پژوهشنامه بازرگانی

نگرانی در مورد قدرت بازار و رفتار غیررقابتی در بخش کشاورزی گسترده است؛ مطالعات نشان می دهد که کشاورزان از نظر ساختاری در موقعیت ضعیف تری نسبت به سایر بازیگران بازار قرار دارند و بازیگران قوی تر در زنجیره تأمین به طور سیستماتیک از موقعیت قوی تر خود به بهای زیان کشاورزان و مصرف کنندگان سوء استفاده می کنند. در این مطالعه به برآورد و بررسی رفتار قدرت بازار با استفاده از رویکرد سازمان صنعتی جدید (شاخص لرنر) و مدل اقتصادسنجی مارک آپ؛ برای داده های هفتگی قیمت در زنجیره بازاریابی محصولات باغی(محصول منتخب پرتقال) پرداخته شده است. نتایج حاصل از برآورد شاخص لرنر برای دوره 1394-1399نشان می دهد؛ میانگین قدرت بازاری عمده فروشان 48 درصد و قدرت بازاری خرده فروشان 38 درصد است؛ مقدار 38 درصد به دست آمده را می توان اینگونه تفسیر کرد که 38 درصد تفاوت بین قیمت خرده فروشی و قیمت عمده فروشی مربوط به قدرت بازاری است و 62 درصد این تفاوت براساس هزینه نهایی تعیین شده است. به بیان دیگر خرده فروشان با استفاده از قدرت بازاری خود توانسته اند 38 درصد بیشتر از قیمت تعیین شده بر اساس برابری قیمت با هزینه نهایی که شرط بازار رقابتی است از مصرف کننده دریافت کنند. همچنین نتایج مدل مارک آپ نیز نشان دهنده تأثیر تغییر قیمت در هر سطح بازار بر قدرت بازاری سایر سطوح بازار است.

در نظریه فضای محصول، احتمال اینکه یک کشور قادر به توسعه تولید و صادرات یک محصول باشد به توان مندی های فعلی آن در تولید دیگر محصولاتی که تشابه و ارتباط نزدیکی با آن محصول از منظر توان مندی ها دارند، بستگی دارد. در این تحقیق سعی شده است بر اساس نظریه فضای محصول، پویایی صادرات محصولات صنعت مواد غذایی ایران بررسی شود. برای این منظور از شاخص چگالی که متغیر مهم مستخرج از رویکرد فضای محصول می باشد در یک مدل اقتصاد سنجی صادرات به عنوان متغیر توضیحی استفاده و تخمین زن گشتاورهای تعمیم یافته سیستمی داده های پانلی برای تخمین مدل تجربی به کار گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، ضریب اثرگذاری شاخص چگالی بر صادرات محصولات صنایع غذایی مثبت و در سطح یک درصد آماری معنی دار می باشد. بر این اساس، نظریه فضای محصول، رویکرد مناسبی برای شناسایی محصولات جدید در صنعت مواد غذایی به منظور توسعه صنعت مورد نظر و متنوع سازی سبد صادراتی کشور می باشد. رشته فعالیت هایی که توسعه تولید و صادرات محصولات زیرمجموعه آن ها می توانند به متنوع سازی سبد صادراتی کمک کند عبارتند از: (1) آرد و کنجاله (2) مربا، ژله و میوه، (3) قنادی شکری، (3) میوه و آجیل، (4) آب میوه، (5) قند نیشکر و چغندر و (6) سایر محصولات گیاهی می شود که به گسترش حجم سبد فعلی تولیدی و صادراتی کشور کمک شایانی می کند. بر اساس هسته مرکزی نظریه فضای محصول، توصیه می شود به منظور توسعه تولید محصولات جدید در صنعت مواد غذایی، بین بنگاه های تولیدی فعال در این صنعت ارتباط شبکه ای برقرار گردد که عامل مهمی در بکارگیری تکنولوژی های جدید می باشد.

هدف تحقیق حاضر تعیین مکان بهینه فروشگاه های خرده فروشی زنجیره ای جدید بر مبنای ژئومارکتینگ (بازاریابی مکان محور) با رویکرد ترکیبی TOPSIS و GIS می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل خبرگان و مشتریان در صنعت خرده فروشی (فروشگاه های جانبو، افق کوروش، هفت، رفاه، شهروند و اتکا) شهر تهران است. در بخش خبرگان با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای از هر خوشه، دو الی سه فروشگاه از مناطق شمال، شرق، غرب، مرکز و جنوب تهران گزینش و سپس از میان خوشه ها به صورت هدفمند 14 نفر خبره انتخاب شدند. در بخش مشتریان نیز 384 نفر از مراجعه کنندگان به فروشگاه های زنجیره ای با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی از نوع در دسترس انتخاب و پرسشنامه ها میان آن ها توزیع گردید. پس از آن، در فاز کمی برای رتبه بندی در بخش خبرگان از روش AHP؛ و در بخش مشتریان از آزمون رتبه بندی فریدمن با نرم افزار SPSS بهره گرفته شد. بعد از جمع آوری داده های مورد نیاز و تحلیل های مکانی، با نرم افزار ArcMap تولید نقشه های مرتبط با مولفه ها و شاخص های مکان یابی صورت گرفت. در ادامه، یک مطالعه موردی مشتمل بر سه مکان پیشنهادی در منطقه 18 شهر تهران برای تأسیس یک فروشگاه جدید مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، رتبه بندی فروشگاه های پیشنهادی با استفاده از روش TOPSIS بر مبنای ماتریس تصمیم مستخرج از نظرات خبرگان و مشتریان و نقشه های مبنای GIS صورت گرفت. لیکن، با توجه به مطالعه موردی صورت گرفته از منظر خبرگان و مشتریان مشخص شد مکان شماره دو مستقر در خیابان رجایی در شهر تهران جهت افتتاح فروشگاه جدید مناسب می باشد.

هدف از این پژوهش شناسایی ابعاد مختلف رویداد استارتاپ ویکند و ارائه مدلی برای اثربخشی آن است. در این تحقیق از روش آمیخته (کیفی سپس کمی) استفاده شده است. در فاز اول تحقیق (فاز کیفی) با روش نظریه داده بنیاد، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با 15 نفر از خبرگان زیست بوم استارتاپی با روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری صورت گرفت. داده های حاصل از مصاحبه در سه مرحله باز، محوری و انتخابی کدگذاری شدند و در نهایت مدل تحقیق ارائه شد. در فاز کمی پژوهش، مدل تحقیق، با ارائه ی پرسشنامه به جامعه آماری که شامل 400 نفر از میان شرکت کنندگان و برگزارکنندگان رویداد در سراسر کشور بودند مورد آزمون قرار گرفت. با استفاده از نرم افزارهای Smart PLS و SPSS روابط بین متغیرهای مدل بررسی شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که زیرساخت و محیط رویداد استارتاپی بر اثربخشی رویداد تأثیر دارند. زیرساخت رویداد شامل فراهم بودن شرایط اقتصادی، سطح بلوغ اکوسیستم و زیرساخت مناسب برگزاری رویداد است و مؤلفه های محیط رویداد شامل دخالت ارگان ها و نهادهای برگزارکننده رویداد، ممیزی ها، سیاست گذاری، تسهیل همکاری های بین المللی، تحریم ها و نقش حاکمیتی دولت در حمایت از اکوسیستم می باشد.

امروزه تبلیغات نقش مهمی در بازاریابی و معرفی خدمت و محصول بر عهده دارد، به طوریکه مطالعات بسیاری در زمینه زنجیره تأمین و بررسی تبلیغات همکارانه صورت گرفته است. پیشتر از این مقاله، شرکت تبلیغاتی به عنوان یک عضو خارج از زنجیره در نظر گرفته می شد که براساس سفارش خرده فروش یا تولیدکننده اقدام به تأمین کالا و خدمات تبلیغاتی می نمود. از سوی دیگر، تولیدکننده و خرده فروش اغلب با محدودیت بودجه برای تأمین هزینه های تبلیغات روبه رو بوده که این امر منجر به محدود شدن فعالیت های تبلیغاتی می شود. لذا، در این مقاله برای اولین بار تلاش شده است که با توجه به محدودیت مالی تولیدکنندگان و خرده فروشان در تأمین بودجه تبلیغات و همچنین علاقه مندی شرکت های تبلیغاتی در سهیم شدن سود زنجیره به جای دریافت هزینه های تبلیغاتی، شرکت تبلیغاتی به عنوان یک عضو جدید در زنجیره تأمین مورد تحلیل قرار گیرد. به همین منظور، موضوع همکاری با شرکت تبلیغاتی مطرح می گردد که تولید کننده و خرده فروش به جای پرداخت تمامی هزینه های تبلیغات به شرکت تبلیغاتی، بخشی از آن را پرداخت نموده و در ازای بقیه هزینه، تولیدکننده و خرده فروش با پرداخت درصدی از سود فروش خود، شرکت تبلیغاتی را در منافع زنجیره سهیم می گردانند. این مسئله، با رویکرد نظریه بازی مدل شده و تصمیمات بهینه در خصوص قیمت گذاری و همچنین میزان تبلیغات همکارانه در سه سطح تبلیغات گسترده یا بالای خط (ATL) [1] ، تبلیغات مستقیم یا زیر خط (BTL) [2] و تبلیغات درون خطی (TTL) [3] تعیین می شود.

تغییرات محیطی، منابع فرصت ها و تهدیدهای پیش روی کسب وکارها هستند. از این رو شناسایی و تحلیل نشانه های ضعیف توسط مدیران به منظور پیش بینی تغییرات محیطی آینده کسب وکار، ضروری می باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا ظرفیت ها و پتانسیل های نشانه های ضعیف را برای تحلیل تغییرات محیطی کسب وکار به کار ببرد. این پژوهش از نوع کاربردی- توسعه ای است. در بخش نخست این پژوهش از روش مرور سیستماتیک استفاده شده است. نتایج حاصل از جستجوی مقالات مربوط به حوزه های تحقیقاتی آینده نگاری، حس آفرینی، تحقیقات کارآفرینی و انتخاب استراتژیک در یک فهرست واحد از مقالات ترکیب شدند. سپس در بخش دوم این پژوهش برای درک و تبیین پدیده از داده های کیفی نظیر داده های حاصل از مصاحبه ها و مستندات استفاده شد. داده های کیفی با انجام مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته جمع آوری شد و سپس با کمک روش تحلیل محتوا به منظور دستیابی به شاخص ها و مؤلفه های چارچوب مدنظر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاکی از آن است مدیران می توانند با به کارگیری مفاهیم نشانه های ضعیف واکنش مناسب در مقابل تغییرات محیطی شرکت صورت دهند. آنان می توانند با طی سه مرحله (شناسایی، تفسیر و اقدام) در راستای تحلیل نشانه های ضعیف گام بردارند. مدیران در مرحله اول به جمع آوری اطلاعات از 11 منبع می پردازند تا در مرحله دوم به کمک عناصر تحلیلی از قبیل (حس آفرینی، به کارگیری شهود، تفکر پیرامون آینده، تحلیل پذیرکردن نشانه ها، به کارگیری هوشمندی کسب وکار) به تفسیر اطلاعات جمع آوری شده می پردازند و در مرحله اقدام فرآیند تحلیل نشانه های ضعیف را تکمیل کنند.

با توجه به تعداد زیاد کالاها در فروشگاه های آنلاین، تغییر روزانه قیمت کالاها و عدم امکان استعلام و ثبت این حجم از قیمت ها توسط اپراتورها، توسعه یک سیستم تخمین قیمت برای پیش بینی روزانه قیمت کالاها با دقت بالا بسیار ضروری می باشد. برای این منظور، در مقاله حاضر یک سیستم نوین تخمین قیمت با استفاده از ماتریس همبستگی و رگرسیون خطی، توسعه داده شده است. با توجه به خطای بالای رگرسیون خطی در پیش بینی قیمت ها، یک روش رگرسیون خطی ابتکاری جهت افزایش دقت پیش بینی و کاهش خطای میانگین بر مبنای تعیین اهمیت داده ها بر حسب زمان توسعه داده شده است. سیستم توسعه داده شده بر روی داده های واقعی شرکت نگین پولاد نقش جهان (آهن آنلاین) پیاده سازی شده است که نتایج حاکی از دقت بالای قیمت های تخمینی این مدل می باشد. همچنین نتایج مدل ارائه شده با در نظر گرفتن تغییرات نرخ دلار مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که در اکثر اوقات رگرسیون ابتکاری ارائه شده خطای کمتری نسبت به سایر روش های مورد بررسی دارد.

امروزه سیر تحولات پرشتاب جهانی، سازمان ها را برآن داشته تا برای غلبه بر شرایط نامطمئن پیرامون خود به تحقیق در زمینه مدیریت ریسک در زنجیره تامین بپردازند. هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی تحلیل رفتار خرید شرکت های فعال در مجتمع فولاد مبارکه در انتخاب تأمین کنندگان خارجی بر اساس ریسک های زنجیره تأمین است. این پژوهش از نظر ماهیت و نوع داده ها از نوع آمیخته، از نظر هدف بنیادی و کاربردی، از نظر اجرا توصیفی و از لحاظ روش اکتشافی بوده که در دو مرحله به صورت آمیخته کیفی و کمی مورد اجرا قرار گرفت. در مرحله کیفی، روش تحقیق، مطالعه موردی بوده و جامعه آماری را مدیران خرید فولاد مبارکه و نیز تامین کنندگان تشکیل داده اند. در این مرحله از روش نمونه گیری در دسترس-گلوله برفی جهت انتخاب ۲۰ نفر برای مصاحبه استفاده شد. ابزار گردآوری اطلاعات در این روش مصاحبه و تحلیل داده های کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی (تم) با استفاده از روش های کدگذاری باز و محوری و انتخابی همراه با ارائه شواهد مستند انجام گرفته است. در مرحله کمی پژوهش، روش تحقیق توصیفی بوده و برای تعیین حجم نمونه از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان استفاده شد. به این منظور از بین شرکت های تامین کننده فعال که بالغ بر ۸۰ شرکت بودند، تعداد ۶۶ شرکت به عنوان نمونه انتخاب شد؛ که  از این بین ۶۲ پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل داده ها نشان داد که بین ریسک تامین کنندگان خارجی و رفتار خرید مشتریان صنعتی رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین الگوی ارائه شده از برازش مناسبی برخوردار است. نتایج این تحقیق نشان داد که در صنعت فولادسازی، سیستم ها ی ارتباطی و عوامل زیست محیطی، تاثیر کمتری نسبت به بقیه عوامل دارند؛ زیرا تأمین کنندگان به قیمت و مخصوصاً کیفیت که اولویت خطوط تولید فولاد مبارکه است، بیشتر بها می دهند. به موازات شرایط مطلوب انتخاب تأمین کننده نباید از ریسک های محیطی چشم پوشی کرد