مریم شمسایی

از آنجا که انسان مدنی بالطبع است، نیازمند الگوی مطلوب سیاسی جهت دستیابی به بهترین نوع حکومت در راستای سعادت بشر می باشد. ناخت مبانی اندیشه سیاسی دینی برپایه عقل و آموزه های وحیانی از ضرورت های بی بدیل جهت پایه گذاری و تشکیل الگوی مطلوب سیاسی است. در میان مبانی نظام فکری، معرفت شناسی، از دیرباز در میان جستارهای بنیادین اندیشه های بشری مطرح بوده و باعث نمایان سازی غایت قصوایی است که همانا ارائه کننده مسیرهای نیل به شناخت و یقین است مهمترین مباحث آن در رابطه با منابع و ابزار آن می باشد که توسط حکیمان مسلمان عنوان شده و آن را شامل ادراکات حسی، خیال، وهم، عقل، شهود و وحی می دانند که اشتراکات ظاهری با ابزار معرفت شناسی فلسفه غرب داشته اما در عمل تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که با درنظر داشت مباحث آینده پژوهی، توجه به ادراکات معرفتی چگونه می تواند در حوزه سیاست، رها از امیال انسانی به فکر و عمل سیاسی دست یازد؟ از این رو بحث را در رابطه با تنها دو منبع معرفتی عقل و وحی، که بن مایه و طریقت های معرفت هستند، پی گرفته خواهد شد. روش مورد استفاده در پژوهش توصیف، تحلیل متن و محتوا و استنباط و استناد خواهد بود.

پژوهش حاضر باهدف بررسی تطبیقی نحوه بازتاب خبری جنگ روسیه و اوکراین در دو شبکه خبر جمهوری اسلامی ایران و بی بی سی فارسی صورت گرفته است. این تحقیق از روش تحلیل محتوا و با بهره گیری از نظریه برجسته سازی و چارچوب سازی انجام شده است. روش نمونه گیری به صورت هدفمند تمام شمارشی در بازه زمانی یک ماه ابتدایی جنگ 24 فوریه تا 24 مارس 2022 می باشد. روش تجزیه وتحلیل اطلاعات به وسیله برگه های کدگذاری و مطابق شیوه نامه کدگذاری، داده ها جمع آوری شده، کدگذاری می شوند و پس از استخراج کدها، داده ها از طریق نرم افزار spss به وسیله آزمون کای اسکویر مورد پردازش قرار می گیرند. طبق یافته های توصیفی از 264 خبر بررسی شده 64.4 درصد از اخبار مربوط به بی بی سی فارسی و 35.6 درصد مربوط به شبکه خبر جمهوری اسلامی ایران است که نشان دهنده فراوانی بیشتر شبکه بی بی سی فارسی در پرداختن به اخبار مربوط به روسیه و اوکراین می باشد. بر اساس یافته های پژوهش تفاوت معناداری در کارکرد اخبار در بین دو شبکه وجود دارد. 47.1 درصد از اخبار موردبررسی در شبکه بی بی سی فارسی کارکرد تبلیغی-تهییجی و تنها 27.6 درصد کارکرد اطلاع رسانی دارند و در شبکه خبر 73.4 درصد اخبار کارکرد اطلاع رسانی و 6.4 درصد کارکرد تبلیغی-تهییجی دارند. همچنین تفاوت معناداری در منبع تولید خبر در دو شبکه است؛ 78.8 درصد از اخبار تولیدشده در شبکه بی بی سی فارسی تولید اختصاصی شبکه و52.1 درصد در شبکه خبر تولید اختصاصی شبکه است.

این مقاله به زمینه های اجتماعی شکل گیری ماتریالیسم علمی در بستر تاریخی فرهنگی کشورهای غربی می پردازد. در ابتدا از تعریف ماتریالیسم و علم شروع نموده سپس درصدد پاسخگویی به این سؤالات می باشیم که علم چگونه تولید می شود؟ این شناخت از علم چگونه شکل می گیرد؟ و اینکه علوم سکولار در غرب چگونه شکل گرفته است؟ اهمیت این مطالعه می خواهد به این مسئله بپردازد است که علم در زمینه ی فرهنگ جوامع شکل گرفته و رشد پیدا می کند. و این علوم حاصل شناخت افراد آن جامعه و این که علم شناخت سیستماتیک افراد هر جامعه است. لذا باید بررسی نمود که شناخت چگونه حاصل می گردد؟ در این مقاله هدف بیان زمینه های شکل گیری علم در جوامع غربی براساس فرهنگ آن ها می باشد.

در این مقاله تلاش خواهمی کرد تا در یک مطالعه پدیدارشناسانه رابطه ای هستی شناختی میان شیوه های زندگی پیشا-تأملی یک مردم و سیاست برقرار کنیم که بتواند فهمی از هستی شناسی سیاسی در پیوند با مفهوم بنیادین شیوه های زندگی را ممکن کند. در این چارچوب تلاش خواهیم نمود تا نشان بدهیم چطور این نه دولت اسلامی، چه حاکم آن پیامبر اکرم(ص) یا امام معصوم(ع) باشد و چه فقیه شیعی یا خلیفه سنی، بلکه نفس مسلمان بوده در مقام یک شیوه زیست یا شکلی از خو کردن با جهان است که از دین مبین اسلام یک هستی سیاسی می سازد.ما بحث درباره شیوه های خو گرفتن در جهان و نظام خاص کنترل بدنی را که هویّت های سیاسی گوناگونی را می سازند با مطالعه درباره نماز و هم پیوندهای منطقی آن موردمطالعه قرار خواهیم داد. بنا داریم در نهایت نشان بدهیم که چطور نماز، مخصوصاً در مقام یک فریضه جمعی، شکلی از هویت یابی یا تمایزیابی سیاسی است. تلاش خواهیم کرد تا به مطالعه درباره نسبت مفهوم دوستی، در معنای ارسطویی آن و سیاست در پیوند با نماز بپردازیم. همین طور نشان خواهیم داد که چطور نماز،مانند دیگر فرایظ دینی، در مقام مناسباتی جمعی می تواند مبنای دموکراتیک شکل گیری هویّت سیاسی،یا چنان که در رادیکال دموکراسی شانتال موف می بینیم، مجموعه دوستان باشد. ما تلاش خواهیم کرد تا مفهوم نماز را به بن مایه تئوریکی برای صورت بندی مفهوم شیوه زیست مسلمانانه در یک قرائت سیاسی از اسلام تبدیل کنیم.

دموکراسی نوعی از حکومت است که امروزه اکثر کشورهای جهان جهت کسب مشروعیت و تداوم حیات سیاسی خود اذعان به داشتن آن دارند. دموکراسی پس از فروپاشی نظام کمونیستی به عنوان تنها حکومت بی بدیل و مطلوب ترین شیوه زیست سیاسی مطرح گردید لذا از لحاظ عقلی و عرف سیاسی به انگاره ای بدیهی و قطعی تبدیل شده است.معروف ترین و شناخته شده ترین دموکراسی در جهان، دموکراسی غربی یا لیبرال دموکراسی می باشد که مفهوم و مصداق آن بر نگرش اومانیسم مبتنی می باشد.از طرفی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نوع دیگری از دموکراسی به دنیا معرفی گردید که آن نظام مردم سالاری دینی می باشد. علی رغم محاسن عدیده ای که نظام های مردم سالار دارند، این اشکال بزرگ را هم دارند که چون در یک فرایند مشخص، این عوام هستند که حرف آخر را پای صندوق های رأی می زنند، لذا ممکن است دچار اشکالاتی از جمله: جهل اکثریت رأی دهندگان، خرید آرا، ناصالح بودن منتخبین، نادیده گرفتن حقوق و آرای اقلیت ها، گردند.حال در این نوشتار قصد بر این است که آیا این گونه اشکالات در نظام مردم سالاری دینی نیز وجود دارد؟ اگر وجود دارد چگونه می توان با حفظ اصول و ارزش ها و با لحاظ مصالح نظام، مردم، اسلام و انقلاب، با این گونه اشکالات مقابله نمود؟

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی علل حجاب گریزی و روشهای تأثیرگذار تبلیغ و ترویج حجاب در دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. روش: روش اتخاذ شده در این پژوهش، روش تحقیق کیفی با روش تحلیل تم یا موضوعی بوده است. همچنین در این پژوهش از نمونه گیری هدفمند و سپس نمونه گیری نظری استفاده شده است. یافته ها: با توجه به در نظر گرفتن روش تحقیق کیفی در این طرح، حدود 40 نفر از دانشجویان دختر شاغل به تحصیل در 11 دانشکده دانشگاه علوم پزشکی شیراز انتخاب شدند و با آنان مصاحبه شد. فرایند تحلیل داده ها نیز در قالب شش مقوله کدگذاری صورت پذیرفت که شامل دیدگاه کلی درباره حجاب، علل حجاب گریزی، خواسته ها و نیازهای فکری زنان در حوزه حجاب، آسیب شناسی حجاب، پیامدهای بدحجابی و راهکارهای تشویق به حجاب و در آخر، راهکارهای تأثیرگذار تبلیغ و ترویج عفاف و حجاب نیز از زبان دانشجویان تحلیل و کندوکاو شد. مقوله هسته پژوهش نیز «نهادینه سازی قلبی حجاب با تأکید بر عفاف باوری» است. نتیجه گیری: هر طرح و برنامه ای برای ارتقای حجاب و عفاف باید ناظر بر ارتقای بُعد شناختی و اقناع مخاطب به وسیله استدلال و همچنین تدریجی، بلندمدت و دور از برخورد قهرآمیز باشد و به طور کلی باید از روشها و تبلیغات نرم استفاده کرد.

این مقاله با هدف تبیین بیان دلایل منطقی ضرورت ابلاغ بیانیه گام دوم در زمینه علم و پژوهش تدوین گردیده است. مفاهیم مستتر در بیانه گام دوم که توسط رهبر انقلاب مطرح گردیده را ، می توان به دو لایه، لایه بنیادین با محوریت توحید و لایه راهبردی با محوریت تمدن تقسیم بندی نمود. ایشان تحقق اهداف اسلامی را در پنج مرحله عنوان فرموده اند که شامل:انقلاب اسلامی،نظام اسلامی،دولت اسلامی،کشور اسلامی و تمدن اسلامی است. مسیر تحقق آرمانهای اسلامی که باعث زمینه سازی ظهور امام زمان می گردد، ایجاد تمدن اسلامی است که هم در سخنان مقام معظم رهبری هم در وصیت نامه امام راحل نمود داشته است. بیانیه گام دوم شامل مجموعه ای از اولویت ها،پیشرفت ها و چالشها و اهداف راهبردی انقلاب اسلامی است که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح گردیده لذا در این نوشتار سعی بر توجه به یکی از محورهای اساسی بیانیه که تاکید بر شناخت گذشته و درس گرفتن از تجربه ها می باشد و به بحث در حوزه علم و پژوهش و دلایل پیشرفت مسلمانان در دوران شکوفایی اسلام و عبرت آموزی مسلمانان عصر حاضر پرداخته است.

هدف: هدف از نگارش پژوهش حاضر، به روزرسانی، اصلاح رویکرد و کارامدی درورس معارف اسلامی به طور کلی در دانشگاههای علوم پزشکی کشور و به طور خاص بررسی میدانی این معضلات و مسائل در دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. روش: فرایند حاضر با مشارکت 241 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شده است که در سال تحصیلی 96-1395 در رشته تحصیلی شان دروس ارائه شده گروه معارف را اخذ و گذرانده اند.کلیه آزمودنی ها در بخش پرسشنامه جمعیت شناختی برای ارزیابی سن، جنسیت و دانشکده ها است و پرسشها در چهار بعد، شامل محتوای آموزشی، روش تدریس و حوزه ساختاری مطرح شده است. عوامل درگیر در فرایند آموزش از دید دانشجویان، سنجش و داده ها با استفاده از روشهای توصیفی(میانگین انحراف معیار و درصد) توسط نرم افزار اس.پی.اس.اس-19 تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج پژوهش در ابعاد چهارگانه پرسشنامه نشان داد که در ابعاد محتوا و متون آموزشی، حوزه ساختاری، اولویت گذاری اهداف و حوزه اساتید، اشکالات اساسی وجود دارد که به منظور اصلاح، برخی راهکارها و پیشنهادها ارائه شده است. نتیجه گیری: با برطرف شدن مشکلات و حل معضلات پیش روی دروس معارف، می توان برای جهت دهی و هدفمند کردن علم آموزی در رشته های تخصصی و ایجاد انگیزه در دانشجویان امیدوار بود.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان رضایتمندی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز از دروس معارف اسلامی(انقلاب اسلامی،تاریخ اسلام و اخلاق اسلامی) بود. پژوهش به صورت مقطعی روی دانشجویان نیمسال اول تحصیلی ۹۶-۹۵ دانشگاه علوم پزشکی شیراز که دروس عمومی انقلاب اسلامی، تاریخ اسلام و اخلاق اسلامی را انتخاب کرده بودند، اجرا شده است. روش: آزمودنی ها به تعداد 816 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای بررسی محیط یادگیری و آموزشی از پرسشنامه ارزیابی محیط آموزشی DREEM استفاده شده است. یافته ها: یافته ها حاکی از ارزیابی مثبت دانشجویان از محیط آموزشی و تأثیرگذاری دروس معارف بود. همچنین بین نمرات زنان و مردان در برخی از ابعاد ارزیابی محیط آموزشی تفاوت معناداری وجود داشت. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که ادراک دانشجویان از محیط آموزشی دروس معارف مثبت است. اما در بُعد شرایط اجتماعی و توانایی علمی خود احتیاج به اصلاح بیشتری است. در این رابطه می توان از روشهای نوین آموزشی از جمله روش نیازمحور و مشارکت دانشجویان در مباحث کلاسی و همچنین کاربردی کردن محتوای آموزشی استفاده کرد. استفاده از اساتید مشاور مجرّب در دانشگاهها و تأمین امکانات آموزشی مطلوب می تواند کمک شایانی به بهبود ادراک دانشجویان از شرایط اجتماعی کند.

در قرون وسطا که جهان غرب در تاریکی جهل و خرافه فرو رفته بود، جهان اسلام در عصر شکوفایی و ترقی (قرون ۱۳ ۸ میلادی) به سر می برد؛ اما از قرن سیزدهم میلادی به بعد، علم در بین مسلمانان دچار انحطاط و زوال گردید. در قرن شانزدهم میلادی و همزمان با پیشرفت علم در جهان غرب، جهان شرق نیز مشتاق مجهز نمودن خود به علم گردید؛ ازاین رو غرب بدون توجه و در نظر گرفتن فرهنگ و جوامع سنتی شرق، درصدد گسیل نمودن دستاوردهای خود به آن سرزمین برآمد؛ اما دیری نپایید که شرقیان دریافتند که علم دارای بستری خنثی نیست و باعث تأثیرات منفی بر پیکره جوامع غربی نیز گردیده که از جمله آنها الیناسیون افراد آن جوامع است. از طرفی، بستر شکل گیری فرهنگ غربی بسیار متفاوت از فرهنگ شرقیان بود. این فهم جدید از علم غربی، اندیشمندان و روشنفکران جوامع مسلمان را به تأمل درباره ماهیت این مسئله واداشت که از میان ایشان، برخی علم مدرن را ناسازگار با اسلام تلقی کردند، عده ای با علم مدرن موافق بودند، گروه دیگر در پی تعبیری جدید از اسلام برآمدند و برخی دیگر درصدد بودند علم مدرن را در متن جهان بینی اسلامی قرار دهند. پژوهش حاضر، کاوشی نظری در مبانی و دلایل دو نگرش «کارکردگرایانه» (Functional) و «نمادگرایانه» (Symbolic) به ترتیب در اندیشه های شفاهی سید حسین نصر و ضیاءالدین سردار است که مروری گذرا بر مبانی فکری و فلسفی مدل های «کارکردگرا» و «نمادگرا» درباره علم مدرن خواهد داشت.