مراکز اطلاع رسانی

هدف اصلی این پژوهش ارائه راهکارهای برای عملیاتی کردن طرح نظام ملی اطلاع رسانی در دانشگاه های کشور به منظور رسیدن به اهداف نظام و پدید آمدن شرایط لازم برای اجرای کلیه اهداف نظام ملی اطلاع رسانی و پیدایش همکاری تبادل ااشتراک- و دسترس پذیری اطلاعات میان مراکز علمی- پژوهش کشور و استفاده بهینه از کلیه اطلاعات علمی و تحقیقاتی موجود در کشور است. با بررسی وضعیت موجود و امکانات و تجهیزات کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاه ها و هم چنین نظرخواهی از مسئولان آنها از طریق پرسشنامه کوشش شده است که کلیه اطلاعاثی که دإنستن آنها راهگشای حل مسئله بوده دشرسی حاصل شود. با توجه به یافته ها و برای رفع کمبودهای اطلاغ رسانی، طرح نظامی ملی برای اطلاع رسانی دانشگاه های کشور پیشنهاد شد که زیر نظر شورای عالی نظام ملی اصلاع رسانی دانشگاه ها متشکل از سه شورا شامل شورای سیاست گذاری و هماهنگی؟ خدمات و فعالیت ها با 5 کمیته، شورای تحقیق و توسعه با 6کمیته و شورای مالی و اداری با دوکمیته به مرحله اجرا درآید. درانتها برای بهبود وضعیت مدیریت، بودجه و تجهیزات نظام و تحقیقات آینده پیشنهاد هایی ارائه شده است.

در عصر حاضر با پیدایش فناوری های اطلاعاتی و دگرگونی در همه بخش های کتابخانه ها مشکلات و چالش های جدیدی پدیدآمده که مدیریت آن را به وظیفه ای پیچیده تبدیل کرده است. یکی از راه های بهبود سیستم مدیریت کتابخانه ها، استفاده از فناوری های نوین اطلاعاتی همچون شناسایی از طریق امواج رادیوئی است با استقرار سیستم مبتنی بر «آر.اف.آی.دی.» در کتابخانه،بیش ترین تجهیزات ممکن برای مدیریت امور کتابخانه ها در همه زمینه ها فراهم خواهدشد و رشد کمی و کیفی در ابعاد گوناگون راهبری و خدمات کتابخانه محقق خواهد شد. از مهم ترین دلایل استفاده از این سیستم،به کار بستن قوانین لازم برای مدیریت کتابخانه به طور خودکار ،دگرگونی کیفی کارمندان و پیشرفت شغل آن ها به جایگاه مدیریت و راهنمایی اعضاء، حذف کارهای کلیشه ای و تکراری از وظایف کتابداران،کارایی زیاد در حفاظت منابع و ارائه خدمات میز امانت به صورت خودکارودر دسترس بودن اطلاعات جامعی از موجودی کتاب ها(تعداد امانت داده شده ها و موجودی ها و محل قرارگیری آن ها و تعداد و ...) است. در این مقاله با مروری بر تاریخچه و کاربرد های «آر.اف.آی.دی.»، بر ضرورت استفاده از این سیستم در کتابخانه ها، چگونگی استفاده از «آر.اف.آی.دی.» در کتابخانه ها، معرفی تجهیزات مورد نیاز و همچنین مزایای حاصل از اجرای این سیستم خواهیم پرداخت.

«ارزیابی درونی» یا «خود ارزیابی» یکی از روشهای ارزیابی مورد استفاده در مراکز آموزشی و پژوهشی است که توسط افراد متخصص در واحدهای آموزشی و پژوهشی صورت میپذیرد. هدف از این نوع ارزیابی، نگاه از درون به وضعیت موجود مجموعه و تلاش در جهت بهبود وضعیت واحدهای آموزشی و پژوهشی است. مقاله حاضر بعد از ارائه مقدمه ای کوتاه در خصوص ارزیابی درونی و ارزیابی بیرونی، به ارائه سؤالهای پژوهش پرداخته و در ادامه یافته های پژوهش را مورد بررسی و تجزیه وتحلیل قرار داده است. این مقاله با ارائه یک روش برای ارزیابی درونی کتابخانه های دانشگاهی، به مدیران و برنامه ریزاناین گونه مراکز در راستای شناخت و بهبود وضعیت کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاه یاری میرساند

بیش از نیم میلیارد از جمعیت در سراسر جهان و 1577646 نفر در ایران (سال 1385) به علت نارساییهای ذهنی، جسمی و حسی، معلول به شمار می روند. این نارساییها و برخی موانع فیزیکی و اجتماعی، آنان را همواره از اجتماعاتی مانند کتابخانه ها دور نگه داشته است. حال آنکه این قشر از جامعه برای گذراندن اوقات فراغت خود و تعامل با سایر شهروندان در جامعه نیازمند امکانات کتابخانه ای در سطح استاندارد می باشند. در این مقاله، تلاش شده مشکلات و موانع ساختمان و تجهیزات کتابخانه های عمومی و دانشگاهی شهر زنجان از دیدگاه کارشناس معمار و مسئولان کتابخانه (کتابداران مشغول به فعالیت در کتابخانه های مورد پژوهش) مورد بررسی قرار گیرد و بین دیدگاه آنان ارزیابی به عمل آید

مقدمه: برای رشد و اعتلای فرهنگ یک جامعه، به مشارکت تمام افراد از جمله معلولین جسمی- حرکتی نیاز است. این پژوهش با هدف بررسی میزان انطباق ساختمان و تجهیزات کتابخانه های عمومی و دانشگاهی شهر زنجان با استانداردهای بین المللی انجام شده است.روش بررسی: پژوهش حاضر پیمایشی- توصیفی بود. جامعه پژوهش تعداد 142 نفر از معلولین شهر زنجان، همچنین ساختمان و تجهیزات 14 کتابخانه عمومی و دانشگاهی این شهر در سال 1385 بود. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بود و روایی و پایایی آن از طریق ضریب Cronbach’s alpha(0.84) محاسبه گردید. تحلیل داده های پژوهش با استفاده از آمار توصیفی نظیر درصد و فراوانی انجام شد.یافته ها: از دیدگاه معلولین، پارکینگ، سطح شیبدار و فضای اختصاصی کتابخانه ها دارای بیشترین و فضاهای درونی و فضای عمومی دارای کمترین موانع حرکتی بودند. 46.2 درصد از کتابخانه ها فاقد سطح شیبدار و 63 درصد از کتابخانه های مورد مطالعه فاقد فضای اختصاصی برای معلولین بودند.نتیجه گیری: ساختمان و تجهیزات این مراکز از نظر دسترس پذیری با وضعیت مطلوب انطباق صد در صد نداشت و بایستی تمامی فضاهای آن ها بر مبنای استانداردهای موجود، مورد بررسی و بهینه سازی قرار گیرد.

هدف: یکی از رویکردهای نوین برنامه­ریزی، برنامه­ریزی راهبردی است که بیشتر سازمان ها به آن گرایش پیدا کرده اند . هدف این مقاله تبیین مبانی برنامه ریزی راهبردی و بررسی دلایل ضرورت استفاده از این نوع برنامه ریزی در کتابخانه­ها و مراکز اطلاع­رسانی است. روش/رویکرد پژوهش: این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و مطالعه منابع مکتوب و الکترونیکی انجام شده است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی با مشکلاتی از قبیل کمبود بودجه، تغییرات محیطی ناشی از عوامل مختلف علمی و فناورانه، اجتماعی ـ فرهنگی، سیاسی، و اقتصادی روبه رو هستند. نتیجه گیری: کتابخانه ها به عنوان یک سازمان، به شدت از تحولات شتابان در زمینه های مختلف علمی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی متاثر هستند و همواره با چالش های زیادی مواجه می شوند که ناشی از این تحولات است . کتابخانه ها باید بتوانند خود را با تغییرات مداوم هماهنگ کنند و از آنجا که برنامه ریزی سنتی چنین قابلیتی ندارد، یعنی انعطاف­پذیر نیست و بدون در نظر گرفتن تغییرات آینده و با توجه به شرایط فعلی طراحی شده نمی تواند چندان موثر واقع شود، باید توجه خود را به برنامه ریزی راهبردی معطوف نمایند.

داده های بزرگ به مجموعه ای از داده ها اطلاق می شود که نسبت به سایر انواع داده ها دارای ویژگی های منحصر به فردی همچون حجم، سرعت و تنوع بالا، ارزش، صحت، اعتبار و نوسان هستند که این ویژگی ها پردازش آنها را توسط پایگاه داده معمولی دشوار می سازد، اما کسب ارزش از آن می تواند باعث بهبود بسیاری از فرایندهای سازمانی و غیرسازمانی شود، هر چند نیازمند صرف هزینه و استفاده از روش های نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد. هدف: هدف این پژوهش شناسایی، تعیین، اولویت بندی و تحلیل فرصت های مدیریت داده های بزرگ و واکاوی ساختاری-تفسیری آن و سپس ارائه راهکارها برای مدیریت این داده ها در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی شهر تهران است. روش پژوهش: این پژوهش بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و بر حسب روش، پیمایشی –توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش، 35 نفر از مدیران ارشد کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران است. در این پژوهش به منظور گردآوری داده ها از دو روش بررسی اسناد و مطالعات کتابخانه ه ای و پرسش نامه استفاده شده است. ابتدا از روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ه ای برای بررسی مبانی فرصت های مدیریت داده های بزرگ بهره برده شد. سپس با بررسی پیشینه ها و بر اساس مدل پژوهش، پرسش نامه مورد نظر ساخته شد و در بین جامعه آماری توزیع گردید. داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، از نرم افزارهای اس. پی. اس. اس. و اسمارت پی. ال. اس. برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. در مدل ساختاری-تفسیری نیز پرسش نامه بین 15 نفر از خبرگان حوزه داده های بزرگ توزیع گردید و سپس به صورت دستی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد که فرصت های مدیریت داده های بزرگ از نظر مدیران مراکز اطلاع رسانی شهر تهران به ترتیب اهمیت و اولویت عبارتند از: مدیریتی-سازمانی، ماهیتی، فرآیندی، انسانی و از دید خبرگان عبارتند از: ماهیتی، فرآیندی، انسانی و مدیریتی-سازمانی. یکی از دلائل اصلی این تفاوت، تمرکز بیشتر مدیران بر مسائل مدیریتی-سازمانی و آشنایی کمتر آنان با داده های بزرگ بود؛ در حالی که خبرگان با درک بیشتر از مفهوم داده های بزرگ بیشتر بر فرصت های ماهیتی تمرکز دارند و فرصت های مدیریتی-سازمانی بری آنان دارای اهمیت کمتری است.

کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی همواره تلاش دارند تا بهترین و مناسب ترین پاسخ را برای پرسش ها و نیازهای مراجعان خود فراهم کنند. با توجه به افزایش روزافزون و تنوع فراوان منابع اطلاعاتی، هر کتابخانه ای توان و امکان تهیه و دسترس پذیر ساختن آنها را ندارد. نرگس نشاط همکاری میان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی را راه حلی برای توسعه دسترس پذیری کتابخانه به انواع منابع اطلاعاتی جهت رفع نیازهای مراجعان آنها می داند و در قالب کتاب «نظام های همکاری در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی» به این موضوع پرداخته است. این کتاب که می تواند به عنوان یک منبع آموزشی برای دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و یک منبع کاربردی برای متخصصان و حرفه مندان این علم قلمداد شود، به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی انتقادی قرار گرفت. در این مقاله پس از معرفی کتاب مورد بحث، نویسنده و ناشر آن، ساختار کتاب مورد اشاره قرار گرفته و سپس به نقد شکلی و محتوایی اثر پرداخته شده است. اثر حاضر یک کتاب تخصصی در موضوع همکاری های بین کتابخانه ای و مراکز اطلاع رسانی و دارای سطح علمی مناسب است. از مهمترین کاستی های کتاب ضعف در جنبه های کاربردی کتاب، عمومی بودن برخی مطالب و کهنه بودن منابع آن است.

فرهنگ سازمانی، به عنوان عامل بقای سازمان ها و فراهم نمودن رشد سازمانی آنها در نظر گرفته می شود. بنابراین این مطالعه با هدف شناسایی و ارائه ی الگوی فرهنگ سازمانی مطلوب در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور کشور انجام پذیرفت. با توجه به ماهیت و هدف این پژوهش، رویکرد آن ترکیبی است. جامعه موردمطالعه شامل خبرگان دانشگاهی، کتابداران و مدیران کتابخانه های دانشگاه های پیام نور سراسر کشور است که 18 نفر تا رسیدن به اشباع نظری با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته است. متن مصاحبه ها به روش تحلیل مضمون بررسی و در مجموع 4 بعد، 9 مقوله اصلی و 25 زیرمقوله شناسایی شدند، که به صورت ابعاد فرهنگ انسان محور(به گزینی علمی، بهسازی دانشی)، فرهنگ قانون محور(استانداردگرایی و انطباق پذیری سازمانی)، فرهنگ تعاملی(چشم اندازگرایی، عدالت نهادی، انطباق و انعطاف پذیری محیطی)، فرهنگ زیبایی شناسی (شاداب سازی و استانداردسازی) دسته بندی گردیدند. درنهایت این پژوهش با ارائه الگوی فرهنگ سازمانی مطلوب و تایید آن، زمینه لازم را برای فهم و شناخت این مفهوم و به کارگیری درست آن در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور کشور فراهم آورده است.

هدف: مراکز اطلاع رسانی در دانشگاه ها باید جایگاه خود را ارتقا و آن ها را با منافع و خواسته های ذی نفعانشان انطباق دهند. به این منظور، باید ظرفیت انطباقی خود را از طریق ترویج مدیریت دانش ارتقا دهند. هدف این پژوهش شناسایی ابعاد فرهنگ سازمانی مطلوب و تأثیر آن بر مدیریت دانش، باتوجه به نقش میانجیِ انعطاف پذیریِ منابع انسانی در مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور سراسر کشور است.روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع کاربردی، از لحاظ روش گردآوری داده ها از نوع آمیخته (کیفی و کمّی)، و از منظر فلسفی مبتنی بر فلسفه اثبات گرایانه است و با رویکرد قیاسی- استقرایی انجام شده است. مشارکت کنندگان پژوهش، در بخش کیفی، شامل 15 نفر از استادان و خبرگان بودند که به صورت غیراحتمالی هدفمند انتخاب شدند؛  در بخش کمّی شامل کلیه کارکنان مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور کشور در سال تحصیلی 1400-1401 به تعداد 1300 نفر بودند که از این تعداد، طبق فرمول کوکران در سطح اطمینان 95 درصد و خطای 5 درصد، 297 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده های موردنیاز از طریق پرسشنامه استاندارد مدیریت دانش لاوسون (2003)، پرسشنامه استاندارد انعطاف پذیری منابع انسانی باتاچاریا (2005)، و پرسشنامه محقق ساخته فرهنگ سازمانی به دست آمد. به منظور تأیید پایایی یا قابلیت اطمینان پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد و ضریب آلفای کرونباخ بزرگ تر از 7/0، برای تمامی پرسشنامه ها، پایایی آن ها را تأیید کرد. برای تحلیل داده ها، در بخش کیفی، از رویکرد تحلیل تفسیری و روش تحلیل مضمون استفاده شد. در بخش کمّی نیز تحلیل توصیفی داده ها (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار) با استفاده از نرم افزار spss26 انجام شده است. برای پاسخ به سؤالات پژوهش از مدل معادلات ساختاری با نرم افزار SMART PLS استفاده شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که ابعاد فرهنگ سازمانی شامل فرهنگ تعاملی، فرهنگ قانون محور، فرهنگ انسان محور و فرهنگ زیبایی شناسی می شود. عامل زیبایی شناسی با بیشترین ضریب تأثیر (0/959) در رده نخست و عامل های قانون محور، تعاملی، و انسان محور به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند. نتایج نشان داد که فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش و انعطاف پذیری منابع انسانی، و ازسوی دیگر، انعطاف پذیری منابع انسانی بر مدیریت دانش تأثیر مثبت و معناداری دارد. انعطاف پذیری منابع انسانی رابطه بین فرهنگ سازمانی با مدیریت دانش را میانجیگری می کند (0/05>p). نتیجه گیری: با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده می توان گفت توجّه به فرهنگ سازمانی در محیط کاری مؤلفه ای تأثیرگذار بر ارتقای مدیریت دانش و انعطاف پذیری منابع انسانی است، لذا پیشنهاد می شود مدیران مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور کشور با فراهم آوردن زمینه فرهنگی مناسب، از انعطاف پذیری نیروی انسانی به عنوان دروازه ورود به مدیریت دانش، با هدف ایجاد سازگاری سازمانی، استفاده کنند.