امنیت فرهنگی

امنیت فرهنگی با توجه به رکن امنیت که همان هویت است، می تواند الگویی کارآمد جهت سوگیری سیاست ها و استراتژی ها را عرضه کند. مقاله حاضر با تمسک به خصائص و ظرفیت بیانات آیت ا... خامنه ای، سعی کرده احکام و اندیشه های ایشان را تجمیع و اصول ضوابط اسلامی امنیت را استنتاج و زمینه تکوین امنیت فرهنگی در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی ایران را فراهم آورد. این پژوهش با روش تبیینی و توصیفی و با  ابزار گردآوری داده ها  به صورت کتابخانه ای سوال خود را این گونه مطرح می کند که مهم ترین مولفه های امنیت فرهنگی از منظر آیت ا... خامنه ای چیست؟ مهمترین یافته های پژوهش حاکی از این است که با توجه به ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی که دارای ظرفیت بالقوه ای از قدرت نرم می باشد؛ عوامل تقویت کننده امنیت فرهنگی از منظر ایشان را می توان : تعلیم تربیت، استقلال فرهنگی، استفاده از هنر، سبک زندگی اسلامی و عوامل تهدید کننده: وابستگی فرهنگی، خود باختگی، بحران هویت، تهاجم فرهنگی و سلطه فرهنگی بیان کرد. در سازماندهی پژوهش بعد از تعاریف مختصر از مفاهیم پایه ای تحقیق و ادبیات نظری، امنیت فرهنگی از منظر بیانات و رهنمودهای ایشان به عنوان موضوع اصلی پژوهش مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

مقدمه و هدف پژوهش: با عنایت به اینکه جمهوری اسلامی مبدع و موجد امنیتی نوین در عرصه ی فرهنگ برای ایرانیان بوده، این امنیت به انحاء مختلف بطور مستمر تحت تهدیدات، تهاجمات و حملات نظام های سلطه قرار گرفته است. جهت حفظ امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران در عصر حاضر، در کنار نهادهای مختلف، نقش پدافند غیرعامل بسیار می تواند مهم و تاثیرگذار باشد. هدف این پژوهش ارائه الگوی امنیت فرهنگی کشور از طریق پدافند غیرعامل است که تا حد ممکن بسترهای لازم جهت صیانت از امنیت فرهنگی از تعرضات دشمنان را فراهم نماید. روش تحقیق: در این تحقیق با بهره گیری از روش ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﯿﻔﯽ از نوع داده ﺑﻨﯿﺎد با شناخت مفاهیم و مقوله های امنیت فرهنگی، از طریق مصاحبه با خبرگان فرهنگی اقدام و سپس براساس مدل پارادایمی اشتراوس و کوربین ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﯿﺪ 680 ﮐﺪ ﻣﻔﻬﻮم، و مقوله سازی و دسته بندی آنها، مولفه ها و شاخص های مهم و موثر در حفظ امنیت فرهنگی ارائه گردید.یافته ها: در پژوهش حاضر با شناسایی شش بعد الگوی پارادایمی نظام مند، امنیت فرهنگی شامل عوامل علی، شرایط زمینه ای، عوامل مداخله گر، مقوله محوری، راهبردها و پیامدها حاصل گردید.نتیجه گیری: جهت حفظ امنیت فرهنگی ایجاد بسترهای مناسب پدافندی و تحکیم بنیانهای فرهنگی با رویکرد پدافند غیرعامل بسیار می تواند تاثیرگذار باشد؛

پژوهش حاضر با هدف تبیین چشم انداز پذیرش کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری از منظر امنیت فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران انجام شد و به دنبال آن بود تا راهبرد مناسب در قبال پذیرش این کنوانسیون متناسب با نیازهای روز جامعه ایران با محوریت کشف ابعاد مؤثر بر امنیت فرهنگی در این کنواسیون را ارائه کند. در این راستا نخست منابع موجودی که به ابعاد کنوانسیون برن در ایران پرداخته بودند شناسایی و 330 مورد از مضامین و استدلال های موافقان و مخالفان این کنوانسیون از بستر این منابع استخراج شدند. در ادامه مضامین مستخرج در قالب پانزده مضمون فراگیر با رویکرد تحلیل مضمون دسته بندی شدند و به عنوان زیربنایی برای بررسی توصیفی و تحلیلی چشم انداز پذیرش کنوانسیون برن برای جمهوری اسلامی از منظر امنیت فرهنگی قرار گرفتند. در این راستا نظرات موافقان و موافقان با رویکرد امنیت فرهنگی در هفت بعد دسترسی فرهنگی، مصرف و سرانه فرهنگی، مقاومت در برابر امپریالیسم فرهنگی، حفاظت از منافع ملی، استقلال و خودکفایی فرهنگی، نوآوری و خلاقیت، و نیز مباحث فقهی ناظر به پذیرش کنوانسیون برن بررسی شد. در نهایت جمع بندی آن شد که در شرایط حاضر کشور، پذیرش کنوانسیون برن با تقویت هویت ملی، ممانعت از تهاجم فرهنگی، تأمین منافع ملی و تقویت حکمرانی و اقتصاد فرهنگی کشور می تواند در تحقق امنیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نقش مؤثری ایفا کند.

این پژوهش با هدف شناسایی زمینه های موثر بر توانمندسازی کاربران شبکه های اجتماعی در حوزه امنیت فرهنگی انجام شد. بدین منظور تعداد 32 نفر از مدیران، متخصصان و اساتید ارتباطات، رسانه، فضای مجازی،امنیت سایبری و فرهنگ با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و با روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته بود و جمع آوری یافته ها تا اشباع نظری اطلاعات ادامه یافت. یافته های پژوهش در سه مرحله کدگذاری باز، انتخابی و نظری پیاده و طبقه بندی شد. یافته ها شامل سه دسته عوامل علی، زمینه ای و اثرات این توانمندسازی در حوزه امنیت فرهنگی و شبکه های اجتماعی بود. عوامل علی این پژوهش شامل: رفتار ارتباطی کاربران، ویژگی های پیام رسان، ویژگی های فردی و شخصیتی و امنیت فرهنگی در ساختار مجازی بود. همچنین عوامل زمینه ای شامل: اطلاعات فرهنگی، پایبندی فرهنگی، آشنایی با رویکردهای یکپارچگی درحکمرانی شبکه های اجتماعی،محرمانه ودردسترس بودن داده های مجازی وتقویت نمادهای فرهنگی و زیرساخت های فرهنگی کاربران از دیدگاه مشارکت کنندگان شناسایی شد. در نهایت در خصوص اثرات توانمندسازی کاربران می توان به اثربخشی عملکرد کاربر، اثرگذاری تولید محتوا، آینده پژوهی تکنولوژی و تجملات فرهنگی اشاره کرد.

امنیت فرهنگی در هر جامعه ای از اهمیت فراوانی برخودار است. امنیت فرهنگی در جامعه اسلامی نیز از اهمیت فراوانی برخودار است. در جامعه مدنی اسلامی، اگر مردم به خوبی دین و به تبع آن باورهای دینی را درک کنند، امنیت فرهنگی جامعه تأمین می گردد و دشمنان و افراد بدخواه داخلی و خارجی توان مقابله با این امنیت فرهنگی را نخواهند داشت و قادر به برهم زدن آن در راستای تهاجم فرهنگی نیستند. بهترین کمک و راهنما برای حفظ امنیت فرهنگی و مقابله با تهاجم فرهنگی، قرآن کریم و سپس کلام گوهربار اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) است که همواره چراغ روشنی در مسیرهای پرتلاطم فرهنگی هستند. با بهره گیری از معارف اهل بیت (علیهم السلام) و به کارگیری آن ها در جامعه اسلامی، امنیت فرهنگی در جامعه تأمین می شود. نقش دین در تأمین امنیت فرهنگی شامل توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد می شود و در بخش باورهای دینی در تأمین امنیت فرهنگی، امر به معروف و نهی از منکر، عدالت محوری، مسؤولیت پذیری، رعایت حقوق، وفای به عهد، عفت، ولایت پذیری، تشکیل خانواده، اخلاق اسلامی، عیب پوشی، ساده زیستی، کمک به نیازمندان نقش محوری بازی می کنند.  

بی تردید امنیت یکی از نیازهای طبیعی و از مهم ترین حقوق اساسی شهروندان است اما در تبیین ماهیت و درنتیجه، قلمرو و آثار آن تفاوتی تعیین کننده میان نظام فکری مسلمانان با تفکراتی مشاهده می شود که در جهان غرب پذیرفته شده است و تبلیغ می شود. نظریه پردازان غربی امنیت را مقوله ای دو وجهی و مرکب از ابعاد عینی و ذهنی می دانند و اصالت را نیز به تبلور بیرونی امنیت می دهند؛ به همین جهت، معمولاً مباحث پیرامون حق بر امنیت در جهان امروز، متمرکز بر امنیت جان و مال، و در نهایت، متمرکز بر امنیت سیاسی و اجتماعی است؛ در حالی که به نظر می رسد از دیدگاه شریعت اسلام، امنیت اصالتاً مقوله ای ذهنی است و این وجه از امنیت بر وجه خارجی آن تقدم دارد. این تفاوت در ماهیت شناسی موجب شده است که مقوله امنیت اخلاقی و فرهنگی در منظومه فقهی و حقوقی حاکم بر نظام جمهوری اسلامی ایران نیز وارد شده و از اهمیت و اصالت ویژه ای برخوردار گردد. این مقاله در دو گفتار سامان یافته است؛ در گفتار نخست، پس از آشنایی با ماهیت دو وجهی امنیت و مبانی آن در حقوق بین الملل، به تبیین تفاوت ماهوی این حق از دیدگاه اسلام می پردازیم و سپس در گفتار دوم، آثار این نگاه متفاوت را در اولویت بخشی به جنبه روانی در تعریف جرایم برضدّ امنیت، تعمیم مفهوم ناامنی و ابزار ایجاد آن و سرانجام، ضرورت مقابله با ناامنی اخلاقی و فرهنگی جست و جو خواهیم کرد.

امنیت نیازی اساسی و همگانی است، اهمیت و ضرورت امنیت در پیوند ناگسستنی آن با زندگی است. در زمینه امنیت و ضرورت آن برای زندگی، همین بس که دانشمندان آن را به مثابه یکی از نیازهای اساسی انسان در نظر می گیرند. امنیت فرهنگی یکی از از شاخص های مهم امنیت در عصر حاضر برای همه ی کشورها، به خصوص برای کشور ایران با فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی، است. با در نظر گرفتن اهمیت مذهب و برگزاری مراسمات مذهبی در جامعه ایران این سوال مطرح می شود که آیا مشارکت بیشتر در مراکز مذهبی می تواند منجر به ارتقای امنیت فرهنگی جوانان شود. تحقیق حاضر با درک این مسئله و با هدف مطالعه رابطه مشارکت در اجتماعات دینی و امنیت فرهنگی در بین جوانان با استفاده از روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری تحقیق تمامی جوانان بین 15-29 ساله شهر ساری بوده اند که نمونه ای 400 نفره با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و بطور تصادفی انتخاب شده اند. نتایج نشان می دهد که بین شرکت در اجتماعات دینی و ابعاد مختلف امنیت فرهنگی از قبیل هویت ایرانی، هویت مذهبی، پایبندی به ارزش های خانوادگی، مذهبی، اجتماعی و فرهنگی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد که در این میان بیشترین همبستگی با ارزش اجتماعی و کمترین همبستگی با ارزش مذهبی بوده است. این بدین معناست که با افزایش مشارکت جوانان در اجتماعات دینی، امنیت فرهنگی آنان نیز افزایش می یابد.

امنیت یکی از اساسی ترین نیازهای انسان و لازمه بسیاری از خواسته ها و زمینه ساز رشد بشر است. امنیت فرهنگی یکی از انواع امنیت به شمار می رود و از آن جا که فرهنگ به دانش ها، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم اجتماعی و ... در یک جامعه اشاره دارد و ازجمله عوامل پیونددهنده آحاد مردم به یک دیگر به حساب می آید، امنیت فرهنگی شایسته توجه است. مسأله فرهنگ و امنیت فرهنگی همواره از دغدغه های اصلی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بوده است ، بنابراین در این پژوهش با تحلیل گفتمان ایشان به بررسی چالش ها و راه کارهای تحقق امنیت فرهنگی در کشور پرداخته ایم. ایشان تهدیدات امنیت فرهنگی را اسلام زدایی و تخریب هویت ملی، تهی کردن انقلاب از درون، فاسدکردن جوانان و اشاعه فساد سبک زندگی غربی و ناکارآمدی برخی از مدیران معرفی می کنند. درمقابل ، با ارائه راه کارهایی تأمین امنیت در حوزه فرهنگ را در ترویج فرهنگ دینی ، داشتن اقتدار و قوی نمودن کشور در عرصه فرهنگی و ارائه سبک زندگی ایرانی اسلامی می دانند.

هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی معنویت درمانی مبتنی بر مهارت های ارتباطی، بر امنیت فرهنگی، قانون گریزی و سلامت روانی-اجتماعی جوانان است. این پژوهش از نوع نیمه تجربی و براساس طرح پیش آزمون، پس آزمون و گروه کنترل نابرابر است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان تشکیل دادند که با استفاده از نمونه گیری دردسترس، 30 نفر از آنان انتخاب شدند؛ از میان آن ها نیز 15 نفر در گروه کنترل و 15 نفر دیگر نیز در گروه آزمایش به صورت تصادفی جای گرفتند. در این پژوهش، جهت جمع آوری داده ها از سه پرسشنامه امنیت فرهنگی سرمد و همکاران (1390)، سلامت روانی-اجتماعی 14 سؤالی کییز (2004) و پرسشنامه قانون گریزی عزیزی و پرتوی (1395) استفاده شد. داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی تحلیل کوواریانس چندمتغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که آموزش مذکور به گروه آزمایش در مرحله پس آزمون نسبت به گروه کنترل اثربخشی معناداری در سطح توان آماری 999/0 بر افزایش امنیت فرهنگی، کاهش قانون گریزی و افزایش سلامت روانی -اجتماعی جوانان داشته است (001/0=P-Value). بنابراین، پس از اثر متغیر مستقل، یعنی معنویت درمانی نمره هر سه متغیر گروه آزمایش تغییر اساسی کرده و تفاوت آن با گروه کنترل معنی دار است.