فرهنگ پژوهش

این نوشتار به صورت توصیفی تحلیلی در صدد پاسخگویی به شبهات کتاب نقد قرآن در مورد سیره رفتاری پیامبر اکرم(ص) می باشد که به زعم نویسنده کتاب که خود را دکتر سها معرفی می کند با نوعی برتری طلبی همراه است. ایشان با استفاده از آیات قرآن به صورت درون متنی شبهاتی پیرامون (عدم ارائه معجزه از سوی پیامبر اکرم(ص) و امر پیامبر به اطاعت مطلق از خویش) را مطرح کرده، می کوشد اثبات کند قرآن کلام خدا نیست وکلام شخص پیامبر است.این تقریر با استفاده از منابع معتبر فلسفی کلامی و تفسیری، سعی نموده پاسخی در خور به شبهات مطرح شده کتاب نقد قرآن با موضوع برتری جویی پیامبر اسلام(ص) بدهد. شایان ذکر است نویسنده کتاب شبهات خود را از آیات بدون در نظر گرفتن اصل مطلق و مقید، شأن نزول، شواهد و قرائن تاریخی، پیوستگی آیات قرآن و آیات تحدی و با استفاده از منابع نامعتبر بیان کرده است.

یکی از حربه هایی که همواره مورد استفاده مخالفان و دشمنان ادیان، خصوصا دین اسلام قرار گرفته، تضعیف اعتقاد نسبت به مساله معاد از طریق ایجاد شبهات گوناگون و القاء ایرادات مختلف بوده است. از جمله تلاش هایی که در سال های اخیر در این زمینه صورت گرفته، تدوین کتابی به نام «نقد قرآن» توسط دکتر سها است. این کتاب شامل شبهاتی پیرامون مساله قیامت، عدالت خداوند، عدم تناسب جرم و مجازات، حبط اعمال، خلود و نیز بهشت و جهنم، عدم آمرزش مطلق شرک و مسائلی از این دست می باشد که آنها را می توان در مواردی شبهات مبنایی و در موارد دیگر شبهات بنایی دانست. از نظر سها هیچ یک از استدلال های قرآن برای اثبات وجود قیامت و معاد برهان معقول معتبر منطقی نیست بلکه تنها مجادلاتی است که به درد افراد کم خرد می خورد. با این سخنان سعی سها بر این است که قیامت را نظریه ای بداند که برای ترساندن و پذیرفتن دین اسلام به انسان ها القا شده است. در این تحقیق که با روش کتابخانه ای انجام شده سعی شده است ضمن تامل در آیات قرآن، شبهات مذکور با رویکرد کلامی و فلسفی مورد تحلیل و نقد قرار گیرد و پاسخ های مستدلی ارائه گردد که با تامل در نوع شبهات و پاسخ های آنها می توان گفت غالب شبهات مطرح شده در این کتاب ناشی از عدم تسلط سها نسبت به مفاهیم و آیات قرآن و عدم بررسی تمام آیات در یک موضوع می باشد.

پژوهش حاضر با موضوع «نقد دیدگاه علامه مجلسی در باب جسمانیت ملائکه با تمسک به آراء علامه طباطبائی» به شناخت این دو مکتب (: علامه مجلسی و علامه طباطبائی) در مقوله جسمانیت ملائکه الله به شیوه استدلالی و با رویکرد نقدگرایانه پرداخته است. ساختار بحث مزبور، بر استدلالات ششگانه ای که جناب مجلسی بر جسمانیت ملائکه اقامه کرده اند استوار گردیده است. این استدلالات، در دو موضوع: مطلق جسمانیت و جسمانیت لطیف، بر اساس استظهارات نقلی، ثبوت توحید صفاتی خداوند، اجماعات محصّل، تنصیص اهل لغت و قاعده سنخیت استوار گردیده است. این ادله با نقدهای مبنایی و بنایی در حوزه های: تفکیک جهت کثرت و وحدت (ماهیت و وجود)، تشکیک مراتب هستی، ارجاع متشابهاتِ مَعارف به محکمات عقلی و نقلی، ملاک تحقق اجماع، قلمرو حجیت اجماع، ملاک حجیت استظهارات، تفکیک قدَم زمانی و غیرزمانی، نسبی بودن استظهار لغوی، تفکیک استعمال حقیقی و مجازی لغت و تفکیک نصوص از استظهارات متنی از سوی علامه طباطبائی پاسخ داده شده اند.

موضوع دین و نقش آن در زندگی بشر، از جمله مسائلی است که ذهن آدمی را در تمامی اعصار به خود مشغول کرده به طوری که شاید بیشترین مساله ای باشد که به آن پرداخته شده است، اهمیت پرداختن به دین از این جهت می باشد که پذیرش هر مبنایی در آن زندگی انسان را با تحول بزرگی مواجه می کند. به همین دلیل دانشمندان مسیحی و مسلمان، با توجه به اهتمام و توجه، ویژه ای که مقوله دین داشته اند، در پی ارائه تعریف صحیحی از آن بوده اند تا به وسیله آن بتوانند، خط و سیر زندگی انسان را رقم بزنند، در میان متفکرین مسیحی، هانس کونگ با توجه به جایگاه ویژه خود، دین را با رویکرد خاصی بررسی می کند، که با توجه به دیدگاه خود، ادعا می کند که می توان، شبهات مطرح شده در این باب، که از جانب متفکرین غربی طرح شده است را پاسخ دهد، در میان متفکرین اسلامی نیز آیت الله جوادی به این مهم به طور مفصل پرداخته اند، از آنجا که نظرات هانس کونگ با نقدها و اشکالاتی مواجه است، لازم است با نگاه انتقادی از منظری منطقی و صحیح به آن پرداخته شود، نگارنده در این مقاله به بررسی دین از دیدگاه هانس کونگ و آیت الله جوادی می پردازد، سپس با توجه به آراء آیت الله جوادی، نظرات هانس کونگ را نقد می کند.

مسئله ی آغاز آفرینش، از بحث های مشترک کیهان شناسی و فلسفه بوده؛ آغاز آفرینش در کیهان شناسی با نظریه «بیگ بنگ»[1] آغاز شد؛ در این پژوهش مفاد نظریه مذکور مورد تحلیل فلسفی، نقلی و کلامی قرارگرفته است. در نظریه بیگ بنگ، جهان کنونی از ماده ای نخستین در فضا زمان صفر آغازشده و ازآنجاکه طبق قوانین فیزیک (قانون دوم ترمودینامیک) ماده پایدار نخواهد بود. جهان نه از حیث ابتدا و نه در پایان زماناً نامتناهی نخواهد بود. همچنین جهان از لحظه انفجار تاکنون در حال انبساط است و فرجام جهان انقباض کیهان و انبساط دوری خواهد بود. در فلسفه ی اسلامی جهان که فیض الهی ست همواره ازلی اما مخلوق خداست و ازلحاظ ابعاد نامتناهی و همواره در حال حدوث و تجدد است؛ قرآن کریم و احادیث نیز حاکی از ایجاد جهان از ماده ای واحد و گسترش مدام آن بوده و فرجام جهان بنابر قاعده دوام لطف، خلق مدام می باشد؛ در نتیجه می توان نظریه بیگ بنگ را تحلیلی تجربی از دیدگاه فلسفه در جهان شناسی دانست.روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری مطالب

یکی از مباحث مهم در علم کلام و فلسفه بحث از صفات الهی از جمله صفت قدرت می باشد که در تفسیر آن بین فلاسفه و متکلمین اختلاف زیادی به چشم می خورد. در طول تاریخ بین حکماء و علمای علم کلام در چگونگی تفسیر معنای قدرت نزاع وجود داشته است به گونه ای که متکلمین بر آن شده اند که فلاسفه را منکر قادریت خداوند بدانند. اما به نظر می رسد فلاسفه علاوه بر اینکه خداوند را قادر می دانند تفسیر صحیحی هم از قدرت ارائه داده اند که متناسب با مقام ذات خداوند است و تفسیر متکلمین را مورد خدشه قرار می دهد و رد می کند. آنچه که اهمیت بررسی تفسیر قدرت بین این دو دسته را دو چندان می کند این است که به هر شکل که قدرت تفسیر شود، با همان کیفیت باید آن را برای خداوند اثبات کنیم به همین خاطر اگر در بردارنده نقص باشد این نقص به ذات خداوند راه پیدا خواهد کرد. به همین جهت در این پژوهش نظرات حکماء و متکلمین مورد بررسی قرار می گیرد تا تفسیر صحیح از معنای قدرت روشن گردد.

سبک زندگی امام رضا(ع) بیانگر روش حضرت برای کسب کمالات انسانی است که در این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی بررسی می شود. در این راستا ابتدا به تبیین کرامت انسانی، منشا و مراتب آن پرداخته شده و سپس اهداف رفتار کرامت مندانه، موانع کرامت ورزی، و جلوه های رفتار کرامت مندانه از منظر امام رضا(ع) بیان می گردد. ایجاد سازگاری و تداوم محبت و مهرورزی در سیره امام رضا(ع)، به عنوان ارکان آرامش بخشی بوده و بر پایه احترام به کرامت ذاتی انسان و حول محور تقوا پیشه گی شکل گرفته و روح توحیدی بر آن سایه افکنده است. از دیدگاه حضرت، راهکار اصلی انجام رفتار کرامت مندانه، کسب رضایت الهی است. جلوه های کرامت ورزی از دیدگاه حضرت عبارت است از: عبادت و اطاعت الهی، صبوری کردن، کم توقع بودن، جایگزینی رفاه اخروی با رفاه دنیوی، عفو و بخشش در مناسبات اجتماعی، ادب و پرهیز از استبداد و خودرایی، راستگویی و امانتداری.