مدیریت فرهنگ سازمانی (فرهنگ مدیریت)

این پژوهش با هدف کاوش فرایند تکوین منجی گرایی سازمانی در بخش دولتی با استفاده از رهیافت مدل یابی ساختاری تفسیری انجام شد. بدین منظور، پس از مطالعه پیشینه پژوهش و شناسایی مؤلفه های معرف پدیده مورد مطالعه، پرسشنامه ماتریسی روابط مؤلفه ها تدوین و میان 15 نفر از استادان مدیریت، به عنوان خبرگان منتخب، با روش نمونه گیری مفهوم، توزیع شد. بر اساس یافته های پژوهش، چنین دریافت شد که بافتار شرنگ آلود سازمان در سه سطح (فردی و مدیریتی در سطح اول، بین فردی در سطح دوم، سازمانی و منابع فیزیکی در سطح سوم)، با تأثیر بر عدم اجابت نیازهای اساسی اعضای سازمان، بنیادی ترین محرک گرایش به منجی در سازمان محسوب می شود. از برهم کنش نیازهای اجابت نشده اعضای سازمان و ادراک وجود منجی نزد آن ها که خود تابعی از وجود صالحان مصلح در سازمان است دیالکتیک ناکامی و امید شکل می گیرد که نتیجه آن انتظار فعالانه ظهور منجی است. چنین انتظاری به ائتلاف منجی گرایان و انتخاب رهبری به عنوان مصلح جزء و در سطحی بالاتر به ارتقای مادی و معنوی منجی گرایان و نیز به دست گرفتن ابتکار عمل در سازمان توسط ایشان می انجامد.

سازمان و مدیریت، به منزله یکی از ارکان نظام بشری، از یک طرف دیرینگی موضوعی و تمدنی دارد و از طرف دیگر در نظام ارزشی مطرح است. اخلاق حرفه ای یکی از ابعاد ناشناخته نظام ارزشی مدیریتی در سازمان هاست. اخلاق حرفه ای و مؤلفه های آن در سازمان می تواند در بهبود سیستم اداری مبتنی بر آموزه های اسلامی مؤثر باشد. در این نوشتار به الگوی اخلاق حرفه ای در سازمان با استناد به آیات و روایات در دو قالب توضیحات تفصیلی و جدول محقق ساخته و استخراج یک مدل مفهومی از اخلاق حرفه ای در سازمان پرداخته شد. تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع داده ها کیفی است. جامعه آماری این پژوهش همه مستندات، متون دینی، و کتب تفسیر بود. تقوا، ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا، ﻋ ﺪاﻟﺖ، ﺻﺪاﻗﺖ، اﻣﺎﻧﺖ داری، مسئولیت پذیری، خوش گفتاری، دوراندیشی، و ... مؤلفه های اصلی این نوشتار است. در این تحقیق سعی شد با این نگاه نو مؤلفه های مورد نظر در سازمان با استفاده از آیات و روایات تبیین و تفسیر شود تا با الگوگیری از آن برای منابع انسانی سازمانی زمینه تحقق سازمان ارزشی فراهم شود. ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ از ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺣﺮﻓﻪ ای در ﺳﺎزﻣﺎن از سوی ﮐﺎرﮐﻨﺎن و ﻣﺪﯾﺮان اهمیتی وﯾ ﮋه دارد و رﻋﺎﯾ ﺖ ﻣﺆﻟﻔ ﻪ های اﺧ ﻼق ﺣﺮﻓﻪ ای ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ یک ﻣﺰﯾﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ در ﺳﺎزﻣﺎن ها ﻣﺤ ﺴﻮب ﺷﻮد.

فراتحلیل در زمره روش ها و استراتژی های مهم و کارآمد است. زیرا به شکلی متفاوت امکان تلخیص، ادغام، ترکیب، و تفسیر داده ها و نتایج پژوهش های کمّی و حتی بسط و گسترش نظریه را در بسیاری از حوزه های مدیریت دانش فراهم می کند. در پژوهش حاضر، با هدف ترکیب کمّی نتایج پژوهش های انجام شده در حوزه عوامل مؤثر بر موفقیت مدیریت دانش در سازمان های ایرانی، با استفاده از روش فراتحلیل، به کمک نرم افزار CMA2، تعداد 27 پایان نامه و 31 مقاله، که در مجموع 58 پژوهش را از سال های 1380 تا 1398 در بر می گیرد، بر اساس معیارهای درون گنجی انتخاب و بررسی شد. برای تفسیر اندازه اثر از دیدگاه کوهن استفاده شد. یافته ها نشان داد در مجموع از میان همه متغیرهای مورد بررسی در این فراتحلیل، متغیرهای فرهنگ سازمانی (502/. )، فناوری اطلاعات (526/.)، حمایت مدیران ارشد (604/.)، اشتراک و تسهیم دانش (608/.)، انگیزه (554/.)، آموزش (537/.)، توانمندسازی (540/.)، مشارکت (557/.)، کار تیمی (727/.)، مدیریت منابع انسانی (645/.) بیشترین اندازه اثر را داشتند.

هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل (ابعاد، مؤلفه ها، شاخص های) پیشران توسعه فرهنگ سازمانی در آموزش وپرورش و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مؤلفه ها بر یک دیگر بود. روش پژوهش حاضر آمیخته (کیفی کمی) است. برای شناسایی عوامل پیشران و مؤلفه ها، علاوه بر مطالعه اسنادی، از تکنیک تحلیل مضمون با نرم افزار MAXQDA12 استفاده شد. مشارکت کنندگان در بخش کیفی 17 نفر خبره و صاحب نظر در حوزه فرهنگ سازمانی اسلامی بودند که بعد از 14 مصاحبه اشباع نظری حاصل و ۲۳۳ کد باز و ۱۱۳ کد محوری برای فرهنگ سازمانی اسلامی استخراج شد، که در نهایت ۵ بعد انسانی، ارزشی، تشکیلاتی، توسعه ای، چشم انداز و 17 مؤلفه اصلی برای فرهنگ سازمانی اسلامی مشخص شد. روایی ابزار پژوهش به صورت محتوایی به تأیید رسید. برای محاسبه پایایی باز آزمون از میان مصاحبه های انجام گرفته چند مصاحبه به عنوان نمونه انتخاب و هر یک از آن ها در یک فاصله زمانی کوتاه و مشخص دو بار کُدگذاری شد. سپس در بخش کمّی با 21 نفر نمونه از خبرگان و با استفاده از تکنیک دیمتل با نرم افزار  که در آن معیارهای تعظیم شعائر دینی و چشم انداز محوری دارای بیشترین تأثیرگذاری و معیارهای مسئولیت اجتماعی و فرایندهای داخلی دارای بیشترین تأثیرپذیری بودند.

لازمه هر سازمانی فعالیت هایی است که اعضای سازمان در ارتباط با یک دیگر، سازمان، ارباب رجوع، یا مشتریان انجام می دهند. هر سازمانی با توجه به مبانی ارزشی خود به دنبال دستیابی به الگویی از رفتار سازمانی است که در عملکرد سازمان بالاترین اثربخشی و کارآیی را داشته باشد. یکی از الگوهای رفتاری متناسب با سازمان های اسلامی الگویی است که مبتنی بر اخوت اسلامی باشد. سازمان های اسلامی به دلیل تفاوت مبنایی با سازمان های غیراسلامی نیازمند شیوه های خاص خود در اداره سازمان هستند. هدف از این پژوهش تبیین مؤلفه های گرایشی بود و محققان برای نیل به این هدف این سؤال را مطرح کردند که «مؤلفه های گرایشی در الگوی رفتار سازمانی مبتنی بر اخوت اسلامی چیست؟». بدین منظور در کتاب های اسلامی با روش داده بنیاد جست وجو کردند و مؤلفه های گرایشی الگوی اخوت اسلامی را به دست آوردند که عبارت اند از: تمایل به جلب رضایت الهی، آخرت گرایی، راهنماگرایی، تمایل به جلب رحمت و افاضات الهی در فعالیت ها، یک دلی و همدلی، همدردی و دلسوزی، محبت و مهربانی، مثبت گرایی، خیرخواهی، خدمت گرایی، اعتمادورزی، کنترل میل ها، و گرایش ها در جهت ایجاد و حفظ اخوت اسلامی.

امروزه در توسعه منابع انسانی یکی از نقش هایی که مدیریت منابع انسانی می تواند بر عهده بگیرد و سازمان ها می توانند به کمک آن  توانایی و انگیزش و فرصت های کاری کارکنان را برانگیزانند الگوی مدیر در جایگاه کُوچ یا کوچینگ سازمانی است. بر این اساس، هدف از این پژوهش ارائه مدلی جامع برای کوچینگ سازمانی در سازمان های دولتی ایران بود. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و به روش داده بنیاد در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری، و کدگذاری انتخابی انجام شد. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۱۳ نفر از کوچ های بین المللی ICF دارای حداقل 5 سال سابقه در حوزه سازمان های دولتی ایران و از طریق نمونه گیری نظری تا رسیدن به نقطه اشباع جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان دهنده استخراج 132 کد و 66 مفهوم و 17 مقوله اصلی بود که در قالب الگویی شامل کوچینگ سازمانی به منزله پدیده محوری، شرایط علّی (شرایط و ویژگی های سازمان، شرایط و ویژگی های فرد)، عوامل زمینه ای (فرهنگ سازی کوچینگ، محیط و جوّ سازمان، حمایت سازمانی)، عوامل مداخله گر (ویژگی های کوچ، ویژگی های مُراجع، مدل های کوچینگ)، راهبردها (تغییر رفتاری، تغییر رویکرد، خودآگاهی، شفافیت نقش، چابکی سازمانی، اعتماد سازمانی، یادگیری سازمانی)، پیامدها (توسعه فردی و توسعه سازمانی) قرار گرفته اند.

امروزه سرمایه انسانی مهم ترین سرمایه هر سازمانی محسوب می شود و نگه داشتن کارکنان مستعد یکی از معضلات بزرگ مدیریت منابع انسانی در عصر رقابتی امروز است. هدف از این پژوهش طراحی مدل نگه داشت سرمایه انسانی مبتنی بر برند کارفرما بود. این پژوهش پژوهشی کاربردی است که از لحاظ گردآوری داده جزء پژوهش های پیمایشی محسوب می شود. مؤلفه های تأثیرگذار بر نگه داشت سرمایه انسانی با مرور پیشینه تحقیق و بررسی مراجع مرتبط استخراج شد و با استفاده از روش دلفی متغیرهای تأثیرگذار توسط خبرگان پژوهش غربال و تأیید شدند. خبرگان پژوهش 10 نفر از کارشناسان و مدیران و استادان دانشگاه بودند که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند. پس از تأیید مؤلفه ها، از روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) برای طراحی مدل و از تحلیل میک مک برای تحلیل مدل استفاده شد که به نظر می رسد با این روش برای اولین بار تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل مختلف در نقش آفرینی برند کارفرما برای نگه داشت سرمایه انسانی تعیین شده است. با اجرای این روش 14 مؤلفه تأثیرگذار بر نگه داشت سرمایه انسانی در 5 طبقه دسته بندی شد. یافته های تحقیق نشان داد عواملی چون فرهنگ سازمانی، اعتماد سازمانی، ارزش های اصلی، و شرایط کاری انعطاف پذیر بیشترین تأثیرگذاری را بر متغیرهای دیگر دارند و با تغییر آن ها کل سیستم دچار تغییر می شود.

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی مدیریت غیبت از کار با رویکرد ترکیبی انجام گرفت. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش اکتشافی است؛ که به صورت کیفی و کمّی (آمیخته) با استفاده از روش‏های نظریه داده‌بنیاد و تحلیل عاملی اکتشافی‏ صورت پذیرفت. در بخش کیفی پژوهش‏، تعداد 19 مصاحبه عمیق و نیمه‌ساختاریافته با جامعه خبرگان سازمانی و نیز کارکنانی که خود اقدام به غیبت‏های مکرر کاری کرده‏اند انجام شد و در بخش کمّی‏ 302 عدد پرسشنامه محقق‌ساخته بین کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور در استان اصفهان توزیع و سپس جمع‌آوری شد. روش نمونه‏گیری در بخش کیفی غیراحتمالی و از نوع هدفمند غیرمتجانس وابسته به معیار و در بخش کمّی تصادفی ساده بود. تجزیه‌وتحلیل داده‏های کیفی به صورت دستی و نرم‌افزاری مکس کیو.دی.ای 12‏ بر اساس روش داده‌بنیاد انجام پذیرفت و در بخش کمّی داده‏های به‌دست‌آمده از پرسشنامه تحلیل عاملی اکتشافی با کمک نرم‌ افزار آماری اس.پی.اس.اس 26 تحلیل شد. یافته‏های این پژوهش پس از اعمال روش‏ داده‌بنیاد‏ به ارائه مدل مدیریت غیبت کاری کارکنان بر اساس روش تحلیل عاملی اکتشافی منجر شد.