پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه

کتاب تاریخ 2 دوره ی دوم متوسطه، قرائتی از تاریخ ایران در دوره ی مغولان و ایلخانان به دست می دهد که بیش از اینکه ناظر بر یک بازنمایی هویت محور و مبتنی بر یک بازخوانی مسئله محور باشد و پیوندی میان آن تجربه های تاریخی با برخی مسائل روزگار کنونی برقرار کند، صرفاً با رویکردی توصیفی و البته فشرده به رشته ی تحریر درآمده است. آن چه مشخص است اینکه دوره ی حکومت مغولان در ایران، از منظر تداوم انگاره ی هویت و فرهنگ ایرانی و نحوه ی گذار تدریجی ایران از این دوره، در زمره ی یکی از مهم ترین دوره های تاریخ ایران به شمار می رود. تأکید بر این اهمیت از برخی منظرهای هویتی- فرهنگی البته در حیطه ی نهاد آموزش و پرورش است؛ نهادی که مهم ترین و مقتدرترین نهاد در فرهنگ سازی و تقویت بن مایه های هویتی در جامعه محسوب می شود. در این پژوهش که با روش تحلیل محتوا انجام خواهد گرفت، تلاش می شود تا با تاکید بر مسئله ی هویت و پیوند آن با نهاد آموزش، نقدی بر محتوای کتاب درسی تاریخ 2 دوره ی دوم متوسطه از منظر بازنمایی و بازخوانی تاریخ ایران دوره ی ایلخانان مغول برود. فرضیه اصلی این پژوهش این است که محتوای توصیفی این کتاب در آن چه که به تاریخ مغولان مربوط می شود، نمی تواند بازنمایاننده ی مهم ترین مسائل هویتی- فرهنگی این دوره ی تاریخی باشد.

برای روستا و شهر به عنوان دو سکونت گاه مهم در فرهنگ ایرانی و اسلامی، تعاریف و کارکردهای متفاوتی بیان شده است. از جمله روستا به محدوده جغرافیایی متشکل از افرادی گفته شده که غالباً نسبت به شهر اجتماعی کوچکی را تشکیل می دهند. هم چنین، گذشته از آن که از منظر تولید و اقتصاد بیش تر متکی بر کشاورزی است به مرور زمان کنش های متقابل در آن موجب پیدا شدن حافظه جمعی و محلی، عواطف، باورها، آداب و رسومی گردیده که تداوم مهم ترین مشخصه آن هاست. درمقابل، شهر را می توان سکونتگاه دائمی، انبوه و نسبتاً بزرگی از افرادی دانست که از نظر اجتماعی ناهمگون هستند و از منظر اقتصادی، اغلب با تولید کالا و مصنوعات و نیز تجارت و بازرگانی پیوند خورده است. در نهایت، تنوع فرهنگی و فکری، امکان پذیرش نگرش های نو، داد و ستد فرهنگی و تغییرپذیری، از مشخصه های شهر و شهرنشینی به حساب می آیند. در سطح کلی، فهم کارکردهای شهر و روستا و غلبه هریک از این دو به دلیل اثراتی که بر ابعاد مختلف سیاسی و فکری و ... دارد، اهمیت خاصی در مطالعات تاریخی دارد. ازطرفی، به هم تنیدگی مناسبات ایران عصر قاجار با غرب که شهر و شهرنشینی مدرن از مبانی اساسی تحولات همه جانبه آن به حساب می آمد، مطالعه تطبیقی کارکردهای شهر و روستا را جهت فهم نوع مواجه جامعه ایرانی با مواردی چون نوسازی، نگرش های نوین سیاسی، اقتصادی و ... را به عنوان مسئله تحقیق افزون می سازد. براین اساس، این مقاله تلاش دارد با نگاهی انتقادی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی زوایایی از موضوع را روشن سازد.

دین اسلام بعد از ارتدوکس دومین دین رسمی کشور روسیه محسوب و مسلمانان این کشور که عضو جدایی ناپذیر تاریخ و سیاست این سرزمین پهناور می باشند، از فراز و نشیب های فراوانی در دوره های متفاوت بهره جسته و سرگذشت این طیف گره خورده و عجین شده در خاک و مرز و بوم، نه تنها از اهمیت ویژه ای در سیاست داخلی و حکومت مرکزی روسیه برخوردار است، بلکه تأثیرات عمیقی در روابط و سیاست خارجی روسیه چه در منطقه و چه در ارتباط با دیگر کشورهای اسلامی داشته است. آن چه حائز اهمیت است، نگرش و نوع تعاملات مردم روسیه با مسلمانان روسی و نقش حکومت مرکزی روسیه در حفظ و کنترل مسلمانان روسیه و حضور روسیه در دیگر کشورهای اسلامی منطقه در جهت جلوگیری و از بین بردن گروه های تکفیری و سلفی است که این حضور عاملی در پیدایش اسلام هراسی در میان مردم روسیه شده است و یا این که عاملی در از بین بردن اسلام هراسی و گسترش تعاملات میان مردم روسیه و مسلمانان روسی با دیگر کشورهای اسلامی پس از روی کار آمدن پوتین به عنوان رئیس جمهور این کشور می باشد. هدف مقاله حاضر بررسی روند پیدایش و شکل گیری اسلام هراسی در میان مردم روسیه و تلاش حکومت مرکزی در از میان بردن این ترس و گسترش تعاملات میان مردم روسیه و مسلمانان این کشور می باشد. به تعبیر دیگر، این مقاله در پاسخ به این پرسش است که چه عواملی در پیدایش و ایجاد اسلام هراسی در میان مردم روسیه نقش داشته، پرداخته است.

فساد اداری، در همه تاریخ بشر، اندیشه همگان را به خود مشغول کرده و امروزه گریبان دولت ها و ملل گردیده و یکی از آسیب هایی است که بیش تر ملل؛ با آن روبرو هستند. این عامل مخرب، باعث اتلاف منابع، کاهش بهره وری و آفات گوناگون در نظام ها و ساختارهای مختلف اعم از سازمان های دولتی هم چنین کندی روند توسعه در کشورها می شود. مهم ترین و بنیادی ترین موضوع در هر نظامی، عدالت خواهی و مبارزه با فساد اداری و نهایتاً نظارت است. یکی از کارکردهای اصلی عدالت و نظارت بر آن، نظارت بر اعمال حکومت و دولت می باشد. نظارت بر اعمال حکومت و دولت یکی از آثار بزرگ حاکمیت اراده ملت ها بر سرنوشت خویش است. رعایت عدالت، یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر بقای سازمان و حفظ سلامت آن در بلندمدت است. چراکه رعایت عدالت در سازمان، موجب افزایش احساس وابستگی، وفاداری و اعتماد افراد به سازمان شده و بر سرمایه انسانی و اجتماعی سازمان می افزاید. عدالت و عدالت خواهی، یکی از اساسی ترین محورهای فرمان مشروطیت و قانون اساسی و نیز بیانیه گام دوم انقلاب است. پژوهش حاضر تلاش دارد به اصل غیرقابل انکار عدالت و عدالتخواهی فرمان مشروطیت و قانون اساسی با نگاه به بیانیه گام دوم انقلاب بپردازد؛ و ضرورت گنجاندن موضوع عدالت و عدالت خواهی را بیان نماید. این پژوهش به روش مطالعه تحلیلی و ابزار کتابخانه ای با نگاه تطبیقی است.

این مقاله به زمینه های اجتماعی شکل گیری ماتریالیسم علمی در بستر تاریخی فرهنگی کشورهای غربی می پردازد. در ابتدا از تعریف ماتریالیسم و علم شروع نموده سپس درصدد پاسخگویی به این سؤالات می باشیم که علم چگونه تولید می شود؟ این شناخت از علم چگونه شکل می گیرد؟ و اینکه علوم سکولار در غرب چگونه شکل گرفته است؟ اهمیت این مطالعه می خواهد به این مسئله بپردازد است که علم در زمینه ی فرهنگ جوامع شکل گرفته و رشد پیدا می کند. و این علوم حاصل شناخت افراد آن جامعه و این که علم شناخت سیستماتیک افراد هر جامعه است. لذا باید بررسی نمود که شناخت چگونه حاصل می گردد؟ در این مقاله هدف بیان زمینه های شکل گیری علم در جوامع غربی براساس فرهنگ آن ها می باشد.

مفهوم قدرت در رشته ها و علوم مختلف تعاریف گوناگونی از آن شده است. آن چه در این نوشتار آمده است اصطلاح خاص آن در علوم سیاسی می باشد. اندیشمندان قدرت را به قدرت سخت با ابزار نظامی و قدرت نرم را با ابزار تبلیغاتی و رسانه تقسیم بندی نموده اند. بدین معنا که اعمال قدرت سخت بر پاداش و تهدید متکی است ولی قدرت نرم از جنس اقناع و القاء است. مؤلفه ها و عناصر قدرت نرم شامل عناصری از قبیل، فرهنگی-اعتقادی، اجتماعی-انسانی، روانشناختی، سیاسی و علمی می باشد که حضرت امام رحمت الله علیه در وصیت نامه سیاسی-الهی خود بر این عناصر و هم چنین شاخص هایی از جمله مکتب اسلام، مذهب تشیع، دیپلماسی فعال و عمومی و سرمایه اجتماعی تأکید نموده اند.