکامل ابن اثیر(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مصادر اسلامی جنگهای صلیبی در طیفی وسیع از سنت های تاریخنگاری یافت می شوند که هر چند از زاویه نگرش مسلمین این جنگها را ارزیابی می کنند لیکن بواسطه نزدیکی به رویدادها و دسترسی به اسناد و روش علمی که تاریخنگاران اسلامی بویژه ابن اثیر به آن پایبند بوده اند از اعتبار بسیار برخوردارند. بررسی روش های تاریخ نگاری و ارزیابی شیوه علمی گزینش و چینش روایات مصادر اسلامی و میزان و حوزه اعتبار این روایات در جنگ های صلیبی مسائل تحقیق این مقاله اند. از این منابع ابن قلانسی درجنگ های اول و دوم صلیبی و عماد اصفهانی در جنگ سوم از اعتبار خاص برخوردارند. ابن اثیر که در کتاب الکامل خود علاوه بر روایات شفاهی و مشاهدات خود، از این منابع و مصادر دیگر استفاده فراوان کرده است لیکن در چینش روایات خود و ارزیابی و نقد و تحلیل روایات، هم در ساختار و هم در محتوای تغییر ایجاد کرده است و با توجه به کمیت و کیفیت روایاتش، جامع ترین و معتبرترین منبع اسلامی جنگهای صلیبی را ارائه نموده است.
واکاوی کتاب تاریخ بیداری ایرانیان
حوزه های تخصصی:
کتاب تاریخ بیداری ایرانیان نوشته ناظم الاسلام کرمانی یکی از مورخان مشهور عصر مشروطیت است . این کتاب از لحاظ اهمیت کتاب های تاریخی این دوره، در درجه اول قرار دارد و به علت ذکر حوادث تاریخی مشروطیت و بررسی تحلیلی روند حوادث، بسیار مهم و ارزشمند بوده و حقایق تاریخی فراوانی در آن نهفته است . ناظم الاسلام که خود از نزدیک در روند حوادث منجر به پیروزی نهضت مشروطیت بوده است، در این کتاب به نحو جالبی به طبقه بندی حوادث سیاسی از زمان ناصرالدین شاه تا سیزده رجب 1327ه .ق پرداخته است . در این پژوهش نگارنده درصدد واکاوی تاریخنگاری ناظم الاسلام و ویژگی محتوایی کتاب می باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است تاریخ بیداری ناظم الاسلام از ویژگی هایی برخوردار می باشد که آن را از تواریخ ماقبل خود متمایز می کند از آن جمله می توان به موضوع محور بودن، ریشه یابی وقایع و تحلیل آن ها، توجه به نهادی اجتماعی و گستردگی منابع اشاره کرد.
نگرشی بر جایگاه و اهمیت سنت تاریخ نویسی محلی ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
اریخنویسی محلّی، در کنار سایر گونههای تاریخنویسی، یکی از زمینههایی بوده است که مورخان
ایرانی آن را آزموده و آثار ارزندهای پدید آوردهاند. این نوع تاریخ نگاری، با محوریّت مکاننگاری،
آگاهیهای ارزشمندی در باب حیات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخ، جغرافیا، حکّام و
فرمانروایان و تحولات سیاسی یک شهر و ناحیهای خاص ارائه میدهند که در دیگر گونههای
تاریخنگاری، نظیر تواریخ عمومی و یا سلسلهای، کمتر دیده میشود. در واقع، نوعی تاریخ اجتماعی
یا تمدنی و، خیلی سادهتر، نوعی شهرشناسی به شمار میروند. امروزه، در پژوهشهای تاریخی با
رویکرد اجتماعی و تمدنی، تاریخهای محلّی جایگاه برجستهای یافته و در کنار دیگر منابع و متون در
ترسیم چهرة شهرها و بررسی تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نواحی مختلف، گزارشهای
آنها بسیار راهگشاست. در این مقاله با بررسی جایگاه، ویژگیها و مؤلّفهها، انگیزهها و اهداف تاریخ-
نویسی محلّی ایرانی و ارائة فهرستی از تاریخهای محلّی در باب شهرهای ایران، بر این نکته تاکید
میگردد که این گونة تاریخنویسی، بهرغم فراز و فرودهای آن، به صورت یک سنّت مستمر توسط
مورخان ایرانی از سدة سوم تا دورة معاصر تداوم داشته و جایگاه ویژهای در رویکرد زیستبوم-
نگارانه به تاریخ داشته است.
نگاه اهل حدیثی ابن سعد به تاریخ صدر اسلام؛ بررسی موردی شرح حال امام علی (ع) در کتاب الطبقات الکبری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
الطبقات الکبری اثر محمد بن سعد بصری (د230ق) از کتاب های مهم و کهن درشرح حال پیامبر (ص)، صحابه، تابعین و روات حدیث تا آغازین سال های سده سوم هجری است. پژوهش حاضر با بررسی موردی زندگانی امام علی علیه السلام در این کتاب، به تبیین تفاوت گزارشهای محدّثان و مورّخان درباره حوادث صدر اسلام اختصاص دارد. یافته های آن نشان می دهد که ابن سعد به عنوان یک محدث- مورخ به سبب پایبندی به رعایت ضوابط و باورهای اهل حدیث، در توضیح وقایع صدراسلام، گاه سیر حوادث را به گونه ای متفاوت از مورخان نشان داده است.
بررسی و تحلیل نظامهای تاریخگذاری وقایع در تاریخنگاری عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مورخین جهت مرتب سازی وقایع از نظام های گاهشماری رایج بهره می گرفتند تا به وقایع خود بعد زمانی بخشیده و به اصطلاح انها را تاریخگذاری کنند. الگوهای تاریخگذاری وقایع و انگیزه های پشت پرده انها مسئله تحقیق حاضر است. زمینه این تحقیق تاریخنگاری سلسله ای عصر صفوی است، که در آن می توان سامانه های مرتب سازی وقایع را به دو دسته اصلی موضوعی و سالنگاری تقسیم کرد. نگاه ما به دنبال تحولاتی است که در این دوره تاریخی در شیوه های تاریخگذاری رخ داده است و تاریخ های موضوعی از منظر موضوع این تحقیق تغییری رانشان نمی دهند. پس تنها سالنگاری، که خود به سه شاخه فرعی (عصری، چرخه ای، جلوسی) تقسیم می شود محل توجه خواهد بود. در تحلیل روشهای سالنگاری خواهیم دید که می توان رابطه معناداری میان روشهای تاریخگذاری سالنامه ای و مقام و موقعیت شاه در منظومه فکری جامعه صفوی یافت، یا مورد تایید قرار داد. همانطور که احتمالاً حجم تاریخ های تولید شده در این عصر نیز تا حدی تابع همین عامل است: یعنی با مطلق شدن قدرت شاه، از تعداد و شاید نیاز به تاریخنگاری کاسته می شود و در عوض بر آثاری داستانی که به ستایش شاه می پردازند افزوده می شود. به این منظور ابتدا اصولی که مورخین صفوی برای مرتب سازی وقایع برگزیده اند بررسی می شود. سپس به معرفی روشهای اصلی تاریخگذاری سالنگارانه در این دوره و توزیع تاریخی آنها پرداخته می شود.
بینش و روش تاریخ نگاری ظهیرالدوله با تکیه بر تاریخ بی دروغ
حوزه های تخصصی:
کتاب تاریخ صحیح بی دروغ نوشته میرزا علی اصغر خان قاجار ملقب به ظهیرالدوله یکی از رجال مشهور دوره قاجار است. این کتاب از لحاظ اهمیت کتاب های تاریخی این دوره، در درجه اول قرار دارد و به علت ذکر حوادث تاریخی دوره ی ناصری و مظفری و بررسی تحلیلی روند حوادث، بسیار مهم و ارزشمند بوده و حقایق تاریخی فراوانی در آن نهفته است . تحقیق پیش رو با توجه به همین مسأله و به منظور بررسی ویژگی تاریخ-نگاری ظهیرالدوله با عنوان «بینش و روش تاریخ نگاری ظهیرالدوله با تکیه بر تاریخ بی دروغ» به رشته ی تحریر درآمده است و سعی دارد پاسخی درخور برای سؤالات زیر بیابد: ویژگی های تاریخ نگاری تاریخ بی دروغ چه می باشد؟ این اثر به چه میزان از تاریخ نگاری دوره قاجار تأثیر پذیرفته است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است به دلیل حضور نویسنده در جریان وقایع این کتاب از اهمیت ویژه ای در تاریخ نگاری دوره قاجار دارد. همچنین از جمله ویژگی های تاریخ نگاری این اثر می توان به سبک بیان ساده، ریشه یابی و تحلیل وقایع، موضوع محور بودن و بیان احساسی و پیش داوری در بیان وقایع اشاره کرد.
تطور تاریخنگاری شاهزاده علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ورود اندیشه های غربی به ایران عصر قاجار، واکنش های اقشار گوناگون اجتماعی، به خصوص طبقه روشنفکر را برانگیخت. تعداد درخور توجهی از شاهزادگان قاجار نیز از امکانات ویژه ای که در اختیار داشتند، استفاده کردند و در علوم و فنون مختلف از سرآمدان روزگار خویش شدند. شاهزاده علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه یکی از شخصیت های فرهیخته این خاندان بود. زبردستی او در علم تاریخنگاری شایان توجه ویژه ای است. با مطالعه مواد تاریخنگاری اعتضادالسلطنه، تاریخ نویسی وی را می توان به دو مرحله: پیروی از تاریخنگاری سنتی و تاریخنگاری براساس شیوه های نوین تقسیم بندی کرد. این پژوهش مواد تاریخی و تاریخنگاری موجود در آثار علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه را با عناوین اکسیرالتواریخ، تاریخ وقایع و سوانح افغانستان، مدعیان نبوّت، فتنه باب، رصدخانه مراغه و جغرافیای محال مازندران واکاوی می کند و به دنبال یافتن پاسخ برای پرسش های ذیل است: علل تغییر شیوه تاریخنگاری اعتضادالسلطنه چه بود؟ مسائل پرداخته شده در تألیفات اعتضادالسلطنه تحت تاثیر چه ضرورت هایی انجام گرفته است؟ علل انتشار و توقیف روزنامه سنیه ایران چه بود؟ پژوهش حاضر از نوع پژوهش های تاریخی و از حیث روش، ترکیبی از روش های توصیفی روایی و تحلیلی است.
نقد و بررسی تطبیقی دو کتاب عالم آرای امینی از روزبهان خنجی و کتاب دیار بکریه از ابوبکر طهرانی از دیدگاه تاریخنگاری
حوزه های تخصصی:
برای فهم بهتر جریان های تاریخی بدون شک باید به سراغ منابع دست اولی برویم که در همان ایام نوشته شده است و حتی نویسنده خود شاهد حوادث تاریخی آن دوران بوده است البته مطالعه ی تاریخ باید با فنون تاریخنگاری باشد و پژوهشگر بتواند صحیح را از غلط و سره را از نا سره تشخیص دهد تا حدالامکان غرض ورزی و تعصبات نویسنده را در آن دریابد تا از اشتباهات جلوگیری کرده و بتواند تحقیقات خود را به نحو احسن نوشته و ارائه کند. یکی از دوران های تاریخنگاری ایران که متاسفانه امروزه کمتر به آن اهمیت داده و در مورد آن پژوهش می شود دوره ی قراقویونلوها و آق قویونلوها می باشد که حکومتی ترک زبان بودند و حدفاصل حکومت تیموریان تا برآمدن صفویه حکومت کرده اند شاید از نظر زمانی و وسعت دو حکومت محلی و کوچک بشمار آیند ولی تاثیرات فراوانی بر حکومت های بعد از خود و افکار و نوع تاریخنگاری مخصوصاً صفویه گذاشتند. ما در این مقاله سعی داریم با انتخاب دو کتاب مهم عالم آرای امینی وکتاب دیار بکریه که هردو در زمان حکومت آق قویونلوها و قراقویونلوها نگارش شده اند و جز منابع اصلی محسوب می شوند با نوع تاریخ نگاری و ثبت حوادث آن دوران آشنا شویم و نکات مهم و شاخصه ها و ویژگی های هرکدام از حکومت ها و نحوه ی کار هر کدام از مورخان را باتوجه به روش های جدید تاریخنگاری نقد و بررسی کنیم و اشکالات و نقاط قوت و ضعف هرمورخ را اشاره کنیم.
بررسی انتقادی کتاب مقدمه ای بر تاریخنگاری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم مرداد ۱۳۹۹ شماره ۵ (پیاپی ۸۱)
285-301
کتاب مقدمه ای بر تاریخنگاری نوشته راجر اسپالدینگ و کریستوفر پارکر است که در هفت فصل به مسائل مختلفی در زمینه ی تاریخنگاری پرداخته اند و مباحثی مرتبط با فلسفه تاریخ و روش تحقیق در تاریخ را نیز مورد بررسی قرار داده اند. نویسندگان تأکید خود را بر علم تاریخ(تاریخ به مثابه گزارش) قرار داده و مؤلفه ی اساسی در جستار های تاریخی را بررسی مکاتب تاریخی و فکری بشمار دانسته اند. از این روی نویسندگان به مباحث و مکاتبی چون تاریخنگاری حزب ویگ، اندیشه پیشرفت، نازیسم، جنسیت در تاریخ، مارکسیسم و تاریخ فرهنگی پرداخته اند. بخش های مزبور تواند که سرنمونی جهت بررسی مکاتب فکری و تاریخی باشد. علاوه بر این نویسندگان فصلی را نیز به روش نوشتن مقاله در دوره کارشناسی اختصاص داده اند که درسنامه ی نافعی فراروی دانشجویان می نهد. مقاله حاضر که با رویکرد تحلیلی به نگارش درآمده به بررسی انتقادی کتاب مقدمه ای بر تاریخنگاری پرداخته و به این نتیجه رسیده که کتاب مورد بررسی علی رغم ضعف ها، ایرادات نگرشی وارد بر نویسندگان و زاویه ی دید محدود، راهنمای سودمندی در زمینه نگارش مقاله در دوره کارشناسی و الگوی مطلوبی برای بررسی مکاتب تاریخی است.
بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ نگاری دوره صفویه در قبال حملات شاه طهماسب به گرجستان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۰)
45 - 64
حوزه های تخصصی:
گرجستان سرزمینی مسیحی نشین بوده که در دوران صفویه مورد توجه ویژه شاهان این سلسله قرار داشته است. بیشترین حملات صفویان به گرجستان در زمان شاه طهماسب رخ داده که این حملات برای نیل به دو هدفِ انجام جهاد در راه خدا و کسب غنایم صورت گرفته است. نوع و چگونگی بازتاب این حملات در تاریخنگاری صفوی موضوعی است که این پژوهش درصدد پرداختن بدان می باشد. پیش فرض پژوهش بر این نکته استوار می باشد که به سبب ماهیت مذهبی حکومت صفویان و به طورکلی جهان-بینی مذهبی حاکم بر آن دوره، تاریخ نگاری در آن دوره نیز تابع شرایط بوده و حملات شاه طهماسب به گرجستان به گونه ای مذهبی روایت شده است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر شیوه گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، به انجام رسیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مورخان صفوی در روایت حملات شاه طهماسب به گرجستان دو شیوه را دنبال نموده اند: اول؛ بزرگ جلوه دادن موفقیت های شاه طهماسب که روی آوردن به استفاده از تعابیر حماسی در روایت حملات طهماسب به گرجستان، در همین راستا بوده است. دوم؛ توجیه قتل و غارت های روی داده در این حملات، با بهره گیری از استدلال هایی چون: -مشرک و کافر معرفی نمودن گرجیان که طبیعتاً در چنین حالتی، کشتار و غارت آنان نیز مشروع بوده –دفاع شاهِ صفوی از مرزهای اسلام و ترویج اسلام که وظیفه هر حاکم مسلمانی بوده –تقدیرگرایی به این معنا که چنین سرنوشتی برای گرجیان از ازل ثبت شده و از آن راه گریزی نبوده است.
درآمدی بر مولفه های تاریخ نگاری قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول تابستان ۱۴۰۰شماره ۴
34 - 47
حوزه های تخصصی:
یکی از این توصیه ها عبرت گرفتن از تاریخ گذشتگان و سیر و تأمل در سرنوشت آنهاست. در این باره قرآن نیز همچون سایر کتاب های تاریخی با بیان تحولات رخ داده در حیات امت های پیشین، به توصیف سرنوشت آن ها می پردازد و با تذکر درباره اعمال شان از انسان ها می خواهد به طریق راستی و درستی قدم نهند و از حرکت در مسیر ظلم و ظلمت اجتناب کنند. تأمل در آیات تاریخی این کتاب مقدس حکایت از نوعی تاریخنگاری خاص دارد که در بینش و روش متفاوت از سایر رویکردها و ژانرهای تاریخنگارانه است. از این رو سوال اصلی پژوهش ناظر بر چهارچوب ها و مولفه های تاریخنگاری در قرآن است. برای پاسخ به این پرسش تلاش شده روایت تاریخ در قرآن نقد و بررسی شود و اسلوب های روشی آن احصاء و بینش حاکم بر آن ها تبیین شود. به نظر می رسد قرآن کریم در بازنمایی تاریخ رویکردی خاص در بینش، روش و ادبیات دارد که مبتنی بر چند اصل اساسی است؛ از جمله مولفه های رو ش شناسی تاریخنگاری در قرآن می توان به مواردی همچون بهره گیری از عقل خودبنیاد بشری برای پی بردن به حکمت های نهفته در آیات تاریخی، مطالعه تاریخ پیشینیان با رویکرد تمدنی برای کسب معرفت تاریخی، عبرت گیری و نیل به سعادت و در نهایت عبور از رویه ظاهری قصص و جزئیات آن ها و توجه به لب و مغز رخدادهای تاریخی برای فهم سنت های ثابت الهی اشاره کرد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تبیینی و مبتنی بر تأمل در آیات تاریخی قرآن و نقد و بررسی روش شناسی آنها در بازنمایی رویدادهاست.