پژواک زنان در تاریخ

تاریخ شفاهی زنان در جایگاه یکی از روش های امتحان شده در حوزه پژوهش های مردمی، در تحلیل فرآیندهای اجتماعی زنان، نقش بسیار مهمی ایفا می کند، و با رویکردی جامعه گرا در پی آن است که انعکاس دهنده صدای زنانی باشد که امکان مکتوب کردن خاطرات یا بیان باورها، نظرات، عقاید و تجربیات شان را نداشته اند. رشد فزاینده اجرای طرح های تاریخ شفاهی زنان، آموزش این نحله از تاریخ نگاری در دانشگاه ها، تألیف پایان نامه های متعدد حول این موضوع و پژوهش پیرامون مباحث نظری و عملی تاریخ شفاهی زنان، گویای اهمیت و توجه به آن در سال های اخیر است. به رغم اینکه تاریخ شفاهی زنان در بدو پیدایش و تکوین برخاسته از جنبش های فمینیستی بود، اما در گذر زمان، کم کم هویت مستقلی پیدا کرد و به سوی تخصصی شدن گام برداشت، و به تبع، از افکار فمینیست ها فاصله گرفت. این مقاله با راهبرد توصیفی تحلیلی، نظریه هایی را که تاکنون درباره ارتباط فمینیسم و تاریخ شفاهی زنان و تأثیر یا تفکیک این دو مقوله از یکدیگر به رشته تحریر درآمده، تحلیل می کند تا به یک دسته بندی جامع راه یابد.

دغدغه مشترک برخی اندیشمندان، واکاوی نسبت میان جنسیت و اخلاق است. از این منظر, فمنیست های اخلاق سنتی را به دلیل نادیده گرفتن یا کم اهمیت دانستن ارزش های فرهنگی و نیز تجربه اخلاقی زنان با نگاهی مردسالارانه نقد کرده اند. از این رو آنان با طرح نظریات و رویکردهای گونا گون به بازاندیشی اخلاق سنتی پرداخته و سعی نموده صورت بندی نوینی از نظام و مناسبات اخلاقی متناسب با مفهوم جنسیت ارائه دهند. در پژوهش حاضر که با روش کیفی به تحلیل محتوای پوسترهای جهانی با سوژه زن، مادری و صلح خلق شده اند، هدف نگارنده این است که با بررسی نمادها، سمبل ها و نشانه های جهانی صلح به این مهم دست یابد. در این راستا دو پرسش مطرح است؛ یک: نمادها و سمبل های صلح در پوسترهای عام و پوسترهای با سوژه زنانه چه تفاوت هایی دارند؟ دو: آیا حضور زنان با وجود اخلاق مراقبتی که در ای ن جنس قوی ت ر است، در روند صل ح جهانی بین مردم اقلیم و کشورهای مختلف اثرگذار خواهد بود یا خیر؟ فرضیه اصلی محقق این است که سمبل ها و نمادهای زنانه و مردانه در خصوص صلح در پوسترهای اطلاع رسانی با هم متفاوت هستند و روح مراقبت کننده و نگه دارنده زنانه در پوسترها بازنمایی شده و هنرمندان با توج ه به اخ لاق مراقب ت زنانه، تصاویر نه به جنگ و پوسترهای ترویج صلح را به تصویر کشیده اند. جامعه مورد مطالعه پژوهش، 10 مقاله با موضوع اخلاق مراقبت زنانه بوده که به روش فراتحلیل مورد خوانش مضاعف قرار گرفته اند؛ همچنین تعداد 42 پوستر جهانی با سوژه زن، مادری و صلح با روش تحلیل محتوا و تحلیل مضمون مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و در نهایت نتایج تحقیق از دو بعد صوری و محتوایی به صورت طبقه بندی شده و در جداول مفهومی ارائه گردیده، و با چهاچوب نظری اخلاق مراقبت زنانه گیلیگان، به بوته بحث و تحلیل گذارده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که از نمادها و سمبل های خاص صلح در پوسترهای نه به جنگ و صلح با محوریت زن، مادری و اخلاق استفاده، و از رنگ و نقش هایی زیاد برای تشویق به آرامش و امنیت بهره برداری گردیده است. اتحاد جهانی زنان علیه جنگ، با وجود نژاد و قومیت های متنوع، در پوسترهای نمایش داده شده، در کاربرد پرنده صلح از خطوط مورب و منحنی در راستای تلطیف بیشتر اثر بهره برده، دست زنانه با خطوط مورب و به نشانه مراقبت در پوسترها به نمایش درآمده، به جای برگ زیتون، بر نوک پرنده صلح، نماد و علامت جهانی زنانه به تصویر درآمده و یا به نوعی نماد زنانگی در پوستر صلح با دیگر نمادها و سمبل ها تلفیق شده، و برگ زیتون و نمادهای صلح با تصویر و چهره زنان به عنوان حامی صلح ترکیب شده است؛ همچنین سمبل گل خشخاش و نمادهای صلح آمیز زنانه با هم آمیخته شده، تصویر و حضور زنان در کنار تصاویر جنگ و مردان نظامی نشانی برای تلطیف جهان خشن و نه به جنگ آورده شده، ترکیب تصویر کودک در کنار مادر در پوسترهای صلح برای توجه به حس مادری و نگه داری از طفل برای ایجاد حس لطافت و جلوگیری از جنگ آورده شده، و در نهایت در پوسترهای انتزاعی از نمادها و نشانه های زنانه برای توقف جنگ استفاده شده است. بدین ترتیب، از سمبل ها، نشانه ها و علائم زنانه در پوسترهای اطلاع رسانی صلح و نه به جنگ، برای ایجاد فضایی لطیف تر و ایمن تر در دنیا و توقف جنگ، بهره برداری شده است.

هدف: تعلیم و تربیت دختران در جامعه ایرانی با موانعی بسیار روبرو بوده است. گروه های فشار و نهادهای سنتی به آن روی خوش نشان نمی دادند و این عدم رضایت به صورت فرهنگ غالب درآمده، به بدنه جامعه سرایت کرده بود. در این میان، نهادهای دولتی نیز با فضای فکری حاکم همسو بوده و وظیفه دولت بودن خود را در این باره فراموش کرده بودند. روش: در این تحقیق با مرور کتاب هایی که راجع به اشخاص و جریان های مربوط نوشته شده اند، از دریچه چند سند، این موضوع مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است.یافته ها: تعلیم و تربیت دختران، حرکت کردن بر روی لبه تیغ بود. کوچکترین لغزش یا برداشت سوئی می توانست تا مدت ها این جریان را با خطر انحلال یا تعلیق مواجه کند، که یک نمونه آن در این مقاله آمده است. نتیجه گیری: نهادهای دولت ی و دست گاه ه ای مدی ریتی نیز در مواق عی به جای روشن گری و حرک ت بر روی م رزها، دن باله رو ع وام ش ده و یا از ت رس آن ها، خ ود مانع گست رش تعلیم و تربیت دختران می شدند.

کار و زندگی، دو نهاد مهم برای فرد و جامعه به شمار می آیند، و برقراری تعادل میان نقش های شغلی و خانوادگی، اهمیتی به سزا در پیشبرد موفق اهداف دارد. همه گیری جهانی کووید-19 در سال 2020 میلادی، زندگی تمام مردم را به گونه های مختلف تحت تاثیر قرار داد و با چالش هایی مختلف روبه رو کرد. زنان که همواره محور و نقطه کانونی خانواده به شمار می روند، نقش مهمی در این بحران برعهده داشتند. در این میان، زنان اعضای هیأت علمی مراکز عالی آموزشی و پژوهشی، به علت حجم فراوان وظایف حرفه ای، با دشواری هایی بیشتر برای برقراری تعادل بین نقش های شغلی و خانوادگی به ویژه در بحران کرونا مواجه بودند؛ بنابراین لزوم ثبت و ضبط خاطرات و تجربه زیسته آن ها، راهی مناسب به منظور تبیین تجربیات زنان طی زندگی در این بحران جهانی است. بحران کوید-19 این فرصت را فراهم آورد تا به تجربه زیسته زنان عضو هیأت علمی در همه گیری این بیماری پرداخت تا راهگشای آیندگان باشد. این پژوهش به روش کیفی و با انجام مصاحبه با 30 نفر از زنان عضو هیأت علمی دانشگاه ها و پژوهشگاه های تهران در ایام کرونا انجام شده، و به تحلیل محتوای کیفی مصاحبه ها پرداخته است. یافته های این پژوهش در بخش کار و زندگی ارائه گردید، به طوری که حوزه کار شامل «مدیریت زمان»، «محو شدن مرز بین خودِ شاغل و خودِ خانه دار»، «چند نقشی بودن هم زمان و فشار نقش ها»، «رسیدگی به امور عقب افتاده پژوهشی»، «اختلال در روند انجام وظایف»، و حوزه زندگی شامل «خانه نشینی ناگزیر»، «فرهنگ قرنطینه و شیوه تنها زیستن»، «رویداد تروماتیک شده»، «ترومای فرهنگی یا شوک فرهنگی»، «بازآفرینی در معنای خانه»، «تغییر شکل اوقات فراغت در خانه و فراغت آشفته مادران»، «انباشت فرسودگی ناشی از نگرانی سلامت اعضای خانواده» ظهور پیدا کرده است.

شناخت گذشته بدون بررسی نگاه های فرا فرهنگی و بیرونی به تاریخ و فرهنگ میسر نیست، هرچند تاکنون نگاه به گردشگران و نویسندگان غربی به ایران مورد توجه و بررسی مختلف قرار گرفته، اما نگاه های زنانه در این میان، اندک و کاوش حول آنها محدود بوده است. این جستار در پی واکاوی دو نگاه زنانه (ژان دیولافوا و تانیا گریشمن) به ایران در دو مقطع عهد ناصری و دوره پهلوی است. نگرشی که از قلم دو زن و همسران خانواده هایی باستان شناس تراویده است. زنانی که تعدادشان در میان سیاحان غربی در نوع خود اندک بوده و فرصت اقامت چند ساله در ایران را یافته و بنا به شغل و ضرورت باستان شناسی، نگاهی زمانمند برای تشریح اوضاع این برهه ایران داشته اند. به علاوه سرگذشت چاپ و نشر خاطرات شان به یک آموزه قابل توجه در رشد و اندیشه بر تاریخ و فرهنگ ایران قابل تبدیل است. در ادامه، رویکرد و مفاهم کلیدی و مهم و مورد توجه آنها و نوع نگاه و واکنششان به زمانه و زمینه اقامت آنها در ایران و جهان ذهنی و زنانه که در آثارشان تجلی یافته، تصویر شده است. در نهایت، آموزه های رشد و توسعه یافتگی برای کشور و مهمتر جنس دوم و در حاشیه مانده تاریخ، و حتی کل جامعه از این مطالعه استنتاج شده است.