یادگیری الکترونیک

مشاهده ی مستقیم فرآیندها و جمع آوری داده های  دست اول در قالب پروژه های گردش علمی و مطالعات میدانی علاوه بر روش های نوآورانه و خلاق آموزش در کلاس درس در آموزش و پژوهش های جغرافیایی به عنوان یکی از مهمترین شاخه های علوم زمین،  اهمیت بسزایی دارد. تعامل مستمر و مشارکت فعال و هدفمند دانشجویان در جریان اینگونه یادگیری های کاوشگرانه، ضمن ایجاد جذابیت و عینی کردن موضوعات درسی، باعث تحقق یادگیری معنادار و شوق آفرین و همچنین کسب مهارت های عملی جغرافیا توسط آنان خواهد شد. برای تحقق این امر، خوشبختانه برنامه درسی آموزش جغرافیا در  دانشگاه های تربیت معلم   به گونه ای تدوین گردیده که یک معلم جغرافیا علاوه بر تسلط کافی  بر دانش موضوعی جغرافیا  (CK )،  باید از دانش و مهارت های متنوع  برای آموزش مفاهیم  این رشته ( PCK)  نیز برخوردار باشد. هدف از انجام  پژوهش حاضر، آشنایی عملی دانشجومعلمان با نحوه کاربرد راهبردهای اثربخش" آموزش تلفیقی " و "گردش علمی" از طریق ایجاد فرصت ها و تجارب یادگیری در محیط های چندگانه و ارزیابی اثربخشی آن می باشد. این پژوهش به روش کیفی انجام و بر این اساس، جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه،  مشاهده،  مطالعه اسنادی و مستندات متنی و تصویری صورت پذیرفته است. اعتبار درونی  پژوهش با توجه به رضایت استادان تأیید گردید. یافته های این پژوهش نشان داد که اکثریت دانشجویان ضمن آشنایی با راهبردهای مذکور و کاربرد عملی آنها، این شیوه آموزش را لذت بخش ترین خاطره یادگیری خود در دانشگاه  برشمرده اند.

یکی از مهمترین اولویت های نظام های آموزشی، اصلاح و بهبود مستمر جریان یادگیری و بازنمایی متناسب رابطه یاددهنده - یادگیرنده می باشد. با رشد وپیشرفت تکنولوژی وایجاد موقعیت های یادگیری اثربخش مبتنی بر فناوری دیجیتال، آموزش الکترونیکی به عنوان پارادایمی غالب در قرن بیست ویکم مورد توجه صاحب نظران، مدیران، اساتید و معلمان قرار گرفته است. در این میان، نقش دانشگاه فرهنگیان که وظیفه مهم تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص مورد نیاز آموزش وپرورش کشور را بر عهده دارد، از اهمیت ممتازی برخوردار است. هدف از انجام این پژوهش تدوین راهبرد آموزشی موثر در زمینه کاربرد و چگونگی  تولید محتوای  یادگیری چند حسی مبتنی بر ابزار الکترونیک و زمینه سازی تحقق، تولید و اشاعه دانش در غالب مفهوم «مدیریت دانش» در آموزش جغرافیا می باشد. این پژوهش کیفی و کاربردی  بوده و جهت طراحی و تولید کتاب محتوای الکترونیک، از نرم افزارهای مختلف از قبیل: ActivInspire،  Power Point، Auto Play ، Movie Maker، استفاده شده است. یافته های تحقیق  نشان  می دهد که تولید محتوای الکترونیکی در درس جغرافیا تأثیر زیادی در یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانشجویان داشته است.

بحران کرونا، کلیه نهادهای جامعه جهانی را با چالش های زیادی مواجه ساخته است. در طول تاریخ، بشر کوشیده راه حل مناسبی برای بحران های پیش آمده پیدا کند. آموزش الکترونیکی به عنوان پارادیمی نوین با هدف ادامه آموزش در طول همه گیری کرونا تعریف شده است. به نظر می رسد کشورهای توسعه یافته زیرساخت های فناوری لازم برای گذار از آموزش حضوری به دیجیتال را دارا هستند. ولی در مقابل، کشورهای درحال توسعه به طور کامل برای این انتقال آماده نیستند. هدف این پژوهش واکاوی پدیده آموزش الکترونیکی و بررسی چالش های راه اندازی و اجراء آن در بخش های مختلف دانشگاه در دوران کرونا با تمرکز بر کشورهای درحال توسعه است. مطالعه کیفی حاضر به روش تحلیل محتوای اسناد انجام شد. ابتدا با استفاده از کلمات کلیدی اختصاصی جستجوی جامع در بانک های اطلاعاتی معتبر انجام گردید. با مرور منابع الکترونیک، تمامی اسناد و مقالات موجود مرتبط با آموزش الکترونیک و بیماری کرونا، در بازه زمانی 2019 تا 2021 جستجو و جمع آوری شد. پس از غربالگری چندمرحله ای نهایتاً 40 سند انتخاب و سپس تجزیه وتحلیل نهایی انجام گردید. درمجموع نتایج این پژوهش نشان داد که باوجوداینکه آموزش الکترونیک در شرایط پاندمی کمک شایانی در دستیابی به اهداف آموزشی نموده است ولی در جوامع درحال توسعه این روش آموزش با چالش های اساسی مواجه است و کاربران همچنان به آموزش حضوری تمایل دارند.

رشد و توسعه فن آوری، تأثیر به سزایی در توسعه علوم دیگر از جمله حوزه آموزش داشته است. آموزش به عنوان بخشی از فرایند مدیریت منابع انسانی از اهمیت به سزایی برخوردار است و لذا با توجه به ورود فن آوری به حیطه آموزش، لزوم تمرکز بر یادگیری الکترونیک در سازمان ها نیز احساس می شود. هدف از اجرای این طرح ارائه چارچوبی مفهومی برای موانع پیاده سازی یادگیری الکترونیک در سازمان های دولتی است. به این منظور، ادبیات داخلی و خارجی به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفتند و پس از استخراج، موانع به تأیید پنج تن از خبرگان سازمانی رسیدند. در پایان پنج دسته از موانع برای اجرای این طرح استخراج شدند که شامل موانع فنی، موانع مالی، موانع مربوط به یادگیرندگان، موانع مربوط به تدریس و مدرسان و موانع مدیریتی هستند. با درنظر گرفتن این موارد و برطرف نمودن این موانع، سازمان ها می توانند زیرساختارهای لازم برای اجرای یادگیری الکترونیک را فراهم کنند و از مزایای آن بهره ببرند.

اغلب کشورهای جهان از جمله ایران، برای جلوگیری از سرعت شیوع و قطع زنجیره ویروس کرونا و در عین حال جبران تعطیلیِ امور آموزشی از سطوح پایه تا عالی و تداوم فعالیت های آموزشی و یادگیری های رسمی، حرفه ای و مهارتی در شرایط همه گیری کووید-19، بهره گیری از سازوکار آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی را به عنوان تنها گزینه کاربردی در دستور کار قرار دادند که این امر منجر به گسترش نفوذ فضای مجازی در نظام آموزش و یادگیری شد. بنابراین، هدف پژوهش، شناسایی و تحلیل پیامدهای گسترش فضای مجازی در آموزش و یادگیری در شرایط کرونا و پساکرونا در نظر گرفته شد. پژوهش حاضر براساس هدف، توسعه ای–کاربردی و براساس روش های گردآوری داده ها، کتابخانه ای است. روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و داده های کیفی به روش پژوهش کیفی فراترکیب گردآوری شد. پس از غربال گری و خلاصه سازی دستاوردهای 20 مقاله و 10 گزارش تحلیلی مرتبط و معتبر، در نهایت، 65 مضمون درباره پیامدهای گسترش فضای مجازی در آموزش و یادگیری شامل 38 پیامد مثبت و 27 پیامد منفی در قالب 5 دسته کلی شاملپیامدهای مالی و اقتصادی، پیامدهای آینده نگرانه و تحول گرایانه، پیامدهای ارتباطی، اجتماعی و اخلاق گرایانه، پیامدهای جسمی، روحی و روانی و پیامدهای کیفی، کارکردی و مبتنی بر رویکرد توانمندسازی، طبقه بندی شدند.

فهم و کاربرد آموخته ها از عمومی ترین اهداف یادگیری محسوب می شوند که در محیط های یادگیری الکترونیکی، بازخورد مهم ترین شیوه اطمینان از دست یابی یادگیرنده به این اهداف است بااین وجود، هنوز دستورالعمل جامعی بر اساس علم آموزش وجود ندارد تا به چگونگی ایجاد بازخورد بر مبنای اهداف یادگیری الکترونیکی بپردازد. هدف پژوهش حاضر تدوین استانداردهای آموزشی و شاخص های بازخورد در سه لایه اول طبقه بندی بلوم – اندرسون (یادآوری، فهمیدن و کاربرد) برای محیط های یادگیری الکترونیکی است. رویکرد پژوهش کیفی و از استراتژی طرح پدیدارشناسی بهره گرفته شده است. جامعه پژوهش کلیه متخصصین و مدرسین مراکز یادگیری الکترونیکی دانشکده های علوم تربیتی دانشگاه های دولتی شهر تهران و سه مرکز یادگیری الکترونیکی ایلینویز، خان و هاروارد در آمریکا هستند که تعداد 12 نفر از آن ها به روش نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع داده انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از شیوه مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده گردید. تحلیل داده ها و تعیین مقوله ها و استانداردها با تکنیک کدگذاری کوربین و اشتراوس و با نرم افزار ماکس کیودا انجام گردید. نتایج حاصل از پژوهش به تدوین 4 استاندارد آموزشی و 21 شاخص ضروری برای طراحی یک بازخورد مؤثر و به موقع در حوزه یادگیری الکترونیکی انجامید. نتایج پژوهش می تواند به عنوان راهنمای عمل در طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی مورداستفاده تکنولوژیست-های آموزشی قرار گیرد همچنین ارزیابان محیط های یادگیری الکترونیکی می توانند بر اساس نتایج به دست آمده به ارزیابی دوره های یادگیری الکترونیک در بعد بازخورد بپردازند.

پژوهش حاضر باهدف شناسایی شایستگی های مدیران رویکرد آموزش الکترونیک (مجازی) در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوزستان انجام شده است، این پژوهش ترکیبی از فراتحلیل از نوع تحقیقات کیفی می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه در بخش کیفی پژوهش بر اساس نظریه داده بنیاد صورت گرفته است. روش پژوهش به لحاظ نوع پژوهش، داده بنیاد می باشد. جامعه آماری خبرگان (حداقل 5 سال سابقه مدیریتی) به روش گلوله برفی ۳۰ نفر انتخاب شدند. روش گردآوری داده ها مصاحبه تا اشباع نظری بود. روش تجزیه وتحلیل داده ها کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی بود. حاصل تحلیل مصاحبه ها نشان داد که مؤلفه های شایسته گرایی مدیران دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان منجر به شناسایی ۱۸۶ گویه، ۱۲ مؤلفه و ۴ بُعد بود. در بخش کمی از آزمون فریدمن استفاده شده بوده اولویت ها بر اساس وزن دهی میانگین استفاده شد. شایسته گرایی تخصصی - دانشی (شایستگی های آموزشی، شایستگی های پژوهشی، شایستگی های علمی، شایستگی های مهارتی)،شایسته گرایی ارتباطی (شایستگی های فردی، شایستگی های سازمانی، شایستگی های اجتماعی)، شایسته گرایی ساختاری - حرفه ای (شایستگی های فناوری و تکنولوژی، شایستگی های عقلانی، شایستگی های شخصیتی) شایسته گرایی اخلاقی - ارزشی (شایستگی های اعتقادی، شایستگی های معنوی «دینی و فرهنگی») شکل گرفت.

در عصر الکترونیکی حاضر یهره گیری از دورههای یادگیری الکترونیک موجب میشود تا افراد نسبت به نسلهای قبل از خود، از روشهای جدیدتری به منظور بهبود عملکرد سازمانی خود استفاده کنند. پژوهش حاضر با هدف اعتباریابی الگوی عملکرد شغلی نیروی انسانی در پرتوِ یادگیری الکترونیک در بانک ملی تدوین گردیده است. استراتژی تحقیق پیمایشی و روش پژوهش کمی است. جامعهی آماری پژوهش کلیه کارکنان بانک ملی در مشهد به تعداد 160 نفر بوده اند که از این تعداد 121 نفر بعنوان نمونهی آماری به روش تصادفی ساده بدست آمده است. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه محقق ساخته با 104 گویه میباشد. برای تحلیل دادههای این پژوهش از نرم افزار spss و نرم افزار پی ال اس استفاده شده است . یافتههای تحقیق در الگوی موردنظر شامل 4 مقوله و 11 مولفه میباشد که مقولات شامل عناصر آموزشی یادگیری الکترونیک، عناصر انسانی یادگیری الکترونیک، فرایند مدیریت عملکرد شغلی و در نهایت مقوله بهبود عملکرد شغلی سازمانی بود. نتایج دادهها نشان داد که الگوی مذکور از اعتبار لازم برخوردار است.

با توسعه فن آوری و افزایش نقش آن در علوم دیگر، حوزه آموزش و یادگیری نیز از این موضوع تأثیر پذیرفته اند و مفهومی به نام یادگیری الکترونیک پدید آمده است. هم چنین با توجه به اهمیت آموزش در حوزه مدیریت منابع انسانی و توسعه مهارت های منابع انسانی سازمان، لزوم به کارگیری یادگیری الکترونیک در سازمان ها بیش از پیش احساس می شود. در این تحقیق به بررسی دلایل مرتبط با منابع انسانی و ماهیت آموزش که مانع اجرای این طرح در سازمان ها می شوند پرداخته می شود. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از نوع تحقیق های توصیفی است. ابزار گردآوری تحقیق پرسش نامه ای با مقیاس طیف لیکرت است که میان کارکنان 12 سازمان دولتی شهرستان سمنان توزیع شده است. روایی و پایایی این ابزار به ترتیب توسط نظر خبرگان و آلفای کرونباخ تأیید شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل عاملی مرتبه اول و دوم تجزیه و تحلیل شدند. در نهایت اهمیت موانع به ترتیب بار عاملی که کسب کرده اند مورد بحث قرار گرفته اند.

چابکی یادگیری مفهومی امیدبخش در دنیای آموزش است که مجموعه ای از رفتارهای تعریف شده در جهت یادگیری دقیق، سریع و هدفمند را دربر می گیرد. در مدارس ایران، به این مجموعه رفتارها کمتر توجه شده است؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارزیابی عوامل مؤثر چابکی یادگیری در یادگیری الکترونیکی انجام شده است. پژوهش حاضر از بعد هدف، کاربردی و براساس گردآوری داده ها به شیوه کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون انجام شد. گردآوری داده ها و استخراج مضامین با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان آگاه در این حوزه انجام شد. مشارکت کنندگان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و معیار اشباع نظری انتخاب شدند. یافته ها نشان دادند 60 مضمون پایه و 15مضمون اصلی بر چابکی یادگیری در یادگیری الکترونیکی مؤثر است. این مضامین شامل چابکی محیطی، پشتیبانی آموزشی، برنامه های نوآورانه، چابکی آموزشی، سازمان چابک، یادگیری مشارکتی، هدفمندی آموزشی، جهت داربودن آموزش و... است. به منظور تحقق چابکی یادگیری در آموزش الکترونیک باید شرایطی فراهم شود که برنامه ها در راستای جهت داربودن آموزش و هدفمندی اجرا شوند. یافته ها نشان دادند ارتباط بین تمامی مؤلفه ها معنادار بوده (0/05<p) و شدت رابطه نیز، به جز دو نمونه که شدت رابطه متوسط دارد، در مابقی نمونه ها، در حد قوی تا بسیار قوی بوده است. دو نمونه ای که از بقیه مؤلفه ها ضعیف تر بودند عبارت اند از: پشتیبانی آموزشی و نیز دانش و اطلاعات. ازآنجاکه ضریب مسیر همه مؤلفه ها بیشتر از 0/50 و ارتباط بین آن ها معنادار (0/05<p) است؛ بنابراین نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد که الگوی چابکی یادگیری در یادگیری الکترونیکی در برازش به داده ها از اعتبار کافی برخوردار است. 

امروزه یادگیری الکترونیک به عنوان روشی کارآمد در ارتقا فردی و آموزش های سازمانی شناخته شده است. بااین حال توجه به جنبه های خودشکوفایی و انتخاب فردی در یادگیری الکترونیک از اهمیت بسزایی برخوردار است. لذا هدف از این پژوهش، دستیابی به مؤلفه های یادگیری الکترونیک مبتنی بر خود پیروی بود. برای این منظور، از رویکرد کیفی و روش سنتز پژوهی استفاده گردید. جامعه پژوهش شامل کلیه مقالات منتشرشده در دهه اخیر (2022-2012) بود که از این میان تعداد 28 عنوان بر اساس پایش موضوعی محتوایی به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده های پژوهش با تحلیل کیفی اسناد موردمطالعه گردآوری شدند . با تجزیه وتحلیل داده ها، عوامل کلیدی در 4 بعد، 13 عامل و 53 مقوله شامل خود مدیریتی یادگیری الکترونیک (مشتمل بر شناخت پتانسیل های فردی، کنترل جریان یادگیری، خودتنظیمی در یادگیری الکترونیک)؛ خود راهبری آموزشی (مشتمل بر مهارت های شناختی و فراشناختی، شناسایی و جست وجوی منابع و پایگاه های اطلاعاتی، یادگیری مشارکتی و همیارانه، پژوهش محوری در یادگیری الکترونیک)؛ خود انگیزشی در یادگیری الکترونیک (مشتمل بر جذابیت بخشی به محیط یادگیری، انگیزش درونی، انگیزش بیرونی)؛ خودارزیابی یادگیری الکترونیک (ارزیابی شخصی سازی شده، جامعیت در ارزیابی، خود بازتابی) طبقه بندی شدند. با توجه به یافته های پژوهشی پیشنهاد می گردد در طراحی مربوط به یادگیری و آموزش الکترونیک، توانمندی های فردی و ظرفیت های یادگیری فردی را لحاظ نموده و به شخصی سازی یادگیری و ارزیابی آن توجه ویژه صورت گیرد.