پژوهش های نوین در مطالعات علوم انسانی اسلامی

مسئله تشکیک وجود از مسائل مشترک بین علم کلام و فلسفه است، البته عرفاى اسلامى نیز به این مسئله توجه جدى داشته و آن را در کتاب هاى خود به بحث گذارده اند.اهمیت این مبحث به قدرى است که به جرات مى توان گفت که پس از «اصالت وجود» هیچ مسئله اى در حکمت متعالیه ارزش و اهمیت «تشکیک وجود» را ندارد هم چنین حل اکثر مباحث و مشکلات حکمت متعالیه متوقف بر آن است.. اینکه این مسئله آیا ریشه ایی یونانی و غربی داشته یا نه در میان  صاحب نظران همواره محل بحث بوده است با این اوصاف برخی معتقد اند طرح دقیق این مفهوم از ابتکارات متفکران اسلامى است و در اندیشه هاى فیلسوفان یونان سخنى درباره آن به ما نرسیده است..جستار پیش رو در نظر دارد ضمن ریشه یابی طرح مسئله تشکیک در وجود به مقایسه دیدگاه افلوطین، پروکلس و علامه در این حوزه بپردازد.

باوجوداینکه تمایل جنسی یک نیاز بیولوژیکی و غریزی است، اما انسان ها در برآورده کردن میل جنسی، خاص و خلاق هستند. درواقع، آن ها بسته به معارف دریافتی و نگرش هایشان، به روش های گوناگون، تمایلات جنسی را تعدیل، اصلاح و تغییر می دهند. در این رابطه، ضمن معرفی سه رویکرد رفتار جنسی (رویکرد نفی، رویکرد آزادی و خودآیینی فزاینده جنسی و رویکرد اعتدال و روابط مسئولانه) که متأثر از معارف و نگرش های مختلف در جوامع گوناگون است و هرکدام به یک روش، باعث تعدیل یا تغییر تمایل جنسی شدند، به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که چگونه معارف مختلف ذهن افراد را درزمینه تمایلات جنسی متأثر می سازند و زندگی جنسی او را رقم می زند؟ بنابراین، با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی این پژوهش انجام گرفت. نتایج نشان داد که شناخت چیزی نیست که در ذهن فرد پیش برود، بلکه همان طور که تحقیقات معاصر درزمینه علوم اعصاب، باستان شناسی و فلسفه علم نشان می دهد شناخت آغشته، متضمن، ادغام شده، گسترش یافته و توزیع می شود. لذا نیاز است برای تثبیت اخلاق جنسی، جامعه و مراکز آموزشی با ایجاد بستر اجتماعی مذاکره در این رابطه، افراد را در معرض ارائه معارف مستدل با نظر به کرامت انسان و یک چشم انداز درست و مسئولیت پذیرانه قرار دهند، به گونه ای که یک مبنای محکم از اخلاق جنسی که شرایط جنسی ایدئال و قابل قبول اخلاقی را به رسمیت می شناسد، ایجاد شود. ایجاد معرفت نسبت به ارزش های اخلاقی جنسی، در توانایی افراد برای تصمیم گیری های اخلاقی و هدایت درست فعالیت های جنسی مؤثر خواهد بود و تفکر اخلاقی و نگرش های افراد را متأثر خواهد ساخت

مشروعیت از دیدگاه علم سیاست پایه قوام و مایه دوام در هر نظام سیاسى است، از دیدگاه اسلام در عصر غیبت منشا مشروعیت است و بر پایه دلایل عقلى و نقلى حق حاکمیت در زمان غیبت مجتهد آگاه و کاردان سپرده شده است، مشروعیت از مسائلى است که از قدیم اندیشمندان علوم اجتماعى و علوم سیاسى را درگیر خود کرده است علامه مصباح و آیت الله سیستانی از جمله صاحب نظرانی هستند که در این حوزه دیدگاههای خویش را مطرح ساخته اند.علامه مصباح بحث انتصاب را بصورت کامل بسط داده و حتی نطریه انتخاب را بصورت مبسوط نقد کرده اند این در حالی است که آیت الله سیستانی این طرح مباحث را فقط در لابلای ابحاثش بهش اشاره کرده است و بصورت کامل شرح نداده اند. در این مقاله به صورت توصیفی _ تحلیلی به این دو نظریه پرداخته شده و  نتیجه حاصله در این تحقیق نشان میدهد که با وجود اختلاف در مبنا ولی دربحث انتصاب و انتخاب ولایت فقیه هردو بزرگوار نظر واحد(انتصاب) را دارند.

شهادت یکی از مفاهیم و حقایق والا در آموزه ی اسلامی است و حیات شهید به عنوان یکی از دستاوردهای شهادت مسئله ایی است که در حوزه های تفسیری و فلسفی مورد گفتگو قرار گرفته است.باور به حیات برزخى شهید به درک درست معناشاسانه از نفس وابسته است.درنگرش مفسرین حیات شهید بر معانی حقیقی حیات، ماندگاری نام ویاد شهید و یا هدایت یافتن شهیدآمده است.  در مقابل براساس نگرش فلسفی؛تبیین معناشناسانه شهید منوط به نوع  نگرش فلسفی به مساله حیات است. به دلیل مساوقت حیات با وجود، می توان گفت همان گونه که وجود،در همه پدیده های عالم سریان دارد،حیات نیز درآن ها جاری وساری است. در این نگرش حیات متعلق به نفس و دارای مراتب تشکیکی است.گرچه حیات پس  از مرگ مشترک بین همه انسان ها است.اما از آن جا که شهیدان براساس ظرفیت وجودی  وشدت اتصال نفس شان به قرب الهی از حیات قوی و برتری بهره مند اند به موجب این ظرفیت  وجودی، توجه  و آگاهی آنان به عوالم دیگر  از جمله دنیا به صورت کامل تر است. جستار حاضر تلاش دارد با بررسی معنا شناسانه تفسیری - فلسفی حیات شهید این دو نگرش را مورد بررسی قرار دهد.

 هدف این پژوهش، بررسی وظایف تربیتی والدین در دوران«کودک سروری» با تاکید بر آیات و روایات است. والدین در صورت شناخت وظایف خود بر اساس مبانی اسلامی، برای رشد و به کمال رساندن کودک در تربیت او. کوشاتر خواهند بود. روش پژوهش، توصیفی پیمایشی و با استفاده از منابع معتبر کتابخا نه ای و مبتنی بر شیوه تحلیل مضمون است. تعلیم و تربیت اسلامی در دوره کودک سروری، دارای ویژگی های تربیتی کاملاً متفاوت است. از این جهت، بحث از مراحل و شیوه های مناسب تعلیم و تربیت در این دوره از اهمّیّت خاصّی برخوردار است. نیازهای کودک در دوره سیادت و وظایف والدین در این دوره، شامل سه بخش؛ پیش از بارداری، دوران بارداری و آغاز تولد است که بخش اخیر، مهم ترین دوره است.  تربیت اخلاقی کودکان در دوران سیادت(هفت سال اول)، نسبت به دوره های بعد به خاطر تفاوت ویژگی ها و نیازهای کودکان، بسیار حساس و تاثیرگزار است. در منابع اسلامی، سبک تربیت اخلاقی کودکان در این دوره، مهم تلقی شده و دارای فرآیند تدریجی و طولی است.

شاعران فارسی زبان از قدیم با عناصر و مظاهر طبیعت انس و الفت داشته اند. طرز تلقی آنان از طبیعت بسته به فضای حاکم بر جامعه و نوع نگرش و دیدگاه های فردی- شخصیتی آنان و نیز ذهنیت و تجربه های شاعرانه اشان بسیار متفاوت است.گروهی از آنان با طبیعت برخوردی منفعل و توصیفی دارند و گروهی دیگر طبیعت را ابزار و دست مایه ای برای بیان اندیشه های سیاسی- فلسفی- انسانی خود قرار می دهند. م. سرشک نیز در زمره ی شاعرانی قرار می گیرد که از طبیعت به عنوان عاملی برای بیان اندیشه های اجتماعی خود بهره جسته است. زیرا وی به شهادت بخش عظیمی از آثار ش، روحی بی قرار و جانی آگاه و جویای کمال دارد. به دنبال رسالت انسان مدار خود، در برابر جامعه ای که در منجلاب فقر و جهل و فساد و بی عدالتی دست و پا می زند به هر پدیده ای متوسل می شود تا با بیانی غیرمستقیم و سمبلیک زندگی و زیستن را بستاید و با مرگ و تحّملِ بیداد به مبارزه برخیزد. از این رو جریان و جلوه ی طبیعت- که نشانه ی حیات و رویش و دگرگونی است- در آفاق شعر شفیعی به لحاظ ریشه دوانیدن در ژرفای خواست و نیازهای اجتماعی و فرهنگی بسیار تأمّل برانگیز است.

عقد اجاره یکی از عقود پر کاربرد است و اگر این قرارداد در خصوص اماکن تجاری مطرح باشد بر اقتصاد جامعه، اثر بیشتری خواهد داشت. سرقفلی و حق کسب از جمله حقوقی است که مستأجر می تواند نسبت به ملک تجاری داشته باشد و تشخیص شرایط ایجاد این حقوق علاوه بر این که به شفاف سازی حقوق و تکالیف موجر و مستأجر کمک می نماید، منجر به حل و فصل شدن دعاوی در این خصوص می گردد. تحلیل های مختلفی هم چون موقعیت تجاری ملک و خواست طرفین در خصوص علت ایجاد سرقفلی، حسن شهرت تاجر و حکم قانون در خصوص علت ایجاد حق کسب مطرح شده است. در این نوشته با روش توصیفی و تفسیری تلاش شده تا ضمن بررسی نظراتی که راجع به ایجاد سرقفلی و حق کسب در ایران مطرح است، علت وجود چنین حقوقی در کشورهای انگلیس و فرانسه نیز مورد تحلیل قرار گیرد و به ارائه ی نظری، پرداخته شود که مطابق آن، علت ایجاد سرقفلی و حق کسب در حقوق ایران، انگلیس و فرانسه متفاوت است؛ در حقوق ایران، خواست طرفین و حکم قانون به ترتیب منجر به ایجاد سرقفلی و حق کسب می شود اما حسن شهرت تاجر در حقوق انگلیس، قرارداد و حکم قانون در حقوق فرانسه می تواند منجر به ایجاد نهاد های مشابه شود.

پژوهش حاضر باهدف دستیابی به چارچوب مفهومی حکمرانی اسلامی با ابتناء بر نهج البلاغه، به منظور دست یابی به یک ابزار تحلیلی برای مشخص کردن تفاوتهای مفهومی، به گونه ای که به فهم و یادسپاری مفهوم حکمرانی اسلامی کمک نماید؛ صورت گرفته است. این پژوهش از نظر فلسفه و پارادایم فلسفی در قلمرو پژوهش های تفسیری و مبتنی بر تفسیر داده های کیفی شکل گرفته و از روش شناسی تحلیل مضمون و نرم افزار اطلس تی (23) برای تجزیه وتحلیل داده های کیفی استفاده شده است. برای دستیابی به واحدهای تحلیل، پس از جستجوی کلیدواژه های «حکمرانی»، «حکومت»، «فرماندار»، «والی»، «ولایت»، «سرپرستی»، «مردم» و غیره و مشقات آنها، انتشاریافته از بیانات حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، (235) واحد معنا شناسایی گردید. بر اساس یافته های پژوهش، (436) مضمون پایه، (30) مضمون سازمان دهنده شامل ولایت محوری، تعالی بخشی، هم افزایی، اتحاد و انسجام، تعاون و همکاری، تولی و تبری، شایستگی مداری، مسئولیت پذیری، دفاع از مبانی، عدالت خواهی، تقوا در فکر و عمل، عدالت، پرده پوشی از عیوب مردم، امانت داری، رفق و مدارا، تاب آوری، تکلیف مداری، ارتباط بی واسطه بامردم، شایسته سالاری، خدا محوری، واقع بینی، برخورد منصفانه، هویت الهی، انتخاب مدیران بر پایه امتحان، تبعیت از دستورات الهی، توجه به عامه مردم، مردمی بودن، تعلق به همه طبقات جامعه و (4) مضمون فراگیر شامل اصول حکمرانی، ارزش های حاکم، شاخص های ارزیابی حکمرانان و ماهیت سازمان علویاستخراج گردید. در پایان، شبکه مضامین ترسیم و مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر چارچوب مفهومی حکمرانی اسلامی با ابتناء بر نهج البلاغه ارائه گردید.

این نوشته با موضوع "ارائه تصویر ارتکازی از امر به معروف ...." با هدف نشان دادن پشتوانه عقلائی برای امر به معروف و نهی از منکر به عنوان موضوعی از موضوعات فقه به رشته تحریر در آمده است؛ روش پیگیری مباحث در این تحقیق، تحلیلی- عقلائی بوده و به منظور ارائه تصویری ارتکازی از امر به معروف و نهی از منکر از مباحث اعتباریات استفاده شده است؛ رویه ای که در این نوشته دنبال می شود به طور مستقیم استنباط حکمِ امر به معروف و نهی از منکر از ادله شرعی نبوده بلکه با صرف نظر از حکم این مقوله در شریعت اسلام، با رویکردی موضوع شناسانه و به منظور رفع ابهامات و پاسخ گویی به شبهات پیرامون این موضوع فقهی، این مقوله مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد و در پسا پرده مباحث ذکر شده در ابتدای مقاله تصویر ارتکازی از امر به معروف و نهی از منکر ارائه می گردد و نشان داده می شود که این پدیده، حقیقتی عملی در میان ابناء بشر است و نه تنها منافاتی با انسانیّت انسان و طبیعت وی ندارد بلکه عملی کاملا عقلائی و عقلانی به شمار می رود و بر خلاف رویه سابقی که در کتب فقهی گذشته گان و ناظر به وظیفه مکلّفین در فقه فردی پیگیری می شد، با این تصویر، زمینه ای مهیّا می شود تا نشان داده شود که این پدیده، مقوله ای اجتماعی است و به این جهت می بایست از آن در زمره مباحث مربوط به حکمرانی و فقه حکومتی سخن گفت؛

ازاواخرقرن بیستم، فناوری های اطلاعاتی به طورغالب مورداستفاده قرارگرفته اندوبا تأثیرگذاری برتمامی فرآیندهاوعملیات اساسی، جریان های کاری که پیش ازاین وجودنداشتندرابرجسته کرده اند. سال 2020 ازنظرهوش مصنوعی یک نقطه عطف در نظر گرفته می شود، زیرامدل های مهمی که به هوش عمومی مصنوعی می انجامد،درآن سال منتشرشده است. دلیل این امر، انتظاربرای نقش فعال هوش مصنوعی درفرآیندهای تجاری تقریباًتمامی نهادهاباتوسعه این فناوری است. انقلاب هادرصنعت و فناوری های اطلاعاتی تأثیرمالی برهر جنبه اززندگی اجتماعی دارند. پیش بینی می شود که هوش مصنوعی نیزآثار مشابه و گسترده ای داشته باشد.درنقطه ای که هوش مصنوعی به آن رسیده است، هنوزدرسطحی نیست که بتواندباهوش وپیچیدگی انسانی رقابت کند. از سوی دیگر، موفقیت کاربردهایی که از هوش مصنوعی استفاده می کنند، نشان می دهد که هوش مصنوعی پتانسیل تأثیرگذاری برنهادهاو سازمان ها را در آینده دارد. مفهوم اقتصاد جهانی جدید، یک ساختار تعاملی را بیان می کند که شامل آزادسازی تجاری، فناوری اطلاعات و انقلاب ارتباطات در اقتصاد قرن بیست و یکم است. واضح است که تجارت یکی از مهمترین عناصر اقتصاد را در هر عصری شکل داده است. فناوری های اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد جهانی جدید، عناصری هستند که با دوره های قبلی متفاوت می باشند. مهمترین بازتاب های این عنصر در اقتصاد، بیت کوین ها و بلاکچین ها هستند. بیت کوین که مبتنی بر اینترنت است و توسط بانک مرکزی هیچ کشوری منتشر نمی شود، یکی از موضوعات بحث برانگیز در اقتصاد جهانی جدید محسوب می شود. بنابراین،آشکارکردن تأثیرات فناوری اطلاعات وارتباطات وبه طورخاص تر هوش مصنوعی دراقتصاد جهانی جدید،اهمیت دارد.

وسواس اختلالی است مزمن و ناتوانگر که با پیدایش افکار و رفتارهای تکراری و پایدار همراه با اضطراب شناخته می شود. بنابر نقش خانواده در روند وسواس در افراد خانواده، هدف از این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر ذهنی سازی بر انطباق و الگوهای ارتباطی در همسران افراد وسواسی بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی و دو مرحله ای (پیش آزمون . پس آزمون) در سه گروه آزمایش (گروه پذیرش و تعهد . گروه ذهنی سازی . گروه گواه) بود. نمونه های پژوهشی 45 نفر از همسران افراد دارای اختلال وسواس بود که در سه گروه 15 نفره آزمایشی قرار گرفتند. نتایج نشان داد نمرات الگوهای ارتباطی در پس آزمون گروه ذهنی سازی از گروه پذیرش و تعهد به گونه معنادار کمتر است (05/0>P). اما میان نمرات انطباق در پس آزمون گروه پذیرش و تعه د و گروه ذهنی سازی تفاوت معنادار نیست (05/0>P). همچنین نمرات انطباق در پس آزمون گروه پذیرش و تعه د از گروه کنترل به طور معناداری کمتر است (05/0>P). بنابراین نمرات انطباق همسران گروه پذیرش و تعهد و گروه ذهنی سازی تفاوتی ندارد. اما اثربخشی رویکرد ذهنی سازی نسبت به رویکرد پذیرش و تعهد در الگوهای ارتباطی همسران بیشتر است

تمایل به آرامش و دستیابی به رفاه روانی می تواند تابعی از وضعیت اقتصادی افراد در جامعه باشد. به نحوی که افراد به منظور پوشش ریسک ناشی از عدم شفافیت اطلاعات، اقدام به کسب اطلاعات در ارتباط با ورشکستگی می نمایند. هدف این پژوهش بررسی نقش نهاد تصفیه در تامین امنیت روانی جامعه است. داده های مورد نیاز این پژوهش با استفاده از پرسش نامه تکمیل شده به وسیله 384 نفر از افراد در سطح جامعه، جمع آوری و تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین کارایی نهاد تصفیه ورشکستگی و امنیت روانی جامعه ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد چرا که افراد مختلفی در جامعه با شخص ورشکسته در ارتباط هستند که مدیریت و تصمیم گیری در خصوص این افراد که اعم از طلبکاران شخص ورشکسته، بدهکاران شخص ورشکسته و کارکنان بنگاه اقتصادی شخص ورشکسته هستند با نهاد تصفیه ورشکسته می باشد. با توجه به ارتباط بین کارایی نهاد تصفیه و امنیت روانی جامعه، افراد ممکن است با مشاهده رعایت قوانین مرتبط با حوزه های تصفیه به سطح بالایی از آرامش ذهنی دست یابند.