دانشگاه های دولتی ایران

مواجهه ی دانشگاه های دولتی سراسر دنیا با تغییرات محیطی گسترده، نیاز به تهیه ی اطلاعات بهینه را برای تصمیم گیری پررنگ کرده است. اجرای تحولات نظام پاسخ گویی برای تهیه ی اطلاعات مناسب به منظور تصمیم گیری، در کشورهای مختلف با موانعی همراه بوده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی موانع اجرای تحولات در نظام پاسخ گویی دانشگاه های دولتی ایران است. با به کارگیری روش دلفی و نظرخواهی از 40 نفر از خبرگان، یافته ها نشان داد که دانش و رشته ی غیر مرتبط اداره کنندگان دانشگاه ها، عامل اصلی ایجاد تضاد، مقاومت کارکنان به دلیل فقدان مهارت، مهم ترین خنثی کننده و رتبه ی نخست تاخیرکننده ها، نبود مدیران خبره برای نظارت بر فرآیند تحول بوده است. نهایتاً آموزش به گروه استقرار دهنده، دارای رتبه ی اول نیروی های محرک برای ادامه ی تحولات شده است.

هدف: هدف مقاله حاضر شناسایی وضعیت پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی ازنظر موضوع، سال انتشار و شکاف موضوعی در دانشگاه های دولتی ایران بود. روش شناسی: برای وصول به هدف مذکور از روش پژوهش پیمایش توصیفی و تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل 1120 عنوان گزارش پژوهش (پایان نامه ها و مقاله های) موجود در 13 دانشگاه دولتی ایران بین سال های 1383-1392 بود که 749 عنوان از این پژوهش ها مربوط به پایان امه های کارشناسی ارشد و دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی و 371 عنوان از آن ها مربوط به مقاله های منتشرشده توسط محققان علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در پایگاه اطلاعاتی سایمگو بود. طبقه بندی موضوعی پژوهش ها با استفاده از 7 رده اصلی و 18 رده فرعی بر مبنای نظام طبقه بندی لیستا (LISTA) انجام شده و برای گردآوری اطلاعات نیز از سیاهه وارسی پژوهشگر ساخته استفاده شده است. در انتها داده های طبقه بندی شده مورد تحلیل قرارگرفته و با استفاده از نمودارها و جداول توصیف شده اند. یافته ها: یافته ها نشان دادند که موضوعات فناوری اطلاعات، کتابداری، بازیابی اطلاعات، کتاب سنجی، مدیریت اطلاعات، منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی و فهرست نویسی و رده بندی بیشترین محورهای موضوعی هستند که در پایان نامه ها و مقالات محققان علم اطلاعات و دانش شناسی موردمطالعه قرار گرفته اند. نتیجه گیری: در پایان نامه ها و مقالات علم اطلاعات و دانش شناسی ایران به موضوعاتی مانند منابع اطلاعاتی، هستی شناسی، وب معنایی، جستجو معنایی، دولت الکترونیکی، مدیریت منابع اطلاعات، نوآوری دانش، اشتراک دانش، سازمان دهی دانش، شبکه، خدمات اطلاعاتی و کتابخانه های دیجیتال کمتر پرداخته شده است.

هدف: امروزه شبکه های اجتماعی در کتابخانه ها به عنوان یک نمونه جدید و قدرتمندی از ارتباطات میان کتابداران و کاربران به حساب می آید. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تأثیر مؤلفه های سازمانی بر کاربست شبکه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی ایران در دو وضعیت موجود و آرمانی انجام گرفته است. روش : روش پژوهش پیمایشی تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل کتابداران 40 کتابخانه مرکزی دانشگاه های دولتی ایران است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است. نمونه آماری شامل 180 کتابدار است. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و برای بررسی معناداری تفاوت ها از آمار استنباطی (آزمون تی جفتی) استفاده شده است. یافته ها: در مؤلفه های سازمانی دو متغیر رشته تحصیلی و رضایت شغلی با میانگین 3/06 بیشترین تأثیر را بر استفاده از شبکه های اجتماعی دارند. در بررسی وضع آرمانی تأثیر مؤلفه سازمانی مؤثر بر استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی نشان می دهد که برای مؤلفه سازمانی دو متغیر یادگیری سازمانی با میانگین 4/21 و رقابت پذیری سازمانی با میانگین 4/18 بیشترین تأثیر را بر استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی دارند. در بررسی کلی مشخص شد که تفاوت معناداری بین تأثیر عوامل سازمانی بر استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی در وضع موجود و آرمانی وجود دارد. نتیجه گیری: بررسی نتایج پژوهش نشان می دهد که میانگین کل میزان تأثیر مؤلفه های سازمانی بر استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی در وضع موجود 2/93 در حد متوسط و در وضع آرمانی 4/04 در حد بالا قرار دارد. این وضعیت نشان می دهد که ظرفیت بسیار مناسبی برای استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه ها وجود دارد و در وضعیت کنونی از این ظرفیت بهره برداری نمی شود. ارتقای وضعیت موجود در نهایت می تواند به ارتقای اثربخشی کتابخانه های دانشگاهی بیانجامد.

هدف: امروزه شبکه های اجتماعی به دلیل برخورداری از قابلیت های گوناگون، نقش بسزایی را در ارائه خدمات درکتابخانه ها ایفا می کنند از این رو، پژوهش حاضر به بررسی میزان تأثیر مؤلفه های فنی بر استفاده از شبکه های اجتماعی درکتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی ایران در دو وضعیت موجود و آرمانی پرداخته است. روش پژوهش: پژوهش حاضر بر حسب هدف کاربردی و از نظر روش پیمایشی- تحلیلی می باشد. 146 کتابدار شاغل در کتابخانه های مرکزی 40 دانشگاه دولتی در مراکز استان های کشور که زیر پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می کنند جامعه و نمونه تحقیق بودند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته می باشد که در برگیرنده 10 مؤلفه فنی از جمله  قابلیت دسترسی، سهولت استفاده، قابلیت چند رسانه ای بودن، ساختار و ارائه محتوای متناسب با نیاز مخاطبان، تازگی و روزآمد بودن، صحت و دقت، قابلیت درک و فهم مطالب ، ساختار گرافیکی و دیداری مناسب، پوشش موضوعی (جامعیت)، برقراری ارتباط و کنش متقابل (تعامل پذیری) بود که بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت طراحی شد. برای تحلیل داده ها نیز از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و برای بررسی معناداری تفاوت ها از آمار استنباطی (آزمون تی جفتی) استفاده شد. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش در رابطه با وضع موجود تأثیر مؤلفه های فنی  بر استفاده از شبک ه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی، دو متغیر سهولت استفاده با میانگین 47/3 و قابلیت دسترسی با میانگین 38/3 بیشترین تأثیر را بر استفاده از شبکه های اجتماعی داشتند. همچنین در مورد وضع آرمانی تأثیر مؤلفه های فنی، دو متغیر سهولت استفاده و تازگی و روزآمد بودن با میانگین 56/4 بیشترین تأثیر را بر استفاده از شبکه های اجتماعی داشتند. به طور کلی یافته ها نشان داد که که میانگین کل تأثیر مؤلفه های فنی بر استفاده از شبکه های اجتماعی در وضع موجود 28/3 در حد متوسط و در وضع آرمانی 44/4 در حد بالا قرار دارد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن بود که تفاوت معناداری بین تأثیر عوامل فنی بر استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه های دانشگاهی در وضع موجود و آرمانی وجود دارد. این وضعیت نشان می دهد که ظرفیت بسیار مناسبی برای استفاده از شبکه های اجتماعی در کتابخانه ها وجود دارد و در وضعیت کنونی از این ظرفیت بهره برداری نمی شود. ارتقای وضعیت موجود در نهایت می تواند به ارتقای اثربخشی کتابخانه های دانشگاهی بیانجامد.

با توجه به تاثیر و سودمندی ابزارهای حسابداری مدیریت، کاربرد آن ها در اداره مطلوب و بهینه دانشگاه ها امری ضروری است. هدف پژوهش بررسی کاربرد ابزارهای حسابداری مدیریت و اثربخشی هر یک از آن ها، توسط مدیران مالی دانشگاه های دولتی ایران بوده است. این پژوهش از نوع پیمایشی بوده و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است و روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفته است. در این راستا، پرسشنامه ای بین 90 مدیر مالی در 90 دانشگاه دولتی ایران توزیع شد. نتایج تحقیق نشان داد مدیران مالی دانشگاه ها از ابزارهای کایزن و تجزیه و تحلیل انحراف ها استفاده کرده اند، اما از نظر آنان، هزینه یابی بر مبنای فعالیت، مدیریت بر مبنای فعالیت، هزینه یابی بر مبنای هدف، حسابداری سنجش مسئولیت و کارت ارزیابی متوازن در دانشگاه ها کاربرد نداشته است. افزون بر این، دانشگاه های تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت قابل توجهی نسبت به دانشگاه های تحت نظارت وزارت علوم،تحقیقات و فناوری از این ابزارها بیشتر استفاده کرده اند. همچنین، ابزارهای حسابداری مدیریت مورد استفاده در دانشگاه ها، از اثر بخشی لازم برخوردار بوده اند و بین سطح دانشگاه، رشته تحصیلی مدیر مالی، نوع دانشگاه از نظر تابعیت وزارتخانه و اثربخشی ابزارهای حسابداری مدیریت تفاوت معناداری وجود داشته است.

هدف این پژوهش طراحی و اعتبار یابی الگوی شایستگی رؤسای دانشگاه های دولتی ایران تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. نوع پژوهش، کیفی با رویکرد تئوری زمینه ای است. در این پژوهش با 19 مشارکت کننده (خبرگان علمی 6 نفر، مدیران ستادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری 6 نفر و 7 نفر از رؤسای دانشگاه ها) در مجموع به مدت 35 ساعت، مصاحبه عمیق انفرادی صورت گرفته، و برای تحلیل آنها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. به منظور اعتباریابی یافته های مصاحبه ها، نتایج به دست آمده، با استفاده از روش دلفی در دو مرحله برای مصاحبه شوندگان ارسال و از آنان خواسته شد شایستگی های مذکور را بر اساس اهمیت، اولویت بندی کنند. نتایج اجرای دو مرحله روش دلفی، با استفاده از آزمون دوجمله ای، تحلیل و در نهایت 68 شایستگی به دست آمده در قالب هشت مؤلفه اصلی شامل: دانش، توانایی ها، مهارت ها، بینش، نگرش، ویژگی های اخلاقی، ویژگی های شخصیتی و اعتبار طبقه بندی شد.

هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی شایستگی های مدیران دانشگاه های دولتی ایران تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود. به منظور تحقق این هدف از روش ترکیبی استفاده شد. جهت شناسایی ابعاد و مؤلفه های شایستگی مدیران، روش دلفی به کار گرفته شد (روش کیفی) و برای روایی و اعتبار مدل از روش پیمایشی استفاده گردید (روش کمّی). در مرحله کیفی جامعه آماری پژوهش، اساتید و خبرگان بودند که براساس روش نمونه گیری غیراحتمالی قضاوتی 40 نفر انتخاب شدند که تنها 34 پرسش نامه جمع آوری گردید، اما در مرحله کمهی از مجموع 14 دانشگاه دولتی، 247 پرسش نامه جمع آوری و تجزیه و تحلیل شد. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه و داده های ثانویه استفاده شد. برای تحلیل داده ها، مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار LISREL  اجرا شد. درنهایت براساس نتاج دلفی در مدل شایستگی های مدیریت دانشگاه های دولتی ارائه شده شایستگی های عمومی دارای بیشترین اهمیت می باشند، شایستگی عمومی شامل ابعاد اجرایی، نوآوری و ادارکی می شود در این بین شایستگی اجرایی مورد تأکید بیشتری قرار دارد؛ هم چنین تمامی شاخص های مربوط به شایستگی ها و ابعاد آن مورد تأیید قرار گرفته اند و مدل آزمون شده پژوهش مورد تأیید می باشد. در این بین، نیمرخ فردی مدیریت در دانشگاه بُعد آموزش مدیریت دانشگاه، باوجود تأیید اهمیت آن از تأثیر کمتری نسبت به سایر شاخص ها در مدل برخوردار است.

مقدمه: بی اعتمادی میان اعضای هیئت علمی مانع توسعه روابط و همکاری های علمی، آموزشی و پژوهشی میان آنها می شود. شناسایی عوامل ایجاد بی اعتمادی اولین قدم برای تقویت اعتماد و همکاری است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر بی اعتمادی در میان اعضای هیئت علمی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران بود.روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با استفاده از روش گرندد تئوری انجام شد. جامعه این پژوهش اعضای هیئت علمی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران بودند که اعضای نمونه با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیم ساختاریافته استفاده شد که فرآیند انجام مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری بعد از مصاحبه با تعداد 38 نفر از اعضای نمونه ادامه پیدا کرد. برای تحلیل، تفسیر و کدگذاری داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شد.یافته ها: با تحلیل داده های کیفی 123 کد اولیه به عنوان عوامل مؤثر بر بی اعتمادی در میان اعضای هیئت علمی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران شناسایی شدند که این کدها در قالب 16 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی دسته بندی شدند. عوامل فرهنگی و اجتماعی، نارسایی در روابط میان فردی، عوامل فردی و عوامل سازمانی 4 مقوله اصلی بودند که در شکل گیری بی اعتمادی میان اعضای هیئت علمی اثر دارند.نتیجه گیری: پژوهش حاضر با مطالعه دقیق دیدگاه اعضای هیئت علمی، عوامل مؤثر بر ایجاد بی اعتمادی میان اعضای هیئت علمی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران را شناسایی و پیش روی مدیران و مسئولان دانشگاه ها قرار داده است. توجه به یافته های این پژوهش می تواند به برنامه ریزی بهتر برای افزایش اعتماد و رفع کاستی های این حوزه میان اعضای هیئت علمی کمک نماید.

این مقاله با هدف «آسیبشناسی فعالیتهای پژوهشی اعضاء هیأت علمی رشته علوم سیاسی دانشگاه های دولتی تهران در چارچوب نظام آموزش عالی» انجام شده است، از لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش تحقیق آمیخته است. جمع آوری دادهها طریق مرور مبانی نظری و مقررات مربوط به آئین نامه ارتقاء سپس با مصاحبه های نیمه ساختاریافته و پرسشنامه صورت گرفت.دادههای میدانی پژوهش پس از مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 43 اعضاء هیأت علمی رشته علوم سیاسی در بخش کیفی با روش کُدگذاری باز واستفاده از تحلیل مضمون و نرم افزار Maxquda مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از بررسی دادههای کیفی، کُدهای اولیه استخراج، در چند مرحله بازبینی، بررسی و طبقه بندی آنها در نهایت چهار مقوله اصلی و نُه مقوله فرعی به دست آمد. بعد از تجزیه و تحلیل و تقلیل دادن واحدهای معنادار 64 کُد اولیه به 363 فراوانی مضمون در بخش آسیب شناسی فعالیت های پژوهشی اعضاء هیأت علمی رشته علوم سیاسی احصاء و در نهایت الگوی آسیب شناسی استخراج شد. یافتههای تحقیق در بخش کیفی در مورد آسیبشناسی حاکی از نقش مؤثر عامل فردی «توانمندی علمی»، عوامل پژوهشی « هدفمند و مسأله محوری = کاربردی بودن»، « تخصصگرایی و خلاقیت ذهنی» و «کیفیت و اعتبار مجلات» و همچنین آسیبهای مربوط به ارتباطات علمی است. همچنین چالشها و موانع پژوهشی به مواردی همچون «فردی، سازمانی، اقتصادی و سیاسی» احصاء شد. در بخش کمّی با استفاه از پرسشنامه محقّق ساخته منتج از مصاحبههای نیمه ساختاریافته که روایی محتوایی آن توسط 8 تن استادان رشته علوم سیاسی مورد تأیید قرار و جمع آوری گردید.

هدف: هدف اصلی پژوهش ارزیابی تطبیقی وب سایت کتابخانه های دانشگاه های دولتی ایران از نظر کیفیت محتوایی درونی و بیرونی و پشتیبانی است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی - تطبیقی است. ابزار گردآوری داده ها چک لیست معتبری است که در مرحله پیش آزمون، روایی و پایایی آن از طریق بررسی متون و پژوهش های مشابه، مشورت با صاحب نظران و مقایسه با وب سایت کتابخانه های 5 دانشگاه خارجی سنجیده شد. جامعه پژوهش حاضر شامل وب سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران است. از میان آنها 28 دانشگاه غیرپزشکی و 43 دانشگاه علوم پزشکی دارای وب سایت کتابخانه هستند که در این پژوهش بررسی شده اند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که وب سایت کتابخانه های دانشگاه های غیرپزشکی ایران در کل 74/39 درصد عناصر محتوای درونی، 98/32 درصد عناصر محتوای بیرونی و 27/53 درصد عناصر پشتیبانی و به طور میانگین 01/40 درصد معیارهای وب سایت کتابخانه های دانشگاهی را رعایت کرده اند؛ در مقابل، وب سایت کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایران در کل 04/34 درصد عناصر محتوای درونی، 40/45 درصد عناصر محتوای بیرونی و 52/52 درصد عناصر پشتیبانی و در مجموع 88/39 درصد معیارها را رعایت کرده اند. به طور کلی بر اساس معیارهای موجود در چک لیست، وب سایت کتابخانه های دانشگاه های فردوسی (61)، شاهد (55) و تهران (54) و در گروه غیرپزشکی و وب سایت کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی شاهد (55)، مشهد (47) و شهید بهشتی (45) به ترتیب رتبه های اول تا سوم را به خود اختصاص داده اند. ارزش/ اصالت: ارزش این مقاله نمایش وضعیت وب سایت کتابخانه های دانشگاه های دولتی ایران وارائه راهکارهایی برای افزایش کیفیت محتوایی و پشتیبانی وب سایت ها و کارایی آنهاست.

هدف: هدف این پژوهش تعیین وضعیت پورتال های کتابخانه ای دانشگاه های (دولتی) در ایران بود. روش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی - ارزیابانه (تلفیقی از پیمایشی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و ارزیابانه با استفاده از سیاهه وارسی محقق ساخته) به ارزیابی پورتال های کتابخانه ای دانشگاه های (دولتی) ایران اختصاص یافت. جامعه پژوهش پورتال کتابخانه ای 57 دانشگاه برتر وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود که دارای پورتال کتابخانه ای مستقل بودند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 40 پورتال کتابخانه ای انتخاب و دیدگاه مدیران آنها درباره به کارگیری مؤلفه های حوزه های تحت بررسی در این پژوهش بررسی شد. یافته ها: پورتال های کتابخانه ای دانشگاه های (دولتی) ایران از نظر مؤلفه های مورد بررسی در وضعیت «خوبی» قرار داشتند. حوزه «امکانات مدیریتی» با میانگین نمره 61/3 کمترین و حوزه «کیفیت نوشتار» با میانگین نمره 58/4 بیشترین نمره را کسب کردند. همچنین پورتال کتابخانه 13 دانشگاه در سطح مطلوب، 24 دانشگاه در سطح خوب و 3 دانشگاه نیز در سطح متوسط بودند. ابعاد مورد بررسی در حوزه «کیفیت نوشتاری» و «دسترس پذیری» در وضعیت مطلوب و در حوزه «بازیابی اطلاعات»، «خدمات عمومی و اطلاع رسانی»، «شخصی سازی»، «مدیریت محتوا»، «سازماندهی»، «حفاظت و امنیت» و «امکانات مدیریتی پورتال در بخش امانت و مرجع» در وضعیت خوبی قرار داشت. به نظر می رسد با توجه به زیرساخت های موجود در پورتال، بستر مناسبی برای عرضه خدمات و امکانات هر چه بیشتر به کاربران از طریق آن وجود دارد.