مطالب مرتبط با کلیدواژه

بحرین


۴۱.

تأثیر ویژگی های راه بردی کناره های خلیج فارس در حضور پیروان دین ها و آیین های رانده شده با تأکید بر قرمطیان بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال اول بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ 159-184

کلیدواژه‌ها: احساء بحرین خلیج فارس قرمطیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۲۸۸
کناره های خلیج فارس، در هر دو سویش ویژگی های کم مانندی دارد و می تواند رانده شدگان را در خود پناه دهد. بر پایه گزارش های تاریخی، پیروان ادیان و آیین هایی، جسته و گریخته در این ساحل ها می زیستند که در روزگار خود از کشورهای همسایه می گریختند و دولت آن کشورها به دنبالشان بود. این پژوهش با بهره گیری از روش تاریخی، افزون بر اثبات جایگاه راه بردی این کناره ها به بررسی همبستگی ویژگی های آنها با حضور یا ماندگاری پیروان ادیان و آیین های رانده شده می پردازد و در جستار خود، بر حضور قرمطیان بحرین در آن منطقه تأکید خواهد کرد.
۴۲.

نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام (ازآغاز تا پایان خلافت امام علی(ع))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۶ 129-151

کلیدواژه‌ها: عبدالقیس فتوح اسلامی بحرین تشیع امام علی(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۴۴۶
ساختار سیاسی و اجتماعی متشتت جزیره العرب در روزگاران پیش از اسلام، تابعی از حاکمیت نظام قبیله ای بود. با ظهور اسلام و حرکت اصلاح گرایانه پیامبر اکرم(ص)، این ساختار، به سوی همگرایی سیاسی سیر نمود. اما چند دهه بعد از وفات آن حضرت، نظام متمرکز، به یک جریان گریز از مرکز تبدیل شد و بار دیگر، قبایل منطقه جزیره العرب در یک صف بندی جدید سیاسی- و احیاناً مذهبی- به ایفای نقش پرداختند. در این میان، قبیله عبدالقیس با حضور در روند جریان های سیاسی- اجتماعی صدر اسلام و ارتباط عمیق و ریشه دار آنها با تشیع از یک سو، و دگرگونی ترکیب قومی و جمعیتی سرزمین های پیرامون خلیج فارس از سوی دیگر، به صورت عنصری فعال و تأثیرگذار در معادلات سیاسی و اجتماعی ظاهر شد. این پژوهش، با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، می کوشد تا نقش بنی عبدالقیس را در تحولات صدر اسلام مورد بررسی قرار دهد و اهتمام آنها را در فتوحات شرقی قلمرو خلافت اسلامی باز نماید و به تبیین حمایت بخشی از آنها از علی بن ابی طالب و جریان موسوم به تشیع، بپردازد.
۴۳.

حکومت آل خلیفه و تاثیر آنها بر وضع اقتصادی شیعیان بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال سوم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۲ 89-112

کلیدواژه‌ها: بحرین آل خلیفه شیعیان اقتصاد غواصی کشاورزی کارگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۴۳۴
شاخه هایی از قبیله «عُتوب» که ساکن نجد عربستان بودند، به عللی مانند خشک سالی های مکرّر و طبیعت بَدوی شان، در قرن هفدهم میلادی به مناطق گوناگونی مانند عراق، شام و خلیج فارس کوچ کردند. گروهی از آنان به خلیج فارس رفتند و در کویت جای گرفتند. مانند «آل خَلیفه»، «آل صَباح» و «آل جَلاهمه». آل خلیفه پس از زمانی به سوی قطر رفتند و در منطقه «زُباره» در بخش غربی قطر مستقر شدند تا اینکه به بحرین یورش بردند (1783 م) و به حاکمیت «آل مَذکور» حاکمان دست نشانده ایران، پایان دادند و با سیاست های خاص خود و بهره گیری از زمان مناسب، بر آن کشور چیره شدند. آل خلیفه بحرین پس از قدرت یافتن، املاک شیعیان را مصادره و آنان به بیگاری گرفتند. بنابراین، شیعیان از استخدام در اداره ها و مراکز مهم محروم و به پرداخت مالیات های ظالمانه ای وادار شدند و از این رو، در پایین ترین درجه هرَم اقتصادی و سیاسی جای گرفتند. اصلاحات دهه دوم قرن بیستم و کارهای حَمَد بن عیسی بن سلمان (1999 م) تغییراتی در وضع اقتصادی شیعیان پدید آورد، اما موجب نشد که شیعیان آن منطقه به حقوق خود دست یابند. بنابراین ناخرسندی آنان از حکومت دوام یافت. این پژوهش به عوامل مؤثر در پیروزی آل خلیفه در تصرف بحرین می پردازد و تأثیر آن را در وضعیت اقتصادی جامعه شیعی آن کشور توضیح می دهد.
۴۴.

حوزه های کهن تمدنی منطقه خلیج فارس و دریای مکران

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال اول زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ 10-26
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۲۵۳
منطقه استراتژیک خلیج فارس که در بخش بندی های تازه، به عنوان یکی از زیرسیستم های آسیای جنوب باختری مطرح شده، درجنوب ایران همچون نگینی است که در ۱۶ تا ۴۰ درجه پهنای شمالی و ۳۲ درجه تا ۵۷ درجه درازای خاوری از نیمروز مبدا قرارگرفته است. پهنه آبی خلیج فارس که قاره های اروپا، آسیا و آفریقا را به هم پیوند میدهد، در منطقه خلیج فارس قرار دارد و میان ۲۴ تا ۳۰ درجه پهنای شمالی و ۴۸ تا ۵۷ درجه درازای خاوری قرار گرفته است. منطقه مکران در جنوب خاور ایران همچون مرواریدی است که در ۲۵ تا ۳۵ درجه پهنای شمالی و ۵۸ تا ۷۰ درجه درازای خاوری از نیمروز مبدا قرار گرفته است. پهنه آبی دریای مکران بخشی از اقیانوس هند و تنها دریای آزاد ایران در جنوب خاور ایران است که ارزش آن به انگیزه وابسته بودن آن با اقیانوس هند است و خلیج فارس نیز توسط تنگه هرمز و از راه این دریا با همه جهان بستگی می یابد. آبهای پهناور جنوب ایران که از دریای سرخ تا کرانه های سند دامن گسترده است، در آثار تاریخی و جغرافیایی، «دریای پارس» نامیده شده است. بخشی از این آبها که از تنگه هرمز به سوی باختر تا دلتای اروندرود و بهمن شیر کشیده شده است، «خلیج فارس» نام دارد و بخش دیگر که از تنگه هرمز به سوی خاور تا دلتای رود سند کشیده شده «دریای مکران» نام دارد. بنابرین دریای مکران و خلیج فارس از شاخه های دریای پارس هستند. به گفته ژان ژاک پرینی نویسنده کتاب خلیج فارس، کشورها و طایفه های بسیاری بر کرانه های دریای پارس چیره یافته و فرمانروایی کرده اند؛ ولی روزگارشان سپری گشته و تنها ملت ایران است که همچنان پا برجا زیسته و میراث حاکمیت خود را نگهداری کرده است.
۴۵.

بررسی عملکرد مدارس ایرانیان حاشیه خلیج فارس در دوره پهلوی اول (بحرین و کویت)

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال دوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵) 55-66
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۳۳۳
روند تاسیس مدارس به شیوه نوین در اواخر دوره قاجار شتاب فزاینده به خود گرفت. این مدارس توسط تجار، شخصیتهای سیاسی و فرهنگی تاسیس و اداره میشد. در دوره پهلوی اول تلاش گسترده-یی برای دگرگون ساختن نهادهای فرهنگی کشور انجام شد. دگرگونی فرهنگی از طریق رشد سریع نهادهای جدید و با هدف از هم پاشیدن نهادهای سنتی بوسیله دولت انجام شد. از میان نهادهای فرهنگی بسیاری که در این دوره تاسیس گردید ، مدارس ایرانیان خارج از کشور بود. از مهمترین این مدارس ایرانی میتوان به مدارس ایرانی حاشیه خلیج فارس اشاره نمود. نوشتار حاضر بر آن است تا عملکرد و شیوه مدیریت مدارس ایرانی بحرین و کویت را از اواخر دوره قاجار تا اواسط دوره پهلوی اول مورد بررسی قرار دهد.
۴۶.

معرفی و بررسی نسخه خطی «احوالات جزیره بحرین»

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال سوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ (پیاپی ۹) 58-68
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۸۴
نسخه خطی احوالات جزیره بحرین پیرامون مسائل خلیج فارس بویژه وضعیت بحرین در سالهای آغازین سلطنت ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۸ هجری قمری است که دربرگیرنده داده های تاریخی تازه یی میباشد. نویسنده رساله ناشناس ولی به مسائل خلیج فارس آگاه است. این نسخه منحصر بفرد متعلق به کتابخانه علی اصغر مهدوی بوده و در فحوای یک مجموعه کتابت شده است. نوشتار پیش رو در پی آن است تا با تصحیح اثر یاد شده، متن آن را زنده نگاه داشته و برای استفاده پژوهشگران، بویژه متخصصان دوره قاجاریه، آن را به اشتراک بگذارد.
۴۷.

بررسی چگونگی روند انفصال بحرین از ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال چهارم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 6-16
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۴۱۷
کشور بحرین از دیرباز از نظر موقعیت استراتژیکی و جغرافیایی و قرار گرفتن در آبهای خلیج فارس از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. انگلستان از سال ۱۸۲۰.م اعراب بادیه نشین جنوب خلیج فارس را که از راه دزدی دریایی امرار معاش میکردند، دور هم جمع کرد و با آنها قراردادی بنام صلح جاویدان امضا نمود. بهانه انگلستان برای این کار حفظ امنیت خلیج فارس بود، اما واقعیت این بود که این کشور بدنبال تثبیت سلطه خود در این منطقه بود. در این بین، انگلیسی ها قرار دادی نیز با شیخ بحرین بستند که دولت ایران به این موضوع اعتراض کرد؛ بدین ترتیب اختلاف ایران با حکام حاشیه خلیج فارس و دولت استعمارگر انگلیس شکل گرفت. دولت انگلستان مجمع الجزائر بحرین را از سال ۱۸۲۰.م کم کم از ایران جدا کرد و سرانجام در سال۱۹۷۰.م، طی یک نظرخواهی توسط انگلیسی ها از مردم بحرین که خواستار استقلال کشورشان بودند، سازمان ملل متحد استقلال بحرین را به رسمیت شناخت. پژوهش حاضر سعی دارد در این خصوص که به این سوالات پاسخ دهد: بحرین از چه زمان متعلق به کشور ایران بوده است؟ انگلیسی ها از چه زمان نفوذ خود را در بحرین افزایش دادند؟ در نهایت نیز به جداشدن بحرین از ایران در دوران پهلوی دوم پرداخته خواهد شد. فرضیه های پیشنهادی این پژوهش از این قرارند: بحرین از دوران باستان متعلق به ایران بوده است و فرمانروایان ایرانی از هخامنشی و اشکانیان گرفته تا آل بویه، صفویه، افشاریه و ... بر این سرزمین حکومت میکرده اند. انگلستان در قرن هجدهم میلادی به بهانه مبارزه با دزدان دریایی وارد خلیج فارس و از جمله بحرین شد و از آنجا که بحرین از اهمیت استراتژیکی فراوانی برخوردار بود، به فکر نفوذ خود در این منطقه افتاد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و براساس اطلاعات کتابخانه یی - اعم از کتب، مقالات و گزارشات - به تبیین این مهم بپردازد.
۴۸.

مهاجرت خاندان آل عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی- فرهنگی آن شهر در عصر قاجار

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال پنجم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 18-28
تعداد بازدید : ۸۵۵ تعداد دانلود : ۹۱۳
آل عصفور یکی از خاندان های بزرگ و برجسته شیعی بودند که پیش از این در بحرین زندگی می کردند ولی در سال 1216 ه.ق/ 1801.م به علت بی ثباتی و ناامن شدن شرایط زندگی در آن نواحی و به روایتی به دعوت فتحعلی شاه قاجار به بوشهر مهاجرت کردند. وجود پرشمار علما و روحانیون فرهیخته در بین افراد این خاندان، سبب ساز خدمات برجسته علمی و مذهبی بسیاری در بوشهر شد. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای، پژوهش میدانی و شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی این موضوع می پردازد که مهاجرات خاندان آل عصفور از بحرین به بوشهر چه تأثیری بر ساخت سیاسی و بافت اجتماعی- فرهنگی این شهر داشته است. نتایج نشان می دهد که اعضاء این خاندان در تحولات اجتماعی و فرهنگی شهر بوشهر در عصر قاجار نقش مؤثری ایفا کرده و سبب تقویت جایگاه شیعیان در این شهر شدند.
۴۹.

نگاهی به تاریخچه سیاسی جدایی بحرین از ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۹) 80-87
تعداد بازدید : ۱۰۰۵ تعداد دانلود : ۳۷۵
تا 45 سال پیش مجمع ا لجزایر بحرین در خلیج فارس به ایران تعلق داشت. این مجمع الجزایر نه با توسل به شورش و اعتصاب، جنگ، قرارداد و معاهده بلکه با توطئه و دسیسه انگلستان و چراغ سبز دولت وقت ایران مبنی بر انجام همه پرسی در بحرین در سال 1349 از پیکره ایران جدا شد. این مقاله بر آن است تا با بیان حقوق چندین هزارساله ایران بر بحرین، چگونگی حضور و دخالت انگلستان در بحرین و به تبع آن ادعاهای ارضی این دولت مبنی بر تحت الحمایه بودن بحرین، دعاوی دولت ایران برای عدم پذیرش این ادعاها و سیر حوادثی که در دوران حکومت پهلوی منجر به جدایی بحرین از ایران شد، به بررسی این واقعه تاریخی بپردازد.
۵۰.

پژوهشی درباره تاریخچه، موقعیت و ویژگی ها و عجایب جزیره اُوال (بحرین) در خلیج فارس

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۲۰) 56-65
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۴۵۷
جزیره اوال (بحرین) در طول تاریخ همواره از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موردتوجه پادشاهان و حکام ایرانی و مسلمان قرار داشت. مجمع الجزایر بحرین با محوریت اوال یا همان بحرین امروزی که در جنوب خلیج فارس واقع است از قرن ها قبل جزء کشور پهناور و قدرتمند پادشاهان ایرانی یعنی هخامنشیان و ساسانیان در باستان و دولت های ایرانی – اسلامی بعدی تا زمان استقلال این جزیره بوده و به همین منظور موردتوجه جغرافی نگاران ایرانی و مسلمان قرار گرفته است. این مقاله، با استفاده از روش کتابخانه ای و توصیفی، موقعیت، پیشینه، اهمیت و ویژگی های عجیب جزیره «اُوال» همچون اشاره قرآن کریم بر حضور حضرت موسی (ع) در این جزیره، وجود حیواناتی مانند وال و زرافه و وجود نخلستان و میوه های گرمسیری، صید مروارید و همچنین حاکمیت طولانی ایران از زمان هخامنشیان تا زمان استقلال این جزیره را با تکیه بر منابع جغرافی دانان مسلمان و دیگر منابع تاریخی مورد بررسی قرار می دهد.
۵۱.

نقش علمای مهاجر بحرینی در گسترش تشیع در ایران از صفویه تا پایان قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۰ ۱۱۹-۱۴۲

کلیدواژه‌ها: ایران بحرین علمای بحرین تشیع صفویه قاجاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۲۱۳
مهاجرت علمای شیعه از سرزمین بحرین به ایران و نقش آنان در ترویج تشیع ایرانیان ازجمله موضوع هایی است که از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده است. این پژوهش با طرح این پرسش که علمای بحرینی چه نقشی در تشیع مردم ایران داشته اند بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی، این موضوع را در محدوده ی زمانی یادشده بررسی کند. یافته پژوهش نشان می دهد که علمای بحرینی با حضور در ایران، از طریق رونق دادن به مدارس دینی، تدریس و تربیت شاگردان، تألیف کتاب و رساله در مبانی مذهبی، برپایی نماز جمعه و جماعات و دیگر کنش های فرهنگی و تبلیغی، نقش مهمی در گسترش تشیع در ایران، به ویژه در نواحی جنوبی داشته اند.
۵۲.

نقش امارات عربی متحده در تحولات بحرین و یمن (2018-2011)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۳ 63-84

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک امارات بحرین یمن طوفان قاطعیت انصارالله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۳۷۴
امارات عربی متحده علی رغم اینکه کشوری کوچک در حاشیه جنوبی خلیج فارس محسوب می شود و تأمین امنیت خود را به قدرت های فرامنطقه ای سپرده، در سال های اخیر در پی کنش گری و افزایش فعالیت در منطقه بوده است. در سال ۲۰۱۱، امارات در سرکوب تظاهرات بحرین به دیگر کشورهای عربی خلیج فارس پیوست و جنگ های فراوان عربستان سعودی با یمن، امارات را به دخالت بیشتر در منطقه سوق داده است. افزایش نیروهای القاعده و دولت اسلامی در یمن علاوه بر نگرانی های امنیتی، مسیرهای تجارت دریایی مورد استفاده امارات را نیز به خطر انداخته است. عُصاره پژوهش بر این سؤال اصلی استوار است که چرا امارات عربی متحده در تحولات بحرین و یمن طی سال های 2011 تا 2018 نقش فعالی داشته است؟ فرضیه تحقیق این است که امارات عربی متحده با توجه به عوامل ژئوپلیتیک و همچنین همگرایی مذهبی با کارگزاران حاکم در بحرین و احساس خطر از جانب نیروهای مقاومت انصارالله در یمن نقش فعالی جهت مقابله با آنها در پیش گرفته است. برای ارزیابی و آزمونِ فرضیه تحقیق و تحلیل داده ها از روش تحقیقِ توصیفی تحلیلی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات منابع کتابخانه ای (اعم از کتاب ها، مقاله ها، اسناد و مطبوعات) است.
۵۳.

بررسی و تحلیل رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به بیداری اسلامی بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۴ 29-60

کلیدواژه‌ها: ایران بحرین بیداری اسلامی قدرت نرم سازه انگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۹۹
پژوهش حاضر در تلاش است تا به تجزیه و تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال بیداری اسلامی بحرین بپردازد.بیداری اسلامی در بحرین از اهمیت خاصی برای جمهوری اسلامی ایران برخوردار است.بحرین به واسطه حدود 75 درصد جمعیت شیعی،بیشترین قرابت را با ابعاد قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در طول سه دهه گذشته برقرار کرده است. مؤلفه های قدرت نرم انقلاب اسلامی و ارزش های منبعث از آن،تأثیرات به سزایی بر وقوع جنبش های مردمی در بحرین داشته است.در این میان،جمهوری اسلامی ایران در راستای نقش آفرینی هر چه بیشتر شیعیان این کشور و احقاق حقوق آن ها، سازوکارها و اقدامات مؤثری را دنبال کرده است.این پژوهش در تلاش برای پاسخ به این سؤال اصلی است که: جمهوری اسلامی ایران در قبال بیداری اسلامی بحرین چه سیاستی را دنبال می کند؟فرضیه پژوهش این است که جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول و مبانی اعتقادی و انقلابی خود، ضمن مخالفت با سیاست سرکوب و ارعاب مقامات بحرینی،در جهت احقاق حقوق شیعیان بحرین و تأمین اهداف و سیاست های آن ها مبادرت می ورزد.یافته های این مقاله نشان می دهد؛بر مبنای آموزه های مطروحه در نظریه سازه انگاری، جمهوری اسلامی ایران بر اساس هویتی که از خود و همچنین رژیم های آل سعود عربستان و آل خلیفه تعریف کرده و تحولات بحرین را مصداقی بارز از بیداری اسلامی می داند،سیاست خارجی خود را در قبال تحولات بحرین پیگیری می کند.برای تحلیل داده های این پژوهش از روش تحلیلِ کیفی استفاده شده است.
۵۴.

تناقض نمای سیاست خارجی آمریکا در قبال تحولات بحرین و سوریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بیداری اسلامی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۸ 249-281

کلیدواژه‌ها: ایالات متحده سوریه مسئولیت حمایت بحرین تروریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۲۲۲
وقوع تحولات در کشورهای عربی خاورمیانه مرحله ی نوینی را در سیاست خارجی آمریکا نسبت به تحولات این کشورها به دنبال داشته است.  این تحول عمدتا از تناقضات روشنی برخوردار بوده است. هدف مقاله حاضر بررسی تناقض سیاست خارجی آمریکا در قبال تحولات بحرین و سوریه می باشد و به دنبال پاسخگویی به این سوال است که مهم ترین دلایل رویکرد متعارض ایالات متحده آمریکا نسبت به تحولات بحرین و سوریه چیست؟ فرضیه مقاله حاکی از آن است علی رغم شباهت های اولیه موجود درشیوه ی اعتراض ها و نحوه ی عملکر د نخبگان حاکم در دو کشور، سیاست خارجی آمریکا در قبال هریک دارای ویژگی و پیچیدگی خاص خود بوده است. پژوهش حاضر با مبنا قراردادن دو شاخه ی فکر ی موجود در نظریه ی جامعه بین الملل یعنی کثرت گرایی و وحدت گرایی و نوع پیشرفته ی آن نظریه مسئولیت حمایت به عنوان چارچوب نظر ی به این نتیجه رسیده است که سیاست خارجی آمریکا در قبال تحولات بحرین و سوریه براساس ارزش های متعارض پیگیری می شود. ایالات متحده ی آمریکا در حالیکه سیاست خود را در جریان تحولات بحرین به دلیل رابطه امنیتی طولانی مدت با این کشور بر پایه ی اصل حاکمیت، حفظ وضع موجود و دفاع از اصالت وجود حکومت آل خلیفه بنا نهاده است، در سوریه پیگیر سیاست مداخله جویانه، حقوق بشری، مبارره با تروریسم و در راستای تفویض حکومت به معارضین می باشد.
۵۵.

تحلیل گفتمان دفاعیات رهبران جنبش 14 فوریه بحرین در دادگاه های نظامی آل خلیفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال نهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۴ (پیاپی ۴۳) 243 - 266

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان دفاعیات رهبران جنبش 14 فوریه بحرین آل خلیفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۷۵
رژیم آل خلیفه با محاکمه رهبران عمدتاً شیعی سعی در مهار جنبش 14 فوریه 2011 بحرین داشته است. دفاعیات سیاسی مبارزان در دادگاه های این کشور را می توان عرصه دیگری از تداوم کنش سیاسی علیه رژیم تلقی کرد، به نحوی که محاکمه مبارزان انقلابی خود به عرصه رویارویی دو گفتمان موجود در بحرین تبدیل شد. این مقاله درصدد تبیین و تحلیل دفاعیات رهبران جنبش 14 فوریه و پاسخگویی به این پرسش است که رهبران این جنبش که از سال 2011 تاکنون در زندان های بحرین هستند، در پاسخ به اتهامات آل خلیفه، چگونه از خود دفاع کرده اند؟ نتایج این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی و گردآوری منابع مبتنی بر شیوه کتابخانه ای و مصاحبه نخبگانی به دست آمده، نشان می دهد که این افراد با استفاده از متغیرهای کمی و کیفی از واژگان، استعاره و منافع بیشترین بهره گیری را داشته اند. علت این امر، موقعیت اجتماعی مبارزان، سطح دانش و مهارت های آنان در سخنوری و کتابت بوده است چراکه از سطح علمی بالایی برخوردار بوده و بیشتر آنان هدایت کننده جریان های خاصی بوده اند و با اقشار و گروه های مختلف ارتباط داشته اند. این پژوهش در پایان نیز به بیان افق متصور پیش روی این جنبش خواهد پرداخت و نوع ساختار سیاسی قدرت به وجود آمده در جامعه بحرین را تبیین خواهد کرد.
۵۶.

تبیین نقش منابع رانتی در ساختار قدرت دولت بر اساس رویکرد دیالکتیکی شبکه های سیاسی (مطالعه موردی: دولت بحرین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش سیاسی سال هفدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 27 - 58

کلیدواژه‌ها: بحرین حامی - مشتری دولت رانتیر رویکرد دیالکتیکی شبکه های سیاسی ساختار قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۴۴۶
یکی از جنبه های کلیدی دولت ها مربوط به ساختار قدرت آنها می باشد.دولت ها از نظر ساختار قدرت مانند یکدیگر نیستند و از گستره مختلفی برخوردارند. ازجمله عوامل تاثیرگذار بر ساختار قدرت دولت ها مربوط به بهره مندی از منابع رانتی می باشد.در این خصوص یکی از نظریاتی که دولت های برخوردار از منابع رانتی را تجزیه و تحلیل نموده است،نظریه دولت رانتیر است.تحقیقات موجود در این نظریه از کاستی هایی مانند ضعف متدولوژی جهت تبیین نقش منابع رانتی بر ساختارقدرت دولت برخوردار می باشد.لذا هدف اصلی این مقاله تقویت دانش موجود درنظریه دولت رانتیر ازطریق استفاده از یک رویکرد جدید یعنی رویکرد دیالکتیکی شبکه های سیاسی برای تبیین نقش منابع رانتی در ساختار قدرت دولت می باشد.مطالعه موردی دولت رانتیر بحرین می باشد.سوال اصلی این است که منابع رانتی چه نقشی درساختار قدرت دولت بحرین بر اساس رویکرد دیالکتیکی شبکه های سیاسی دارد؟رویکرد محقق تبیینی است. چارچوب نظری مبتنی بر رویکرد دیالکتیکی شبکه های سیاسی است که برای یافته های کیفی از ابزار اسنادی استفاده می گردد و برای یافته های کمی در تحلیل شبکه ای، از نرم افزار(SOCNETV) استفاده می گردد.نتایج این مقاله نشان می دهدکه منابع رانتی نقش زیادی درایجاد مدل حامی-مشتری درساختار قدرت دولت بحرین دارد.
۵۷.

بررسی جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان در کشورهای عربی خلیج فارس در سال های 2002 تا 2020؛ مطالعه موردی بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 147 - 167

کلیدواژه‌ها: آموزش اشتغال بحرین خلیج فارس زنان نظام سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۶۰
حضور زنان در عرصه فعالیتهای سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی بهدلیل نوع نگاه حاکمیت و  مواضع برخی جریانهای سیاسی و دینی، همواره یکی از مسائل و دغدغههای مورد بحث در سطح جامعه بوده است. در این میان، بحرین که از سال 2002  شاهد بروز تحولاتی در عرصه سیاسی بوده است، اقداماتی برای افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان انجام داده است. در این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای و اینترنتی دادههای تاریخی را ارزیابی و تجزیه و تحلیل  میکنیم. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که با وجود هنجارها و آداب و رسوم خاص جوامع عربی، ساختار سیاسی سنتی حکومت بحرین و روش سرکوبگرانه این کشور در برخورد با مخالفان سیاسی بهویژه در اعتراضات و تظاهرات سیاسی 14 فوریه 2011، حضور زنان در مناصب مهم سیاسی و اجتماعی در دهههای اخیر رشد چشمگیری داشته است. افزایش تعداد انجمنها، اتحادیهها و سازمانهای غیردولتی زنان و همچنین افزایش میزان حضور آنان در مناصب بالای سیاسی مانند وزارتخانه، سفارتخانه، نمایندگی مجلس، حاکی از تأثیرات مثبت اصلاحات سیاسی سال 2002 شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه در ارتقای نقش و جایگاه سیاسی زنان بحرین در دهههای اخیر است.
۵۸.

بحرین در مذاکرات رضاشاه و بریتانیا (براساس اسناد وزارت خارجه انگلستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۲) 34 - 61

کلیدواژه‌ها: بحرین رضاشاه انگلستان تیمورتاش خلیج فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۱
هدف : مسئله بحرین و جدایی آن از ایران ازجمله مهم ترین مسائل معوقه بین ایران و انگلستان بود که با روی کارآمدن رضاشاه با کمک عناصر انگلیسی، امید انگلستان برای حل وفصل این مسئله نیز بیشتر شد؛ ولی دولت ایران برای حل این مسائل با تکیه بر ابزارهایی چون حمایت شوروی، جامعه ملل، افکار عمومی و سیاست بِده بِستان وارد گفت وگوهای کلی با انگلستان شد که بیش از پنج سال به درازا کشید. این گفت وگوها به دلیل نرمش نداشتن دولت انگلستان دربرابر طرح های مختلف عبدالحسین تیمورتاش (نماینده رضاشاه) برای حل این مسئله شکست خورد و درنهایت با گره خوردن این موضوع با مسئله مذاکرات تجدیدنظر در قرارداد دارسی -که آن نیز برای ایران دستاوردی نداشت- موجب حذف تیمورتاش و حل نشدن مسئله بحرین در این دوره شد. پرسش اصلی نوشتار حاضر بر این اساس استوار است که دولت ایران در دوره پهلوی اول مسئله بحرین را چگونه صورت بندی کرده بود؟ آیا بحرین خود «مسئله» بود یا صرفاً به عنوان «ابزاری» برای کسب امتیاز از انگلستان به آن نگریسته می شد؟ روش/ رویکرد پژوهش : نوشتار حاضر به روش تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل داده های تاریخی است با اتکا بر اسناد وزارت خارجه انگلستان درصدد تبیین این مسئله است. یافته ها و نتیجه گیری :  یافته های پژوهش نشان می دهد که با مقاومت شدید انگلستان در شناسایی حاکمیت ایران بر بحرین و هم چنین اقدامات انگلستان برای کسب امتیاز نفت (بازنگری در قرارداد دارسی)، درنهایت سیاست ایران به کسب امتیاز دربرابر واگذاری بحرین متمایل شد.
۵۹.

نقش خاندان بوشهری در تحولات دو سده گذشته بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ ۱۲۸-۱۰۹

کلیدواژه‌ها: بحرین بوشهر خاندان بوشهری مهاجران بوشهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۳۲۵
بحرین به دلیل قرابت های جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی با کرانه های شمالی خلیج فارس، به ویژه بندر بوشهر، از گذشته مقصد بسیاری از مهاجران ایرانی از جمله مهاجران بوشهری بوده است. این مهاجران به دلیل جمعیت قابل توجه، همواره از گروه های تأثیرگذار اجتماعی در بحرین محسوب می شدند. نمونه بارز این مهاجران، خاندان بوشهری است. این خاندان از هنگام مهاجرت در سال 1860م تاکنون، نقش پررنگی در عرصه های گوناگون جامعه بحرین داشته و از خاندان های پرنفوذ این کشور به شمار می رود. این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به منابع کتابخانه ای و اینترنتی و پژوهش های میدانی، به بررسی دلایل گوناگون مهاجرت مردم منطقه بوشهر به بحرین و نقش این مهاجران در تحولات جامعه بحرین، با تکیه بر نقش و جایگاه «خاندان بوشهری» در آن کشور در طول دو سده اخیر (به ویژه پیش از استقلال این کشور) بپردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است در سده های 19 و 20م عواملی چون قرابت جغرافیایی بوشهر با بحرین، موقعیت مناسب اقتصادی بحرین در خلیج فارس، مشابهت های فرهنگی و مذهبی این دو سرزمین، موجب مهاجرت بسیاری از مردم بوشهر به بحرین شده است. جمعیت قابل توجه و تواتمندی اقتصادی این مهاجران، سبب شده است که این مهاجران از گروه های بانفوذ و اثرگذار در عرصه های مختلف جامعه بحرین باشند.
۶۰.

تحولات انقلابی بحرین و تعارضات مذهبی و ژئوپولیتیکی ایران و عربستان سعودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره چهارم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۰ 141 - 169

کلیدواژه‌ها: بحرین تعارضات مذهبی و ژئوپولیتیکی ج.ا. ایران عربستان سعودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۱۳۱
از آنجایی که بحرین برای قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای از یک ارزش ویژه ی ژئوپولیتیکی برخوردار است؛ تحولات صورت گرفته در بحرین همواره واکنش و سیاست های متعارضی را از طرف این کشورها در پی داشته است. با وقوع بیداری اسلامی در بحرین، کشورهای مخالف ایران از جمله عربستان سعودی با منحرف کردن پروژه ی اعتراضات استقلال خواهانه ی مردم بحرین، صورت مساله را تغییر داده و ابراز کرده اند که ایران درصدد دخالت در امور داخلی کشور بحرین است. این پژوهش با طرح این سوال که ریشه های تعارضات مذهبی و ژئوپلیتیکی ایران و عربستان در رابطه با بحرین چه بوده و چه تاثیری بر روابط بین دو کشور بعد از وقوع بیداری اسلامی داشته، به این نتیجه رسیده است که، این تعارضات قبل از انقلاب اسلامی ایران شروع و با تحولات انقلابی بحرین به اوج خود رسیده که همچنان در جریان می باشد. بعضی از مهمترین ریشه های این تعارضات عبارتند از: ادعای ارضی ایران در خصوص بحرین (قبل از انقلاب)، انقلاب اسلامی در ایران و برانگیختن حس انقلابی شیعیان بحرین و عربستان، حمایت ایران از افزایش نقش شیعیان، حضور ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین، تشکیل شورای همکاری خلیج فارس علیه ایفای نقش ایران در منطقه، دخالت نظامی عربستان در بحرین، رقابت تسلیحاتی ایران و عربستان و پی ریزی سناریوهای متعدد برای انزوای ایران. با توجه به ماهیت تحقیق، روش تحقیق توصیفی - تحلیلی می باشد.